الماتى اكىمدىگىندە ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى حالىققا جولداۋىنىڭ قالاي ورىندالاتىنى تۋرالى ايتىلدى. ول ءۇشىن مەگاپوليس باسشىلىعى ءبىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ، تۇرعىن ءۇي سالالارىن ساپالى دامىتۋ جانە قالالىقتار ءۇشىن جايلى ءارى قاۋىپسىز ورتا قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا 100-دەن استام ارنايى شارالار ەنگەن قالالىق جوسپار قابىلدادى.

الماتى اكىمى باۋىرجان بايبەك قالا اكتيۆىمەن كەزدەسۋدە ەلباسى جۇرگىزىپ وتىرعان ەكونوميكالىق تۇراقتىلىق، بىرلىك پەن كەلىسىم سىندى ساليقالى ساياساتتىڭ ارقاسىندا حالىقتىڭ تۇرمىس جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك شىعىنداردى ارتتىرعانىن اتاپ ءوتتى. تەك جولداۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن عانا 1,5 ترلن. تەڭگەدەن استام قارجى جۇمسالاتىن بولادى، ال بۇل جەكەلەگەن مەملەكەتتەردىڭ جىلدىق بيۋدجەتتەرىنە تەڭ.

مەملەكەت باسشىسى جولداۋىنىڭ باستى باعىتتارىنىڭ ءبىرى ۋربانيزاتسيا ماسەلەسىن ويداعىداي شەشۋ مەن قالالاردى ودان ءارى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. قازىرگى كەزدە الەمدىك ەكونوميكانىڭ 70%-ى قالالاردا قالىپتاسادى، الماتى وسىنداي 600 مەگاپوليستەردىڭ قاتارىنا ەنگەن.

الماتى اكىمى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا حالىقارالىق كەڭەسشىلەرمەن بىرگە مەگاپوليستىڭ ۇزاق مەرزىمدى بولاشاققا بولجامى – قالانىڭ 2050 جىلعا دەيىنگى دامۋىنىڭ شەبەرلىك- جوسپارىنىڭ جاسالىپ جاتقاندىعىن ايتتى.

«ءبىزدىڭ مىندەتىمىز الماتىنى جايلى، ىڭعايلى ەتۋ جانە ءار ادامنىڭ تۇرمىستىق جاعدايىن جاقسارتۋ. ول ءۇشىن قالادا جىل سايىنعى ەكونوميكالىق ءوسىم ورتا ەسەپپەن كەم دەگەندە 5% بولۋى، ەڭبەك ونىمدىلىگى 2 ەسە ارتۋى، 15 جىلعا جان باسىنا شاققاندا ءجوو 1,5, 30 جىلعا 3 ەسە ءوسۋى ءتيىس. مۇنىڭ باستى شارتى ەكونوميكانىڭ قۇرىلىمىن جۇيەلى وزگەرتۋ بولىپ تابىلادى. ساراپشىلاردىڭ بولجامى بويىنشا 2035 جىلى الماتى تۇرعىندارىنىڭ سانى 3 ملن. ادامنان اسادى. دەمەك، قالاداعى ەكونوميكالىق بەلسەندى تۇرعىندارىنىڭ قاتارى 700 مىڭعا كوبەيەدى، ولاردى IT سەكتورىندا، ءبىلىم بەرۋدە، دەنساۋلىق ساقتاۋدا،ينجينيرينگتە، جوعارى تەحنولوگيالى وندىرىستە، ونەردە، تۋريزمدە جۇمىسپەن قامتۋ قاجەت. ال بۇل ءۇشىن قولايلى يننوۆاتسيالى ەكولوگيالىق ورتا، وەسر ەلدەرىندەگىدەيى جوعارى ساپالى ءبىلىم مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ قامتاماسىز ەتىلۋى ءتيىس»، -دەدى باۋىرجان بايبەك.

پرەزيدەنت جولداۋىنىڭ باستى باعىتتارىنىڭ ءبىرى كولەڭكەلى اينالىمدى 40%-عا قىسقارتۋ. قازىرگى كەزدە الماتى ەكونوميكاسىنىڭ 80%-دان استامى- ساۋدا مەن قىزمەت كورسەتۋ. سوڭعى جىلدارى الماتى اكىمدىگى ساۋدا سالاسىن كولەڭكەدەن شىعارۋ ءۇشىن جۇيەلى ءارى تۇراقتى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدا، بازارلار مودەرنيزاتسيالانۋدا. تەك سوڭعى 3 جىلدا ساۋدا سالاسىن دامىتۋعا 240 ملرد. تەڭگەدەن استام جەكە قارجى جۇمسالدى.

«تسيفرلاندىرۋ – ەكونوميكانىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ، بيۋروكراتتىقتى، ازاماتتاردىڭ جانە بيزنەستىڭ كەدەرگىلەرىن جويۋدىڭ ەڭ ۇتىمدى مەحانيزمى. قازىرگى كەزدە الماتىدا «Smart Almaty» 40-تان استام جوباسى جۇزەگە اسۋدا. سيتۋاتسيالىق ورتالىق پەن BigData جۇمىس جاساي باستادى. «وڭاي» مەن «ا-پاركينگتىڭ» تولەمدى جۇيەلەرى ىسكە قوسىلدى. ناتيجەسىندە 9 اي ىشىندە سالىق ءتۇسىمى وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 12,7%-عا ارتىپ، 1,3 ترلن. تەڭگەنى قۇرادى. ءوز كەزەگىندە سالىقتىڭ كوپ جينالۋى بيزنەسكە قولداۋ كورسەتۋگە جانە قالا تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك شىعىندارىنا جۇمسالاتىن قارجىنى ارتتىرادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى قالا اكىمى.

