تالعات تەمەنوۆ. ارتيست ازسا – ارىز جازادى
پلانشەتتەگى پالەن-پاشتۇگەن
ونەردى ءومىرى ءۇشىن قور قىلعان بار،
ءومىرىن ونەر ءۇشىن بور قىلعان بار.
تالانتتىڭ ءومىرى ءولۋى مۇمكىن، ونەرى ولمەيدى.
ونەر دە باق... كەز كەلگەننىڭ باسىنا قونا بەرمەيدى.
تالانتتى ۇستاپ قالساڭ - ورگە سۇيرەيدى،
ۇستاي الماساڭ – كورگە سۇيرەيدى.
استانادا نە كوپ ستاديوندار، فيتنەستەر، سپورتتىق نىشاندار كوپ. ريزا بولاسىڭ. ال، وسى استانادا قازاق تەاترلارى قاشان كوبەيەر ەكەن؟ دەنەسى سۇلۋ، ءتۇر-تۇلعاسى كەلبەتتى ازامات دايارلاعانمەن ونىڭ ىشكى دۇنيەسى، مادەنيەتى، جان بايلىعى جۇدەۋ بولسا – ول قانداي ءتورت قۇبىلاسى تەڭ ازامات بولماق؟ ادام بالاسى ءۇشىن تەك ءتان سۇلۋلىعى عانا ەمەس، جان سۇلۋلىعى دا كەرەك قوي.
رەجيسسۋرا ناچيناەتسيا نە وت ۆىبورا اكتريس، رەجيسسۋرا ناچيناەتسيا وت ۆىبورا جەن.
ورىسشا سويلەگەننىڭ ءبارى - مادەنيەتتى ەمەس، اعىلشىنشا سويلەگەننىڭ ءبارى – ءبىلىمدى ەمەس.
باياعىدا ك.ستانيسلاۆسكي: «تەاتر – كيىم ىلگىشتەن باستالادى» - دەپتى. ول كەزدە سولاي بولعان بولۋ كەرەك. قازىر تەاتر جارنامادان باستالادى.
كىشكەنتاي ساحنادا دا ۇلكەن شىعارمالار تۋادى.
قارتايا ءبىلۋ ونەر بولسا، قارتايعاندا ەگدە اكتريسا بولىپ ورنىن ءبىلۋ – تالانتتىڭ تالانتى.
بۇگىندە انشىگە از سويلەگەن جاراسقان. ويتكەنى اۋزىڭ اشسا – ينتەللەكتىسى كورىنىپ قالادى.
ونەر ادامدارىندا اۋىزبىرشىلىك جوق. الايدا بىرەۋگە قاستاندىق جاساردا، بىرەۋدى قۇرتاردا، ارىز جازاردا – ولار وتە ۇيىمشىل بولىپ كەتەدى.
دۇنيەدەگى ەڭ جەك كورەتىنىم – بارىلداعان، دارىلداعان اقىماق اكتەر-سىماقتار.
گالستۋك تاققانننىڭ ءبارى – ينتەلەگەنت ەمەس.
اكتەرلەر اقىلدى بولماسا – شەكسپير تۋماس ەدى.
ەرتە تۇرعاننىڭ ءبارى – اتەش ەمەس.
امەريكا – ارماندار ورىندالاتىن جەر. ءتىپتى اكتەر دە – پرەزيدەنت بولا الادى.
قازاققا جورج سوروستان گورى جورج امادۋدىڭ بەرەرى كوپ.
ومىردە ەشقاشان عاشىق بولماعان رەجيسسەر – ماحاببات جايلى قويا المايدى.
عاشىق بولعان ارتيستپەن جۇمىس ىستەۋ – ابزال.
ساحنادا سويلەگەندە تۇكىرىگى شاشىلىپ سويلەيتىن ارتيست – ارتيست ەمەس.
باياعىدا ۇستازىم اسقار توقپانوۆتىڭ ايتقانى ەسىمە تۇسەدى. ومىردە ءۇش نارسەنى تابۋ قيىن دەيدى. ول – ناعىز جار تابۋ، دوس تابۋ جانە ءوز ماماندىعىڭدى تابۋ. كەرەمەت ءسوز. الدىڭعى ەكەۋىن دۇرىس تاپپاساڭ – قارا باسىڭنىڭ دراماسى، ال سوڭعىسىن تاپپاساڭ – اينالاڭنىڭ، قالا بەردى ورتاڭنىڭ سورى.
