قازىر تۇرعىن ءۇي نارىعى كۇيىپ تۇرعان زامان. بۇل سالا «7-20-25» يپوتەكالىق باعدارلاماسى ىسكە قوسىلعاننان ساتتەن تىپتەن قىزا ءتۇستى دەسەك تە ارتىق ەتپەيدى. ال، پرەزيدەنتتىڭ پارمەنىمەن باستالعان مەملەكەتتىك باعدارلاما قولعا الىنعاندا بۇعان دەيىن ءوز بەتىمەن تۇرعىن ءۇي تۇرعىزىپ، حالىققا ۇسىنىپ كەلگەن جەكەمەنشىك قۇرىلىس كومپانيالاردىڭ اياق الىسى مەن بولاشاق باعدارى قانداي بولماق؟ وسى رەتتە كيەلى ماڭعىستاۋ وڭىرىندەگى تۇرعىن ءۇي نارىعىنا بەلسەنە ارالاسىپ جۇرگەن «نيەت  ستروي سەرۆيس» جشس جانە «الما- رەال  partnership» قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى سانگۇل امانجولوۆامەن سۇحبات قۇرعان ەدىك.

- سانگۇل حانىم، قۇرىلىس نارىعىندا قانشا جىلدان بەرى ەڭبەكتەنىپ كەلەسىز؟ ەستۋىمىزشە، وسىعان دەيىن اقتاۋدا بىرنەشە باسپانانى از پايىزبەن حالىققا بەرگەن ەكەنسىزدەر. وزگەلەر ەكى اساپ قالۋعا تىرىساتىن زاماندا نە ءۇشىن مۇنداي قادامعا بارعان ەدىڭىز؟

- مەن العاشىندا ريەلتورلىق كومپانيا اشىپ، سونىڭ ءىسىن قولىمنان كەلگەنشە دوڭگەلەتكەن ەدىم. بۇل 2015 جىلدىڭ ناۋرىز ايى بولاتىن. ريەلتورلىق قىزمەتتى ءبارى بىلەدى عوي، بىرەۋدىڭ ءۇيىن ساتۋعا نەمەسە ساتىپ الۋعا كومەكتەسەمىن دەگەندەي. الدىڭا كوپتەگەن ادام كەلەدى. سويتە ءجۇرىپ كوپ نارسەگە قانىقتىم. حالىقتى باسپانا ماسەلەسى قاتتى تولعاندىرادى ەكەن. ەلدىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى تىكەلەي باسپانا جوقتىعىنا بايلانىستى ەكەنىنە كوزىمدى جەتكىزدىم. ءبىر قاراعاندا جانىڭ اشيدى. بىراق، قولدان كەلەر قايران جوق. سودان 2016 جىلى ءبىر بايلامعا توقتاپ،  ماڭعىستاۋ وڭىرىندەگى بەلدى-بەدەلدى قۇرىلىسشى اعالارعا باردىم. ءوزىم كورگەن ماسەلەلەردى ايتىپ، حالىقتىڭ مۇمكىندىگى جوق ەكەنىن، سوندىقتان بەس جىلعا ءبولىپ تولەۋگە ءۇي بەرەيىك دەدىم. قولىمىزدان كەلگەنشە قاراپايىم جۇرتقا كومەگىمىزدى كورسەتسەك، حالىقتىڭ باتاسىن الاتىنىمىزدى جەتكىزدىم. وسىلاي ءۇي سۇراپ بارعانىمدا سۇڭعات اڭشىباەۆ دەگەن اعامىز بەتىمدى قايتارعان جوق. مەنىڭ سۇراۋىم بويىنشا 30 پاتەر بەردى. سول ۇيلەردى تۇرعىن ۇيگە مۇقتاج جاندارعا بەس جىل ءبولىپ تولەۋگە شىعارىپ بەردىم. تالاپ بويىنشا جاڭا پاتەردىڭ يەسى العاشقى جارنا رەتىندە نەگىزگى قۇننىڭ  30 پايىزىن تولەۋ كەرەك، ال قالعان 70 پايىزىنان 5 جىل ىشىندە قۇتىلۋى ءتيىس. باسىندا ينتەرنەتكە حابارلاما تاراتقانبىز. كوڭىلدە كۇدىك تە جوق ەمەس. الايدا، 30 پاتەر پىشاق ۇستىندە ءبولىنىپ، لەزدە ساتىلىپ كەتتى. ءتىپتى، ۇيدەن قۇر قالعاندار بىزگە رەنجىپ، «نەگە كوبىرەك پاتەر بولمەگەنسىڭدەر» دەپ جاتقانىن دا ەستىدىك.

