لاتىن قارپىنە ءوتۋ – جيىرما بەسىنشى جىلعا شەيىن جوسپارلانعان شارا. بىراق نەگە ەكەنىن قايدام، ايتەۋىر 2019-2020 وقۋ جىلى الىپپەنى لاتىن قارپىمەن شىعارامىز. سوندىقتان وسى جىل اياقتالماي جازۋدىڭ ەملە ەرەجەلەرىن بەكىتۋ قاجەت دەگەن جوسپار قۇرىلىپ، سونى ورىنداۋ ءۇشىن جاۋاپتى مەكەمەلەر بارىنشا جانتالاسىپ جاتقان جايى بار.

دىبىستارعا تاڭداعان تاڭبالارى دۇرىس بولىپ، جاساعان ەملە ەرەجەلەرىمىز ءتىل تابيعاتىنا جايلى بولسا، جاڭا ءالىپبيدى قولدانىسقا ەنگىزۋگە كوپ ۋاقىت قاجەت ەمەس. وسىدان ءبىر عاسىردان اسا ۋاقىت بۇرىن جاسالعان اقاڭنىڭ الىپبيىمەن حات تانىپ كەتۋ ءۇشىن قابىلەتى ورتاشا بالاعا ءتورت-اق اپتا قاجەت (ت.شونانوۆ) بولعانى بەلگىلى. ال ەندى ساۋاتى بار قازاققا دۇرىس الىپبيمەن جۇگىرتىپ وقىپ، جازىپ كەتۋ ءۇشىن ءتورت-اق ساعات قاجەت بولار. ياعني دايىن ءالىپبيدى ەنگىزۋ قازىرگى تاڭدا تىپتەن وڭاي شارۋا. قازىرگى ءىت تەحنولوگيانىڭ دامىعان كەزىندە ەلەكتروندى نۇسقاسى بار كيريللدەگى بارلىق ماتىندەر اپساتتە-اق كونۆەرتەر ارقىلى جاڭا لاتىن الىپبيىنە قوتارىلا سالادى. بۇل وتە قاراپايىم وپەراتسيا. ءتىپتى ءماتىننىڭ سكان نۇسقاسىن تانىپ جاڭا الىپبيگە اۋدارۋ دا اسا قيىن شارۋا ەمەس. ياعني، لاتىندى ەنگىزۋگە كوپ ۋاقىت قاجەت ەمەس. ءالىپبي مەن ونىڭ ەملە ەرەجەسىن ازىرلەپ، بەكىتۋگە كوپ ۋاقىت كەرەك. الداعى جەتى جىلدىڭ ءتورت جىلىن تالقىلاۋعا، ءۇش جىلىن ەنگىزۋگە قالدىرۋىمىز كەرەك. عالىمدار ساياساتتىڭ ايتقانىمەن ءجۇرىپ، جوعارى جاق نە سۇراسا سونى جاساپ بەرەتىن قىتاي زاۋىتىنىڭ ءرولىن اتقارماۋى كەرەك. قازاق دىبىستارىنا ءارىپ تاڭداۋعا، ەملەسىن ازىرلەۋگە سالانى بىلەتىن مامانداردى قاتىستىرىپ، ەرەجەنىڭ ءار بابىن جەكە-جەكە تالقىلاۋ قاجەت. ويتپەگەن جاعدايدا قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ ون بەس تومدىق سوزدىگىن اسىعىس شىعارعان سياقتى ەل الدىندا، اسىرەسە بولاشاق الدىندا ۇياتقا قالامىز.

وسىدان ءتورت-بەس جىل بۇرىن ون بەس تومدى سوعان جاۋاپتى ازاماتتار (اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەمەي-اق قويايىن) مەرزىمىن بەلگىلەپ قويىپ، كولەمىن اسىعىس تولتىرىپ، ۇيىمداستىرۋ كەزىندە «مەنبىلەمگە» سالىپ، تەز-تەز شىعارىپ تاستادى. الايدا ارتىنان ىلە-شالا سول ون بەس تومعا ەنبەي قالعان تاعى ءبىر توم (قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگى. الماتى، 2014)  جارىق كوردى. بۇرىنعى 10 تومدىق سوزدىكتىڭ بار جۇمىسىن اتقارعان پروفەسسور بايىنقول قاليەۆ سياقتى وتە تاجىريبەلى ماماندار بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن ون بەس تومدىقتىڭ جۇمىسىنا تارتىلماي، سوزدىك ىشىندە كوپتەگەن تەوريالىق قاتەلەر كەتكەن. سوزدىككە 12 مىڭ ءسوز بەن ءسوز تىركەسى ەنبەي قالعان. ونى بايىنقول اعاي «تۇسىندىرمە سوزدىك جاساۋدىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسى» دەگەن تاعى ءبىر ەڭبەگىندە ءتىزىپ، كورسەتىپ بەردى. ال 15 تومدىق سوزدىكتى جاساۋشىلاردىڭ بىردە-بىرەۋى ونى تەرىستەي المادى. مىنە اسىعىستىق پەن جۇرتقا ورتاق جۇمىسقا وسى سالانى بىلەتىن مامانداردى تۇگەل تارتپاۋدىڭ جانە «مەنبىلەمدىكتىڭ» كەسىرى.

ءۇندى داۋىسسىزدار ي مەن ۋ-دىڭ ەملەسى، بىرگە نە بولەك جازىلاتىن سوزدەر ەملەسى جانە شەتتەن ەنگەن سوزدەردىڭ جازىلۋى بويىنشا ءتىلشى عالىمدار ءالى دە ءبىر مامىلەگە كەلگەن جوق. باق-تا بۇل ماسەلەلەر قىزۋ تالقىلانۋدا. ونىڭ شەشىمى بىرەۋ – اسىقپاي ارقايسىسىن جەكە-جەكە تالقىلاپ، وڭ-تەرىسىن ولشەپ، ءتىل تابيعاتى ءۇشىن ءتيىمدىسىن تاڭداپ بارىپ ءبىر شەشىمگە كەلۋ. وعان ۋاقىت قاجەت ەكەنى بەلگىلى. قازىر ءالى پىسپەگەن، ءالى جەتىلمەگەن ەملە ەرەجەمەن قارجى شىعارىپ، الىپپە جانە باسقا دا قاجەتتى وقۋلىقتار باسۋ نەمەسە كونۆەرتەر جاساۋ نە ءۇشىن كەرەك؟ ەرتەڭ ءبارى كەرەكسىز، جارامسىز بولىپ قالاتىنىن بىلە تۇرا مۇنداي قادامدارعا بارۋ زيانكەستىك ەمەس پە؟ الدىمىزدا ءالى جەتى جىل ۋاقىت بولا تۇرا، الدىمەن اسىقپاي جاتىق ءالىپبي مەن جاقسى ەملە قۇراستىرىپ الماي ونى ەنگىزۋگە كىرىسەتىندەي، وسى ءبىزدى قۋىپ كەلە جاتقان قانداي جىن ەكەندىگىن بىلە المادىم.

قاپالبەك بيجومارت سەيسەنبەكۇلى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz