الماتىدا كولىك تىعىنىن ازايتۋ ماقساتىندا قالانىڭ شىعىس جاعىنان – كوكتوبەنىڭ ەتەگىن الا تالعارعا قاراي سالىنىپ جاتقان كۇرە جولدىڭ بىتكەنىنەن سالىنعانى سول اۋماقتاعى جۇرتتىڭ جۇيكەسىن جۇقارتىپ ءبىتتى. تابيعاتى تامىلجىعان جەردى قازىر سارى توپىراققا اينالدىرعان تەحنيكالاردىڭ قۋاتتى داۋىسى ەكى جىلدان بەرى تۇرعىنداردى ءتۇن ۇيقىسىنان ايىرىپ كەلەدى. اسىرەسە، كوپىر ماڭىنداعى كازرەچكا كوشەسىندەگى وتباسىلارىنىڭ كورمەگەن قۇقايى جوق.
– 2007 جىلى قاڭتاردا باستالعان قۇرىلىس كۇندىز-ءتۇنى جۇرگىزىلدى. اعىلعان كولىكتەر، ەكسكاۆاتورلاردىڭ داۋىسى، راسىن ايتسام، ساۋ ادام جىنداناتىنداي جاعدايدا ءومىر سۇردىك. 30 مەتر تەرەڭدىككە كوپىر تىرەۋلەرىن ورناتۋ كەزىندە تاۋلىك بويىنا ءۇيىمىز سىلكىنىپ، تاڭدى ۇيقىسىز وتكىزگەن كۇندەر بولدى. ال ورتالىققا قاراي باراتىن جولدان مۇلدە ايىرىلدىق. گورنىي كوشەسى جاقتاعى سۇرلەۋ جولدى دا جاۋىپ، بالالاردىڭ مەكتەپكە بارۋى قورلىققا اينالدى. ءتىپتى جاقىندا نوسەر كەزىندە كورشىمىزدىڭ قىزى ساز بالشىققا ءتۇسىپ، جۇمىسشىلار قۇتقارىپ قالدى. ال وتكەن جىلى كۇزدە جەر قاباتىنىڭ لىقسۋىنان ءبىر جۇمىسشى قازا تاپقانىن وزدەرىڭىز دە بىلەسىزدەر. ەندىگى كەزەك تىنىش وتىرعان تۇرعىندارعا كەلىپ تۇر. توپىراق قاباتىنىڭ تەگىستەلىپ، جارقاباقتاردىڭ دۇرىس بەكىتىلمەۋىنەن ۇيلەرىمىز جىلجىپ بارادى، – دەيدى كازرەچكا كوشەسىندەگى 43-ۇيدە تۇراتىن ءاليا شۇكەباەۆا.
جاقىندا عانا اۋرۋحانادان شىققان ءاليانىڭ وتباسىندا قىزى، كۇيەۋبالاسى جانە ۇلى تورتەۋى تۇرادى ەكەن. باسپانا وتكەن عاسىردىڭ الپىسىنشى جىلدارى سالىنعان. ونسىز دا ازەر تۇرعان جاتاعان ءۇي جاڭا كوپىردىڭ تىرەۋلەرى قاعىلعان كەزدە قابىرعالارى قيسايىپ كەتىپتى. راسىندا دا، بۇل وتباسىنىڭ تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇر دەۋگە نەگىز بار. ءتىپتى جاننا ەسىمدى جالعىزىلىكتى كەلىنشەكتىڭ ءۇيى ورتاسىنا ءتۇسىپ، قازىر ول ءۇش بالاسىمەن تۋىستارىن پانالاپ ءجۇر ەكەن. وزگە ۇيلەردىڭ دە جەتىسىپ تۇرعانى شامالى... سول ماڭعا ارنايى كەلگەن مامانداردىڭ ءوزى اينالما كوپىر سالۋ بارىسىندا قاعىلعان تىرەۋلەردىڭ سوققىسىنان جاقىن ماڭداعى ۇيلەرگە 1-2 بالدىق ءزىلزالا قۋاتىنداي كۇش تۇسكەنىن اشىق ايتىپتى. ال تۇرعىندار «جاساندى سىلكىنىستىڭ» 3-4 بالعا جەتكەنىن ايتادى. ءۇي قابىرعالارىنىڭ جارىلىپ، جارقاباقتاردىڭ سايعا قاراي جىلجۋى – وسىعان ايعاق.
