حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ دەرەگى بويىنشا، دۇنيەجۇزىندە جىل سايىن ءوندىرىس ورىندارىندا 270 ميلليوننان استام وقىس وقيعا تىركەلىپ، 2 ميلليوننان استام ادام قازا تابادى ەكەن. ياعني ءبىر قالانىڭ، تىپتەن كىشىگىرىم ءبىر مەملەكەتتىڭ حالقىنداي ادام جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتەدى دەگەن ءسوز. بىزدەگى جاعداي دا وڭىپ تۇرعان جوق. ارنايى مەكەمەلەر ەلىمىزدە وندىرىستىك ءولىم-ءجىتىم ازايىپ كەلە جاتىر دەپ جىبىرلاپ جاتقانىنا قاراماستان، جىلىنا وسىنداي ءۇش مىڭنان استام جازاتايىم وقيعا ورىن الادى. وسىلايشا، وتباسىن، بالا-شاعاسىن اسىرايمىن دەپ قۇرىلىس، شاحتا سەكىلدى قارا جۇمىستارعا جالداناتىن جۇمىسشىلاردىڭ 400-گە جۋىعى ومىرىمەن قوش ايتىسىپ جاتادى. مىڭداعان ادام مۇگەدەك بولىپ قالادى.
بۇل ساندار – تەك تىركەلگەندەرى عانا. كوبى حالىقتان جاسىرىلىپ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا جەتپەي جابىلىپ قالىپ جاتادى ەكەن. مۇنداي وقيعالاردىڭ ءجيى ورىن الىپ جاتاتىنىن كەشە استانادا وتكەن ۇكىمەت جانىنداعى دەنساۋلىق ساقتاۋ جونىندەگى ۇلتتىق ۇيلەستىرۋ كەڭەسىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى جاقسىلىق دوسقاليەۆتىڭ ءوزى ايتىپ ءوتتى. ايىپپۇل مەن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشىپ، ءوندىرىس باسشىلىعى وسى سيپاتتاعى وقيعالاردى ادەيى بۇركەمەلەپ تاستايتىن كورىنەدى. ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي جاعدايلار، اسىرەسە تاۋ-كەن، مەتاللۋرگيا، قۇرىلىس سالاسىندا كوپ ورىن الادى. «وندىرىستە زارداپ شەگۋشىلەردىڭ 40 پايىزىنان استامى وسى سالالارعا قاتىستى. ەلىمىزدە جىلىنا 600 مىڭنان استام ادام ءارتۇرلى دەڭگەيدە جاراقات الادى. 22 مىڭنان استام ادام قايتىس بولادى. سونىڭ 83 پايىزى – ەڭبەككە جارامدىلار. 22 پايىزى بالالار بولسا، 78 پايىزى جاسوسپىرىمدەر مەن ەرەسەكتەر»، – دەپ اتاپ ءوتتى ج.دوسقاليەۆ. قىسقاسى، قازاقستان ءوندىرىس جاراقاتى جاعىنان – الەم بويىنشا ەكىنشى، مۇگەدەكتىك بويىنشا ءۇشىنشى ورىندا تۇر ەكەن. وسىنداي دەرەكتەردى العا تارتقان باس دارىگەر ادام ولىمىنە اكەلىپ سوعاتىن وقيعالاردىڭ كوبى جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىنىڭ، قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى مەن ەڭبەك جانە وندىرىستىك تارتىپتەردىڭ ساقتالماۋىنان بولاتىنىن ايتتى.
«وسىنداي سەبەپتەرگە بايلانىستى ادام ءولىمى اقمولا، قاراعاندى، سولتۇستىك قازاقستان، شىعىس قازاقستان، پاۆلودار جانە قوستاناي وبلىستارىندا وتە كوپ. كولىك قۇرالدارىنىڭ كوبەيۋى مەن قۇرىلىستىڭ قارقىندى دامۋى دا اۋىر زارداپتارعا اكەلىپ وتىر. زارداپ شەككەندەردىڭ تەڭ جارتىسىنان استامىنا اۋىلدىق جەرلەردە دەر كەزىندە، ءتىپتى مۇلدە تراۆماتولوگيالىق كومەك كورسەتىلمەيدى»، – دەيدى تراۆماتولوگيا جانە ورتوپەديا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى نۇرلان باتپەنوۆ.
سونداي-اق ۇيلەستىرۋ كەڭەسىندە استانا – قاراعاندى، الماتى – جامبىل – شىمكەنت – قىزىلوردا باعىتىنداعى قاۋىپتى جول بويىنداعى مەديتسينالىق نىسانداردى جابدىقتالعان اۆتوكولىكتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى ءسوز بولدى.
SOS ستاتيستيكا:
الەمدە جىلىنا شامامەن 1,2 ميلليون ادام جول اپاتىنان قايتىس بولادى ەكەن (!) ەلىمىزدە جىلىنا ءتورت مىڭنان استام ادام جول-كولىك اپاتىنان قازا تاۋىپ، 19 مىڭنان استام ادام مەرتىگىپ جاتادى. ياعني كۇنىنە 10-15 ادام جول اپاتىنان اجال قۇشادى دەگەن ءسوز. سوڭعى 10 جىل ىشىندە ەلىمىز اۋماعىنداعى جول بويلارىندا 27 مىڭ ادام وپات بولىپ، 156 مىڭ ادام ءتۇرلى دارەجەدە جاراقات الىپتى. ەڭ وكىنىشتىسى، وسىنداي اپات سالدارىنان جىلىنا 300-گە جۋىق بالا قازا تاۋىپ، 2000-عا جۋىعى ءتۇرلى دەنە جاراقاتىن العانى ەكەن.

بۇركىت نۇراسىل، استانا
«الاش ايناسى» گازەتى 11 ماۋسىم 2009 جىل