ايتا كەتەرلىگى، بيىلعى جىلى «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا 6 مىڭ وتباسى جاڭا پاتەر الادى، بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا ءۇش ەسە كوپ. «7-20-25» باعدارلاماسى بەلسەندى جۇزەگە اسۋدا. ەسكى ۇيلەردى مودەرنيزاتسيالاۋدىڭ ينۆەستيتسيالىق الەۋەتى 320 ملرد. تەڭگەنى قۇرايدى. الداعى بەس جىلدا جەكە ينۆەستورلاردى تارتا وتىرىپ 23 مىڭ جاڭا پاتەردى ىسكە قوسۋ جوسپارلانعان.

پيك-تەردى رەفورمالاۋ جۇيەسى قاتار جۇرۋدە. زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ ءۇشىن اكىمدىك تاراپىنان 30 ۇسىنىس بەرىلدى.قالانىڭ تۇرعىن ءۇي قورىن ۇستاۋ ەرەجەسى قابىلداندى. 2019 جىلى بارلىق پيك-تەر بىرىڭعاي قولما-قول اقشاسىز جۇيەگە كوشەتىن بولادى. تەك 3 جىل ىشىندە عانا پيك-تەردىڭ قارجىسىمەن 4 مىڭنان استام ۇيلەر جوندەلىپ، ليفتەردىڭ 20% -دان استامى اۋىستىرىلدى.

ەلباسى باستاماسىنىڭ ماڭىزدى بولىگى ەڭ از جالاقىنى كوتەرۋ بولىپ تابىلادى. تەك الماتىنىڭ وزىندە عانا الدىن- الا ەسەپتەۋ بويىنشا بۇل ماسەلە 25 مىڭنان استام ادامدى قامتيدى ەكەن. بۇلاردان وزگە، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ەلىمىزدە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە ەڭبەكاقى تولەۋدىڭ جاڭا مودەلى ەنگىزىلۋدە. وسى ايدان باستاپ الماتى جالاقى تولەۋدىڭ جاڭا مودەلىنە كوشەدى. ءتيىمسىز شىعىنداردى وڭتايلاندىرۋ ارقاسىندا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسى ورتا ەسپپەن 2 ەسە وسەدى. ونىڭ ۇستىنە 49 مەملەكەتتىك كاسىپورىن قىسقاردى، ولاردىڭ 32-ءى باسەكەلەس ورتاعا بەرىلدى.

شوب تۇراقتى قولداۋ شارالارى بارىسىندا جىل باسىنان بەرى 24 مىڭ جۇمىس ورنى قۇرىلدى. جىل اياعىنا دەيىن تاعى 8 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلادى. مەمينۆەستيتسيانىڭ ءار تەڭگەسىنە 4 جەكە تەڭگەدەن كەلەدى. قازىرگى، 8 اي ىشىندە قالا بيۋدجەتىنە وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 13,2%-عا كوپ سالىق جينالدى، شاعىن جانە ورتا بيزنەستەن سالىق 6% عا ارتىق ءتۇستى.

قالا كەڭىستىگىن جاقسارتۋ اياسىندا مەگاپوليستىڭ تارحي ورتالىعىنىڭ ۇشتەن ەكىسى جاڭاردى، 524 كوشە مەن 1400 ەسكى اۋلالار قايتا جاسالدى. 300 كم ارىق، 800 كم استام ينجەنەرلىك جۇيە رەكونسترۋكتسيالاندى. قالانىڭ بارلىق جەر استى جولدارى كۇردەلى جوندەۋلەردەن ءوتتى. كوشەدەگى بارلىق جارىق كوزدەرىنىڭ ۇشتەن ءبىرى ديودتى جانە ەنەرگيانى ساقتايتىن شامدارعا اۋىستىرىلدى. تروتۋارلار مەن اۋلالارداعى جارىق باعانالارى اۋىستىرىلۋدا. جىل اياعىنا دەيىن جاڭا قوعامدىق كولىكتىڭ ۇلەسى 80%-عا جەتەدى.

ورتالىقتاندىرۋ قاعيداسى بويىنشا قالاعا قوسىلعان الاتاۋ جانە ناۋرىزباي اۋداندارىنا 512 ملرد. تەڭگەدەن استام مەملەكەت قارجىسى ينۆەستيتسيا رەتىندە جۇمسالدى. 240 كم جول، 1300 كم ينجەنەرلىك جەلى، 11 مەكتەپ، 156 بالا باقشا جانە 10 مەدۇيىم ىسكە قوسىلدى. جەكە ينۆەستيتسيا كولەمى 252 ملرد. تەڭگەنى قۇرادى، كاسىپورىندار سانى 4 ەسە، سالىق كولەمى 10 ەسە ءوستى. ناتيجەسىندە قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى جانە اۋدانداردىڭ 400 مىڭداي تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك سەنىمى ارتتى.

Abai.kz