ابايدىڭ: «ەدينيتسا بولماسا نە بولادى  ونكەي ءنول» دەگەن ولەڭى ەسكە تۇسە بەرەدى.  شىندىعىندا ءبىزدىڭ باستاپقى  بىرلىگىمىز دە، قازىرگى تىرلىگىمىز دە ءبىر جانە ءنول ساندارىمەن تىعىز بايلانىستى. قازاق ءۇشىن بارلىق سان دا قاسيەتتى، الايدا، بىرلىكتىڭ ءوزىن بىردەن باستاعان اتالارىمىز وسى ساننىڭ اتاۋىن  ەركەك ماعىناسىندا قولدانعان ءتارىزدى. ال ءنول ايەل دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ياعني، ءبىر باستاپ، ءنول قوشتاپ، ەكەۋى بىرىكسە عانا سان كوبەيەدى. بۇدان ايەلدىڭ  قوعامداعى ورنى تومەن دەگەن ۇعىم تۋمايدى. كەرىسىنشە، ءنول بولماسا، الدىڭعى سانعا  ءنول قوسىلماسا، العاشقى توعىز ونعا جەتكەننەن كەيىنگى ەشبىر سان سانعا سانالمايدى، ساناتقا جاتپايدى. ءنول قوسىلماسا ءبىردىڭ دە باعى جانبايدى.

ون دەگەنىمىز سانمەن 10 دەپ بەلگىلەنسە، ءنولدى العا قويساق - 01, ياعني، ەدينيتسانىڭ الدىنا ءنولدىڭ شىعۋى - وزەننىڭ تەرىس اققانىمەن بىردەي. ءجۇز بەن مىڭنىڭ، ميلليون مەن ميللياردتىڭ  دا  كوش باسىندا بىرلىك  تۇرادى. بۇل - بۇلجىمايتىن زاڭ. ەندەشە وسى زاڭدى بۇزعىسى كەلىپ جۇرگەندەر نەمەسە شاما-شارقى كەلگەنشە بۇزىپ جۇرگەندەر  ءومىردىڭ  وزەگىن  بۇرمالاۋشىلار.

ايالدامادا

ابايدىڭ: «ەدينيتسا بولماسا نە بولادى  ونكەي ءنول» دەگەن ولەڭى ەسكە تۇسە بەرەدى.  شىندىعىندا ءبىزدىڭ باستاپقى  بىرلىگىمىز دە، قازىرگى تىرلىگىمىز دە ءبىر جانە ءنول ساندارىمەن تىعىز بايلانىستى. قازاق ءۇشىن بارلىق سان دا قاسيەتتى، الايدا، بىرلىكتىڭ ءوزىن بىردەن باستاعان اتالارىمىز وسى ساننىڭ اتاۋىن  ەركەك ماعىناسىندا قولدانعان ءتارىزدى. ال ءنول ايەل دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ياعني، ءبىر باستاپ، ءنول قوشتاپ، ەكەۋى بىرىكسە عانا سان كوبەيەدى. بۇدان ايەلدىڭ  قوعامداعى ورنى تومەن دەگەن ۇعىم تۋمايدى. كەرىسىنشە، ءنول بولماسا، الدىڭعى سانعا  ءنول قوسىلماسا، العاشقى توعىز ونعا جەتكەننەن كەيىنگى ەشبىر سان سانعا سانالمايدى، ساناتقا جاتپايدى. ءنول قوسىلماسا ءبىردىڭ دە باعى جانبايدى.

ون دەگەنىمىز سانمەن 10 دەپ بەلگىلەنسە، ءنولدى العا قويساق - 01, ياعني، ەدينيتسانىڭ الدىنا ءنولدىڭ شىعۋى - وزەننىڭ تەرىس اققانىمەن بىردەي. ءجۇز بەن مىڭنىڭ، ميلليون مەن ميللياردتىڭ  دا  كوش باسىندا بىرلىك  تۇرادى. بۇل - بۇلجىمايتىن زاڭ. ەندەشە وسى زاڭدى بۇزعىسى كەلىپ جۇرگەندەر نەمەسە شاما-شارقى كەلگەنشە بۇزىپ جۇرگەندەر  ءومىردىڭ  وزەگىن  بۇرمالاۋشىلار.

