جەلتوقسان-86. اياۋلى انام و دۇنيەلىك بولىپ كەتكەن سوڭ، قويمادا جاتقان 2002 جىلى جازعان حاتىن وسىدان 3-4 جىل بۇرىن عانا تاۋىپ الدىم. وقىدىم دا...  اناممەن تۇسكەن سوڭعى سۋرەتىم.

"مەن، جۋمانوۆا رازيا ابدراحمانقىزى، ءتورت بالانىڭ اناسىمىن. قازىرگى ۋاقىتتا دەربەس زەينەتكەرمىن. 1986 – جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە، سول كەزدەگى «گورنىي گيگانت» سوۆحوزىندا، كوكونىس-جەمىس ساقتاۋ بازاسىندا جۇمىسشى بولىپ ىستەدىم.
جۇمىستان قايتىپ كەلە جاتقانىمدا قوناەۆتى (جاتقان جەرى ءجايلى بولسىن) ورنىنان الىپ تاستاپتى، الاڭعا كوپ قازاقتىڭ جاستارى جينالىپ جاتىر دەگەندى ەستىدىم. سول كۇنى مەنىڭ بالام ەرلان ءابدىراشيتۇلى دەكەلباەۆ «راديوتەحنيكا – 4» دۇكەنىندە ينجەنەر بولىپ قىزمەت ىستەتۇعىن. 17 جەلتوقسان كۇنى، بالام ەرلان ءتۇن ورتاسىندا كەش ورالدى. بالام كەشىككەسىن جۇرەگىم تولقي باستادى. بالامنىڭ ءجۇزى وزگەرگەن، تانىماي كەتتىم. ءتۇن ورتاسىندا، بىرنەشە رەت شوشي ويانىپ، تاڭ اتقانشا ۇيىقتاي المادى. تاڭەرتەڭگىسىن جەلتوقساننىڭ 18 كۇنى، ەرلان جۇمىسقا اتتاناردا: - «بالام! تۇنىمەن شوشىپ وياندىڭ عوي! نە بولدى ساعان؟» - دەگەنىمدە
- «ماما! الاڭدا بولىپ جاتقان قاندى شايقاس، جاس قىزدارىمىزدىڭ سىزداپ شىڭعىرعان داۋىستارى تۇسىمە قايتا-قايتا كىرىپ ۇيىقتاي المادىم» - دەپ سونىمەن سول كۇيدە، جۇمىسىنا كەتكەن ەدى. بالاما سودان كەيىن تىنىشتىق بولمادى. جۇمىسىندا تەكسەرۋ، قايتا-قايتا روۆد-عا، پروكۋراتۋراعا تەرگەۋگە شاقىرتۋ باستالدى. وسى جاعدايدىڭ ءبارى اناعا وڭاي تيگەن جوق. 24-ءشى جەلتوقسان كۇنى بالام ۇيگە كەلمەدى. اكەسى ىزدەپ بارسا قاماپ قويىپتى. سونداعى سول جەردە وتىرعان تەرگەۋشىلەر، اكەسىنە بالاعاتتاپ، اۋىر-اۋىر سوزدەر ايتىپ، ار-وجدانىن تاپتاپ، نامىسىنا تيەتىندەي سوزدەر ايتىپ، ەسىكتەن شىعارىپ جىبەرگەن. «بالاڭىز حۋليگان، ۇلشىل، ناشاقور، حالىق جاۋى، سوتتالادى. ال سوتتالسا، ول تۇرمەدەن ەش ۋاقىتتا شىقپايدى، ءومىر بويى سول جەردە وتىرىپ ءشىريدى. سەبەبى سەنىڭ بالاڭ سوۆەت ۇكىمەتىنە قارسى شىققان. بالاڭا دۇرىس تاربيە بەرمەگەنسىڭدەر» - دەگەن سوزدەردى ەستىگەنىمىزدە ءتىرى ولىك بولىپ جۇرگەنىمىزدى سەزدىك. ونىڭ ۇستىنە «الماتىداعى ۇيلەرىڭە جەر اۋدارامىز» - دەگەن سوزدەردى دە ايتىپ قوسىپ جىبەردى.
