مەملەكەت باسشىسى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا ءبىرتۇتاس ۇلت بولۋ ءۇشىن قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋ، ول ءۇشىن حالىق ساناسىنا جالپىۇلتتىق قۇندىلىقتاردى تەرەڭدەتۋ قاجەتتىگىن كورسەتكەن بولاتىن.

وسى ماقساتتا ەلىمىزدە «قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ گەوگرافياسى» جوباسى جاسالىپ، ساق داۋىرىنەن سىر شەرتەتىن ەسىك قورعاندارى ارحەولوگيالىق جانە تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ ءبىر نىسانىنا اينالدى. بۇل ارينە قۋانتارلىق جايت. ايتسە دە، تاريحي، كيەلى مەكەندى قادىرلەپ، ونىڭ قۇندىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن وتاندىق جانە شەتەلدىك تۋريستەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ باستى ماقساتتارىمىزدىڭ ءبىرى ەكەنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون. نەگە دەسەڭىز، بۇگىندە تاريحي جادىگەرلەر مەن كيەلى ورىندار ارقىلى ءتۋريزمدى دامىتىپ وتىرعان ەل كوپ. سولاردىڭ تاجىريبەسىن الا وتىرىپ ىشكى ءتۋريزمدى دامىتۋعا ەرەكشە ءمان بەرىپ، سول ارقىلى تاريحي-مادەني مۇرالارىمىزعا ءمان بەرىپ، ولاردى ساقتاپ، ناسيحاتتاپ قانا قويماي، ءبىر جاعىنان پايدا دا تاۋىپ جاستاق جامان بولماس ەدى. كوزدەگەن مۇراتىمىزعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى – ءبىلىمدى، تاربيەلى، جۇرەگى ەلىم، جەرىم دەپ سوعاتىن، قايسار جاستاردى شىڭداۋ ۇلكەن مىندەت. «بۇلاق كورسەڭ كوزiن اش» دەگەن اتا قازاق ءسوزى بار. ال، بۇلاقتاردان داريا، ودان تەڭىز قۇرالادى.

ەلباسى ن.ءا. نازارباەۆ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى بۇگiنگi جاستار. سiزدەر ولارعا قالاي بiلiم بەرسەڭiزدەر، قازاقستان سول دەڭگەيدە بولادى» دەپ اتاپ كورسەتكەن. ەلiمiزدiڭ بولاشاعى جاستاردىڭ ەڭبەكقورلىعىنا، تالاپ-تiلەگiنە، ارمان-مۇراتىنا بايلانىستى. ولار اتا-بابالارىمىزدان مۇرا بولىپ قالعان قۇندىلىقتارىمىزدى، تاريحي داستۇرلەرiمiزدi جاڭعىرتىپ، ونى العا باستىرىپ قانا قويماي، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى مەن عىلىمىن دامىتۋعا دا، تەر توگە ەڭبەكتەنۋگە دە تاربيەلەۋىمىز كەرەك. ەندەشە جاستار ەڭبەكسۇيگىش بولعاندا عانا قوعامدى ورگە باستىرا الادى. وتانشىل جاستارى بولماعان، جاستاردىڭ قامىن ويلاماعان ەلدىڭ بولاشاعى قاراڭعى.

ەلباسى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ بيىلعى جىلعى جولداۋى ەلىمىزدىڭ تىرەگى – جاستار ماسەلەسىنە جەتە ءمان بەرگەندىگىمەن اسا ماڭىزدى دەپ سانايمىن. سەبەبى، قوعامنىڭ دامۋ ۇدەرىسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ جەتەكشى كۇشى جاستار ەكەندىگى اقيقات. جولداۋدا جوعارى وقۋ ورىندارىنان ماماندىق الىپ شىققان جاستاردىڭ ءوز ماماندىعى بويىنشا جۇمىسقا تۇرىپ، ەلىمىزگە قىزمەت ەتۋى ماسەلەسى قوعامنىڭ دامۋ تەندەنتسياسىن انىقتايتىن فاكتور ەكەندىگىنە زور ءمان بەرىلگەن.