ايالدامادا

ايالدامادا ءوزىم كۋا بولعان ءبىر كورىنىس ەرەكشە ەسىمدە قالدى. حالىق كولىك كۇتىپ تۇرعان ماڭايدى تورۋىلداپ قاڭعىباس يت جۇرگەن. ماقساتى - جۇرگىنشىلەر لاقتىرىپ كەتكەن تاماق قالدىعىن قاعىپ الۋ. ايالدامانىڭ ءبىر بۇرىشىندا ورىندىقتىڭ شەتىندە قاڭعىباس مىسىق وتىردى. ونىڭ دا اشقۇرساق جۇرگەنى تۇرىنەن كورىنىپ تۇر.  جاس كەلىنشەك سومكەسىنەن ءبىر ءتىلىم نان الىپ، مىسىقتىڭ الدىنا تاستادى. جان-جاعىنا قارايلاپ الىپ، ابايلاپ بارىپ مىسەكەڭ نانعا تۇمسىعىن سوزدى. سول-اق ەكەن، بۇل جايدى سىرتتان باقىلاپ تۇرعان يت جەتىپ كەلدى. مىسىق كەيىن شەگىندى. ءتىپتى الدىنداعى تاماعىن قورعاپ، ناپاقاسىن تارتىپ العالى تۇرعان دۇشپانىنىڭ بەتىن تىرناپ الۋعا دا ۇمتىلمادى.

ءيتتىڭ دە تۇمسىعى نانعا جەتپەي قالدى. ورىندىققا قارعىپ شىعۋعا قاراپ تۇرعان جۇرتتان يمەندى مە، ونىڭ ەكىنشى شەتىنە بارىپ،  ۇستىنە شىعۋعا ارەكەت جاسادى. وسى كورىنىستى كورىپ تۇرعان جاس جىگىت ورنىنان تۇرىپ، ءبىر ءتىلىم ناندى ەكىگە ءبولىپ، ەكى بولىكتىڭ ءبىرىن مىسىقتىڭ، ەكىنشىسىن ءيتتىڭ الدىنا تاستادى.

بىرەۋلەر تويىپ، بىرەۋلەر توڭىپ سەكىرەتىن قوعامدا دا كوبىنەسە ادىلەتسىزدىكتىڭ بەل الاتىنى  نەسىبەنى بولە بىلمەۋدەن بە ەكەن؟

كوپ العاندار ەشقاشان دا كوپ دەمەيدى. از العاندار ولارعا كەكتەنەدى. بار بولعاندى جوق بولعاندار جەك كورەدى. قايىرىم قىلعاندار بولسا ءبىر ءتىلىم نانمەن شەكتەلەدى. سوندىقتان دا ادامداردىڭ ءبىرازى يت پەن مىسىقتاي ءومىر سۇرەدى.

ەڭسەسى بيىك، ەڭكەيمەي ەنەر اق وردا

كوسەمسوز

قازاق ەلى دەگەندە قيالىمىز كوككە ورلەيدى. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ جەلبىرەگەن كوك تۋىن كورگەندە كەۋدەمىزدى ماقتانىش سەزىمى كەرنەيدى. ەركىندىك دەگەنىمىز ەڭسەسى بيىك، ەڭكەيمەي ەنەر اق وردا ەكەنىن تۇسىنەر شاقتا الدەكىمدەردىڭ ەسكىنى كوكسەپ، بوداندىق قامىتىن قايتا كيگىزگىسى كەلەتىن جىمىسقى ويىنا سەنگىڭ دە كەلمەيدى. ەركىندىك - ەرىككەننىڭ ەرمەگى ەمەس، ارينە! ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن قوسقان حان ابىلاي، الاشقا ايبىن، ەلگە قورعان بولعان باتىرلار، حالىق مۇڭىن جىرعا قوسقان اقىندار، قارا قىلدى قاق جارعان بيلەرىمىز بەن القالى توپتا ءسوز باستاعان شەشەندەرىمىز كوزىنىڭ  قاراشىعىنداي ساقتاعان اتامەكەن جەر ءۇشىن، تۋىپ-وسكەن ەل ءۇشىن ارىستانداي الىسىپ، جولبارىستاي جۇلىسقان ارىستارىمىزدىڭ، جەلتوقساندا قىرشىنىنان قيىلعان بوزداقتارىمىزدىڭ قاسقالداقتىڭ قانىنداي اسىل جانى ارقىلى كەلگەن جەڭىسىمىز - ەركىندىك. اياۋلى اعالار ەگىپ، ارداقتى انالار سۋارعان ماۋەلى اعاشتان ەرتەڭگى ۇرپاق تەرەتىن جەمىسىمىز - ەركىندىك. سوندىقتان دا بابالارىمىز بايلىقتى دا ەمەس، اتاق-دانقتى دا ەمەس، ەڭ الدىمەن  ەركىندىكتى جانە ونەر الدى  - قىزىل ءتىلدى اتادان بالاعا ميراس ەتىپ قالدىرعان.

