كەشە ورىس اقپاراتى قازاق پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتى كرەمل قوجايىنى سارىلىپ-سارعايىپ كۇتىپ وتىرعانىن حابارلادى. اۋەلى اڭگىمەنى وسىدان باستايىق...

«توقاەۆ ءبىرىنشى بىزگە كەلەدى» دەدى ورىس پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى يۋري ۋشاكوۆ دەيتىن ادام.

«ءبىز جاڭا پرەزيدەنتتى بىردەن رەسەيگە شاقىردىق. قازىر سول ساپاردىڭ ۋاقىتىن اقىلداسىپ جاتىرمىز. بىراق، 3 ءساۋىر كۇنى كەلەتىنىن ايتا الامىن». بۇل جاڭاعى ۋشاكوۆتىڭ جۋرناليستەرگە ايتقانى.

ۋشاكوۆ ايتتى. وتكەندە پرەزيدەنت توقاەۆ تۇركىستانعا بارعاندا، «ويباي توقاەۆ تۇركىمەنياعا بارىپتى» دەپ ۋلارداي شۋلاعان ورىس پروپوگانداسى جاڭاعى ۋشاكوۆتىڭ سوزىنەن كەيىن، «توقاەۆ ءوزىنىڭ پرەزيدەنت قىزمەتىندەگى العاشقى شەتەلدىك ءىس-ساپارىن جاساۋعا ماسكەۋدى تاڭدادى» دەپ جاقتارى تالعانشا جاڭالىق تاراتتى.

وتكەندە ەكىنشى پرەزيدەنت توقاەۆ، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ۇشەۋى تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن. سول كەزدە-اق، توقاەۆتىڭ ماسكەۋ ساپارى تۋرالى ءسوز بولسا كەرەك.

«قازاقستان-رەسەي اراسىنداعى ارىپتەستىك قارىم-قاتىناستى ودان ءارى تەرەڭدەتۋ مۇددەسىندە بىرلەسە وتىرىپ جۇمىس جۇرگىزۋ كەلىسىلدى. سونداي-اق، قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ كەلۋىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى ءسوز بولدى».

بۇل دا كرەمل اقپاراتى. توقاەۆ انت قابىلداپ، پرەزيدەنت اتانعان كۇنى، سارسەنبىدە پۋتين جەدەل تەلەگرامما جىبەرىپ، توقاەۆتى قۇتتىقتاعان ەدى. ال بەيسەنبى قوڭىراۋ شالىپ جانە ءبىر مارتە قۇتتىقتادى.

پۋتين قازاقستانعا 27 رەت كەلگەن

وسى رەتتە مىنا ءبىر قىزىق دەرەكتى ايتا كەتەيىك، ۆلاديمير پۋتين رەسەي تاعىنا وتىرعان 2000 جىلدان بەرى ەڭ كوپ كەلگەن ەل – ول قازاقستان ەكەن. رەسەي بيلىگىن ۇستاعان 19 جىلدا  قازاقستانعا 27 رەت كەلىپ-كەتىپتى. سالىستىرمالى تۇردە ايتساق، تاجىكستانعا 10, قىرعىزستانعا 9, وزبەكستانعا 8, تۇركىمەنستانعا 5 رەت بارعان ەكەن.

جالپى مەملەكەتارالىق ءىس جۇرگىزۋ تارتىبىندە جاڭا سايلانعان پرەزيدەنتتىڭ العاشقى شەتەلدىك ءىس-ساپارىن قايدا جاساۋى باسقاسىن ايتپاساق تا، پوست-كەڭەستىك ەلدەردە ەرەكشە ماڭىزعا يە ماسەلە. اسىرەسە ورتالىق ازيا دەيتىن ستراتەگيالىق ماڭىزدى ايماقتا ورنالاسقان ءبىز سەكىلدى ەل ءۇشىن مۇددەلىك تالاس از ەمەس.

ال توقاەۆ شە؟

قاسىم-جومارت كەمەلۇلى نەگىزىگەن سىرتقى ساياساتتىڭ مامانى. ول ماسكەۋدە وقىعان. 1970 جىلى رەسەي ساياساتكەرلەرىنىڭ فابريكاسى سانالاتىن مگيمو-عا وقۋعا تۇسكەن. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ وقۋىن وقىعان، سوندا. 1975 جىلى كسرو-نىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە قىزمەتكە ورنالاسقان. سينگاپۋردا سوۆەت ەلشىسى دە بولعان. 1985 جىلى بەيجىڭدەگى كسرو ەلشىلىگىندە جۇمىس جاساعان. 1991 جىلعا دەيىن ەلشىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى، ءبىرىنشى حاتشىسى، كەڭەسشىسى بولدى. قىتاي تىلىندە ەركىن سويلەيدى.

ول ديپلومات قوي. ول قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىن باسقارعان ادام. بىرنەشە شەت مەملەكەتتى ەلشىلىك قىزمەتتى دە اتقاردى.

2014 جىلدىڭ ناۋرىزىندا بۇۇ باس حاتشىسى توقاەۆتى ءوزىنىڭ ورىنباسارى ەتىپ تاعايىنداعان. ءيا، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى بولدى. بۇۇ جەنەۆاداعى باس بولىمشەسىنىڭ ديرەكتورى بولدى. سونداي-اق، بۇۇ باس  حاتشىسىنىڭ قارۋسىزداندىرۋ جونىندەگى كونفەرەنتسياسىنداعى باس وكىلى بولدى. قارۋسىزداندىرۋ جونىندەگى كونفەرەنتسيانىڭ باس ديرەكتورى بولدى.

ول ول ما، شۆەيتسارياداعى بۇۇ قىزمەتكەرلىرىنە جاۋاپتى تۇلعا بولىپ تاعايىندالعان. بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ تۇراقتى قاتىسۋشىسى، تمد سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولدى. شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىن دا باسقاردى ءبىر كەزدەرى.

مىنە، توقاەۆتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى، حالىقارالىق ساياساتتاعى ەڭبەك جولى وسىنداي. سوندىقتان، جاقىن ارادا شەشىلۋى ءتيىس ماسەلەدە تۋرا شەشىم قابىلداي ءبىلۋى كەرەك-اق.

ميرزيەەۆ - قازاقستانعا، جەەنبەكوۆ - رەسەيگە باردى

سالىستىرمالى تۇردە ايتساق، وزبەكستاننىڭ يسلام كاريموۆتەن كەيىنگى ەكىنشى پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆ ءوزىنىڭ العاشقى ءىس-ساپارىن قازاقستانعا جاساعان. ال قىرعىزستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆ ءوزىنىڭ العاشقى ءىس-ساپارىن ماسكەۋگە باعىتتادى.

ال توقاەۆ شە؟ كرەملدەگىلەر كۇتىپ وتىر. توقاەۆ ماسكەۋگە باراتىن كورىنەدى. ءيا، سولاي... ءاي، بىراق، توقاەۆتىڭ باسقا-باسقا ەمەس، ءدال ماسكەۋگە ساپارلاۋى، بۇركەۋلى جاتقان كوپ دۇنيەنىڭ بەتىن اشارى انىق...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz