جالاقى دەر كەزىندە تولەنبەگەن جاعدايدا، ەڭبەك شارتتارى بۇزىلسا، جۇمىسشىنىڭ مۇددەسى مەن قۇقىعى بۇزىلعان كەزدە كىم كومەك كورسەتىپ، تەگىن زاڭگەرلىك كەڭەس بەرەدى؟ جۇمىسشىنىڭ مۇددەسى مەن قۇقىعىن زاڭ جۇزىندە قورعايتىن جالعىز ۇيىم – كاسىپوداق بولىپ سانالادى.

قازاقستاننىڭ كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى رەسپۋبليكامىزداعى ەڭ سانى كوپ ۇيىم بولىپ تابىلادى، ويتكەنى ونىڭ قۇرامىنا 18 سالالىق كاسىپقوي وداقتار بىرىككەن، جالپى سانى 2 ميلليوننان استام مۇشەسى بار. ولاردىڭ ىشىندە 221 752 ادام – وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى 2161 باستاۋىش كاسىپوداق ۇيىمدارىنىڭ مۇشەلەرى.

بۇل تۋرالى «وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ كاسىپوداقتار ورتالىعى» اۋماقتىق كاسىپوداقتار بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى بەرىك بەكجانوۆ وقو وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە ءمالىم ەتتى. رەسمي ستاتيستيكا بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى جالدامالى جۇمىسشىلار سانى 6 ملن. ادامدى قۇرايدى، سونىڭ 35 پايىزى كاسىپوداق ۇيىمدارىندا مۇشە ەكەن.

كاسىپوداق دەگەنىمىز…

كاسىپوداق نەمەسە كاسىپقوي وداق — بۇل بارلىق سالا جانە كاسىپورىندار جۇمىسشىلارىنىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋ، جۇمىس جاعدايىن جاقسارتۋ، ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن كوتەرۋ مەن الەۋمەتتىك كەپىلدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا قۇرىلاتىن ۇيىم.

كاسىپوداق نەمەن اينالىسادى؟

جۇمىس بەرۋشىلەرمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزەدى، جۇمىسكەرلەردىڭ اتىنان جەڭىلدىكتەر مەن الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەر كوزدەلگەن كەلىسىمدەر مەن ۇجىمدىق شارتتار جاساپ، ولاردىڭ ورىندالۋىن قاداعالايدى.

ەڭبەك تۋرالى زاڭنامالاردىڭ ورىندالۋىنا قوعامدىق باقىلاۋ جاسايدى.

ەڭبەكتى قورعاۋ مەن ەڭبەك جاعدايلارىن جاقسارتۋعا بايلانىستى قوعامدىق باقىلاۋ جاسايدى.

كەلىسىم جانە وندىرىستەگى كەلەڭسىز جاعدايلاردى تەكسەرۋ جونىندەگى كوميسسيالار ارقىلى كاسىپوداق مۇشەلەرىنىڭ مۇددەلەرىن قورعايدى.

قۇقىقتىق ماسەلەلەر جونىندە اقىسىز كەڭەستەر بەرەدى.

كاسىپوداققا مۇشە ازامات قانداي قۇقىقتارعا يە بولادى؟

ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋعا جانە ۇسىنۋعا;

ءوز قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋ مەن ۇسىنۋعا كاسىپوداق ورگاندارىنىڭ كەز كەلگەنىنە ءوتىنۋ;

ءوز پىكىرىن ەركىن ايتۋ جانە شەشىمدەردى قابىلداۋدا قاتىسۋ;

كاسىپوداق مۇشەلەرى قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىنە قاتىستى، اقپاراتتى الۋ، سونىمەن قاتار كاسىپوداق ىستەرىنىڭ جاعدايى تۋرالى، اقپاراتتى الۋعا;

كاسىپوداق جۇمىسقا كىرۋ، جۇمىس بارىسىندا قىزمەت اۋىستىرۋ مەن جۇمىس شىعۋ ماسەلەلەرى بويىنشا، سونداي-اق، جۇمىس جانە دەمالىس ۋاقىتى، ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى، كەپىلدىكتەر مەن وتەماقى ماسەلەسى بويىنشا تەگىن زاڭگەرلىك كومەك بەرەدى;

كاسىپوداق ورگاندارىنا سايلانۋعا جانە سايلاۋعا;

اقىسىز كەڭەستەر مەن زاڭدى كومەكتى، مادەني، ەمدەۋ جانە باسقا قىزمەت كورسەتۋلەردى، ماتەريالدى جانە باسقا كومەكتى الۋدى پايدالانۋ;

كاسىپوداقتار كاسىپوداق مۇشەسى اتىنان جۇمىسشىنىڭ وكىلى رەتىندە ونىڭ تاپسىرماسى نەمەسە ءوتىنىشى نەگىزدە ونىڭ قاتىسۋىنسىز جۇمىس بەرۋشىمەن اراداعى كەلىسپەۋشىلىكتەردى رەتتەي الادى;

وندىرىستەگى قايعىلى جاعداي مەن كاسىبي دەرتتەردى تەكسەرۋ كەزىندە، وندىرىستە دەنساۋلىعىنا كەلگەن زالالدى وتەۋ ماسەلەسىندە كاسىپوداق مۇشەسىنىڭ قۇقىعى قورعالادى;

ومىرلىك قيىن جاعدايلار تۋىنداعاندا جانە باسقا دا جاعدايلاردا ماتەريالدىق كومەك الۋعا قۇقىعى بولادى.