كەزىندە تالانتى بولماي، تەاترالنىيعا تۇسكەن ارتيستەرگە وبال. ءبىر تاعدىر، ءبىر ادام ومىرگە بەكەر كەلىپ، بەكەر كەتتى. امال نە؟! وكىنىشتى...
ءارتيستتىڭ ءومىرى دە جانعان سىرىڭكە سياقتى. ءبىر سىرىڭكەڭ وت تا بولادى، شوق تا بولادى، ال ءبىر سىرىڭكەڭ تەك شالا بولادى. بىقسىپ جانادى. ال ارتيستكە بۇكسىپ-بىقسىپ وتۋگە بولمايدى.
«تاعدىرىما ريزامىن» دەپ كوپشىلىككە جار سالاتىندار – تاعدىرىنا ناعىز ريزا بولمايتىندار.
بەتى جىلتىراعاننىڭ ءبارى – ارتيست ەمەس.
ساحنادا ماحاببات تاقىرىبى – ماڭگىلىك.
ەڭ جەك كورەتىنىم – تاپسىرىسپەن جازىلعان پەسالار، ال ەڭ سوراقىسى – سول دارىنسىز، دارمەنسىز دۇنيەلەردى ساحناعا سۇيرەۋ.
ۇستاي الماساڭ - اقىن ازادى، تالانت توزادى.
ونەردەگى جاقسى باسشى – قامقور،
جامان باسشى – جەمقور.
قازاققا دراما، وپەرا، بالەت – كەشە كەلگەن ونەر. بىراق بىزگە ەڭ كەرەگى – دراما. ويتكەنى وندا انا ءتىلىڭنىڭ مايەگى بار.
«ەل بولامىن دەسەڭ – ەكرانىڭدى تۇزە» دەپ ايتقانىمدى باز بىرەۋلەر وزدەرىنە تەلىپ الىپتى. ول از بولسا كەزىندەگى مەن تاپقان تتت تەاترىن دا بۇگىندە كەيبىرەۋلەر ۇيالماي پايدالانىپ ءجۇر. و، توبا...
اكتەرلىك تە – اقىندىقتىڭ ءبىر ءتۇرى.
دارىنسىز دراماتۋرگ – قارتايعاندا قۇدالىق جايلى پەسا جازادى.
شەكسپيرگە جاقىنداعان سايىن – بيىكتەي بەرەدى.
مۇقاڭ مەن عابەڭدى بىلاي قويالىق، قارا سوزدەن قامىر يلەگەن قاليحان مەن ورالحانداردىڭ تىلىندەي دراماتۋرگتەر ەندى قاشان تۋادى ەكەن؟ بەلگىسىز...
ساحنادا فاناتيزم بولماسا – ونەر تۋمايدى.
ادامنىڭ ءتىسىنىڭ تۇگەل بولعانى قانداي ابزال، ال ءارتيستتىڭ ءتىسى تۇگەل بولعانى - ونىڭ كوركى عانا ەمەس، كورەرمەنگە دەگەن قۇرمەتى.
سپەكتاكل دە، كينو دا شارتتى ۇعىم. شارتتى ونەر. ال، بىراق سول شارتتى ۇعىمدى ونەرگە اينالدىراتىن – تەك رەجيسسەردىڭ تالانتى.
ينتەرنەت جامان دەسەڭ – اۋزىمىز قيسايار. ال، ينستاگرامم مەن فەيسبۋكتى نەگىزى قازاق ويلاپ تاپقان سياقتى. بۇگىندە تۇشكىرگەنىن دە، ۇسكىرگەنىن دە الەۋمەتتىك جەلىگە سالاتىن ارتيستەر كوبەيىپ كەتتى. اسىرەسە اكتريسا-سىماقتار. قۇپيالىق قازاق قىزدارىنا قانداي جاراسقان؟!
باز بىرەۋلەر ولمەي جاتىپ، اتىنا قانداي تەاتر قويدىرام دەپ باس قاتىرىپ ءجۇر. و، توبا...
ينتەللەكتىسى ەسەكتەن ءسال جوعارى ءبىر شوۋمەن – كينو ءتۇسىرىپ ءجۇر. و، توبا...
مادەنيەتتى باسقارۋ – ارۋلاردىڭ كونكۋرسىندا قازىلار القاسى بوپ وتىرۋ ەمەس.
ساحناعا جاستىق قالاي جاراسقان؟!
كينو ءتۇسىرۋ مەككەگە تەك اناڭدى كوتەرىپ الىپ بارۋ ەمەس، بۇكىل ەلىڭدى كوشىرىپ الۋ بارۋمەن بىردەي.
اراق ىشكەننەن قورىقپايمىن،
ارىن ىشكەننەن قورقام.
