بۇرىنعى ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان 14 ەلدىڭ ىشىندە تەك قازاقستان مەن بەلارۋسيا عانا رەسەيدىڭ دەگەنىنە كونىپ كەلەدى. بۇعان دەيىن رەسەي بىزگە ورىس ءتىلدى اقپارات كوزدەرى مەن جاريالانىمدار ارقىلى ءوز ساياساتىن جۇرگىزىپ كەلدى. ەندى بۇل ساياسات بەلورۋستى عانا (ورىس ءتىلدى مالىمەتتەر مەن دەرەكتەر ارقىلى) نەووتارلاي الادى. رەسەي قازاقتى ۋىسىندا ۇستاۋ ءۇشىن قازاق ءتىلدى اقپاراتتى ساراپتاۋ قاجەت ەكەنىن، سول سەبەپتى كەيبىر قازاق ءتىلدى قانداستارىمىزدى ءوز جانسىزدارىنا اينالدىرۋ كەرەكتىگىن اڭعارا باستادى. 

قازاقستانداعى جەرگىلىكتىڭ ۇلتتىڭ سانىنىڭ ءوسۋى رەسەيدى اقپاراتتىق سالادا جاڭا قادامعا بارۋعا ءماجبۇر ەتتى. ءارى ولاردا "ەگەراكي بيلىك اۋىسا قالسا، كوپتىڭ ءسوزىن سويلەيتىن جاڭا باسشى كەلىپ، ورىس ءتىلىنىڭ باسىنان باعى تايادى" دەگەن الىستى بولجاۋ تاعى بار. وسىنىڭ ءبارى ەسكەرىلىپ، قازاقتى رەسەي ىقپالىنان شىعارماي رۋحاني وتارلاۋدىڭ جاڭا جوسپارى جاسالا باستادى. ول جوسپار ازىرشە شارتتى تۇردە گۋمانيتارلىق، اقپاراتتىق جانە مادەني ارىپتەستىك دەپ اتالادى. وسى جوبا اياسىندا قازاق ءتىلدى باق قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرىن، جاس جۋرناليستەر مەن  بلوگەرلەردى ات-تۇيەدەي قالاپ ماسكەۋگە شاقىرىپ، تامىر باسۋ ناۋقانى باستالىپ كەتتى.

ماسكەۋدىڭ م. ۆ. لومونوسوۆ اتىنداعى ممۋ اقپاراتتىق-اناليتيكالىق ورتالىعى رەسەي مەن قازاقستان اراسىنداعى اقپاراتتىق جانە مادەنيەتارالىق ارىپتەستىكتى تۋ ەتكەن «قازاقستان ورىسشا» اتتى ەلارالىق جوباسى بىزگە نە بەرمەكشى؟

ءيا، قىرىمدى قاقالماي جۇتقان، ءام الەمدىك سوعىس وشاقتارىنا ءوز اسكەرىن جىبەرىپ وتىرعان، اگرەسسورلىق ساياسات ۇستاناتىن رەسەيدىڭ قازاقستانداعى جاعىمدى وبرازىن قالىپتاستىرۋ اياسىندا ومىرگە كەلگەن بۇل جوبانىڭ ءبىر ساۋساعى ىشكە بۇگۋلى ەكەنى داۋ تۋدىرمايدى. قازاق ءتىلدى ۇلتتىق مەدياسفەرامىزدىڭ بىرجاقتى رەسەي اقپاراتتىق ۇستەمدىگىنىڭ جەتەگىندە كەتپەي، تۇرىك، اعىلشىن، اراب، قىتاي ت.ب. باق  دەرەكتەرى مەن مالىمەتتەرىنە سۇيەنىپ، ءوز ىرگەسىن بەكەمدەي باستاۋى رەسەيگە اۋىر سوققى بولىپ وتىر. ورىس ءتىلىنىڭ قازاق مەديا كەڭىستىگىندەگى ىرگەسىنىڭ شايقالۋى كرەملدى قاتتى ويلاندىرا باستادى. ءارى وسىنداي جيىلەپ كەتكەن پرەسس-تۋرلاردى كوبەيتۋ استارىندا قازاقستاندىق قازاق تىلدىلەر ءۇشىن رەسەيدىڭ جاعىمدى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ جاتىر. ونىڭ ۇستىنە ازىرشە قۇر پىكىر الماسۋعا شاقىرىپ جاتىر. وسى پىكىر الماسۋعا بارعان قازاق جانە ورىس ءتىلدى جاس جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەرگە ارىپتەستىكتىڭ شەكپەنىن جاۋىپ، قارجىلاي دەمەۋشىلىك جاساپ، ءوز سويىلىن سوعۋعا جەتەلەۋدى تۇپكى ماقساتى ەتىپ وتىرعان سىڭايلى.

وسىنداي پرەسس-تۋرلاردىڭ ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءتاۋباسىنا كەلىپ: «وسىدان 10 جىل بۇرىن ەلدەگى ورىس-قازاق قاتىناسىندا نە ورىن الىپ، نە بولىپ، نە قويىپ جاتقانىن قازاقستانداعى ورىس ءتىلدى باق مونيتورينگى جاساپ، ەلدەگى ەكسپەرتتەر مەن جۋرناليستەردىڭ جاريالانىم بويىنشا ءبارىن ءبىلىپ وتىراتىنبىز. ەندى ءومىر وزگەرىپ، قازاق ءتىلدى سەگمەنتە جازىپ جۇرگەندەردىڭ جاريالانىمدارىنسىز بۇل ەل جايلى ەش نارسە بىلە المايتىنىمىز ايان بولدى» دەپ اعىنان جارىلۋىندا كوپ نارسە جاتىر.

وسىنداي پىكىر الماسۋ بارىسىندا ونى ۇيىمداستىرۋشىلار ءبىرىنىڭ اۋقىمى كەڭىگەن، ەندى ءبىرىنىڭ تىنىسى تارىلعان قوس ءتىلدى اقپارات كەڭىستىگىنىڭ اراسىنداعى قانداي ايىرماشىلىقتىڭ بارلىعىن ءبىلدى.

قازاق ەلىنىڭ «ۇلتتىق اقپارات ورتالىعىنىڭ» باستى ەرەكشەلىگى قازاق ءتىلىنىڭ ءوز مارتەبەسىن يەلەنۋگە نىق قادام جاساۋى.  قازاق جانە ورىس ءتىلدى بۇقارالىق مەديا كونتەنتتىڭ ءوزارا جەر مەن كوكتەي ايىرماشىلىقتارى بار. ءبىرى – مەملەكەتشىلدىكتى تۋ ەتسە، ەكىنشىسى – كۇندەلىكتى كۇيكى تىرلىكتى كۇيىتتەيدى. قازاق ءتىلدى باق بارلىق جاستاعىلاردى قامتىسا، ورىس ءتىلدى باق ورتا جاسپەن شەكتەلىپ وتىر.

بۇنداي قادامنىڭ ار جاعىنداعى باستى سۇم پيعىل ورىس ءتىلدى اقپاراتتىڭ قازاقتىڭ مۇدەسى ءۇشىن جۇمىس ىستەمەي، كورشى ەلدىڭ جىرتىسىن جىرتۋعا جەگىلۋىن ءالى دە قالاۋشىلىقتان تۋىپ وتىر.

ءابىل-سەرىك الياكپار

Abai.kz