كاسىپوداققا قالاي كىرۋگە بولادى؟

ەگەر ءسىزدىڭ جۇمىس ورىنىڭىزدا باستاۋىش كاسىپوداق ۇيىمى بولسا، كاسىپوداق كوميتەتىنە كاسىپوداققا مۇشەلىككە قابىلداۋ جانە مۇشەلىك كاسىپوداق جارناسىن ۇستاۋ تۋرالى ءوتىنىش جازۋ قاجەت. مۇشەلىكتى دالەلدەۋ قۇجاتى بولىپ، كاسىپوداق كوميتەتىمەن بەرىلەتىن كاسىپوداق بيلەتى تابىلادى. كاسىپوداققا كىرمەس بۇرىن، جارعىمەن جانە باستاۋىش كاسىپوداق ۇيىمى تۋرالى ەرەجەمەن تانىسۋعا قۇقىعىڭىز بار.

جۇمىسشىلاردىڭ الەۋمەتتىك جانە جەكە ماسەلەلەرىن شەشۋدەگى كومەكشىگە;

وندىرىستەگى ۇزدىك ناتيجەلەردە، ەڭبەك جانە وندىرىستىك ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋدە ارىپتەسكە;

ەڭبەك داۋلارىن شەشۋدە كومەكشىگە (ەڭبەك داۋىن جوسپارسىز قۇرىلا سالعان توپپەن ەمەس، ءىستىڭ بارىسىن بىلەتىن قۇزىرەتتى ۇيىممەن شەشۋدە);

ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى مەن ەڭبەك زاڭناماسىنا قاتىستى ماسەلەلەردى شەشۋدە ناقتى كومەكشىگە قول جەتكىزەدى.

كاسىپوداق ۇيىمى بار جۇمىس بەرۋشى نە ۇتادى؟

كاسىپوداقپەن ارىپتەسكەن جۇمىس بەرۋشى:

جۇمىسشىلاردىڭ الەۋمەتتىك جانە جەكە ماسەلەلەرىن شەشۋدەگى كومەكشىگە;

وندىرىستەگى ۇزدىك ناتيجەلەردە، ەڭبەك جانە وندىرىستىك ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋدە ارىپتەسكە;

ەڭبەك داۋلارىن شەشۋدە كومەكشىگە (ەڭبەك داۋىن جوسپارسىز قۇرىلا سالعان توپپەن ەمەس، ءىستىڭ بارىسىن بىلەتىن قۇزىرەتتى ۇيىممەن شەشۋدە);

ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى مەن ەڭبەك زاڭناماسىنا قاتىستى ماسەلەلەردى شەشۋدە ناقتى كومەكشىگە قول جەتكىزەدى.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى كاسىپوداق جۇمىسىنىڭ ناتيجەلەرى

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، كاسىپوداق تاراپىنان ۇيىمدار، مەكەمەلەر مەن كاسىپورىنداردا باستاۋىش كاسىپوداق ۇيىمدارىن قۇرۋ باعىتىندا كۇن سايىن جۇمىس اتقارىلۋدا. وسى ماقساتتا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى جىلدىق جالپى كىرىسى 60 000 اەك اساتىن ورتا جانە ءىرى كاسىپكەرلىك نىساندارىندا باستاۋىش كاسىپوداق ۇيىمدارىن قۇرۋ باعىتىندا ساراپتاما جۇرگىزىلىپتى.

جەرگىلىكتى جانە اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىندا كاسىپوداق ۇيىمدارىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋ جانە ءتۇرلى ماسەلەلەردى شەشۋ ماقساتىندا شىمكەنت قالالىق قوعامدىق كەڭەس قۇرامىنا 1 ادام، ال اۋداندىق قوعامدىق كەڭەستەر قۇرامىنا 33 ادام مۇشە بولىپ كىردى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى بارلىق دەڭگەيدەگى ماسليحاتتارعا كاسىپوداقتىڭ 15 مۇشەسى، ال پارلامەنت ماجىلىسىنە 1 ادام سايلاندى. «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق فيليالى پرەزيديۋمىنىڭ قۇرامىندا كاسىپوداقتاردىڭ مۇددەسىن  كاسىپوداقتاردىڭ اۋماقتىق بىرلەستىگى قورعايدى.

