جاقىندا قوستاناي وبلىسىنداعى نۇرجان ناۋشابايۇلى اتىنداعى مەكتەپتە قازاقتىڭ اقيىق اقىنىنا بيۋست ورناتىلدى. ارينە، ونىڭ يگىلىكتى شارا ەكەنى راس. الايدا، ءمۇسىن اۆتورى اقىن بەينەسى رەتىندە مىنا سۋرەتتە كورسەتىلگەن پورترەتتى نەگىزگە  الىپتى.

سپانديار كوبەەۆ «ورىندالعان ارمان» كىتابىندا نۇرجاندى بىلايشا سۋرەتتەيدى:«بىراق جيىن ەكى ادامنىڭ اۋزىنا قاراپ وتىرعان سياقتى. مۇنىڭ ءبىرى – ورىسشا كيىنگەن، اق قۇبا، شوقشا قارا ساقالى بار، ورتا بويلى ادام. بۇل ىبىراي التىنسارين ەكەن. ەكىنشىسى – دەمبەلشەلەۋ كەلگەن، تولىق دەنەلى، سيرەك بىتكەن سارى ساقالدى، باسىنا تاقيا، ۇستىنە ماقپال بەشپەت كيگەن ادام. بۇل نۇرجان ناۋشاباەۆ ەكەن.

ال مىنا سۋرەت ويدان شىعارىلعان، نۇرجانعا ەش ۇقساستىعى جوق. نۇرجان كەزىندە التىنساريننىڭ قاسىندا كوپ جۇرگەن. ترويتسك مەدىرەسەسىندە وقىعان. ورىنبورعا بارىپ، الاش سەزىنە قاتىسقان. ترويتسك نەمەسە باسقا ءبىر جەردە تۇسكەن سۋرەتى كەلەشەكتە تابىلىپ قالۋى مۇمكىن.

بۇل سۋرەتتى قوستانايداعى ءبىر ورىس سۋرەتشىسىنە سالدىرعان ەكەن. ول امانكەلدى باتىردى سالعان ءابىلحان قاستەەۆ سەكىلدى ششارۋا جاساماعان، ەشقانداي زەرتتەۋ جۇرگىزبەگەن، تۋىستارىمەن دە سويلەسپەگەن،ءوز قيالىمەن سالا سالعان. كەيىن امانكەلدى باتىردىڭ فوتوسۋرەتى تابىلىپ، ونىڭ سەكسەن پايىزدان استامى اتاقتى سۋرەتشى سالعان  پورترەتكە ءدال كەلگەن. ويتكەنى، ءابىلحان قاستەەۆ تورعايعا بارىپ، امانكەلدىنى كوزى كورگەن كىسىلەرمەن تىلدەسكەن، ونىڭ اعاسى ءشارىپتىڭ سۋرەتىن سالىپ العان، مۇرنى قانداي، ەرنى قانداي، يەگى قانداي دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ تاپقان. ال مىنا سۋرەتتى كوپكە نۇرجاننىڭ پورترەتى دەپ ۇسىنۋ تاريحقا قيانات بولادى.

بىزدەر وتكەن عاسىرلاردا جاساعان، سۋرەتتەرى ساقتالماعان باتىرلار مەن بيلەرىمىزدىڭ بەت-بەينەسىن ەلدىڭ ايتۋىمەن، سول رۋدىڭ ادامدارىنا ۇقساستىعىمەن سالىپ جۇرسەك، ونىڭ ورەسكەلدىگى جوق. ال نۇرجان حح عاسىردا ءومىر سۇرگەن قايراتكەر. اتاقتى پالۋان بولعان. بۇل تۋرالى ءسابيت مۇقانوۆ سۋرەتتەپ جازعان. ال پالۋاندار يىقتى، جاۋىرىندى بولىپ كەلمەي مە؟! مىنا يعى قۋشيعان بەينەنى نۇرجان دا ايتۋعا قالاي ءداتىمىز بارادى؟! ساقالى دا سپانديار سۋرەتتەگەندەي سارى ساقال ەمەس، قاراشۋلان.

ءدىناش نۇرمۇحامبەتوۆ («قوستاناي تاڭى» گازەتى،1996 ج،25 ماۋسىم) «التىن كومبەنىڭ اقيقاتى نەمەسە اقىن انا ءماريام حاكىمجانوۆا ايتقان سىر» دەپ اتالعان ماقالاسىندا: «ايتپاقشى، – دەدى ءماريام اپاي قوشتاسىپ تۇرىپ، – مەن 1935 جىلى نۇرەكەمنىڭ جالعىز تۇسكەن ءبىر سۋرەتىن، قارا بىلعارىمەن قاپتالعان قالىڭ قولجازباسىن بياعاڭا، بەيىمبەت مايلينگە تاپسىرعانمىن. ول كىسى قالىڭ قولجازبانى ايالاي ۇستاپ تۇرىپ، قاتتى تولقىعانى كۇنى بۇگىنگە دەيىن كوز الدىمدا. «نۇرجان دەيتىن ۇلكەن اقىن. حالقىمىز ءۇشىن كەرەك. ادەبيەتتىڭ تاريحى ءۇشىن كەرەك. قازاق ادەبيەتىن كەشەگى كۇننەن، بىزدەن باستاسا ەل-جۇرتتان ۇيات-تى»، – دەگەن تولقىپ تۇرىپ. مەنىڭ كوزىمشە-اق وقىپ، قۋانىپ قالعان. بىراق كەيىننەن ءىز-ءتۇسسىز جوعالدى. بياعاڭدى ۇستاپ اكەتكەندەر، جازۋشىنىڭ ءوز قولجازبالارىمەن بىرگە ونى دا قۇرتسا كەرەك. كوزدەن عايىپ بولدى. ىشىندە كوپتەگەن ايتىستارى بار ەدى. ولەڭدەرى دە مول-تىن. قايتەيىن، اۋمالى-توكپەلى زاماندا كىمنەن، نەدەن ايرىلدىق. ۇيىمىزدەگى اراب ارپىمەن جازىلعان قولجازبالاردى، ولەڭ-جىرلاردى، قيسسا-داستانداردى ورتەگەن كەزىمىز بولعان» – دەگەن اقىن سوزدەرىن باياندايدى. «نۇرجان اقىننىڭ فوتوسۋرەتى بولعان، اتتەڭ، ءالى تابىلماي جاتقانى وكىنىشتى» – دەگەن سوزدەرىن دە كەلتىرەدى.

«كىم بىلەر تۇلپار جايىن شابا الماسا،

ەر سارساڭ ىزدەپ ماقسات تابا الماسا،

بۇل كۇندە ءسوز وتىرىك، ءىس جاڭىلىس،

دوس دوستىڭ قادىرىن ءبىلىپ، باعا الماسا...» دەگەن ەكەن نۇرجان بابامىز. مەنىڭ مۇنى ايتىپ جاتقانداعى ماقساتىم، ءسوز وتىرىك، ءىس جاڭىلىس بولماسىن. بىراق، بولار ءىس بولىپ قالدى. ءمۇسىن تۇعىردا تۇر. كەلەشەكتە نۇرجاننىڭ سۋرەتى تابىلىپ جاتسا، بۇل ءمۇسىن كۇرەسىنگە تاستالۋعا ءتيىس.

اقىلبەك  شاياحمەت، جازۋشى

Abai.kz