بۇگىن استانادا الەمدىك جانە ءداس­تۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VI سەزى باستالادى. قازاقستان پرەزيدەنتى ن.نا­زارباەۆ يدەياسى بويىنشا باس­تاۋ العان الەمدىك جيىن بۇعان دەيىن ارقاشان جاھاندىق وقيعالاردىڭ شيەلەنىسىپ جاتقان ۋاقىتىندا وتكى­زىلگەنى بەلگىلى. ءدىننىڭ قوعامداعى ماڭىزى ارتقانىن ءجىتى سەزىنە وتىرىپ، قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ رەسپۋبليكا ەلورداسى – استانا قالاسىندا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر فورۋمىن وتكىزۋ باستاماسىن كوتەرگەن بولاتىن.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ پايىمداۋىنشا، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى اراسىنداعى سەنىم مەن ءوزارا تۇسىنىستىككە نەگىزدەلگەن ديالوگ وسى سالاداعى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ءۇشىن كەڭ مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى جانە زامانىمىزدىڭ كۇش كورسەتۋ، ەكسترەميزم، تەرروريزم سياقتى كەلەڭسىز قۇبىلىستارىن ەڭسەرۋگە ىقپال ەتەتىن بولادى.

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VI سەزى 10-11 قازاندا استانا قالاسىندا وتەدى. سەزد جۇمىسىنا الەمنىڭ 42 ەلىنەن 80-نەن استام دەلەگاتسيا قاتىسادى. ولاردىڭ ىشىندە بەدەلدى ساياساتتانۋشىلار، يسلام، حريستيان، يۋدايزم، بۋدديزم، يندۋيزم، داوسيزم، زورواستريزم دىندەرىنىڭ ليدەرلەرى، سونداي-اق، بۇۇ، ەقىۇ، يۋنەسكو، امل (اراب مەملەكەتتەرىنىڭ ليگاسى) جانە ت.ب حالىقارالىق جانە  قوعامدىق ۇيىمدار وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋى جوسپارلانۋدا.

بيىل الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزىنە 15 جىل تولىپ وتىر. VI سەزد «ءدىن كوسباسشىلارى قاۋىپسىز الەم ءۇشىن» اتتى جالپى تاقىرىپ اياسىندا «مانيفەست «الەم. ءححى عاسىر» جاھاندىق قاۋىپسىزدىك تۇجىرىمداماسى رەتىندە»، «گەوساياساتتاعى وزگەرمەلى ءدىن: ادامزاتتىڭ بىرىگۋى ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر»، «ءدىن جانە جاھاندانۋ: سىن-تەگەۋرىندەرى جانە شەشىمدەرى»، «ەكستەرميزممەن تەرروريزمدى ەڭسەرۋدەگى ءدىن ليدەرلەرى مەن ساياسي قايراتكەرلەرى» اتتى ءتورت نەگىزگى باعىت بويىنشا وتكىزىلمەك.

جۋىردا ەلىمىزدىڭ وكىلدەرى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كە­ڭەسىنىڭ وتىرىسىنا قاتىسقان ۋاقىت­تا الەمدەگى قاۋىپسىزدىك پەن تۇ­راق­تىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ جولىن­دا ءدىني ليدەرلەر مەن الەمدىك سايا­سات­كەر­لەر­دىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرۋ ماسەلەسىنىڭ دە وزەكتى ەكەندىگىن مالىمدەدى. سونىمەن ەلىمىزدە ءداستۇرلى تۇردە وتكىزىلىپ كەلە جاتقان ايتۋ­لى شارانىڭ تاريحىنا توقتالا كەتەيىك:

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ I سەزى 2003 جىلى 23-24 قىركۇيەكتە استانادا ءوتتى. ونىڭ جۇمىسىنا يسلام، حريستياندىق، يۋدايزم، سينتويزم، يندۋيزم جانە ءبۋدديزمنىڭ مەيلىنشە بەدەلدى وكىلدەرى قاتىستى.

