قازاق قوناقجاي، بىراق قورقاق ەمەس!
شەتەلدىكتەرگە قوسىمشا نۇسقاۋلىق-ينسترۋكتاج
(قارا سوزبەن جازىلعان ولەڭ)
ەجەلگى ساق پەن عۇننان ميراس قالعان، كۇللى تۇركىنىڭ وتانى، قاسيەتتى، كيەلى ۇلى دالاعا - قازاق جەرىنە حوش كەلدىڭىزدەر! قازاق ەلىنىڭ ارعى اتاسى ەر تۇرىك، بەرگى اتاسى ايبىندى الاش ەكەنىن بىلۋگە اركىم-اق، مىندەتتى! بۇل توپىراقتى باسقان ادام، سوناۋ تۇرىك قاعاناتتارىنان بىزگە جەتكەن، اتا-بابامىزدىڭ قانى مەن تەرى تامعان، مىڭداعان جىلدار تاريحى بار ەلدى، جەردى، اسقارلى-قارلى تاۋلاردى، ايدىندى-شالقار كولدەردى، كوز جەتپەس كەڭ بايتاق دالانى كورگەنى ءۇشىن ءوزىن باقىتتى ساناۋى كەرەك!
«ءار ەلدىڭ زاڭى باسقا» دەپ ۇلى بابالارىمىز تابىستاپ كەتكەندەي، بىزدەر قازاقتاردىڭ كەرەك دەسەڭىز ەڭ جاقىن تۇركى باۋىرلارىمىزدان دا ەرەكشەلەنىپ تۇراتىن كەيبىر جان-سىرىمىزدىڭ وزگەشەلىكتەرى بار! بىزدەر، قازاقتار اتا-بابامىزدىڭ ارۋاعىن قاتتى سىيلايمىز! اتا-بابالاردىڭ بەيىتتەرى، بىرگە جۇرگەن زامانداس-قارىنداستار، اتا-اجەلەر، اعا-ىنىلەر بارلىعى دا ءبىز ءۇشىن كيەلى ۇعىم! ونى ەسكەرگىسى كەلمەگەن كەز كەلگەن جان ءتيىستى جازاسىن الادى! ويتكەنى، مىڭداعان جىلدار بويى قالىپتاسقان ۇلى دالا زاڭىنىڭ ۇشقىنى كەۋدەمىزدە ءالى وشكەن جوق! ءاربىر قازاق ءوزىنىڭ جەتى اتاسىن بىلەدى، بار ەلىمىزدىڭ تۋىس ەكەنىن انىقتاپ: «قارعا تامىرلى قازاقپىز!» دەگەن. بار قازاقتىڭ قايدا جۇرسە دە، قاي ەلدە بولماسىن، تىلىندە وزگەرىس-ديالەكت جوق... بۇل دا بىزگە اتادان قالعان امانات! مىسالى، ماعريپ پەن ماشريقتىڭ ارابى، سول سياقتى ەكى تاۋەلسىز ەلدىڭ نەمىسى دە ءبىر-ءبىرىن تۇسىنبەيدى دە، ال ءبىزدىڭ قازاق ءبىر قازاق!
نەگىزى، قازاق مومىن ەكەنى، قوناقجاي ەكەنى راس، الايدا، قورقاق ەمەس، وعان ىنجىقتىق جات! جۇزدەگەن جىلدار بويى مۇسىلمان بولىپ كەلگەنىمىزبەن دە، شاريعاتپەن قاتار، ءبىزدىڭ ومىرلىك ۇستانىمىزدا بابادان مۇراعا قالعان نامىس، ۇيات، وبال، ساۋاپ سياقتى ادامي-احلاقتىق سەزىمدەر جۇرەگىمىزدە قوسا جۇرەدى! وعان بابالاردىڭ «مالىم جانىمنىڭ ساداعاسى، جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى!» دەگەن ءسوزى كۋا! وعان بۇرىنعىلاردىڭ «بەتىڭ كۇيگىر» دەگەن ءسوزى كۋا، ويتكەنى، ارىن، بەتىن جوعالتقان ادام، ەشقاشاندا ادام قاتارىنا قوسىلماعان! وعان ەشقانداي پوليتسيا، پروكۋرور، تۇرمەسىز-اق حالقىمىزدىڭ بار ۇلى دالاعا ورتاق، نامىس اتتى ءومىر كودەكسىن قۇرا بىلگەنى كۋا!