مىنەكەي، وسى جاعدايدان سوڭ بولاشاققا جوسپار قۇرا باستادىم. باسپاناعا دەگەن سۇرانىس وتە كوپ. بىراق، بارلىعى حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىقپايدى، نە بولماسا قالتاسى كوتەرە الماي جاتادى. ازدى-كوپتى تاجىريبە جيناقتام ۇلگەردىم. ەندى باتىل شەشىم قابىلداپ، ىسكە كىرىسۋىم قاجەت. سودان نە كەرەك، 2016 جىلدىڭ اياعىندا كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي تۇرعىزۋ ءۇشىن ىڭعايلى جەر الۋعا بەكىندىم. شىنىمدى ايتسام، ەشكىمنەن اقىل سۇرامادىم، كەڭەسپەدىم. كوزىمدى تارس جۇمدىم دا، ويعا العان ءىسىمدى باستاپ كەتتىم. ارينە، ادام بالاسى شىن نيەتىمەن يگى ءىس باستاسا جوسپارلاعان جۇمىسىڭنىڭ تاسى ورگە دومالاپ، قيۋى كەلە كەتەدى ەكەن. قازىرگى ۋاقىتتا بارلىعىنا شۇكىرشىلىك ەتەمىن. قۇرىلىسى قارقىن العان تۇرعىن ءۇيىمىز بوي كوتەرىپ، 2-ءشى، 3-ءشى قاباتقا جەتىپ قالدى. مۇنى ءبىز جوعارىدا ءوزىم باستاعان جوباما وراي 5 جىل مەرزىمگە ساتىپ جاتىرمىز. ساتىپ الۋشى تەك قانا پاتەردىڭ ءوز باعاسىن  تولەيدى. ەشقانداي پايىز، ۇستەمە قوسپايمىز. ءبىزدىڭ ۇسىنىمىزدى تۇرعىندار قىزۋ قولداپ، كوپتەگەن كەلىسىمدەر جاسالۋدا. بارلىعى ريزاشىلىعىن ايتىپ، وزدەرىنە قولايلى جاعداي تۋعىزعانىمىز ءۇشىن العىسىن جاۋدىرىپ جاتىر. ءسىرا، بۇدان ارتىق باقىت جوق شىعار دەپ ويلايمىن.

- سونىمەن ءسىز قولعا العان كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسى قاشان اياقتالماق؟

- ارينە، مۇمكىندىگىنشە تەزدەتىپ قۇرىلىس جۇمىستارىن اياقتاساق، سول ءۇشىن پاتەرگە ءزارۋ تۇرعىندارعا ءتيىمدى بولماق. ال، وسى جىلدىڭ سوڭىندا ءبىر كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇيدى قولدانىسقا بەرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. نەگىزىندە 16-شاعىن اۋداننان 0,5 گەكتارلىق ەكى جەردەن قۇرىلىس باستادىق. ءبىرىنشى بولىپ ساتىپ الۋشىلارعا بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي 11 قاباتتان تۇرادى. بۇل ۇيدە 180 پاتەر ورنالاسقان.

- قازىر جۇرتشىلىق مەملەكەتتىك باعدارلامالاردان بولەك، قۇرىلىس كومپانيالاردىڭ وزدەرىمەن تىكەلەي كەلىسىم-شارتقا وتىرىپ، نەسيەگە باسپانا الىپ جاتىر. ماسەلەن، سىزدەر قانداي پايىزدىق مولشەرلەمەمەن بەرەسىزدەر جانە الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن جۇرتشىلىققا جەڭىلدىك  قاراستىرىلعان با؟

-  ادامنىڭ ءبارى باسپانانى ارمان ەتكەنىمەن، وعان ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولى جەتە بەرمەيتىنى راس. ونىڭ ۇستىنە  الدىمەن الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن ءتۇرلى وتباسىلار كەلىپ جاتادى.  بىرەۋى كوپبالالى بولسا، ەكىنشى ءبىرى جالعىزباستى، ودان وزگەسى مۇگەدەك جاندار دەگەندەي... بارلىعى ءوزىنىڭ جاي-كۇيىن ءتۇسىندىرىپ، نەبىر ءوتىنىش ايتاتىنى جاسىرىن ەمەس. شىنى كەرەك، مۇنداي ساتتەردە باسپانانىڭ العاشقى بەكىتىلگەن قۇنىن تومەندەتىپ، بارىنشا ساتىپ الۋشىعا ىڭعايلى باعا ۇسىنۋعا تىرىسامىن. ءتىپتى، العاشقى بەكىتىلگەن مەرزىمدى 5 جىل ەمەس، كەرىسىنشە 7-8 جىلعا دا سوزامىن. ويتكەنى، ءبىز حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىمەن، تاپ قازىرگى تۇرمىسىمەن ساناسۋىمىز قاجەت. كەرەك دەسەڭىز، بار مۇڭىن جەتكىزگەن جاندى ىندەتە تەكسەرمەيمىن. «مىنانىڭ ايتىپ وتىرعانى راس پا، الدە وتىرىك پە» دەگەن وي ساناما كىرىپ-شىقپايدى. سەبەبى، ءاربىر ساتىپ الۋشىنىڭ سوزىنە سەنىممەن قارايمىن. ەگەر ادامدار اراسىندا ءبىر-بىرىنە دەگەن سەنىم بولماسا، وندا قوعام دا، اتقارىپ وتىرعان ءىسىڭ دە العا جىلجىمايدى، ەشقاشان دامىمايدى. ال، بىزگە كەلۋشىلەر ءوزىنىڭ شاما-شارقىنا قاراي كەڭ كولەمدەگى ءۇي الامىن نەمەسە ودان كىشىرەك پاتەر الامىن دەپ، تاڭداۋىنا قاراي ساتىپ الادى.

وسى رەتتە تاعى ءبىر قوسارىم، ءومىر بولعاسىن ادامنىڭ باسىنان ءتۇرلى وقيعالار ءوتىپ جاتادى عوي. كەيبىرەۋلەر قايتا كەلىپ، «مىناداي جاعداي بولىپ قالدى، ءارى قاراي اقشامىزدى قايتىپ الامىز» دەيتىن كەزدەر كەزىگەدى. ونداي ساتتە ەشقاشان تۇتىنۋشىمىزدىڭ مەسەلىن قايتارعان ەمەسپىز. كەز كەلگەن ورايدا بۇعان دەيىن تولەنگەن بارلىق سومانى ءبىر تيىنىنا دەيىن قالدىرماي قايتارىپ بەرەمىن. بۇل دا حالىقتىڭ بىزگە دەگەن سەنىمىن كۇشەيتەدى دەگەن ويدامىن.

- سىزدەردە نارىق باعاسىنا سايكەس ءۇيدىڭ شارشى مەترى قانشادان؟

- ءبىزدىڭ باعامىز بويىنشا ءپاتىردىڭ 1 شارشى مەترى 120 مىڭ تەڭگەگە تەڭ. مۇنداي باعا حالىقتىڭ قالتاسىنا ساي كەلەدى دەپ ەسەپتەيمىن. ارينە، 2016-2017 جىلدارى 150-160 مىڭ، ءتىپتى 180 مىڭ تەڭگەدەن ساتىلعان كەزدەر بولعان. بىراق، قازىر ونداي باعانى الىپ تاستادىم. قالتاما ارتىق پايدا تۇسپەسە دە باسپاناعا مۇقتاج جاندار ءۇي الىپ، قونىس تويىن تويلاسىن، باسپانا باعىنىڭ ءتاتتى سەزىمىن سەزىنسىن دەگەن ويعا بەكىدىم. بار ماقساتىم – حالىقتىڭ العىسىن الۋ.

