«بولامىن، تولامىن، كەشەگىمنىڭ ورنىن تولتىرىپ، بۇگىنىمدى اسپەتتەيمىن، ەرتەڭىمنەن ءۇمىت كۇتەمىن» دەگەن ەل زامانىندا حالقىنىڭ ماقتانىشى بولعان، جۇرتىنىڭ رۋحى بولعان، ءبۇتىن ءبىر جاس ۇرپاققا ۇلگى-ونەگە بولعان تولىمدى تۇلعالارىن كوزى تىرىسىندە دە، قايتىس بولىپ كەتكەنىنەن كەيىن دە ۇمىتپايدى...

بيىلعى جىلدىڭ 17 مامىرى كۇنى اتاقتى سپورتشى، بوكستان كەڭەس وداعىنىڭ ەكى دۇركىن چەمپيونى ءابدىراشيت ءابدىراحمانوۆ 73 جاسىندا ومىردەن ءوتتى. ول كەڭەس زامانىندا قازاقستاننان مۇنداي اتاققا ۆلاديمير كاريموۆتان كەيىن قول جەتكىزە العان ەكىنشى بىلعارى قولعاپ شەبەرى بولدى. ءابدىراشيت اعا سونىمەن بىرگە 30-عا جۋىق كوركەم فيلمدە باستى رولدەردە ويناعان تانىمال اكتەر ەدى. وسى ەڭبەگى ءۇشىن قىرعىزستاننىڭ حالىق ءارتىسى دە اتاندى. مىنە، سپورتتان كەيىن ونەرگە ولشەۋسىز ەڭبەك سىڭىرگەن سونداي تۇلعا قايتىس بولىپ جاتقاندا ءبىزدىڭ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىمىز ونىڭ وتباسىنا ءبىر اۋىز كوڭىل ايتۋعا دا جارامادى. بۇدان كەيىن مۇنداي مينيسترلىك پەن ءمينيستردىڭ ءباسى بەس تيىن، باقىر قۇرلى قۇنى جوق. ورىسشا ايتقاندا، «گروش يم تسەنا». ول كەزدە بۇل مينيسترلىكتىڭ باسىندا اتى ارىستانبەك بولعانىمەن «اڭ پاتشاسىنا» ۇقساي قوياتىن ەشبىر قاسيەتى جوق، كەلگەننەن جۇرتتىڭ كۇلكىسىنە اينالعان مۇحامەديۇلىنىڭ وتىرعانىن بىلەسىزدەر.

ال جاقىندا كەزىندە قازاق فۋتبولىنىڭ ەڭ تولىمدى تۇلعالارىنىڭ ءبىرى بولعان، قازاق جاستارى اراسىنان «كسرو سپورت شەبەرى» دەگەن اتاققا تيمۋر سەگىزباەۆتان، ۆلاديمير اسىلباەۆتان، يۋري مۋسيننەن كەيىن قول جەتكىزگەن (سەيىلدا بايشاقوۆ ەكەۋى ءبىر جىلدا) اتاقتى قاقپاشىمىز قۇرالبەك ورداباەۆ 70-كە تولدى. ءبىزدىڭ سۇيىكتى مينيسترلىگىمىز تاعى دا اۋزىنا سۋ جۇتىپ العانداي ءۇنسىز قالدى. قۇددى مۇنداي اتاقتى ادام، ساڭلاق سپورتشى ومىردە ەشقاشان بولماعان سياقتى.

بۇ قالاي سوندا؟ زامانىندا تۇتاس ءبىر رەسپۋبليكانىڭ، مۇقىم حالىقتىڭ ماقتانىشى بولعان ايگىلى پەرزەنتتەرىمىزدىڭ ەندى ەشكىمگە كەرەگى بولماي قالعانى ما؟ الدە بىزدە اتى اڭىزعا اينالعان تاپ وسىنداي سايىپقىراندار سونشالىقتى كوپ پە ەدى؟ بۇل نەنى كورسەتەدى؟

