بۇگىنگى كۇننىڭ ايداي ءبىر اقيقاتى – قازىرگى قىتايداعى قازاقتاردىڭ حال-احۋالى وتە اۋىر. ادام توزگىسىزى ازاپ پەن توزاق، جازىقسىز جازعىرۋ، ناقاق جالا جابۋ، كۇناسىز قۋدالاۋ – قازاق باۋىرلارىمىزدىڭ جانىنا كۇننەن-كۇنگە باتىپ بارادى…

ارينە، كورشىلىك سىيلاستىق، ەلشىارالىق سىپايىگەرشىلىك، قوڭسىلىق بىتىمگەرلىك، ديپلوماتيالىق ادەپ سەكىلدى اسا قاجەتتى ءارى قۇندى ارالاس-قۇرالاستىقتان قۇرالاقان ەمەسپىز. بىراق، ارعى بەتتەگى اتا-باباسىنىڭ تۋعان توپىراعىندا، بەيىتىنىڭ باسىندا قاراۋىلدا وتىرعان قانداستارى-مىزعا (اكە-شەشەسىنە،باۋىرى مەن دوسىنا ت.س.س.)ارنايى ات تەرلەتىپ جەتكەن، اعايىندىق قوناقجايلىلىقپەن بارعان باۋىرلارىمىز سەبەپسىزدەن-سەبەپسىز، ناقاقتان-ناقاق نەگە تەرگەۋگە ءتۇسىپ، تەپەرىش كورۋى كەرەك؟..

ءبىزدىڭ ءباسپاسوز بەتىندە، جەلدىڭ وتىندە، كۇندەلىكتى كۇيبەڭدە، قازاقى ۇيلەردە جانىمىز اۋىرىپ، جۇرەگىمىز سىزداپ، ايقايلاپ تا، ابايلاپ تا ايتىپ جۇرگەنىمىز – بۇگىنگى كۇننىڭ اسا اششى شىندىعى – قىتاي قازاقتارىنىڭ جان داۋىسى!

بىراق، وكىنىشكە وراي، جات ەلدىڭ، جەبىر تەردىڭ قىسپاعىنا تۇسكەن قانداس باۋىرلارىمىزدىڭ ادام ايارلىق اقۋالىن ايقايلاپ ايتقانىم – كەزىندە اقتوبە قالاسىندا ىشكى ساياسات باسقارماسىن باسقارعان، قازىرگى قوعام بەلسەندىسى جاسارال قۋانىشالين اعاما تاعى دا (كەزەكتى رەت…) تىم ارتىق، اسقان اسىلىق كورىنگەنگە ۇقسايدى…

فەيسبۋكتەگى جازباسىندا مەن سياقتى ىزەتتى ىنىسىنە بارلىق ادەپسىز ءسوز، اڭگۇدىك اڭگىمەلەرىن قارشا بوراتقان اعامىز اتىنىڭ باسىن ىركي الماي، جارتى الەمدى «شۋلاتىپتى»… دالىرەگى، مەنىڭ قىتاي ەلىندەگى جاپا شەككەن قازاقتارعا اراشا ءۇشىن دايىندالعان، ءالى ەش جەردە جاريالانباعان xاتىمدى مەنىڭ اينالامداعى بىرەۋلەر ارقىلى قولىنا ءتۇسىرىپ، مەنىڭ اياعىمنان شالماقشى بولىپ الاوكپەگە ءتۇسىپتى…

ادامدىق قاسيەتتى بىلاي قويعاندا، ساياسي تالقىلاۋ مادەنيەتىنەن جۇردايلىق – ەكى ەلى اۋىزدان تەك مەيلىنشە لاس، قوقىسقا تولى زاپىران قۇستىرادى ەكەن. ەرىكسىز جيىركەنەسىڭ…

جىلۋى بار جالىن لاۋلاماسا، بىقسىق ءتۇتىن دە توقتامايدى ەكەن…

  جاسارال اعام مەنىڭ باقشاما تاس اتۋدان استە جالىقپاسا، الەۋمەتتىك جەلى بەلسەندىلەرى بىلاي دەيدى: ««جاسارال – كونستيتۋتسيادان ورىس ءتىلىن الىپ تاستاۋ تۋرالى مۇحتار شاحانوۆ باستاعان 138-ءدىڭ حاتىنا قول  قويماي، قازاق ءتىلىن قولداۋدان قاشقان، ۇلت مۇددەسىن الدەقاشان ساتىپ كەتكەن…»; «ناعىز ۇلت كوسەمى، اتاقتى اقيىق اقىن مۇxتار شاحانوۆ اعامىز جاسارالعا «ساياسي-بومج» دەپ ايدار تاققان…»; «ۇلتى تاتار جاسارال – قازاق ۇلتىنا قارسى ارنايى اشىلعان جوبانىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى، ورىس پەن باتىستىڭ جانسىزى ۆلاديمير كوزلوۆتىڭ «ۇلتشىلدارعا قارسى پايدالاناتىن مەنىڭ ەكىجۇزدى تورپەدوم» دەپ اتاعان قۇلاككەستى قۇلى…» ت.س.س.