سەزدىڭ قاتىسۋشىلارى قۇرامىنىڭ كورنەكىلىگى مەن جوعارى دەڭگەيى كونفەسسياارالىق فورۋم وتكىزۋ جونىندەگى قازاقستان باستاماسىنىڭ جۇزەگە اسۋىنىڭ داۋسىز تابىسىنا اينالدى. سەزدىڭ يدەياسىن ك.اننان، دج.بۋش، م.تەتچەر، تسزيان تسزەمين، ن.ماندەللا، ج.د'ەستەن جانە الەمنىڭ وزگە دە اسا ىقپالدى ساياساتكەرلەرى قولدادى. اۋقىمدى شارانىڭ تابىسى ءى سەزدىڭ دىنارالىق فورۋمدى ءار ءۇش جىلدا ءبىر رەتتەن كەم ەمەس تۇراقتى نەگىزدە وتكىزىپ تۇرۋ تۋرالى  شەشىمىندە بەكىتىلدى.

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ  ءىى سەزى 2006 جىلى 12-13 قىركۇيەكتە استانادا وتكىزىلدى. سەزد ارنايى فورۋم وتكىزۋ ءۇشىن سالىنعان جاڭا «بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايى» عيماراتىندا ءوتتى.

فورۋم «ءدىن، قوعام جانە حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك» اتتى جالپى تاقىرىپ اياسىندا «ءدىني نانىم-سەنىم بوستاندىعى جانە وزگە ءدىندى ۇستانۋشىلاردى قۇرمەتتەۋ» جانە «ءدىني كوشباسشىلاردىڭ حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋداعى ءرولى» دەگەن ەكى نەگىزگى باعىت بويىنشا وتكىزىلدى. ەكىنشى فورۋم جۇمىسىنا 29 دەلەگاتسيا قاتىستى.

ەكىنشى سەزد قورىتىندىسى بويىنشا قاتىسۋشىلار بارلىق دىندەر مەن ەتنيكالىق توپتار وكىلدەرىن مادەني جانە ءدىني ەرەكشەلىكتەر نەگىزىندەگى داۋ-جانجالدارعا جول بەرمەۋگە شاقىرعان بىرلەسكەن دەكلاراتسيا قابىلدادى. بۇل قۇجاتتا «قىرعيقاباق يدەولوگيانى» «الەم مادەنيەتىنە» اۋىستىرۋدىڭ جاھاندىق قاجەتتىلىگى كەڭ كورىنىس تاپتى.

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ  III سەزى 2009 جىلى 1-2 شىلدەدە استانا قالاسىندا ءوتتى. ەۋروپا، ازيا، تاياۋ شىعىس جانە امەريكانىڭ 35 ەلىنەن 77 دەلەگاتسيا قاتىستى. ونىڭ باستى تاقىرىبىنا كەز كەلگەن ماسەلەنىڭ وڭ شەشىلۋىندەگى رۋحاني كوشباسشىلار ءرولىن ولاردىڭ ءوزارا قۇرمەت پەن ىنتىماقتاستىققا نەگىزدەلگەن تولەرانتتى الەمدى قامتاماسىز ەتۋگە قوسقان ۇلەسى اياسىندا ارتتىرۋ جايى ارقاۋ بولدى.

ءۇشىنشى فورۋمنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قاتىسۋشىلار جۇرتشىلىقتى شىنايى دىنارالىق ديالوگ ورناتۋ ءۇشىن ءدىني كوشباسشىلار مەن ۇيىمداردىڭ كۇش-جىگەرىن قولداۋعا جانە ارتتىرۋعا، دىندەر مەن وركەنيەتتەردىڭ ءوزارا تۇسىنىستىك پەن قۇرمەتتى جاقسارتۋعا باعىتالعان ۇنقاتىسۋىن قولداۋعا ىقپال ەتۋگە شاقىرعان بىرلەسكەن دەكلاراتسيا قابىلدادى.