كاسىپوداق الەۋمەتتىك قولداۋ كورسەتەدى

بەرىك بەكجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا كاسىپوداقتا قامقورلىق كومەك كورسەتەتىن الەۋمەتتىك ورتالىق جۇمىس ىستەيدى. دەمەۋشىلەردىڭ قولداۋىمەن الەۋمەتتىك از قامتىلعان وتباسىلاردان شىققان مىڭنان استام بالا مەن بالالار ۇيلەرىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرىنە جاڭا وقۋ جىلىنا قاجەت قۇرال-سايماندار مەن كيىم-كەشەك تاراتىلدى. كاسىپوداق وبلىستاعى كاسىپوداق ۇيىمدارىندا جۇمىس ىستەگەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرى مەن تىل ەڭبەككەرلەرىنە جىل سايىن قۇرمەت كورسەتەدى. كونتسەرتتەر مەن كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلىپ، ماتەريالدى كومەك كورسەتىلەدى. جىل سايىن بالالاردى قورعاۋ كۇنىنە وراي كاسىپوداق ۇيىمىنىڭ وكىلدەرى بالالار ۇيىنە بارادى، دەمەۋشىلەردىڭ كومەگىمەن قايىرىمدىلىق جاسايدى.

ۇزدىك ستۋدەنتتەرگە تەگىن جولداما

2017 جىلى 10 سالالىق كاسىپداقتا 4100 ادام ساۋىقتىرۋ ورىندارىنا جولداما الدى. ونىڭ ىشىندە 2938 جولداما وقو ءبىلىم بەرۋ جانە عىلىمي قىزمەتكەرلەرىنىڭ وبلىستىق كاسىپوداق كوميتەتىنە تيەسىلى، ول ماقساتتا 160 ميلليوننان استام تەڭگە بولىنگەن بولاتىن. 1114 بالانى ساۋىقتىرۋ ماقساتىندا 16 ميلليون تەڭگەگە جۋىق قارجىنى وبلىستىق ءبىلىم بەرۋ جانە عىلىمي قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىپوداق كوميتەتى ءبولدى. وقو مادەنيەت جانە اقپارات كاسىپوداقتارى وبلىستىق كوميتەتى تاراپىنان ءجۇزۋ باسسەينىنە 52 ابونەمەنت ءبولىندى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ كاسىپوداقتارى فيليلالىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن ستۋدەنتتەرگە قوعامدىق ومىرگە بەلسەنە قاتىسقاندارى جانە ۇزدىك ساباعى ءۇشىن ورتالىق كاسىپوداقتار كەڭەسىنىڭ اتىنان جانە كاسىپوداقتىڭ وقو فيليالىن اتىنان جىل سايىن كونكۋرس نەگىزىندە اتاۋلى ستيپەنديا تاعايىندالادى.

كاسىپوداق جۇمىسسىزداردى تەگىن قايتا وقىتۋعا دايىن

ەلىمىزدىڭ ساندىق ەكونوميكاعا كوشۋى، وندىرىستىك پروتسەستەردىڭ اۆتوماتتاندىرىلۋى، روبوتتاندىرىلۋى ەڭبەك نارىعىنا مىندەتتى تۇردە اسەر ەتەدى. اتاپ ايتقاندا، جۇمىس ورىندارىنىڭ قىسقارۋى سەكىلدى ماسەلەلەر تۋىندايدى. وسى ورايدا كاسىپوداقتار جۇمىس ورىندارى قىسقارۋى مۇمكىن دەگەن كاسىپورىنداردى انىقتاۋ ماقساتىندا ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ اعىمى جونىندە جول كارتاسىن ازىرلەۋگە بەلسەندى اتسالىسادى دەدى بەرىك بەكجانوۆ. ايتۋىنشا، جۇمىسسىز قالعان ازاماتتاردى سۇرانىسقا يە ماماندىقتار بويىنشا قايتا وقىتىپ، ەرتەڭگى كۇنى ولاردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ءۇشىن ارنايى ءىس-شارا ۇيىمداستىرىلادى. مىسالى 1 ماۋسىمنان قىركۇيەك ايىنا دەيىن وقو كاسىپوداعىنىڭ وقىتۋ ورتالىعىندا «ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى» اياسىندا ءبىرىنشى باعىت بويىنشا جۇمىسسىز ازاماتتار وقىتىلادى. 200-گە جۋىق ادام قامتىلىپ، ولاردى توقىماشى، اسپاز، جۇرگىزۋشى، جيھاز قۇراستىرۋشى سەكىلدى 8 ماماندىققا وقىتۋ كوزدەلۋدە. تەوريا ءبىر اي وقىتىلىپ، ەكى اي پراكتيكالىق ساباق قاراستىرىلعان. قازىرگى تاڭدا باعدارلاما اياسىندا ءىس-تاجىريبەدەن ءوتۋ ءۇشىن وڭىردەگى ءىرى كاسىپورىندارمەن كەلىسىم جاسالدى. ازاماتتار تەگىن وقىتىلادى.

ەسكە سالايىق، وبلىس بويىنشا 2017 جىلى «ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى» اياسىندا 12 159 ادام وقۋعا جىبەرىلگەن. 2018 جىلى 7200 ادام وقۋمەن قامتىلدى.

Abai.kz