ارتيست ازسا – ارىز جازادى.
شەكسپيردىڭ ياگوسىنان قازاقتىڭ ياگوسى قاۋىپتى دە زىميان.
رەجيسسەر بولۋ ءۇشىن – مىنەز كەرەك.
بۇگىندە كينو ءتۇسىرۋ – ۆينو ىشكەننەن دە وڭاي زامان بولدى.
بۇگىنگى ءبىزدىڭ ەسترادالىق ارتيستەر دە، جاي ارتيستەر دە كينورەجيسسەر بولىپ بارادى. سابىننىڭ كوپىرىگى ءتارىزدى. جىپ-جىلتىر، ادەمى. ءتۇرتىپ قالساڭ – تۇك جوق. فيلمدەرى دە سولاي. نە تۇگى جوق، نە بۇگى جوق.
ساحنانىڭ ءسانى - سۇلۋلىق.
سۇلۋ اكتريسا تالانتتى بولسا – تەاتردىڭ باعى. رەجيسسەر توپاس بولسا – تەاتردىڭ سورى.
جاقسى رەجيسسەر – تەاتردى ورگە سۇيرەيدى،
جامان رەجيسسەر – تەاتردى كورگە سۇيرەيدى.
دۇنيەدەگى ەڭ بيىك شىڭ – تابالدىرىق. حان دا، قارا دا ەسىكتەن كىرگەندە وڭ اياعىن كوتەرىپ ات تا كىرەدى. ءسوزدىڭ شىڭى – شۇكىرلىك.
بۇگىندە شالا-مولدا ارتيستەر كوبەيىپ كەتتى. اياتتى تۇسىنبەك تۇگىل، وقىماعان اكتەرلەر – نامازحان بوپ كەتكەن زامان.
قازاق تەاترىندى شەكسپيردى وقىماعان ديرەكتور بار. شيللەردىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيتىن ارتيستەر دە بارشىلىق.
ساحنادا دارىنسىز دراماتۋرگتەر، اقىماق ارتيستەر، رەتىن بىلمەيتىن رەجيسسەرلەر تولىپ كەتكەن ۋاقىت بولدى.
رەجيسسەرلىك ماماندىق – بۇل دا اقىندىقپەن پارا-پار. رەجيسسەر بولىپ قالىپتاسپايدى – رەجيسسەر بولىپ تۋادى.
جاقسى رەجيسسەر – جاقسى اسپاز سياقتى. جاقسى اسپازدىڭ اسىنان تويىپ شىعاسىڭ، جاقسى رەجيسسەردىڭ قويىلىمىنان رۋحاني بايىپ شىعاسىڭ.
جاقسى رەجيسسەر – ىرىس.
پلانەركانى وسى كۇندە لەزدەمە دەپ اۋدارىپ ءجۇر. ماعان ۇنامايدى. مەنىڭشە ءدال ءتارجىما ەمەس. دۇرىسى وتكەن جەتىدەگى بولعان سپەكتاكلدەرگە اناليز جاساۋ، ياعني سول قويىلىم تۋرالى كەزەكشى ارتيستەر، رەجيسسەردىڭ كومەكشىلەرى ءوز پىكىرلەرىن ورتاعا سالادى. سول لەزدەمە – ارتيستەردىڭ ءبىر جەتىدە ءبىر باس قوساتىن جيىنى. بۇعان اكتريسالار اسا مۇقياتتىلىقپەن كەلەدى. بىرەۋ سوڭعى العان كيىمدەرىن كورسەتۋگە كەلسە، ءبىرى سوڭعى ءيىس سۋىمەن ماقتانۋعا كەلەدى. بىرەۋلەر رولدەن شەتتەلىپ، قاعىلىپ، كوپتەپ ويناماي جۇرسە، ارىپتەستەرىنىڭ الدىندا كوزگە ءتۇسۋ ءۇشىن سويلەيدى. بىرەۋ باسقا بىرەۋدەن ءوش الۋ ءۇشىن سويلەيدى. ال بىرەۋلەر تەك قانا كوسەمسىپ اقىل ايتىپ سويلەيدى. بۇل دا تۆورچەستۆو...
ساحنا – اينا. ساحنادان اكتەردىڭ ىشكى دۇنيەسى، ونىڭ ينتەللەكتىسى، مىنەزى، رۋحاني الەمى كورىنىپ تۇرادى.
ونەر الدى – قىزىل ءتىل. ياعني سويلەي ءبىلۋ – ونەر بولسا، ساحنادا سويلەۋ – ونەردىڭ ونەرى.
Abai.kz