-  وزىڭىز جاقسى بىلەسىز، جاقىندا عانا «7-20-25» باعدرالاماسى ىسكە قوسىلىپ، قۇجات قابىلداۋ باستالدى. العاشقى نەسيە دە بەرىلدى. كەيبىر ساراپشىلار  تۇرعىن ءۇي نارىعىنداعى باعا قۇبىلۋى مۇمكىن دەيدى. قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ باسشىسى رەتىندە ءسىزدىڭ ايتارىڭىز قانداي؟

- مەملەكەت تاراپىنان حالىقتى باسپانامەن قامتۋ ءۇشىن ءتۇرلى باعدارلامالار قابىلدانىپ جاتسا، نەگە قۋانباسقا؟! سەبەبى، ەلمىزدىڭ ءاربىر تۇرعىنى تۇرعىن ءۇيدىڭ زاردابىن تارتپاي، كەز كەلگەنى باسىنا باسپانا الا السا، ەلدىگىمىزدىڭ ايعاعى عوي... ارينە، «7-20-25» باعدارلاماسىنا ءۇمىت ارتقانداردىڭ مىندەتتى تۇردە رەسمي تابىس كوزى بولۋى قاجەت. كوپتەگەن قۇجات جينايتىنى تاعى بار. ءارى يپوتەكالىق باعدارلاما بويىنشا نەسيەگە ءۇي بەرەتىن بانككە قۇرىلىسى اياقتالعان پاتەر قاجەت. ال، مەندە ءالى دە قۇرىلىس ءجۇرىپ جاتىر. بىراق، مەنىڭ تاجىريبەمدە مۇنداي يگى باستاما 2016 جىلى باستالىپ كەتكەن بولاتىن. ەشقانداي پايىز قوسىلمايدى. ءۇيدىڭ باعالانعان قارجىسىنىڭ بەلگىلى پايىزىن الدىن الا تولەيدى، قالعانىن اسىقپاي 5 جىل ىشىندە وتەپ ءبىتۋى شارت. - ەندى ءۇي ساپاسىنا توقتالساق. وسى نارىقتاعى ارىپتەستەرىڭىزدىڭ سالعان باسپانالارىنا كوڭىلىڭىز تولا ما جانە وزدەرىڭىز ساپاعا قانشالىقتى ءمان بەرەسىزدەر؟