شىنىندا دا، قازىر گۋگلگە «كولوۆتىڭ مالايى» دەپ جازساڭىز، جاسارال اعامىزدىڭ اتى مەن سۇرقى سوپاڭ ەتىپ شىعا كەلەدى. ءيا، جاسارال قۋانىشالين – كوزلوۆتىڭ مالايى. بۇنى كوزلوۆتىڭ ءوزى باتىستاعى ءبىر جينالىستا: «ءبىزدىڭ ۇلتشىلدارعا قارسى تورپەدومىز بار، ول – جاسارال قۋانىشالين»-دەگەنىن ەلدىڭ ءبارى ەستىگەن. بۇل تۋرالى «جاس قازاق» گازەتىندەگى «جەكپە-جەك» ايتىستا قۋانىشاليندى سۇلاتىپ ءتۇسىرىپ، ءوشىرىپ تاستاعان بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، سەرىك ساپارعالي فەيسبۋك پاراقشاسىندا دا، باسپاسوزدە دە اشىق جازدى. اق يت كىرىپ، قارا يت شىققان شىرىگەن اۋزىنان اق كوبىك اعىپ قۇلاپ جاتقان جاسارالعا «جاس قازاق» گازەتى رەداكتسياسى «جەدەل جاردەم» شاقىرعانىن ەلدىڭ ءبارى بىلەدى.

بۇل – وتە اۋىر سوزدەر! مەيلى، مەنى جاسارال اعامىز سونشاما جەك كورىپ، كوزسىز كۇستانالاي بەرسىن، ءبارىبىر، مەن ول كىسىگە ءبىر زاماندا جاستىق قىزبالىقپەن ابايسىزدا اۋىزىمىزدان شىعىپ كەتكەن: «قوي تەرىسىن جامىلعان قورقاۋ جاسارال…»; «كوزلوۆ پەن سيزوۆتىڭ قۇيىرشىعىنا اينالعان…»; «قازىر جاسارال دا قاۋساعان شالدىڭ جاسىنا ىلىكتى، بۇلار جاستارعا قاشان ورىن بەرەدى؟..» ت. ب. دەگەن سوزدەردى دەلقۇلى قىلىقتارى ايتۋعا ءماجبۇر ەتتى…

ءبىر توپالاڭ كەزەڭدەردە بىلاي دەپ جازىپپىن: «…ماسەلە – ءسىزدىڭ ۆلاديمير كوزلوۆتى قولپاشتاپ: «ءسىز – ءجۇز قازاققا تۇراسىز!» نەمەسە «مەن كوزلوۆتى بۇكىل قازاققا ايىرباستامايمىن!» – دەگەن ماسقاراشىلىق سوزىڭىزدە بولىپ وتىر. بۇل سۇمدىق سوزگە كەۋدەسىندە جانى، بويىندا رۋحى، جۇرەگىندە نامىسى بار ءاربىر قازاق قارسى تۇرىپ، ورە تۇرەگەلدى. ءدىنى مەن ءدىلى بولەك كەلىمسەكتەر كوزلوۆ پەن سيزوۆتى قاراپايىم قازاققا جانى اشيدى دەۋ – ەسالاڭنىڭ ەرتەگىسى عانا…

ساياسات دەگەنىڭ – سيقىرى مول، زاردابى زور اپيىن، ەسىمىزدى جيىپ، ەتەگىمىزدى جيناساق، قازاعىمىز دا ۇتىلماس. مۇمكىن بولسا، تىزە قوسىپ، تىزگىندەسە ءجۇرىپ، ۇلتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن قازاعىمىزدىڭ ەركىندىگىن

ماڭگىلىك ساقتاپ قالۋ جولىنداعى كۇرەستە باتىل، ادال، اينىماس، تاباندى بولساق دەيمىن. مەيلى، جاسارال – مەن تۋرالى قانشاما اۋىر ءسوز، قاتتى پىكىرلەر ايتسا دا، ىنىلىك ىزەتپەن كەشىرۋگە تىرىسامىن. رەنىش-وكپە دە، وشتىك تە جوق، جامان ءسوز بەن قارعىس تا ايتپايمىن…»

جۇرەگىندەگى يمان-تارازىسى بۇزىلماعان پەندە بۇدان ارتىق نە دەسىن؟!.