ومىرگە كەلۋ، كەتۋ، اجال ساعاتى جەتۋ جاراتىلىستىڭ زاڭى. الايدا، تىرلىكتىڭ ونسىز دا قىسقا جولىن شورت كەسىپ تاستاۋ تەك ارسىزداردىڭ عانا قولىنان كەلەدى. تاسمەشىن جىلى بولعان اشتىقتا قازاقتىڭ كوش باستاعان تۇيەسى، ءۇيىر-ءۇيىر جىلقىسى، وتار-وتار قويى، تابىن-تابىن سيىرى قۇردىمعا جۇتىلدى. اش-ارىقتاردىڭ سۇيەگى اققالا بولىپ قالاندى. ءمۇيىز بەن تۇياق تۇگەل جينالسا دا، ادامداردىڭ ءتانىن قارعا مەن قۇزعىن شوقىپ، سۇيەگىن يت پەن ءبورى كەمىردى. ولاردىڭ كوبىنىڭ زيراتى دا جوق. مارقۇمداردىڭ اقتىق دەمى تاۋسىلعان جەردى  تىڭ يگەرۋ جىلدارى تۇرەنمەن قوپارعانبىز. اتا-بابامىزدىڭ توپىراققا اينالعان دەنەسىنەن ءوسىپ شىققان بيدايدىڭ نانىن جەپ جۇرگەنىمىزدى كوبىمىز بىلە دە بەرمەيمىز. شاش ال دەسە، باس الاتىن ءتىس تەحنيگى گولوششەكين قازاق دالاسىنىڭ اۋرۋ تىستەرىن قالدىردى دا، ساۋ تىستەرىن ءتۇپ-تۇگەل قاعىپ الدى. اماندىق-ساۋلىقتىڭ ءوزىن ەڭ الدىمەن مالىنان باستايتىن قازەكەم اۋەلى مالىنان، سودان كەيىن جانىنان ايىرىلدى. بىراق، «جانىم-ارىم ساداعاسى» دەيتىن حالقىمىز ەشقاشان ارىنان ايىرىلعان جوق، اشتىقتان شىبىنداي قىرىلىپ جاتسا دا، وزگە بوساعاعا كىرىپ، قايىر سۇراعان جوق. ات توبەلىندەي بيلەۋشى توپتىڭ ەلدى قىرىپ، جەردى بوساتۋ ماقساتىندا جاساعان قاستاندىعىنىڭ جانە حالىقتىڭ بيلەۋشى پارتيا مەن ۇكىمەتكە دەگەن سوقىر سەنىمىنىڭ ناتيجەسىندە ميلليونداعان قازاقتىڭ جانازالارى دا شىعارىلماي، تاندەرى جەر قوينىنا دا بۇيىرماي، سۇيەكتەرى ايدالادا شاشىلىپ قالدى.

اجال ارانىنا اپارىپ قۇلاتقان ارسىزدىقتىڭ جاۋاپكەرى كىم؟! قاسقىر تاماقتاعان قويداي قىرىلعان باۋىرلارىمىزدىڭ ىزدەۋشىسى كىم ؟!

