قۇرمەتتى اسحات قاناتۇلى!

ەلىمىزدەگى عىلىم مەن ءبىلىم سالاسىنا بايلانىستى بىرنەشە ماسەلەلەرگە نازار اۋدارۋىڭىزدى سۇرايمىن.

1. كۇيىپ تۇرعان ماسەلەلەردىڭ ەڭ باستىسى – جاس عالىمداردىڭ جالاقى ماسەلەسى. جاستاردىڭ ۇلكەن كىسىلەرگە قاراعاندا ماتەريالدىق قاجەتتىلىگى جوعارى. جاس وتباسىلاردىڭ كىشكەنتاي بالالارىن اياقتان تۇرعىزۋى اجەپتاۋىر سالماق سالادى. جاس عالىمداردىڭ ەڭبەكاقىسىن كوتەرۋ كەرەك. وتباسىلى جاس عالىمدار 2-3 جەردە جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر. بۇل ولاردىڭ عىلىمعا تولىقتاي بەرىلىپ ەڭبەك ەتۋىنە ايتارلىقتاي كەدەرگى كەلتىرەدى. عىلىم ينستيتۋتتارىنداعى عالىمداردىڭ ەڭبەكاقىسىن كوتەرۋگە كوممۋنالدىق كاسىپورىن دەگەن ستاتۋسى مۇمكىندىك بەرمەيدى. جاستار اراسىندا باسەكەلەستىك قالىپتاستىراتىنداي قارجىلاندىرۋ جۇيەسى بولسا، ءتىپتى جاقسى.
قازىر ءبىلىمدى جاستاردىڭ كوبى شەتەلگە كەتىپ، سول جاقتا جۇمىس ىستەپ قالۋدا. ءبىلىمدى ازاماتتار كەرىسىنشە بىزگە كەلىپ جۇمىس ىستەيتىندەي جاعداي جاسالۋى ءتيىس. اقش، ەۋروپا ەلدەرى ءبىلىمدى ادامدارعا، عالىمدارعا مۇمكىندىك جاساۋ ارقىلى دامىپ وتىر. سول سەبەپتى ءبىزدىڭ IT, مەديتسينا جانە تاعى باسقا تەحنيكالىق سالا بايىنشا بىلىكتى جاس ماماندار شەتەلگە جۇمىسقا كەتىپ جاتىر.

2. عالىمداردىڭ رەسمي مارتەبەسى جوق. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ، اسكەريلەردىڭ ارنايى ستۋتۋسى بار. قازاقستان بويىنشا 30 مىڭعا جۋىق قانا عالىم بار. ولاردىڭ جاعدايىن جاساۋ، رەسمي مارتەبە بەرۋ اسا قيىندىق تۋعىزبايدى دەپ ويلايمىن. مەملەكەتتىڭ وزەگى، نەگىزى، بولاشاعڭى عىلىمعا بايلانىستى. عىلىمعا كوڭىل بولمەگەن، ماسەلەنى زەرتتەپ جۇرگەن عالىمدارمەن ساناسپاعان كەز كەلگەن قوعام قۇلداراي بەرمەك.

3. عىلىمنىڭ، عالىم كىسىلەردىڭ ناسيحاتى جەتىسپەيدى. ونىڭ ورنىنا انشىلەردىڭ، ارزان ازىلكەشتەردىڭ، ءتىپتى تەرىس ءدىني اعىمداعى ۋاعىزشىلاردىڭ ءمان-ماعىناسىز سوزدەرى ەل اراسىنا جىلدام تاراپ، جاستاردى جاپپاي ساۋاتسىزداندىرۋ ءۇردىسى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل جاعداي ولاردىڭ دۇرىس ويلاۋ (راتسيونالدى ويلاۋ) جۇيەسىنەن ايرىلعان جاس تولقىندى قالىپتاستىرۋدا. ءبىلىمسىز توبىردىڭ قالىپتاسۋى جۇمىسسىزداردىڭ، ءدىني اعىم جەتەگىنە ەرگەن سەكتانتتاردىڭ، ناشاقورلاردىڭ، ىشكىشتەردىڭ جانە تاعى باسقالاردىڭ قاتارىنىڭ ارتۋىنا اسەر ەتەدى. بۇگىندە ءانشى بولسام دەپ ارماندايتىندار كوپ، بىراق عالىم بولامىن دەيتىن بالالار سيرەك، ءتىپتى جوققا ءتان.
وسىنىڭ ءبارىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن عىلىم مەن عالىم كىسىلەردىڭ ۇزدىكسىز ناسيحاتى كەرەك. ارنايى قازاق عىلىمىن دارىپتەيتىن تەلەارنا قاجەت. ەڭ جوق دەگەندە وزگە تەلەارنالارعا ءونىم دايىنداپ بەرەتىن «عىلىم» تەلە-راديو كەشەنى قۇرىلۋى كەرەك. قاراپايىم حالىقتىڭ تىلىمەن جازىلاتىن جۋرنال، ينتەرنەت-پورتالدار ىسكە قوسىلىپ جاتسا دا ارتىق ەتپەيدى.

4. قازىرگى تاڭدا جوو-دا، كوللەدجدەر مەن مەكتەپتەردە تەرىس ءدىني اعىمداعى مۇعالىمدەر ساباق بەرىپ جۇرگەنىن كورىپ تە، ەستىپ تە ءجۇرمىز. باسقانى ايتپاعاندا، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ءوزى جاپپاي ورازا ۇستايتىن ناۋقانشىلدىققا ۇرىنعان جايى بار. مۇنىڭ ءبارى عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دەڭگەيىنىڭ تومەندەپ، بوس كەڭىستىكتى سىرتقى يدەولوگيالىق كۇشتەردىڭ جاۋلاپ الىپ جاتقانىن كورسەتەدى. سونداي-اق، ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىمىز بەن تاريحىمىزدى، ءتول ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ ونەگەلى، تاربيەلىك ىستەرىن دارىپتەۋ ارقىلى دا بۇل ماسەلەنى شەشۋگە ءبىر قادام جاقىندايمىز عوي دەپ ەسەپتەيمىن. وقۋشىلار، جاستار ناقتى دەرەكتەرگە نەگىزدەلگەن عىلىم مەن بىلىمگە سۋسىنداپ، راتسيونالدى ويلاپ، تالاپتانۋى ءتيىس. ەشكىم قانداي دا ءبىر تىلسىم كۇشتىڭ كومەگىمەن بالانىڭ ميىنا ءبىلىمدى قۇيا سالمايدى، ول ساتىلاپ وقۋ ارقىلى عانا جەتىلەدى. وزدەرىنىڭ بويىنداعى بار قابىلەتتى دامىتۋدىڭ ورنىنا ءدىني ەڭبەكتەر وقىپ، تىلسىم كۇشتەردەن كومەك كۇتىپ قاراپ وتىراتىن دارمەنسىز تولقىن ءوسىپ كەلەدى. تەحنيكانىڭ ءتىلىن تەرەڭ بىلەتىن، جان-جاقتى ءبىلىمدى، ۇلتتىق نەگىزدەن ءنار العان سانالى دا ساپالى جاستار قالىپتاستىرۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك.

ارمان اۋباكىر 

Abai.kz