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ  IV سەزى 2012 جىلعى 30-31 مامىردا استانادا ءوتتى. IV سەزدىڭ باستى تاقىرىبى «بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم ادامزات تاڭداۋى رەتىندە» دەپ اتالدى. فورۋمعا الەمنىڭ 40 ەلىنەن 85 دەلەگاتسيا قاتىستى.

IV سەزد اياسىندا ءدىني كوشباسشىلار كەڭەسىنىڭ ءبىرىنشى وتىرىسى بولىپ ءوتتى. ءدىني كوشباسشىلار كەڭەسىنىڭ ماقساتى – جۇمىسى مادەنيەتتەر ديالوگىنا جانە ەكونوميكالىق ءوزارا ىقپالداستىققا باعىتتالعان وزگە دە فورۋمدار مەن حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ديالوگ جانە ىنتىماقتاستىقتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ باسىمدىقتارى مەن تەتىكتەرىن ايقىنداۋ بولىپ تابىلادى.

سەزد جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قاتىسۋشىلاردىڭ ۇندەۋى قابىلداندى. بۇل قۇجاتتان بيىك رۋحاني ءمان-ماعىناعا تولى ءۇن بايقالىپ تۇردى. ءدىني كوشباسشىلار بۇكىل ادامزاتتى عالامشارىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن ءوزارا ىقپالداستىققا، كەلىسىم مەن  بەيبىتشىلىككە، ادىلەتتىلىك پەن جاسامپازدىققا ۇمتىلۋعا شاقىردى.

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ  V سەزى 2015 جىلى 10-11 ماۋسىمدا «ءدىني كوشباسشىلار مەن ساياسي قايراتكەرلەردىڭ بەيبىتشىلىك جانە دامۋ جولىنداعى ديالوگى» دەگەن تاقىرىپپەن ءوتتى. V سەزدەگى مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستامالارىن ورىنداۋ اياسىندا، ءىس-شارا وتەتىن كۇندەرى بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم مۇراجايى اشىلادى، سونداي-اق، دىنارالىق ديالوگ پەن فورۋم جۇمىسىنا بەلسەندى ۇلەس قوسقانى ءۇشىن  استانا حالىقارالىق سىيلىعى جانە سەزدىڭ قۇرمەت گراموتالارى تابىستالادى.

بەسىنشى سەزد بارىسىندا مەملەكەتارالىق ماسەلەلەرگە ۇلكەن ءمان بەرىلدى. قاتىسۋشىلار قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتىپ، كەز كەلگەن قاقتىعىستىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ءدىن كوشباسشىلارىنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ۇيىمدارمەن جانە قوعاممەن ديالوگ جۇرگىزۋىنە جاردەم بولۋى ءۇشىن بەلگىلى ءبىر مىندەتتەمەلەردى قابىلدادى. سونداي-اق، فورۋمنىڭ باستى ۇندەۋى – بەيبىت كەلىسسوزدەر ارقىلى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە بولىپ جاتقان زورلىق-زومبىلىقتى توقتاتۋ بولدى.

سەزد 15 جىل ىشىندە كونفەسسياارالىق جانە دىنارالىق قاتىناستار ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا ارنالعان بەدەلدى حالىقارالىق الاڭعا اينالدى. ءبىز بۇگىن باستالعالى وتىرعان VI سەزىدە دە ءىرى حالىقارالىق ماسەلەلەر ءسوز بولادى دەپ سەنەمىز.

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزىن وتكىزۋ ارقىلى قازاقستان بۇكىل الەمدىك قوعامداستىق الدىندا ۇلتتىق كونسەنسۋستىڭ جانە قوعامدى بىرىكتىرۋدىڭ ۇلگىسىن كورسە ءبىلدى. ءبىزدىڭ ەلىمىز ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى ساقتاۋ بويىنشا ۇلكەن تاجىريبەگە يە جانە وسى سالادا  ءاردايىم ءتيىمدى ىنتىماقتاستىققا دايىن.

Abai.kz