ءيا، بىزدەر وتارلاۋدىڭ دا قورلىق-قيىندىعىن كوردىك، ءيا، قازىر، ءبىزدىڭ حالىقتىڭ كەيبىر سورلى وكىلدەرى ۇلتىمىزدىڭ سالت-داستۇرىنە، ءدىنى-ءتىلى-دىلىنە جات، ساتقىندىق تۇرعىدا شەكەسىنەن قارايتىنى دا راس. بىراق، نەگىزگى قازاق ءبارىبىر سول قازاق! سولاي جالعاسا دا بەرەدى!
بۇرىن قازاقتا مەملەكەت بولماعان دەگەن مۇلدە جەكسۇرىن پىكىر! ءبىزدىڭ مەملەكەت سوناۋ ەجەلدەن باستاۋ العان! ونىڭ جالعاستىرۋشىسى شىڭعىس قاعاناتى، سودان اتاعىنان الەم تىتىرەنگەن جوشىحان باسىندا تۇرعان التىن وردا، اق وردا ءبىزدىڭ مەملەكەت! كوپشىلىگىنىڭ اتىن جاتقا بىلەتىن، ارداقتى، ادال حاندارىمىز، بۇتكىل داۋدى ەكى-اق اۋىز سوزبەن جاراستىرعان دۋالى بيلەرىمىز، اكە-شەشەسى، باۋىرلارى قاراپ تۇرعاندا، سولاردىڭ كوز الدىندا قان مايدانعا شىعىپ وپات-مەرت بولعان اتاقتى باتىرلارىمىزدىڭ ارۋاقتارى ءبىزدى قولداپ جۇرەتىندىگىنە سەنەمىز. كەشەگى، ەل ءۇشىن شەيىت بولعان بارلىق ەرلەردى، سوڭعى حانىمىز كەنەسارىنى، الاش ارداقتىلارىن ءپىر تۇتامىز. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك زۇلمات سوعىستا اتالارىمىزدىڭ ەشكىمنەن ىقپاعانىن ماقتانىشپەن ەسكە الامىز! مىنە، سولاردان جالعاسقان كوك تۇرىكتىڭ ءپىرى - كوك ءبورىنىڭ قانى، تۇيسىك-گەنى ءالى كۇنگە دەيىن كەۋدەمىزدە بار ەكەنىن سەزىنەمىز. بابالاردىڭ ارمانى بولعان، قازىرگى تاۋەلسىزدىگىمىزگە شىن قۋانامىز، باعالايمىز.
وسىنداي قۋانىشىمىزدى بىرگە بولىسكەندەردى دوس سانايمىز! باعالاعانداردى استى-ۇستىنە ءتۇسىپ كۇتىپ، باعالاي دا بىلەمىز! وعان ەلىمىزگە كوپتەگەن قيىندىقتار كورىپ ايدالىپ كەلگەن ەلدەردى قۇشاعىنا تارتىپ، سوڭعى ءتۇيىر نانىمەن بولىسكەن اتا-اجەلەرىمىزدىڭ ءىسى كۋا! قازىر دە ەلدەگى سان ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرىن ەشكىم دە ءبولىپ، شەتتەتىپ كورگەن جوق، تەك قانا ءداستۇردى سىيلاسا بولدى! ءبىز قازاقپىز...
ازكەن التاي جەتىسۋسكي
Abai.kz
