بۇدان اپتاعا جۋىق ۋاقىت بۇرىن قوستانايدا جول-پاترۋل قىزمەتىنىڭ ەكى پوليتسەيى ءوز باسشىلىعى تاراپىنان سىيلىق الدى. ولار مۇنداي قۇرمەتكە پارا الماعانى ءۇشىن يە بولدى. وسىلايشا ەلىمىزدە قۇقىقتىق ءتارتىپتىڭ ساقتالۋىنا تىكەلەي جاۋاپ بەرەتىن سالانىڭ ساربازدارى سول قىلمىستى وزدەرى جاساماعاندارى ءۇشىن ۇلكەن قوشەمەتكە بولەندى.

ءيا، پارا الۋ – قىلمىس. ال قۇقىق قورعاۋشىنىڭ سول قىلمىسقا ءوزى ۇرىنباي، امان كەتكەندەرى ءۇشىن سىي-سياپات الۋىندا قانشالىقتى قيسىن بار؟ بىلايىنشا قاراعاندا، بۇل بارىپ تۇرعان ابسۋرد، ياعني ساندىراق نارسە سياقتى. بۇل – ادامنىڭ ءوز ۇيىنە ءوزى تۇسپەگەنى نەمەسە قاراۋىلدى ءوزى كۇزەتىپ وتىرعان باقتان جەمىس ۇرلاماعانى ءۇشىن تارتۋ العانىمەن بىردەي. نەمەسە قاسقىرعا قوي باققىزىپ قويىپ، ارتىنان سول قويدى جەمەگەنى ءۇشىن وعان قويدىڭ ءبىرىن سىيعا تارتقانمەن تەڭ. دون-كيحوتتىڭ تىرلىگى. ورىسشا ايتقاندا، «كۋرام ناس سمەح» بولىپ كورىنەتىن əۋلەكى، داراقى جاعداي.

ءبىز بۇل جەردە سول سىيلىقتى الىپ جاتقان پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە اتاپ تۇرىپ كىنارات تاعا المايمىز. ولار وزدەرى ونسىز دا ىستەۋگە ءتيىستى نارسەنى ىستەدى. بىراق سونى جەردەن جەتى قويان تاپقانداي جارنامالاپ، اسپەتتەپ كوتەرىپ جاتقان وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى باسشىلارىنىڭ ارەكەتى قاتتى قايران قالدىرادى. بۇدان شىعاتىن تۇجىرىم: وبلىستا پارا المايتىن پوليتسيا قىزمەتكەرىن تابۋ قيىنعا اينالعان ەكەن. مۇنىڭ ءوزى ىشكى ىستەر ورگاندارىن پاراقورلىق پەن جەمقورلىقتىڭ جايلاعانىن رەسمي تۇردە مويىنداعان بولىپ تابىلادى.

الەۋمەتتىك جەلىنىڭ جاۋىنگەرلەرى سول ءۇشىن دە بىردەن شۋ كوتەرىپ كەتتى. «بۇلاي بولا بەرسە، ءالى جۇمىسىنا كەلگەن قىزمەتكەرگە دە سىيلىق بەرەتىن كۇن تۋاتىن شىعار» دەپ جازدى سولاردىڭ ءبىرى. بۇل دا مۇمكىن. مىنا قالپىمىزدا ونى دا كورىپ قالارمىز.

سوندا شىنىمەن پوليتسيا قىزمەتىندە قولدارى تازا ادام قالماعانى ما؟ ولاردىڭ ساپىندا قازىر قانداي ادامدار ءجۇر؟ وندا بىزگە «ار-نامىس كودەكسىنىڭ» نە كەرەگى بار؟ اتى زور بۇل قۇجات كىمدەر ءۇشىن جازىلىپ، قابىلدانىپ ەدى؟ ال كودەكستە: «مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر سىبايلاس جەمقورلىق كورىنىستەرىنە قارسى تۇرۋعا، سىبايلاس جەمقورلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا نە سىبايلاس جەمقورلىقپەن جىمداسقان نەمەسە سىبايلاس جەمقورلىق ءۇشىن جاعداي تۋعىزاتىن ارەكەتتەرگە جول بەرمەۋى ءتيىس» دەپ، تايعا تاڭبا باسقانداي انىق اتاپ كورسەتىلگەن. بىراق مۇندا ولاردى وسى ارەكەتتەرى ءۇشىن ارنايى ماراپاتتاۋ، سىي-سياپات كورسەتۋ تۋراسىندا ءبىر اۋىز دا ءسوز جوق. دەمەك، ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باسشىلىعى كودەكستىڭ تالاپتارىن تاپتاپ كەتىپ وتىر. بىلايىنشا ايتقاندا، ول قىزمەتكەرلەرىنىڭ وزگەدەن الا الماعان پاراسىنىڭ ورنىن وزدەرىنە بولىنگەن بيۋدجەتتىڭ قارجىسى ەسەبىنەن جاۋىپ بەرگەن بولىپ شىعادى.