توپىراق قاباتىنىڭ جىلجۋىنا ءالى كۇنگە توسقاۋىل قويىلماعان.
بۇعان كىنالى الماتى قالالىق اكىمشىلىگى جانىنداعى جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوكولىك جولدارى دەپارتامەنتىنىڭ باسشىلارى جۇرتتىڭ مۇڭىن ايتىپ بارعان ازاماتتارعا «تاۋ باۋرايىنا نەگە ءۇي سالاسىڭدار؟» دەپ وزدەرىنە بالە سالاتىن كورىنەدى.
شاتىرلارى شىتىناپ، قابىرعاسى قيسايعان ۇيلەردىڭ 60-70 جىلدىق تاريحى بارىن ايتا كەتكەنىمىز ورىندى بولار. كەزىندە وزگە ۇلتتار قىزىعىن، بۇگىندە قازاقتار شىجىعىن كورگەن كونە ساياجايلاردىڭ مۇنداي حالگە وزدىگىنەن دۋشار بولماعانى انىق. زارداپ كوپىردەن كەلگەن. قولىمەن ىستەگەندى موينىمەن كوتەرۋدى ءجون كورمەگەن جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى ۆ.مەرەنكوۆ جۇرتتىڭ شاعىمىنا «كازرەچكا، 43,43 «ا»، 61, 63 كوشەسىندە ورنالاسقان جەر تەلىمدەرى جانە وندا تۇراتىن جىلجىمايتىن نىساندار مەملەكەتتىك مۇقتاجعا ساتىپ الۋعا جاتپايدى، سونىمەن قاتار جوعارىدا ايتىلعان ءۇي قۇرىلىستارى الماتى شىعىس اينالما جولى قۇرىلىسىنىڭ «قىزىل سىزىعىنا» كىرمەيتىنىن حابارلايمىن.
قوسىمشا الماتى شىعىس اينالما جول قۇرىلىسى جۇمىستارى «مەملەكەتتىك ساراپتاما» بەكىتىلگەن جوباعا سايكەس جۇرگىزىلەتىنىن جانە جۇمىس جۇرگىزىلۋ بارىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بارلىق قۇرىلىس نورماسى مەن ەرەجەلەرىنىڭ ساقتالاتىنىن حابارلايمىن» دەپتى.
كوپىردىڭ ساپاسىن وزگەلەر سۇرار، ال ساۋ ۇيدەن ساۋ تامتىق قالماعان كەزدە مۇنداي جاۋاپ كىمگە كەرەك؟ قازىر ءۇيىندى استىندا قالۋدان ساقتانعان جەتى وتباسى بالا-شاعالارىمەن دالاعا قونۋدى ادەتكە اينالدىرىپتى. اۋىرعان ازاماتتار №5 ەمحاناعا جاياۋ جالپىلاپ، بالشىق كەشىپ، شاڭ جۇتىپ جاتسا، بۇل ماڭعا جەدەل جاردەم كەلمەگەلى دە ءۇش جىلعا تاياپ قالىپتى.
