2019 جىلعى 18 قاڭتاردا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رەسەي فەدەراتسياسىنداعى ەلشىلىگىنىڭ قولداۋىمەن قازاقستان پرەزيدەنتى ن. ءا. نازارباەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىنداعى جەتەكشى ويلاردى پايىمداۋ اياسىندا ماسكەۋ قالاسىنداعى «قازاق جولى» ينتەللەكتۋالدىق كلۋبىنىڭ «قازاقتىڭ جولى – قازاق جولى» تاقىرىبىنداعى دوڭگەلەك ۇستەل شاراسى ءوتتى، - دەپ حابارلايدى اباي-اقپارات. 

دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا ەلباسى ن. ا. نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» جانە «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالالارى اڭگىمە ارقاۋىنا وزەك بولىپ،  ونداعى جەتەكشى ويلار قازاق دۇنيەتانىمىنىڭ باستى ۇعىمدارىنىڭ ءبىرى – «جول» كاتەگورياسى ارقىلى تارقاتىلدى. «جول» ۇعىمىنىڭ ەتنولينگۆيستيكالىق، تاريحي، قۇقىقتىق، مادەني، شارۋاشىلىق جانە فيلوسوفيالىق قىرلارى ءسوز بولىپ، قازاق ەلىنىڭ الداعى دامۋ كەزەڭىنە دۇنيەتانىمدىق تۇعىرناما قالىپتاستىرۋ جولدارى پايىمدالدى.

القالى باس قوسۋعا قازاقستاننىڭ ماسكەۋ قالاسىندا ءبىلىم الىپ جۇرگەن دوكتورانتتارى، ماگيسترانتتارى، قازاق ستۋدەنت جاستارى مەن ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرى قاتىستى.

دوڭگەلەك ۇستەلگە رەسەي فەدەراتسياسى ۇكىمەتى جانىنداعى زاڭناما جانە سالىستىرمالى قۇقىقتانۋ ينستيتۋتىنىڭ دوكتورانتى، ز.ع.ك. قازىبەك داۋتاليەۆ مودەراتورلىق ەتتى. باس قوسۋدا بىرنەشە بايانداما جاسالىپ، ەركىن پىكىر الىسۋعا جول اشىلدى.

 «قازاق دۇنيەتانىمىنداعى «جول» ۇعىمىنىڭ ماعىنالىق ەۆوليۋتسياسى (قازاق حالىق اۋىز ادەبيەتى مەن كونە جازبا ەسكەرتكىشتەرى مىسالىندا) اتتى العاشقى باياندامانى م. ۆ. لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى نۇرلان اسقاروۆ جاسادى. باياندامادا «جول» ۇعىمىنىڭ پروتوقازاق كەزەڭىنەن تارتىپ حح عاسىردىڭ باسىنداعى الاش وردا قوزعالىسى داۋىرىنە دەيىنگى ارالىقتاعى ماعىنالىق كەڭەيۋ بارىسى ادەبي مۇرالار ارقىلى تاراتىلادى. ءتول رۋحاني جانە تاريحي تامىرعا جالعانۋ عانا ۇلتتىڭ جاسامپازدىق قۋاتى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتىن ارتتىرىپ، سانالىق تا، كەڭىستىكتىك تە كەڭەيۋىنە جول اشاتىنى تۇجىرىمدالدى.

ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ساكەن نۇربەكوۆتىڭ «شەلكوۆىي پۋت: دوروگا توۆاروۆ، يدەولوگي ي پوليتيچەسكيح ينتەرەسوۆ» اتتى بايانداماسىندا ۇلى جىبەك جولىنىڭ پايدا بولۋى مەن دامۋ بارىسى، ونداعى قازاقتاردىڭ ورنى مەن ىقپالى، حالىقارالىق قاتىناستاردى دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى جايلى ناقتى تاريحي دەرەكتەر نەگىزىندە پايىمداما جاسالدى. بايانداماشى ءسوزىن «جول ورناتۋ ارقىلى ساۋدا قارىم-قاتىناسىن دامىتۋ، وركەنيەت يدەيالارىن توعىستىرۋ – قازاقتاردىڭ كونە زاماننان كەلە جاتقان تاريحي ميسسياسى» دەپ قورىتىندىلادى.

