الماتى. 8 شىلدە. قازاقپارات /ەرلىك ەرجانۇلى/ - قىرعىز رەسپۋبليكاسى ءۇشىن اعىمداعى جىلدىڭ 30 قازانىندا وتەتىن پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ماڭىزى وتە زور.

مەملەكەتتىك دامۋ جولىندا بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردىڭ ىشىندە ءبىرىنشى بولىپ پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىن تاڭداپ العان بۇل ەلدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە ساياسي احۋالعا قازىر اركىم ءارتۇرلى باعا بەرۋدە. ءبىز وسىعان وراي قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى،  جالپىۇلتتىق كونگرەسس جەتەكشىسى، ساياسي عىلىمدار دوكتورى اليكبەك جاكشينكۋلوۆتى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

- اليكبەك جاكشينكۋلۇلى، قىرعىزستانداعى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ دۇرمەگى ەندى عانا باستالعانىنا قاراماستان كەيبىر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى  ۇمىتكەرلەر تۋرالى اڭگىمە قوزعاي باستادى. بۇل تۋرالى ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىز قانداي؟

- قازىردىڭ وزىندە پرەزيدەنت بولعىسى كەلەتىندەردىڭ قاراسى 20-دان استى. ولاردىڭ تاجىريبەسى، ءبىلىمى، ساياسي كوزقاراسى مەن ۇستانىمى ءارتۇرلى دەڭگەيدە.  بۇل  جەرشىلدىك پەن ترايباليستىك كوڭىل-كۇيدى  كۇشەيتۋى مۇمكىن دەگەن  قاۋپىم بار. ايتسە دە، مەن ويلايمىن، قىرعىز ەلى لايىقتى پرەزيدەنتتى تاڭدايدى. وعان اقىلى دا  پارساتى دا تولىق جەتەدى. ولار قانداي جاعداي بولماسىن، ەڭ الدىمەن،  تىنىشتىق پەن تاتۋلىقتى قالايتىنى انىق.

- مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىندەگى وزگەرىستەردەن كەيىن، ەلدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىندا قانداي دا ءبىر جاڭا وزگەرىستەر بولۋى مۇمكىن بە؟

الماتى. 8 شىلدە. قازاقپارات /ەرلىك ەرجانۇلى/ - قىرعىز رەسپۋبليكاسى ءۇشىن اعىمداعى جىلدىڭ 30 قازانىندا وتەتىن پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ماڭىزى وتە زور.

مەملەكەتتىك دامۋ جولىندا بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردىڭ ىشىندە ءبىرىنشى بولىپ پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىن تاڭداپ العان بۇل ەلدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە ساياسي احۋالعا قازىر اركىم ءارتۇرلى باعا بەرۋدە. ءبىز وسىعان وراي قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى،  جالپىۇلتتىق كونگرەسس جەتەكشىسى، ساياسي عىلىمدار دوكتورى اليكبەك جاكشينكۋلوۆتى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

- اليكبەك جاكشينكۋلۇلى، قىرعىزستانداعى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ دۇرمەگى ەندى عانا باستالعانىنا قاراماستان كەيبىر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى  ۇمىتكەرلەر تۋرالى اڭگىمە قوزعاي باستادى. بۇل تۋرالى ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىز قانداي؟

- قازىردىڭ وزىندە پرەزيدەنت بولعىسى كەلەتىندەردىڭ قاراسى 20-دان استى. ولاردىڭ تاجىريبەسى، ءبىلىمى، ساياسي كوزقاراسى مەن ۇستانىمى ءارتۇرلى دەڭگەيدە.  بۇل  جەرشىلدىك پەن ترايباليستىك كوڭىل-كۇيدى  كۇشەيتۋى مۇمكىن دەگەن  قاۋپىم بار. ايتسە دە، مەن ويلايمىن، قىرعىز ەلى لايىقتى پرەزيدەنتتى تاڭدايدى. وعان اقىلى دا  پارساتى دا تولىق جەتەدى. ولار قانداي جاعداي بولماسىن، ەڭ الدىمەن،  تىنىشتىق پەن تاتۋلىقتى قالايتىنى انىق.

- مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىندەگى وزگەرىستەردەن كەيىن، ەلدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىندا قانداي دا ءبىر جاڭا وزگەرىستەر بولۋى مۇمكىن بە؟

- وتكەن 20 جىلدا  قىرعىزستاننىڭ ساياساتى كوپ تاراپتى بولىپ كەلدى.  بىراق ودان جاقسى ناتيجە شىقپادى. ءۇمىت اقتالمادى. ودان ەلدىڭ، حالىقتىڭ ءيميدجى ۇلكەن زارداپ شەكتى. قازىر ۇلتتىق كونگرەستەگى 19 پارتيانىڭ وكىلدەرى 1 تاراپتى سىرتقى ساياسات بولسىن دەپ وتىرمىز. قازاقستانمەن جانە رەسەيمەن تىعىز بايلانىسىپ ەلارالىق ابىرويىمىزدى، جاۋاپكەرشىلىگىمىزدى كوتەرۋىمىز قاجەت.  ءبىر تاراپتى سىرتقى ساياسات ۇستانۋدىڭ ءبىز ءۇشىن ماڭىزى وتە زور.  الداعى ۋاقىتتا  قازاقستانمەن ىقپالداستىق ۇدەرىستەردى بارلىق جاعىنان جۇرگىزۋ كەرەك. مەيلى ول  ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، مادەني سالالاردا بولسىن.  ءبىزدىڭ بۇل ۇستانىمىمىزعا بۇكىل ەل قولداۋ كورسەتۋدە.  ويتكەنى باۋىرلاس قازاق ەلىمەن ءبىزدىڭ  تاريحىمىز، مادەنيەتىمىز، ەكونوميكامىز ابدەن تىعىز بايلانىسقان. ەگەر ەندى اندا-مۇندا الاڭداماي قازاقستانمەن بارلىق ماسەلەدە ىنتىماقتاسساق، ونىڭ وڭ ناتيجەسىن كورۋ ءۇشىن ۇزاق كۇتۋدىڭ قاجەتى بولمايدى.

- مەملەكەتتىڭ بۇعان دەيىن ۇستانىپ كەلگەن كوپ ۆەكتورلى ساياساتىنان بىردەن باس تارتۋى وڭاي بولماسى انىق. بۇل ويىڭىزدى تاعى دا تاراتا تۇسسەڭىز جاقسى بولار ەدى.

- كوپ تاراپتى ساياساتتان ءبىر تاراپتى ساياساتقا كوشۋدىڭ نەگىزگى 2 سەبەبى بار. ءبىرىنشىسى، قازىر رەسەيدە 1 ميلليونعا جۋىق، ال قازاقستاندا 300 مىڭ قىرعىزستاندىق ەڭبەك ميگرانتتارى بار.  ولار وزدەرىنىڭ وتباسى مەن تۋىس-تۋعاندارىنا جىلىنا 2 ميلليارد دوللاردان استام قارجى سالۋدا.  ەكىنشىسى، مەن جوعارىدا ايتىپ كەتتىم ءبىز  قازىر ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە مادەني جاعىنان ءبىر-بىرىمىزبەن بىتە قايناسىپ كەتتىك.  ءبىزدىڭ  ورتاق تاريحىمىز   بەن مادەنيەتىمىزدىڭ بايىپتى تۇعىرى بار.  ءبىرپوليارلى ساياسات  وزگە ەلدەرمەن ىنتىماقتاسۋدان باس تارتۋدى بىلدىرمەيدى.  ماسەلەن، ۇلىبريتانيا مەن يزرايل اقش-تىڭ ستراتەگيالىق وداقتاسى سانالادى.   الايدا بۇل ولاردىڭ وزگە  ەلدەرمەن  ىنتىماقتاسۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعان جوق. قىرعىزستان ءبىر مەزگىلدە 2 ۇستەلگە وتىرۋعا ۇمتىلماۋىنىڭ كەرەكتىگىن ءتۇسىنۋى كەرەك.

قىرعىزستانداعى ساياسي، ەكونوميكالىق احۋال قازىرگى تاڭدا ونشا ەمەس. تۇراقتىلىق بولىپ، سەرىكتەستەرىمىز  ەكونوميكالىق جاردەم بەرەتىن بولسا  جاعدايمىز تەز  وڭالادى. سوندىقتان مەملەكەت، ەل ءۇشىن جاقسى ىستەر جاساۋىمىز كەرەك. قازىر قاراما-قايشىلىقتار كوپ. ۇلتتىق كونگرەسس تۇراقتىلىقتى ساقتايىق، قانداي ساياسي  كوزقاراستا بولساق تا ءبىلىمىمىز بەن بىلىگىمىزدى  قىرعىز مەملەكەتىنىڭ  دامۋى مەن ءوسۋى جولىنا سالۋ كەرەك دەگەن ويدى ايتىپ جاتىرمىز.

