بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان جاھاندىق الەمگە ەنىپ، ءوزىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق دامۋ دەڭگەيىن انىقتاپ، مارتەبەسىن بيىكتەتۋ جولىنا ءتۇستى. ازىرگە ءبىزدى وزگەلەر شيكىزات كوزى رەتىندە قابىلدايدى. سوندىقتان ءبىز ءوزىمىزدى اياعىنان نىق تۇرعان مەملەكەت رەتىندە تانىتىپ، سەرپىندى سەرپىلىسىمىز بەن ىشكى وزەكتى ماسەلەلەرىمىزدى وڭتايلى شەشىپ، العا باسار قادامىمىزدى قايتا نىقتاۋىمىز كەرەك.

ءبىز «رۋحاني جاڭعىرۋ» تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا، قوعام مەن مەملەكەتتىڭ تاريحي تسەيتنوتتا تۇرعاندىعىن، ياعني ۋاقىتتىڭ ازدىعىن ءتۇيسىنۋىمىز قاجەت.

قازىر ءبىز «قىم-قيعاش»، «شۇعىل بۇرىلىستارى» كوپ، بىلايشا ايتقاندا تۋربۋلەنتتى زامانعا كىرىپ بارا جاتىرمىز. سىرتتان كەلەتىن تاۋەكەل مەن قاۋىپ-قاتەر كۇننەن كۇنگە قاباتتالىپ كەلەدى. سوندىقتان رۋحاني جاڭعىرۋ تاقىرىبىنىڭ كۇن تارتىبىنە دەر شاعىندا قويىلىپ وتىرعانىن ايتا كەتكىم كەلەدى. بىراق وسىناۋ تاريحي جۇك ارقالاعان مىندەتتى شەشپەس بۇرىن، جاڭعىرۋ دەگەننىڭ ءتۇپ نەگىزىنە ءۇڭىلىپ، تالداۋ جاساعانىمىز ابزال.

مودەرنيزاتسيا، ياعني جاڭعىرتۋ – ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى مەن الەۋمەتتىك سالاداعى ىلگەرى دامۋىنىڭ العىشارتى.

امەريكاندىق الەۋمەتتانۋشى ساميۋەل حانتينگتون ەلدى العا سۇيرەيتىن دامۋ مۇمكىندىكتەردىڭ بىرنەشە قادامىن كورسەتەدى.

ءبىرىنشى قادام – جاڭعىرتۋسىز ۆەستەرنيزاتسيا, ياعني باتىس مادەنيەتى ۇلگىلەرىن، باتىستىق مادەنيەتتىڭ جەكە قۇندىلىقتارىن قابىلداۋ. بۇل باعىت كوپشىلىككە كۇماندى بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. سەبەبى، ۆەستەرنيزاتسيا مەن مودەرنيزاتسيا ۇعىمدارى ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستى.

ءدال وسىنداي جولعا ەگيپەت، فيليپپين ەلدەرى تۇسكەن بولاتىن. بۇل ەكى ەلدە دە ناتيجەسىز بولىپ، ەكەۋى دە بۇگىنگى تاڭدا قيىن جاعدايدا تۇر.

ەكىنشى قادام – بۇل ۆەستەرنيزاتسياسىز جاڭعىرتۋ. كلاسسيكالىق جاڭعىرتۋ ۆەستەرنيزاتسيا ۇعىمىمەن ەگىز بولعاندىقتان، دامۋدىڭ بۇل ءادىسى تۇبەگەيلى جاڭا دا تىڭ بولىپ سانالادى. كەيدە ونى پوستمودەرنيزاتسيا دەپ تە اتايدى. ال بۇل جولعا جاڭا يندۋستريالدى وڭتۇستىك-شىعىس ازيا مەملەكەتتەرى ءتۇستى. ولار وزدەرىنىڭ بىرەگەيلىگىن وزگەرتپەي-اق جاڭعىرۋ باعىتىن تاڭدادى.

جاپونيادا ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى امەريكاندىق باسقىنشىلىق ۇجىمدىق قۇرىلىمداردىڭ ىدىراۋىنا اكەلىپ سوقتىردى، ميليتاريستىك ساناعا جول اشتى، ناتيجەسىندە ليبەراليزاتسيا، ياعني ىرىقتاندىرۋ باستالدى. بىراق ول ءوز كەزەگىندە ءداستۇرلى قوعامنىڭ بۇزىلۋىنا الىپ كەلدى. سوندىقتان 50-جىلداردى جاپون الەۋمەتتانۋشىلارى «ءداستۇرلى جاپون قوعامىن ەمەس، مەملەكەتتىڭ مىندەت-ماقساتىن وزگەرتەتىن» باسقا باعدارلاما ۇسىندى.

ءدال وسى سياقتى، ءبىزدىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» – قازاقستاندىق قوعامنىڭ ءداستۇرلى قۇندىلىقتارىن جانە ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن ساقتاي وتىرىپ، مەملەكەتىمىزدى جاڭعىرتۋدىڭ بەرىك ىرگەتاسى دەۋگە بولادى.

ەندەشە، بۇل باعىتتى پوستمودەرنيزاتسيا كەزەڭىندەگى «ەگەمەندى مودەرنيزاتسيا» دەپ باعالاساق ارتىق ەمەس.

ەرلان سايروۆ، ساياساتتانۋشى

دەرەككءوزى: «الماتى اقشامى» گازەتى

Abai.kz