بالام «راديوتەحنيكادا» قىزمەت ىستەپ جۇرگەنىندە، جۇمىستا ۇلگىلى، جولداستارىنىڭ ىشىندە قادىرلى، ورتا ءبىلىمى بار بولسا دا، ينجەنەر دەگەن قىزمەتتە بولدى. جوعارعى وقۋ بىلىمىنە سىرتتاي تۇسەمىن دەپ جۇرگەن. تەمەكى، اراق دەگەندى بىلمەيتۇعىن. سپورتپەن اينالىسىپ جۇرگەن بالامدى ءبىر كۇننىڭ ىشىندە قالاي عانا ناشاقور، ماسكۇنەم، بۇزاقى ، حالىق جاۋى دەپ اتالا شىقتى دەسەڭشى. مەن انا رەتىندە بۇنىڭ بىرەۋىنە دە سەنگەنىم جوق. سوۆەت وكىمەتىنىڭ «ءادىل» سوتى بالامدى جالعان قارالاعانىمەن، مەن بالامدى – اناسى رەتىندە اقتاپ وتىرمىن. ەرلان التى جىلعا سوتتالعاننان كەيىن، بۇرىن ارالسىپ جۇرگەن ادامدار، كورشىلەرىمىز، ءتىپتى كەيبىر تۋىسقاندارىمىز امانداسپاي، بىزدەن بەت بۇرىپ، قاسىمىزعا جولاماي، اۋلاق ءجۇردى. بالام سوتتالعاننان كەيىن ءۇش ايدان اسا حات كەلمەگەن كۇندەر دە بولدى. قايعىنىڭ ۇستىنە تاعى قايعى. اناسى بولعاننان كەيىن نەشە ءتۇرلى جامان ويلار دا كەلدى. ولاردى ايدالاعا «حالىق جاۋى» رەتىندە اپارىپ اتىپ تاستادى ما دەگەن ويدا بولدى. بالامنىڭ ارتىنان جىلاپ، ەڭىرەپ، دەنساۋلىعىم بولماسا دا – قاراعاندىعا بىرنەشە رەت سۆيدانكاعا بارىپ، بالامنىڭ قاتتى كۇيزەلىستە جۇرگەنىن كورىپ، ەكى كوزىم جاستان كەتپەدى. جوعارىدا ايتىپ كەتكەنىمدەي، كورگەن، ەستىگەن قورلىعىمدى كوتەرە الماي، پريستۋپ بولىپ، بىرنەشە رەت اۋرۋحاناعا ءتۇستىم.
قازىرگى ۋاقىتتا، وسىنىڭ سالدارىنان دەن-ساۋلىعىمنان ايىرىلدىم، اۋرۋحانادا حرونيچەسكي اۋرۋمەن تىركەۋدە تۇرامىن. بالالارىمنىڭ بارىنە دە، قىسىمدىق كورسەتتى. كورگەن-ەستىگەن قايعى-قاسىرەتىمدى ءبىر پاراق قاعازعا ايتىپ جەتكىزۋ مەن ءۇشىن، انا ءۇشىن وتە قيىن. بالام ەكى جىل بويى تۇرمەدە وتىرعاندا دا، تۇرمەدەن شىققاننان كەيىنگى كورگەن قورلىقتارىن دا كورگەنىمدە، ەكى كوزىمنەن تامشىلاعان جاس كەتپەدى، ۇيقىم قاشتى. جۇيكە تامىرىمنىڭ ءبارى كۇيزەلدى. مەنىڭ دەن-ساۋلىعىمدى كىم قايتارىپ بەرەدى ەكەن؟ بيىل جەلتوقسانعا 16 جىل بولادى. تاۋەلسىز مەملەكەت بولعانىمىزعا 11-جىل بولادى. ەرلاننىڭ سوتتالعانعا دەيىن ىستەگەن قىزمەتى ينجەنەر ەدى. ال اقتالعاننان كەيىن دە ونىڭ ازاماتتىق قۇقىعى تولىق ورىندالعان جوق، ينجەنەرلىك ماماندىعىن كىم قايتارىپ بەرەدى ەكەن؟ ءوزىمدى اقتايمىن دەپ ون بەس جىل بويى كۇرەسىپ، كورمەگەن قورلىعىن كوردى. ەندى ادىلدىكتى «سوتتا» تابامىن با دەپ جۇرگەنىندە، وندا دا سوت ءادىلسىز شەشىم قابىلداپ، بالامدى شىعارىپ سالدى. ادىلدىك ورناتىلۋ كەرەك"