- سايلاۋدان كەيىن قانداي وزگەرىستەردى كۇتەسىز؟

- ەلدە ءارتۇرلى  پارتيالار مەن توپتار بار. ءتۇرلى ساياسي كوزقاراستى ۇستانىپ كەيبىرى جەرشىلدىكتى، رۋشىلدىقتى قوزداتۋعا تىرىسۋدا. يسلام ءدىنىنىڭ اتىن جامىلىپ ەلگە ىرىتكى سالۋدى  كوزدەۋشىلەر دە جوق ەمەس. سول سەبەپتى  ۇلتتىق كونگرەسس ءوزارا سىننان قوعامدى نىعايتۋعا ۇمتىلۋ   يدەولوگياسىن جۇرگىزۋدە.   ەندى ەلدىڭ ءاربىر ازامات  وزدەرى دە ويلانۋى ءتيىس. دامۋ مەن ءوسىپ-وركەندەۋ جولىنا  ءتۇسۋ ءۇشىن ءبارىمىز ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان  باس شىعارۋعا ۇمتىلۋىمىز كەرەكتىگىن ءوزىمىز عانا سەزىنىپ قويماي، باسقالاردى دا سوعان سەندىرە ءبىلۋىمىز قاجەت. وعان ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز بار.

- ەگەر ءسىز پرەزيدەنت بولساڭىز نە ىستەر ەدىڭىز؟

- ەگەر مەن پرەزيدەنت بولسام بىرىنشىدەن، ەلگە تىنىشتىق ورناتىپ، ديپلومات رەتىندە جەرشىلدىك پەن  ۇلتارالىق جىكشىلدىك ماسەلەسىن شەشۋگە كۇش سالاتىن ەدىم. ەكىنشىدەن،  ەكونوميكانى جولعا سالار ەدىم. بىزگە ەندى ءوز ءىسىمىزدى جاساۋعا دايارلىق كەرەك. قىرعىزستاندا ءوز   ەكونوميكاسىن قۇرۋعا تولىق مۇمكىندىك بار. ماسەلەن اۋىلشارۋاشىلىعى، ەنگەرگەتيكا، تاۋ-كەن ءىسى، تۋريزم   سياقتى نەگىزگى 4  باعىتتا  ۇلكەن ىستەردى جاساۋعا بولادى. البەتتە بۇدان بولەك تاعى ءبىر ۇلكەن ماسەلە بار. ول - مادەني-گۋمانيتارلىق دامۋ سالاسى.  وندا دا كوپ ىستەردى جاساۋعا بولادى.

- قىرعىز حالقى مەن بيلىك جۇيەسى 2005, 2010 جىلعى توڭكەرىستەن قانداي  دا ءبىر ساباق الا الدى ما؟ ەگەر الداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ءادىل جانە اشىق وتپەسە حالىق تاعى ەرەۋىل جاساپ، كوشەگە  شىعۋى مۇمكىن بە؟

- ارينە. مەنىڭشە حالىق تا، بيلىك تە 2005, 2010 جىلدارداعى قايعىلى وقيعالاردان  ۇلكەن ساباق الدى. ادىلدىك پەن تەڭدىك الداعى كۇندە مەملەكەتتىڭ باستى تىرەگى بولماق.  ەگەر سايلاۋ تازا، ءادىل وتپەسە حالىق تاعى دا كوشەگە شىعۋى مۇمكىن. ەندى بارلىق ماسەلە سايلاۋدىڭ ءادىل وتۋىنە بايلانىستى بولىپ تۇر. دەگەنمەن، بۇل سايلاۋ بۇعان دەيىنگى سايلاۋلارعا قاراعاندا اسا تارتىستى بولماۋى مۇمكىن. ويتكەنى 2010 جىلعى ءساۋىر ايىندا بەلگىلەنگەن وتپەلى كەزەڭدە  ەلىمىز پرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنەن پارلامەنتتىك باسقارۋ  جۇيەسىنە كوشتى. سوندىقتان پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىگى  شەكتەلىپ، پارلامەنتتىڭ قۇزىرى كۇشەيدى. بۇل حالىق قالاۋلىلارىنىڭ وزىنە جۇكتەلگەن سەنىمىن اقتاۋىنا ۇلكەن ىقپال ەتپەك.

- ۇمىتتەرىڭىز تولىق اقتالسىن! اڭگىمەڭىزگە راحمەت!