رف ۇكىمەتى جانىنداعى زسقي دوكتورانتى، زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قازىبەك داۋتاليەۆ «“جول” فيلوسوفياسى ءھام قازاق دۇنيەتانىمىنىڭ ابسوليۋتىنە ىزدەنىس» اتتى بايانداماسىندا «جول» كاتەگورياسىن ۇلتتىق فيلوسوفيالىق دۇنيەتانىم رەتىندە قاراستىرىپ، ونىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتتەگى كورىنىستەرى مەن ابسوليۋتىنە ىزدەنىس جاسادى. «اتا-بابا اماناتى» اتالاتىن مورالدىق يمپەراتيۆ پەن «ۇيات بولادى» كۋلتىنىڭ («chame culthe») ەتيكالىق سۇراقتارىن «قازاق جولىنىڭ» (ياكي قازاق دۇنيەتانىمىنىڭ) ىرگەقالاۋشى فيلوسوفيالىق ماسەلەلەرى رەتىندە بولەك شىعارىپ كورسەتتى. ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىندا «اتا-بابا» ۇعىمىنىڭ 15 رەت قايتالانۋى كەزدەيسوق ەمەس، كەرىسىنشە، بۇل ۇلتتىق دۇنيەتانىمداعى بولمىس پەن ەتيكا ۇعىمدارىنا ماعىنا بەرۋدە جەتەكشى كاتەگوريا ءھام ونەگەلىك ۇستىن (يمپەراتيۆ) بولا الاتىندىعىن اتاپ ءوتتى.

ك.ا.تيميريازەۆ اتىنداعى رەسەي مەملەكەتتىك اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتى، ۆەتەريناريا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى كەمەشوۆ جومارت «قازاقتىڭ داۋلەتى – ءتورت تۇلىك مال: اتا كاسىپتىڭ تاجىريبەسى مەن ونى دامىتۋدىڭ جولدارى» اتتى بايانداماسىندا قازاق دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋدا ءتورت تۇلىك مالدىڭ اسەر-ىقپالى مەن ونى بۇگىنگى قازاق قوعامى جاعدايىندا دامىتۋ جولدارى ءسوز بولدى.

رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ديپلوماتيا اكادەمياسىنىڭ ماگيسترانتى، رەسەيدە ءبىلىم الىپ جاتقان قازاق جاستارىنىڭ «جاس تۇلپار» ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى مۇحتار بايماعۇلوۆتىڭ بايانداماسى «قازاق جاستارىنىڭ جولى – «ەلگە قىزمەت» جوباسى» تاقىرىبىنا ارنالدى. وندا ەلدىڭ ىشىندە جانە سىرتىندا ءبىلىم الىپ جۇرگەن قازاق جاستارىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق قۋاتى مەن تاجىريبەسىن قازاقستاننىڭ دامۋىنا جۇمىلدىرۋ مەن تارتۋ تەتىكتەرى ۇسىنىلدى.

دوڭگەلەك ۇستەل قورىتىندىسى بويىنشا بىرقاتار ۇسىنىستار جاسالدى. سولاردىڭ ۇشەۋىنە توقتالماقپىز:

1) نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى جەلىسى نەگىزىندە قازاقتار شوعىرلانا قونىستانعان رەسەي، موڭعوليا، قىتاي، يران، وزبەكستان جانە قىرعىزستان سياقتى كورشى ەلدەردە، اسىرەسە كۇننەن-كۇنگە ەۋروازيالىق ىنتىماقتاستىعىمىز نىعايىپ كەلە جاتقان رەسەي فەلەراتسياسىندا  (ماسەلەن، ورىنبور قالاسىندا) «ن.ءا.نازارباەۆ اتىنداعى ەۋروازيالىق ينتەللەكتۋالدىق مەكتەپ-ينتەرنات» ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىن اشۋ تۋرالى;

2) مەملەكەتتىڭ بەس نەگىزگى بەلگىسى بويىنشا قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ كونە ءداستۇرىن كورسەتەتىن «بالبال تاس» (اۋماعى), «شەجىرە» (حالقى), «قارۋ-جاراق پالاتاسى» (اسكەرى), «وردا» (مەملەكەتتىك بيلىك) جانە «تەڭگە ساراي» (سالىق-قارجى جۇيەسى) مۇراجايلار كەشەنىن  استانا قالاسىندا اشۋ تۋرالى;

3) قازاق حالقىنىڭ وتكەنى مەن بۇگىنىن جانە كەلەشەگىن ءبىر ارناعا توعىستىراتىن «قازاق جولى» دۇنيەتانىمدىق جۇيەسىن قالىپتاستىرۋدى  ماڭىزدى دەپ تانۋ تۋرالى.

ماسكەۋ، «قازاق جولى» ينتەللەكتۋالدىق كلۋبى

Abai.kz