اشىنعان ازاماتتار ۇكىلى ۇمىتپەن جيىرمادان استام قۇزىرلى ورىندارعا شاعىم جازعان. ايتسە دە جەتى وتباسىنىڭ جاعدايىن بىلۋگە، قول ۇشىن بەرۋگە قۇلىقتى ورىندار تابىلماي تۇر. كوپىردى سالىپ جاتقان «دورمەحستروي» مەن «ترانسسترويموست» باسشىلارى جۇرەگى جىلاعان جۇرتتى جۇباتۋعا داتتەرى جەتپەي ءجۇر. بۇل وقيعادان حاباردار مەدەۋ اۋدانىنىڭ اكىمى م.بايدالى جوعارىعا جالتاقتاپ، الاقانىن جايىپ وتىرعان كورىنەدى. «وتەماقى تولەۋگە قاراجات جوق» دەگەن شەنەۋنىكتەر قىر باسىنداعى حان سارايىنداي كوتتەدجدەردىڭ يەلەرىنە ءتيىستى اقشاسىن بەرىپ، ولاردى بۇزا باستاپتى. ول كىمدەردىڭ ۇيلەرى ەكەندىگىن تاناۋىن تارتقىلاعان بۇلدىرشىندەرگە دەيىن بىلەدى.
كوز جاسىن كول ەتكەن كوكتوبەلىكتەردىڭ مۇڭىنا كۇمان كەلتىرگەندەي، جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى ۆ.مەرەنكوۆ ۇستىمىزدەگى جىلى 19 مامىردا كازرەچكا كوشەسىندەگى ۇيلەردىڭ تەحنيكالىق جاعدايىن ارنايى قۇرىلعان كوميسسياعا تەكسەرتكەن. قىردا ورنالاسقان ۇيلەردىڭ ىرگەتاسى مەن قابىرعاسىندا جارىقشاقتار بارىن ولار اكتىلەرىندە ايتا كەلە، وسى جەر تەلىمىندە تۇراتىنداردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا قاۋىپ بارىن جاسىرماعان. ءىستى ناقتى شەشۋ ءۇشىن بىلىكتى كوميسسيا قۇرۋعا ۇيعارىم جاساعان.
«جامان ايتپاي، جاقسى جوق» دەمەكشى، قاراشا ءۇيىنىڭ قابىرعاسىنان قورىققان جۇرت مەدەۋ اۋداندىق توتەنشە جاعدايلار بولىمىنە دە حات جولداپ، «وتپەن ويناۋعا بولمايتىندىقتارىن» حابارلاعان. بۇعان دەيىن دە تۇرعىنداردىڭ تاعدىرى تىعىرىققا تىرەلىپ تۇرعانىن ءوز كوزىمەن كورىپ، مەدەۋ اۋداندىق پروكۋراتۋراسىنا حات جولداعان ءبولىم باستىعى س.بالتابەكوۆ بۇل جولى دابىل قاعۋ ورنىنا ماسەلەنى قاراۋدى بىرقاتار قۇزىرلى ورىندارعا جولداعاندىقتارىن مالىمدەپتى. ال مامىردىڭ 26-سىندا كەلگەن كوميسسيا نە شەشىم قابىلداعاندىقتارىن ءالى كۇنگە ايتپاعان.
ايتپاقشى، تۇرعىندار قاۋىپتى ايماق ساناعان جەر تەلىمدەرىن «قۋات» كورپوراتسياسى الدەقاشان ساتىپ الىپ قويىپتى. قىسقاسى، كومەكتەسەتىن «قۋات» جوق، ونىڭ ورنىن جوقتاتپايتىن قۇزىرلى ورىنداردا قاراجات جوق. سوندا «قىزىل سىزىققا» ىلىكپەگەندەر ولە بەرسىن دەگەنى مە؟ تاۋ باسىندا تەڭسەلگەن جۇرت بۇل ماسەلەنى الماتى قالاسىنىڭ اكىمى احمەتجان ەسىموۆتىڭ بىلمەيتىندىگىن ايتادى. ول كىسى حاباردار بولسا، وزدەرى ازەر كۇن كورىپ وتىرعان جەتى وتباسىن «جىلاتىپ قويماس ەدى» دەگەن ويدا.

جولداسبەك دۋاناباي
«ايقىن» گازەتى، 12 ماۋسىم 2009 جىل