- قاي قۇرىلىس كومپانياسىن الماڭىز، ءوزى تۇرعىزعان ءۇيدىڭ ساپاسىن جامان دەمەيتىنى اقيقات. نارىق زاڭدىلىعى دا سولاي. ءوزىنىڭ تاۋارىنان تيتىمدەي ءمىن كورەتىندەردى كەزىكتىرمەپپىن. بىراق، اركىم ءوزى ءۇشىن جاۋاپ بەرۋى قاجەت. سوندىقتان مەن ءۇيدىڭ ساپاسىنا قاتتى ءمان بەرەمىن. سەبەبى، قۇرىلىسى اياقتالعان ۇيلەر ۋاقىتشا، ءىس ءبىتتى، قۋ كەتتىنىڭ كەرىن كەلتىرەتىن دۇنيە ەمەس قوي. كۇنى ەرتەڭ ءبىر جەرى قۇلاپ، ۇشىپ كەتىپ جاتسا ەلدەن ۇيات قوي. تۇتىنۋشىلار ساعان سەنىپ بار قارجىسىن سالادى، ودان ءارى قالعانىن ءبولىپ تولەيدى. ال، ءسىزدىڭ ءونىمىڭىز وعان ساي بولماسا جۇرتتى الداعان بولىپ شىعاسىڭ. ءبىز بەتوندى قولدان قۇيامىز. ونىڭ وزىنە ءتان كەبەتىن ۋاقىتى بار. ىرگەتاسى مىقتى ءۇي كەز كەلگەن جاعدايعا توتەپ بەرە الاتىنى ءسوزسىز. سونداي-اق، ساتۋ بولىمىندە ەشكىمنەن ەشتەڭە جاسىرماي بارلىعىن اشىپ كورسەتەمىز. وندا بارلىعى تايعا تاڭبا باسقانداي بەدەرلەنىپ تۇر. قانداي تسەمەنت، قانداي قۇم، قانداي ارماتۋرا كەتتى، ءبارى-ءبارىن تۇتىنۋشىعا ايتىپ بەرەمىز. ەگەر تەك اقشانى عانا كوزدەسەڭ تەز-تەز تاپسىرىپ، قۇتىلىپ كەتۋگە بولادى. الايدا، بولاشاقتا تىرنەكتەپ جيناعان ابىرويىڭ مەن بەدەلىڭە كولەڭكە تۇسەرى حاق.

- تۇرعىن ءۇي نارىعىن رەتەتۋ ءۇشىن قانداي ۇسىنىس ايتار ەدىڭىز؟

- ەڭ ءبىرىنشى ايتىرىم، قازىر كوپتەپ سالىنىپ جاتقان ەليتالىق ۇيلەردى حالىقتىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى. سوندىقتان، جۇرتتىڭ شاماسى جەتەتىندەي تۇرعىن ۇيلەردى كوبەيتۋىمىز شارت. ال، جەكەلەگەن قۇرىلىس كومپانيالارىنا مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ ءبىلدىرىلىپ، قارجى بولىنسە نۇر ۇستىنە نۇر بولاتىن ەدى. ماسەلەن، ماعان سونداي قولداۋ تانىتسا ءسوزسىز 150-200 باسپانانى جەرگىلىكتى اكىمدىككە بەرەتىن ەدىم. بۇل ۇيلەردى جەتىم-جەسىر، كوپبالالى جانە جالعىزباستى وتباسىلارعا تاراتىپ، ساۋاپ الۋعا بولادى. سەبەبى، مەنىڭ ءوزىم دە باسپانا زارىن ءبىر كىسىدەي تارتقان جاننىڭ ءبىرىمىن. شەشەمىز ومىردەن ەرتە ءوتىپ كەتتى، ءوزىم ول كەزدە جاس ەدىم. پاتەر جالداپ تۇردىق، بىرەۋمەن قوڭسىلاس تا بولدىق. سوندا ويلايتىنمىن، «نەگە كەيبىرەۋلەردىڭ قوس-قوستان پاتەرى بار، نەگە وزگەلەردە جوق» دەپ. نەگە ءبىز ونسىز دا جاعدايى جاقسى ادامدى بايىتىپ، پاتەرىنە اقشا تولەيمىز دەگەن سۇراق مازا بەرمەيتىن. ال، ءبىز ۇسىنعان شارتتار ارقىلى جۇرت وسىنداي قيىندىقتاردان قۇتىلا الادى. قالعان قارجىنى 5 جىلعا ءبولىپ تولەسە دە، سوڭىندا ءۇي ءوزىنىڭ اتىندا قالادى.

ءسوزىمنىڭ سوڭىندا ايتارىم، حالىقتىڭ الدىنا ادال ەڭبەگىڭ، تابان اقى ماڭداي تەرىڭمەن شىقساڭ بەتىڭ اشىق، ءجۇزىن جارقىن بولادى. قاي سالادا جۇرسەك تە اۋەلى قالتا مەن قۇلقىننىڭ قامىن ەمەس، حالىقتىڭ جايىن ويلاۋىمىز كەرەك.

-  سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

Abai.kz