جاۋاپكەرى - بولشەۆيكتىك، كوممۋنيستىك اپەرباقان ساياسات، سول ساياساتتىڭ جەتەگىندە كەتكەن شولاق بەلسەندىلەر. ىزدەۋشىسى - قازاق ەلى. سوندىقتان دا ساياساتتىڭ قۇلى بولماي، دالامىزدى ۇلى بولساق، كەلەشەكتەن قارعىس ەمەس، العىس الارىمىز حاق! ءبىر ءتۇيىر نانعا زار بولىپ، قىرشىنىنان قيىلعان، تۋعان ەلدەن اۋا كوشىپ، جات جەردەن توپىراق بۇيىرعان اتا-بابا ارۋاقتارى ءبىزدى جەلەپ-جەبەپ، تار جەردە قولتىقتان دەمەپ جۇرگەنى انىق.

حالقىمىزدا: «ەلدى جامانداما - جۇرەتىن جەرىڭ، جەردى جامانداما كىرەتىن كورىڭ» دەگەن تەرەڭ فيلوسوفيالىق ويعا قۇرىلعان قاناتتى ءسوز بار. بۇل ءسوز اسىمىزدى ءىشىپ، اياعىمىزدى تەپكەندەرگە، كورشى وتىرىپ، ءتىلىمىزدى سوككەندەرگە، دوستىق ءدانى  وسكەن جەرگە  الاۋىزدىقتىڭ ارام ءشوبىن سەپكەندەرگە بەرىلگەن جاۋاپ.

قادىرلى قوعامنىڭ قاسيەتتى قازىناسى دا، ەركىن ەلدىڭ ەرەكشە بايلىعى دا حالىق. ال حالىقتىڭ نەگىزگى بايلىعى - ءتىل. ەلىمىزدىڭ شاڭىراعىن كوتەرىپ تۇرعان ۋىقتاردى ەكونوميكانىڭ ءارتۇرلى سالاسىنا تەڭەر بولساق، سول ۋىقتاردى ۇستاپ تۇرعان كەرەگە قازاق حالقىنىڭ ءتىلى مەن ءدىنى، تاريحى مەن ءداستۇرى ەمەس پە! ەندەشە ەلىمىزدىڭ كوسەگەسى كوگەرىپ، اتا-بابا جولىن ۇستانعان جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋ ءۇشىن كەرەگە بەرىك بولۋى قاجەت ەكەنى ايدان انىق.

«ويان، قازاق!» دەپ جار سالعان مىرجاقىپ دۋلاتوۆ انا ءتىلىنىڭ مۇڭىن جوقتاپ:

«مەن زامانىمدا قانداي ەدىم؟

مەن اقىن، شەشەن، ءتىلمار بابالارىڭنىڭ بۇلبۇلداي سايراعان ءتىلى ەدىم. ءمولدىر سۋداي تازا ەدىم. جارعا سوققان تولقىنداي ەكپىندى ەدىم. مەن ناركەسكەندەي وتكىر ەدىم.

ەندى قاندايمىن؟ كىرلەنىپ بارامىن، بىلعانىپ بارامىن. جاسىدىم، مۇقالدىم»، - دەپ تولعانعان جوق پا؟!

توزعان زامان بولدى، ازعان ادام بولدى، نەندەي قوعام بولدى ؟! - دەيسىزدەر. بىرەۋ ءۇشىن بىرەۋدىڭ جانى اشىپ، مال ايداسا قويمايتىن، اتقا مىنگەندەر مەن تاققا مىنگەندەر شاققا جۇرگەندەرگە قارايلاسا قويمايتىن، شىندىقتى ايتىپ شىرىلداعاندار مەن قوجايىنى تاستاعان سۇيەك ءۇشىن ىرىلداعاندار ماڭايلاسا قويمايتىن زامان بولعانى راس.