بولاشاق جاستارعا سەنىم ارتقان ەلباسى يدەياسىن «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيى دە كۇندەلىكتى جۇمىس بارىسىندا ىسكە اسىرۋدا. ماسەلەن، قورىق-مۋزەيىمىزدە 2015 جىلدان بەرى ەسىك گۋمانيتارلىق-ەكونوميكالىق كولللەدجىنىڭ «تۋريزم» جانە «اۋدارما ءىسى» ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الۋشى ستۋدەنتتەرى وندىرىستىك جانە ديپلوم الدى تاجىريبەدەن وتۋدە. تاجىريبە بارىسىندا كوللەدج ستۋدەنتتەرى العان بىلىمدەرىن قورىق-مۋزەيدە شىڭداي ءتۇسىپ، وتاندىق جانە شەتەلدىك تۋريستەرمەن جۇمىس جاساۋدىڭ قىر-سىرىن جەتىك مەڭگەرۋدە. تاجىريبە بارىسىندا ستۋدەنتتەر قورىق-مۋزەيدىڭ ەكسپوزيتسيالىق زالدارى بويىنشا جازىلعان ماتىندەردى مەڭگەرە وتىرىپ، ەكسكۋرسيا جۇرگىزۋگە بەيىمدەلەدى. وسى ارقىلى جاستاردىڭ بولاشاعىنا باعىت-باعدار بەرۋگە ءوز ۇلەسىمىزدى قوسىپ كەلەمىز.

بيىلعى جىلى ەسىك گۋمانيتارلىق-ەكونوميكالىق كولللەدجىنىڭ «تۋريزم» ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الۋشىلارى وندىرىستىك جانە ديپلوم الدى تاجىريبەدەن ءوتۋ بارىسىندا قورىق-مۋزەيدىڭ «تاڭبالار. پەتروگليفتەن ويۋ ورنەككە دەيىن» اتتى تاقىرىپتىق كورمەنىڭ ەكسكۋرسيالىق ماتىنىمەن تانىسىپ، كەلۋشىلەردىڭ نازارىن ساق بابالارىمىزدىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنەن، عۇرىپتىق جانە اڭدىق ستيلدە جاسالعان بۇيىمدارىمەن تانىستىرۋدى،  ءتۇرلى ينتەراكتيۆتى ويىندار ارقىلى قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋدى ۇيرەندى. ستۋدەنتتەردىڭ تالپىنىستارىنا قاراپ، بولاشاقتان زور ءۇمىت كۇتۋگە بولادى.

مەملەكەت تاراپىنان جاسالىنىپ جاتقان وسىنداي مۇمكىندىكتەردى ءاربىر جاس ءتيىمدى پايدالانۋعا ۇمتىلۋى ءتيىس. ويتكەنى، ەسكەن جەلدەي كوشكەن زامانا كوشى كۇندەردىڭ كۇنىندە بۇگىنگى جاستى ەرتەڭگى قارتقا اينالدىرارى حاق.  جاسىندا تۇيگەنى جوقتىڭ قارتايعاندا كورسەتەر ونەگەسى جوق. قاشان دا، بولاشاعىن الىستان باعامدايتىن قازاق «قىستىڭ قامىن جاز ويلا» دەمەۋشى مە ەدى. ءاربىر جاس ورەندەرىمىز وسى باستان الدىنا ماقسات قويىپ سوعان جەتە بىلسە، ەلىمىزدىڭ دە دامىعانى دەپ بىلەمىز. قازىر قامسىز وتىراتىن ۋاقىت ەمەس. اينالانىڭ ءبارى عارىشتىق جىلدامدىقپەن دامىپ بارا جاتقاندا وزگە ەلدىڭ شاڭىن جۇتىپ قالعىمىز كەلمەسە الەمدىك كوشتەن قالمايتىن ورەندەرىمىز كوپ بولۋعا ءتيىس.

«ەلiڭنiڭ ۇلى بولساڭ، ەلiڭە جانىڭ اشىسا، ازاماتتىق نامىسىڭ بولسا، قازاقتىڭ مەملەكەتiن نىعايتىپ، كوركەيۋi جولىندا تەرiڭدi توگiپ ەڭبەك ەت. جەردiڭ دە، ەلدiڭ دە يەسi ەكەنiڭدi ۇمىتپا» - دەپ ەلباسى ايتقانداي، كيەلى، اسەم جەرىمىزدى الەمگە پاش ەتۋ، ناسيحاتتاۋ جاستاردىڭ قولىندا. جانە قازىرگى جاستارىمىز دا وسى ۇددەدەن شىعا بىلەدى دەپ سەنەمىز.

د.س.سۋاتاەۆا، «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيى، عىلىمي قىزمەتكەر

Abai.kz