بۇل ەڭ الدىمەن ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ اياققا تاپتالىپ كەلە جاتقانىن تانىتادى. تارلان تۇلعالاردى كەزىندە جاقسى پايدالاندىق، ەندى جاستارى ۇلعايعان كەزدەرىندە نەمەسە قايتىس بولىپ جاتقاندارىندا مۇلدە كەرەك ەتپەي قويا سالدىق. شىن مانىندە ولاي دا بولماۋى كەرەك-ءتىن. تۋراسىندا ءابدىراشيت سەكىلدى اتاقتى سپورتشى ءارى اكتەر دۇنيەدەن وزىپ جاتقاندا، ونىڭ جانازاسىنا ءمينيستردىڭ ءوزى ارنايى بارۋعا ءتيىس ەدى عوي. بىراق ول بارماق تۇرماق، ءتىپتى بەس اۋىز سوزدەن تۇراتىن جارتى ءتىلىم جەدەلحاتىن جىبەرۋدىڭ ءوزىن ويلامادى. سول سياقتى قۇرالبەك اعا جەتپىسكە تولىپ جاتقاندا ءمينيستردىڭ ءوزى بولماسا دا، سپورت كوميتەتىنىڭ باسشىسى ارنايى بارىپ قۇتتىقتاپ قايتسا، تاعىنان تايىپ قالار ما ەدى؟!

وسىدان كەيىن مىنا مينيسترلىك جاستاردى قالاي سپورتتى سۇيۋگە ۇندەي الادى؟ ولاردىڭ اتاقتى سپورتشىلارعا دەگەن مىناداي كوزقاراستارى مەن قارىم-قاتىناستارىن كورگەن جاس تولقىن بۇلاردىڭ تۋى استىندا سايىسقا شىعۋعا قۇلىقتى بولا قويار ما ەكەن؟ جالپى، قۇندىلىق دەگەننىڭ نە ەكەنىن تولىق ۇعىنا الماي وتىرعان مۇنداي مينيسترلىك حالىقتىڭ قۇرمەتى مەن قوشەمەتىنە قالاي يە بولادى؟ ال قاي قوعامنىڭ دا ەڭ باستى قۇندىلىعى – ادام. ادامدى قۇرمەتتەي المايتىن قوعام – ءىرىپ-شىرىگەن قوعام. سەبەبى، ادامسىز قوعام دا بولمايدى. كەز كەلگەن حالىقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىعى ادام تاربيەسىنىڭ جيىنتىعىنان قۇرالادى. ونىڭ نەگىزىن ادامعا دەگەن قۇرمەت قالايدى.

«ۇلتتىق قۇندىلىق دەگەنىمىز – الدەقانداي ءبىر ەتنيكالىق قاۋىمداستىق وكىلدەرىنىڭ رۋحاني يدەالدارىنىڭ جيىنتىعى» دەلىنگەن ەنتسيكلوپەديالىق سوزدىكتەردەگى ۇلتتىق قۇندىلىق تۋرالى تۇسىندىرمەدە. ال ءبىز جوعارىدا ايتىپ وتكەن تۇلعالار تاپ وسى كورسەتىلگەن شەڭبەردىڭ شىرعاسىنا شاق كەلەتىن ساڭلاقتار ەدى.

تاعى ءبىر ماسەلە. قازاق حالقىنىڭ كەڭەس داۋىرىندەگى ەڭ كورنەكتى تۇلعالارىنىڭ قاتارىندا عىلىم اكادەمياسىن قۇرىپ، عىلىمدى جولعا سالىپ بەرگەنىنىڭ ءوزىن بىلاي قويعاندا، رەسپۋبليكا جەرىندەگى قازبا بايلىقتاردىڭ دەنىن تاۋىپ، ەلدىڭ يگىلىگىنە اينالدىرىپ كەتكەن اتاقتى اكادەميك قانىش ساتباەۆ تا بار. سونداي اسىلدىڭ تۋعانىنا بيىل 120 جىل تولىپ وتىر. قازىر جىلدىڭ جارتىسى دا اۋىپ، سوڭىنا قاراي اقىرىن جاقىنداپ كەلەدى. سوعان قاراماستان، وسى داتا تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ايتىپ، ءبىر شارا وتكىزۋگە، الاشتىڭ اسىپ تۋعان اياۋلى پەرزەنتىنىڭ ەل-حالقىنىڭ الدىندا سىڭىرگەن ەڭبەگىن جەتكىزۋگە نيەت ەتىپ وتىرعان ءبىر شەنەۋنىكتى كورمەي وتىرمىز ءالى. مىنا قالپىمىزبەن قايدا بارامىز؟

سەرىك ءپىرنازار

Abai.kz