كىممەن    اراق   ىشسە، سونىڭ   سويىلىن    سوعاتىن، كىمنىڭ   تارىسى    پىسسە، سونىڭ تاۋىعى بولاتىن،  كىممەن    سۋعا    تۇسسە، سونىڭ ارقاسىن  ىساتىن الاياقتار  مەن  جاعىمپازدار  كوپ   بولعان  سايىن، باتىڭكەسىنىڭ    باۋىن    وزگەگە    بايلاتتىراتىن، ۇيىندەگى    شايىن    بىرەۋگە    قايناتتىراتىن، الدىنا   كەلگەن   ادامعا   ايبات   قىلاتىن بايپاتشالار دا    ساڭىراۋقۇلاقتاي   قاپتاعانى راس.

يمانىنا ەمەس، جيعانىنا سەنگەندەر، بىلىمىنە ەمەس، بۇيىمىنا سەنگەندەر، ىلىمىنە ەمەس، تيىنىنا سەنگەندەر، قۇدايىنا ەمەس، قۇيعانىنا سيىنعان، قول استىنداعىلارىن اسىقتاي شيىرعان، دارەجەسى تومەنگە قۇلاق كەستى قۇلىنداي بۇيىرعان زامان بولعانى راس.

سودان بەرى زامان وزگەردى مە، ادام وزگەردى مە؟! ەندەشە سەن دە ويلان، قازاق! جەتكەن جەرىم وسى دەمە!  مۇحتار اۋەزوۆ ايتقانداي: «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە!»  احمەت بايتۇرسىنوۆ بولجاعان «ءبىزدىڭ زاماننىڭ وتكەن زاماننىڭ بالاسى، سونىمەن بىرگە كەلەر زاماننىڭ اتاسى» ەكەنىن ۇمىتپا. اۋزىڭا اباي بول. اراقتان الىس ءجۇر. جالاعا جۋىما. پالەنى قۋما. جەرىڭ مەن ەلىڭدى، قاسيەتتى ءتىلىڭدى قادىر تۇت. ۇلى اباي سوزىنە سۇيەنەتىن بولساق، «ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي». ءوزىڭدى وزگەدەن كەم تۇتپا، بىراق، زورمىن دەپ ەسەپتەمە. سوندا قور بولمايسىڭ. «شالقايعانعا شالقاي، توبەڭ كوككە جەتكەنشە، ەڭكەيگەنگە ەڭكەي، باسىڭ جەرگە جەتكەنشە». ءوز جەرىڭە وگەي بولما. ورگە شىقساڭ دا، وكتەم سويلەمە. «جىلى-جىلى سويلەسەڭ، جىلان ىننەن شىعادى». بىراق، قاتتى-قاتتى سويلەسەڭ، سول جىلان ىنىنە قايتا كىرىپ  كەتەتىنىن  ەسىڭنەن شىعارما.

اق پاتشا مەن قىزىل يمپەريا ورىس تىلىنە ايقىن باسىمدىق بەرگەننەن كەيىن انا ءتىلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ جاريالانۋى اق اراق پەن قىزىل شاراپتى تويىپ ءىشىپ الىپ، ماستىقتان ايىعا الماي وتىرعان  قازاققا ايران ىشكىزگەنمەن  بىردەي بولدى. «حاننىڭ باسىن حان الار، قاردىڭ باسىن قار الار، نەمەن اۋىرساڭ، سونىمەن ەمدەل» دەگەن دە ءسوز بار ەدى، بىراق «ايراندى تويعان ادام ىشەدى، اراقتى تونعان ادام ىشەدى» دەگەن ناقىل پايدا بولدى.

قازاقتىڭ دەنساۋلىعى تۇزەلمەدى. قىزىل جۇتقانى قىزىپ سويلەپ، ءتىلىمىزدى بۇزىپ سويلەپ، داڭعويلانسا، اق ۇرتتاعانى وتكەن كۇنىن اڭساپ، ورىس تىلدىلەر ءۇشىن توست كوتەرۋدى داعدىعا اينالدىردى. ءتىل تاعدىرى تاعى دا تالاپايعا ءتۇسىپ، قازاقتىڭ قاسيەتتى ءتىلى قاجىمۇقانمەن ەرگەجەيلى الىسقانداي، اتتىلىمەن جاياۋ ادام جارىسقانداي  كۇي كەشتى. ورىس ءتىلى زوردىڭ ءتىلى بولىپ، قازاق ءتىلى تويدىڭ ءتىلى مەن قويدىڭ ءتىلى بولىپ قالدى. انا ءتىلىن دامىتۋعا مەملەكەت تاراپىنان بولىنگەن قارجى قۇمعا سىڭگەن سۋداي بولسا، ورىس ءتىلدى باسىلىمدار شولدەن كەنەزەسى كەپكەن بەيشارالارعا ساتىپ بەرگەن ۋداي بولدى.