راس، جەمقورلىقپەن كۇرەس تەك ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ عانا باستى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى ەمەس. مۇنداي ءماندى ماسەلە الەمدەگى بارلىق ەلدەردىڭ دەرلىك باسىندا بار. بىراق ولاردىڭ ءبارى بىردەي بىزدەگىدەي جەمقورلىقپەن شىرمالعان ەلدەردىڭ قاتارىنا جاتا بەرمەيدى. سوندا ونىمەن كۇرەس تىزگىنىن ەشبىر بوساتا قويمايدى. سەبەبى، جەمقورلىق دەگەن جەگى قۇرت ءسال بوساڭ قالدىرساڭ، قايتا ءورشىپ شىعا كەلەتىن داۋاسىز دەرت.

ايتكەنمەن، ءار ەلدىڭ بۇل كۇرەستە ۇستانىپ وتىرعان تاكتيكالارى مەن ستراتەگيالارى ءارتۇرلى. الايدا، ولاردا بىزدەگىدەي سالدارمەن ەمەس، سەبەپپەن كۇرەسۋشىلىك قاشاندا باسىمدىق الىپ كەلەدى. وسىعان وراي بەرىلەتىن جازا تۇرلەرى دە ءار الۋان. بۇلار جاي اقشالاي ايىپ تاعۋدان باستاپ، قىتاي مەن تايلاندتاعىداي اتۋ جازاسىنا دەيىنگى ارالىقتى قامتيدى. سونىڭ ىشىندە بۇل كۇرەستە وراسان زور تابىستارعا جەتىپ كەلە جاتقان سينگاپۋر، جاڭا زەلانديا، ليۋسەمبۋرگ، دانيا، نورۆەگيا، شۆەتسيا، جاپونيا، كورەيا، كانادا سەكىلدى ەلدەردىڭ تاجىريبەلەرىنە كەڭىنەن توقتالۋعا بولار ەدى.

فينليانديادا، ماسەلەن، جەمقورلىق دەگەن ۇعىم دا جوق. ول ەلدە جەمقورلىقپەن ۇستالعان ادامدى بىردەن قارا ەسەككە تەرىس مىنگىزىپ، ەلدەن ءبىرجولا قۋىپ جىبەرەدى. قايتىپ كەلە المايتىنداي ەتىپ. گوللانديادا جەمقورلىقپەن كۇرەستە تابىسقا جەتكەندەردى ماراپاتتاۋ سالتى بار. الايدا، ولاردىڭ بۇل جونىندەگى ۇستانىمدارى مەن تالاپتارى مۇلدە بولەك. وندا ءوزىنىڭ جەمقورلىقپەن كۇرەستە ۇدايى جەتىستىككە جەتىپ جۇرگەن ادال قىزمەتكەرلەر سىياقى الۋ تۇرىندە ماراپاتتالىپ تۇرادى. البەتتە، ءبىر عانا فاكت ءۇشىن ەمەس. بۇعان قوسا، بۇل ەلدە قىزمەتكە پەرسونال قابىلداۋدىڭ ارنايى جۇيەسى بار. ول قىزمەتكە كەلەتىن ماماننىڭ جەمقورلىققا قانشالىقتى قاتىسى بولعانىن تەكسەرەدى. بۇدان بولەك، بارلىق ءىرى ۆەدوموستۆولاردا ىشكى قاۋىپسىزدىك قىزمەتى جۇمىس ىستەيدى. ول قىزمەتكەرلەردى ۇدايى باقىلاۋىندا ۇستايدى.

مىنە، وسىلاردىڭ ءبارىن ءسوز ەتە كەلگەندە، جوعارىدا ورىن العان جاعدايدىڭ تىم ەرسى ەكەنى، ونىڭ ەشقانداي اقىلعا سىيمايتىنى انىق كورىنەدى. مۇنىڭ ءوزى بىزدە ماراپاتتان دا ءمان كەتە باستاعانىن ايعاقتايدى. جۇرت ونسىز دا قاپتاپ جاتقان سالپىنشاق تۇرىندەگى قاپتاپ جاتقان وردەر مەن مەدالداردىڭ سوڭعى جىلدارى شۇلەن تاراتقانداي ەتىپ كىم كورىنگەنگە بەرىلىپ جاتقانىنا نارازى بولىپ جۇرگەندە، سىي-سياپات جاساۋدىڭ مىناداي مەزىرەتى قىلاڭ بەرۋى ءتىپتى وعاش بولىپ شىقتى.

ءيا، شىنىندا كۇندەردىڭ كۇندەرىندە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قىزمەت ورىندارىنا كەلگەندەرى ءۇشىن تارتۋ جاساپ جۇرمەسەك بولعانى...

سەرىك پءىرنازار

Abai.kz