ارگەنتينا استاناسى بۋەنوس-ايرەستتە ءوتىپ جاتقان  ۇلكەن جيىرمالىق ەلدەردىڭ كەزدەسۋىندە، تورتكۇل دۇنيە كوز تىگىپ وتىرعان پرەزيدەنت ترامپ پەن شي توراعانىڭ كەزەسۋى بولدى. ەكى جاقتى كەزدەسۋ ناتيجەسىندە 2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ، 267 ملرد دوللارلىق ساۋدا سومماسىنا سالىنۋعا جوسپارلانعان 25% كەدەندىك سالىق  ازىرشە سول 10 پايىز كۇيىندە قالدى. تەك الداعى ءۇش اي ىشىندە ەكى جاقتى جۇمىس توبىنىڭ سەلبەسىپ جۇمىس ىستەۋىمەن، جالعاستى قاراستىرىلاتىن، زەرتتەلەتىن بولدى. ەگەر سول ءۇش اي مەرزىم ىشىندە اقش تاراپىنان قويىلعان شارتتارعا قىتاي تاراپى سايكەستىلىك تانىتپاعان جاعدايدا، جوسپارلانعان 25 پايىزدىق كەدەندىك سالىق سالىناتىن بولدى.

كەزدەسۋدە تولىق قاندى ناتيجەنىڭ بولمايتىنىن بارىمىزدە ءبىلىپ وتىردىق. سەبەبى،  ۇزاق جىلداردان بەرى قوردالانىپ قالعان ونەركاسىپ جانە اۋىلشارۋاشىلىعى سالالارى بويىنشا ەكسپورت جانە يمپورت، تەحنيكالاردى پايدالانۋ قۇقىعى، زياتكەرلىك مەنشىك،قىزمەت كورسەتۋ،عالامتوردى پايدالانۋ ماسەلەلەرى سەكىلدى كۇرمەۋى كوپ قۇرىلىمدىق جۇيەدەگى ماسەلەلەردىڭ ءبىر رەتكى كەزدەسۋدە شەشىمىن تاۋىپ كەتۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. قالاي بولماسىن، بۇل «ساۋدا سوعىسىندا» اقش تاراپىنىڭ دەسى باسىپ تۇرعان سەكىلدى. ويتكەنى، ءوز ايتقانىنا كەلىسپەسە سالىقتى ارتتىراتىنىن ايتىپ وتىر.

«ەگەر ءۇش اي ىشىندە كەلىسىمگە كەلمەسە قالاي بولادى؟» –مىنە بۇل وتە ماڭىزدى تاقىرىپ. اسا اۋقىمدى ماسەلەلەر بولعاندىقتان قىسقا عانا ءۇش اي ىشىندە ەكى تاراپ ورتاق مۇددەلەرىن قورعايتىن كەلىسىمگە كەلەدى دەپ ايتۋ قيىن. سەبەبى، اقش تاراپىنىڭ قويىپ وتىرعان تالاپتارى، قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ قۇرىلىمدىق جۇيەسىنە وزگەرىس جاساۋدا تالاپ ەتەدى. بۇل جاعدايدا، قىتاي ۇكىمەتى ەكونوميكانىڭ قۇرىلىمدىق جۇيەسىن قايتا جاساۋعا ءتيىستى بولادى، ال بۇل قىتاي ءۇشىن تاريحي شەگىنىسپەن بىردەي ۇدەرىس بولىپ تابىلادى. ال العان بەتىنەن قايتپاسا، وندا اقش-تىڭ سالاتىن سالىعى قىتاي ەكونوميكاسىن تىعىرىققا تىرەۋى مۇمكىن. قالاي بولماسىن، قىتاي بيلىگى ەكى وتتىڭ ورتاسىندا قالعانداي كۇي كەشۋدە. بۇل ەكونوميكالىق قاقتىعىستىڭ اقش ەكونوميكاسىنا، اسىرەسە اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتەرى انىق. سول ءۇشىن اقش ۇكىمەتى دە بۇل ەكونوميكالىق قاقتىعىستىڭ تىم ۇزاققا سوزىلىپ كەتەرىنە مۇددەلى ەمەس. بىراق كەدەندىك سالىقتىڭ 10 پايىز كۇيىندە قالۋى جانە ونىڭ 2019 جىلى ءۇش اي كولەمىندە عانا ساقتالۋى مەن ەگەر ەكى جاقتى كەلىسىم جاراسپاعاندا، ونىڭ 25 پايىزعا ءوسۋى، اقش ۇكىمەتىنىڭ، ەكونوميكاسىنىڭ بۇل قاقتىعىسقا شىنىمەن دايىن ەكەندىگىن جانە سوعان توتەپ بەرە الاتىنداي مۇمكىندىگىنىڭ بارلىعىن كورسەتەتىندەي. بۇدان بۇرىنعى كەزدەرى 25 پايىزدىق سالىقتىق ءوسىم مۇمكىندىك رەتىندە قاراستىرىلسا، ەندى كەلەسى جىلى ءۇش ايدان سوڭ  ناقتى ءىس-شارا بولىپ تابىلاتىنى انىق بولدى.

كەلىسىمنىڭ ءۇش اي مەرزىمگە سوزىلۋى ەكى ەلدىڭ الداعى تاعى قانداي ساياساتقا باراتىنىن كورسەتكەندەي. دونالد ترامپتىڭ اقش-تى دۇنيەجۇزىنىڭ ءنومىرى بىرىنشە ەل ەتىپ ساقتاۋعا بارىن سالۋى، قىتايمەن بولعان «ساۋدا سوعىسىندا» العان بەتىنەن قايتپايتىندىعىن كورسەتەدى. ال ەل ءىشى مەن سىرتىنان بىردەي ساياسي جانە ەكونوميكالىق قىسىمعا بىردەي تاپ بولىپ وتىرعان قازىرگى قىتاي بيلىگىنىڭ   وسى ۋاقىت ىشىندە قالاي ءىس-شارالارعا بارارى بەيمالىم. ونى الداعى ۋاقىتتا كورەمىز.

قاستەر سارقىتقان

اباي اتىنداعى قازۇپۋ ۇستازى 

Abai.kz