نامىسى بار قازاق ازاماتى انا تىلىندەگى مەرزىمدىك باسىلىمداردى جازدىرتىپ الدىردى. الايدا، نارىعى تۇسكىر كوپ ادامدى ودان دا ماقۇرىم قالدىردى. دەمەۋشى مەن جەبەۋشىدەن دە قايران بولمادى. ويتكەنى، ولاردىڭ كوپشىلىگى توي تويلاۋدان قولدارى تيمەي ءجۇر ەدى. جالپى العاندا، وسى كۇنگى نامىسى بار  قازاقتىڭ تابىسى جوق، تابىسى كوپ قازاقتىڭ نامىسى جوق.. الدا-جالدا  وسى ەكەۋى ءبىر باسىنان تابىلاتىن ازامات بولا قالسا، ونىڭ دا جوعارعى جاقتا تانىسى جوق.

زامانىنا كاراي امالى دەگەندەي  ماتەلدىڭ دە ءمانى وزگەردى. «مالىم جانىمنىڭ ساداعاسى، جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى» دەيتىن قازاكەم «جارلى بولساڭ - ارلى بولما» دەگەن ەسكى ماتەلدى ەسكە ءتۇسىردى. بۇرىن «ءجۇز سومىڭ بولعانشا ءجۇز دوسىڭ بولسىن» دەسە، ەندى «ءجۇز تەڭگەڭ بولعانشا ءجۇز جەڭگەڭ بولسىن» دەيتىندى شىعاردى. قالاي بولعان كۇندە دە، ءاربىر سوزدە قيسىن بار.

جارتى ءداندى جارىپ جەگەن، ءبۇتىن ءداندى ءبولىپ جەگەن دوستار  انا تىلىندە ۇعىسۋدان قالدى. قازاققا انا ءتىلىن ۇيرەتكەننەن كورى نەگرگە قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋ وڭاي بولدى. قازاق تۇقىم شاشتى، ەگىنىن ءارامشوپ باستى. قازاق استىق وردى، قىزىعىن وزگەلەر كوردى. قازاقتىڭ باقشاسى ءونىم بەردى، جەمىسىن باسقالار تەردى.

مەشىتى كوپ، مۇسىلمانى از، قىمقىرۋشى كوپ، قىسىلعانى از قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. بىراق، جىرتىق ءۇيدىڭ دە قۇدايى بار شىعار... وكتەم پيعىل قۇردىمعا كەتىپ جوعالسىن.    جۇرداي بولىپ تونالعان ءتىلىمىز وت باسىنا ورالسىن! قارتتارىمىز بۇرىنعى ويىنان قايتا باستادى. جاستارىمىز بەسىك جىرىن ايتا باستادى.

ىبىراي ايتقانداي، ول ءۇمىت ەتكەن دوستاردان ءبىز دە ءۇمىت كۇتەمىز.

ماعجان ايتقانداي، ءبىز دە ول سەنىم ارتقان جاستارعا سەنەمىز !

ايتا بەرسەك، ءسوز كوپ. ءىش قازانداي قاينايدى. كوكىرەكتە شەر كوپ. كوپ جاعدايدى ويلايسىڭ، قىلار شارا تاپپايسىڭ، بارماعىڭدى شاينايسىڭ. ىلگەرى باسقان اياعىڭ كەرى كەتىپ تۇرسا، ويىڭ ونعا، ساناڭ سانعا بولىنەدى.  تەڭگەمىز قۇنسىزدانعان سايىن ەڭسەمىز تومەن تۇسەدى. ەككەن ەگىن - توككەن تەرىڭ بەرەكەلى كۇزدە ىرىزدىق بولىپ ورالسا، قامبالار دانگە، جايىلىم تولگە تولسا دەيسىڭ.  قاريالار قارتايماسا، قازاندار ورتايماسا   دەگەن تىلەك تىلەيسىڭ. الايدا، ول تىلەگىڭدى ەلەپ-ەسكەرىپ جاتقان نارىق جوق، جەتىسىپ جاتقان حالىق جوق .