تاعى بىردە بىلاي دەپ جازعان ەكەم: «…ارسىز-ءنارسىزدىڭ، يمانسىز-ءدىلسىزدىڭ، ۇرى-قارىنىڭ، زالىم-زۇلىمنىڭ، سۇم-سۇرقيانىڭ، قورقاق-قورقاۋدىڭ زامانى ءجۇرىپ تۇر، قازىر… جاڭا تەحنولوگيا مەن جەتىك وركەنيەت تە تاسادان تاس اتۋعا تاپتىرماس قۇرال بولدى…»

ءبىر جالعانى جوق، تۇتاس شىندىق!

***

…جاسارال اعام ءبىر كەزدە ءوزىنىڭ اسلان مۋسين باسقارعان اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمشىلىگىندە دۇردەي باسقارمانىڭ تىزگىنىن ۇستاپ، وبلىس اكىمىنىڭ تاپسىرماسىن تاستاي ەتىپ ورىنداعىش، وپپوزيتسيالىق باسىلىمداردى قۋدالاعىش  مۇزداي-كوك شەنەۋنىك بولعاندىعىنا قاراماي، ءبىر كۇن نەمەسە ءبىر ءمينوت مەملەكەتتىك قىزمەتتە جۇمىس جاساماعان ايدالاداعى مەنى ءبىرازدان بەرى بيلىككە جاپسىرىپ، تاڭىپ قويدى. ءوزى كەيىن وبلىس اكىمى قۋىپ جىبەرگەسىن جالعان وپپوزيتسيونەرگە اينالىپ شىعا كەلدى. ال قازىر مۇنىڭ سوزىنە قاراساڭ، شاحانوۆتان باستاپ، دوس كوشىمگە دە، ەرمۇرات باپي مەن ءامىرجان قوسانوۆقا دا جاپپاعان جالاسى جوق، ءبارى جالعان وپپوزيتسيونەر، ساتقىندار. ءتىپتى 20 جىلداي شەتەلدە جۇرگەن قاجىگەلديننىڭ ءوزى دە بيلىكتىڭ ادامى، ساتقىن ەكەن دە، تەك ءوزى عانا تازا ەكەن. كوزى قاراقتى وقىرمان بۇعان سەنەدى دەپ تەك الجىعاندار عانا ويلايدى. مۇندايدا اتامىز قازاق «كوكەك – ءوز اتىن ءوزى اتايدى» دەيدى.

بىلتىر  قىرعىز  پرەزيدەنتى اتامباەۆ قاسيەتتى  قەنەسارى  بابامىزدىڭ ارۋاعىن قورلاعاندا بۇل جاسارالىڭىز الاقايلاپ، اتامباەۆقا العىس ايتىپ، پاراقشاسىندا وعان ارناپ ۆيدەو جولداعاندا  ساتقىننىڭ ناعىز ءوزى ەكەنىنە انىق كوزىم جەتكەن ەدى…

ەگەر، راسىندا، مەنىڭ بيلىكتە كوكەم ءھام قولداۋشىم بولسا، قازىر قازاقستاندا «قاجى تۆ»، «راديو-قاجى»، «قاجى سايتى» تاعى باسقالار تابان باستىرماي، قاپتاپ كەتكەن بولار ەدى.

ال، مەن جاسارال اعاممەن اۋزىمدى اۋىرتىپ مىلجاڭداپ ۇرىسپاي، جىلى تەڭىزدىڭ جاعاسىندا:

«ەي، جاسارال، جاسارال!

ء(وز بۋىنا – ماس ارال…)

قاراپ تۇر عوي جاساعان،

تاس اتپاعىن تاسادان!..

ءبىر «العا»-دان سەن قاشىپ،

ءبىر «العا»-عا جەتكەندە،

اقتوبەنى ادا قىپ،

جاۋ بەتىنە وتكەندە…» – دەپ، دىگىدىكتەتىپ ولەڭ جازىپ جاتار ەدىم…

…جىلى تەڭىز تۇگىل، جىلى سوزگە زار بولىپ; ءبىر جاعىنان، اقىل-ەسى شايقالعان كەمپىر-شالمەن كەردەڭدەسىپ; ەكىنشى جاعىنان، كوزىڭە كۇلىپ، ك…ە ءۇرىپ، ارقاعا قانجار سىلتەگەن قاراقۇرىم، قارا قىتايمەن الىسىپ-جۇلىسىپ جۇرگەنىمىز مىناۋ…

تەك، سىن ايتىپ، سىنا قاعۋعا اسا شەبەر قازاق – كەشىرۋ مەن ەسىرۋدى شاتاستىرىپ الماسا دەيمىن…

قاجىمۇقان عابدوللا

Abai.kz