ءبىز تاۋەلسىزدىك الدىق دەپ قىسى-جازى، كۇندىز-ءتۇنى ۇلان-اسىر توي جاساۋمەن كەلەمىز. شىنىمەن تاۋەلسىزدىك الدىق پا، المادىق پا دەسەڭ، كوشەدەگى جاي قازاقتان دا «نە وتتاپ تۇرسىڭ؟» دەگەن سوگىس ەستۋىڭ ابدەن مۇمكىن. ادىلىنە كەلسەك، ازاتتىق الدىق دەۋىمىز كەرەك ەدى. رەسەيدىڭ قۇلدىق قامىتىن موينىنان شەشكىسى كەلمەيتىن يتارشىلار مەن ورىسقا «كۇشىگىنەن تالانىپ قالعان كەيبىر ۇرگەدەك سورلى اقساقالدار ازاتتىق دەۋگە قورقىپ، بىرەسە «ەگەمەندىك»، بىرەسە «تاۋەلسىزدىك» دەگەن سوزدەردى قالىپتاستىردى.

جارايدى «ەگەسىنە كەلىسەيىك»، ال «مەندىك» دەگەن نە؟ «ەگەمەن» دەگەنى دە كەلىسىپ تۇرعان جوق. قۇرىسىنشى، ونىڭ ءبارىن قويا تۇرايىق. ال  "رەسەيدەن  ازاتتىق الدىق" دەپ سول ەلدىڭ اتىن نەگە ەشقاشان قوسىپ ايتپايمىز؟ ونىڭ ورنىنا باياعىدا جويىلىپ كەتكەن جوڭعاردى، سوسىن وزبەكتى، ارابتى، تۇرىكتى، پارسىنى جاماندايتىن كەراۋىزدار كوبەيدى. ولارعا قازاقتىڭ جەر-سۋىن، قازبا بايلىعىن توناپ، ءتىلىن شۇپ-شۇبار الاپەس تىلگە اينالدىرعان، ۇرلىق-قارلىقتى، قىز زورلاۋدى، اراق ءىشىپ تەمەكى شەگۋدى، اكەگە – ۇلدى، اناعا – قىزدى  قارسى سويلەۋدى ۇيرەتكەن، ءالى دە جەرىڭدى، سۋىڭدى، توپىراعىڭدى اۋاڭدى ۋلاپ، راديواكتيۆتى قالدىقتارىن رەسەيدەن جەر تاپپاعانداي قازاقستانعا اكەپ  كومىپ، «پروتوندارىن»، باسقا دا زىمىراندارىن قۇلاتىپ، سابيلەرىڭدى ادام ەستىمەگەن كەسەلدەرگە دۋشار ەتىپ جاتقان وزبەك پە، اراب پا، تۇرىك پا دەسەڭ دە سوزگە توقتامايدى.

بۇل ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ ورىسقۇل، ورىسقۇمار، ماڭگۇرت ۇلتقا اينالعانىنىڭ ەڭ باستى بەلگىسى. بۇنداي ۇلتتىق ساناسىزدىقتان ارىلىپ، جەرىمىزدى قاي ەل، قاي ۇلت توناعانىن بالالارىمىزعا وقىتايىق،  تىلىمىزدى بۇلدىرگەن  ۇلتتىڭ تىلىنەن تازارتايىق دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز جوق.

مۇمكىن مىنا تومەندەگى دەرەكتەرگە تەرەڭىرەك ۇڭىلسەك ۇلتتىق سانامىز از دا بولسا وياناتىن شىعار. ال قاراڭىز:

رەسەيگە كەتكەن جەر مەن مەكەندەر:

استراحان (حاجى تارحان) – 1556 ج.

ساراتوۆ (سارىتاۋ), ومبى، توبىل، نارىن

ءۇلبى (ۋلبا), بۇقتىرما – 1839 ج.

التاي ولكەسى (التايسكي كراي) – 1920 ج.

ورىنبور جانە ونىڭ اينالاسى – 1924 ج.

ورسك (جامانقالا) – 1924 ج.

سول يلەتسك (ەلەك) – 1840 ج.

بايقوڭىر عارىش ايلاعى –1994-2050 ج.

سەمەي، ەمبى، نارىن، كاپۋستين  يار، ازعىر پوليگوندارى.

قوستاناي وبلىسىنىڭ جانگەلدين اۋدانىنداعى – 75 000-گا جەر – 2017 جىل.

مىنە، وسىنىڭ ءبارىن بەرىپ تە، كورىپ تە وتىرىپ قازەكەمدەر «ەلىمىزدە تىنىشتىق»، «ورىس ءبىزدىڭ دوسىمىز»، «ۋكرايندار وڭباعاندار»  دەيدى. ال قازاقتى كونفيسكەلەۋ، جەر اۋدارۋ، قولدان اشارشىلىق جاساۋ، حالىق جاۋى دەپ، قوجا-مولدا  دەپ قىرۋ سياقتى قىرعىندار شە؟ كىمنىڭ دوس، كىمنىڭ قاس ەكەنىن، دوس بولماسا دا جەرىڭدى، ءتىلىڭدى، سابيلەرىڭنىڭ ساناسىن كىم ۋلاپ وتىرعانىن تۇسىنەتىن ۋاقىتىڭ ءالى كەلگەن جوق پا، قازەكە؟

مىرزان كەنجەباي، اقىن 

Abai.kz