«ءبارىمىز دە اۋىلدان شىققانبىز، ەلدىڭ جايىن ۇققانبىز»، - دەپ جەلپىلدەپ، جارعاق قۇلاقتارى جاستىققا تيمەي جۇرگەندەردى دە تۇسىنۋگە بولار. بىراق، «جاڭالىقتىڭ جولى وسى» دەپ رەفورمانى جەدەلدەتۋ  دەگەن  اقىلعا قونبايدى. ويتكەنى، كۇنى جەتكەن بالا كۇشەنبەسە دە تۋادى. جالپى العاندا،  جاراتىلىستىڭ دامۋى رەۆوليۋتسيالىق جولمەن ەمەس، تابيعي ەۆوليۋتسيالىق جولمەن جۇرگەنى ءجون.

ەل تىزگىنىن كىمگە بەردىڭ؟

كىمدەردىڭ سوزىنە سەندىڭ؟

قانداي دەڭگەيگە كەلدىڭ؟

نەندەي جاقسىلىق كوردىڭ؟

ول جاعىن دا ابايلا! جاتقا دا جاماندىق ويلاما. ادال بولساڭ، جەردە قالمايسىڭ، ارام بولساڭ الىسقا بارمايسىڭ. اۋزىمەن وراق ورىپ قانا قويماي، قولى دا قيمىلداعان ادامعا كەدەيلىك جوق. بۇل دا مەنىڭ ءسوزىم ەمەس، ومىردەن كورگەن، كوڭىلىنە تۇيگەن ادامداردىڭ ايتقانى. مەن اسىلدىڭ سىنىقتارىن تەرىپ الۋشى، سول سوزدەردى ەلگە جەتكىزۋشى عانامىن.

ايتىلماسا، ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى. قۇيما قۇلاق بولسا، قۇيىپ الار. اقپا قۇلاق بولسا،اعىپ كەتەر. ودان كەلىپ-كەتەر زيان جوق. التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەتىنى، تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەتىنى راس. بىرلىك بولماي، تىرلىك تە بولمايدى، بىرلىگىڭ بولماسا، ءبىر-بىرىنە كوڭىلىڭ تولماسا، ءۇيىڭ دە، كۇيىڭ دە بولمايدى، تەڭگە تۇگىلى، قالتاڭدا تيىن دا بولمايدى. ەشكىممەن تالاسپاي، كورشىڭە قاراسىپ، تۋىسپەن جاراسساڭ، تازا بولساڭ، مازاڭ دا بولادى. ءجۇسىپ بالاسۇعىن ايتپاقشى «اق بولساڭ، قاراعا جۋىما، اققا قارا تەز جۇعادى، قارا بولساڭ اققا جۋىما، جۇققان كۇيە، ءبارىبىر كوزگە تۇسەدى».

وتكەندى ويمەن بارلاساق، تارتقان ازاپ، كورگەن قورلىق ەستەن كەتەر مە؟! بولاشاققا كوز جىبەرسەك، ايتىلعان ءسوز، شەرتىلگەن سىر ساناسىندا ساڭىلاۋى بار قازاققا شاققان شىبىن قۇرلى اسەر ەتەر مە؟! بەس جاستاعى بالاسىن بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ «سەن بارىنەن اقىلدىسىڭ» - دەپ ۇيرەتەتىن ەۆرەيدىڭ، الەمنىڭ سىرىن بىلۋگە، وتان ءۇشىن وتقا كىرۋگە دايىن جاپوننىڭ،  جۇرگەن ىزىندە قيقىم جاتپايتىن نەمىستىڭ، باقشاداعى اسقاباعىنان قۋىرداقتىق  ەت الاتىن كارىستىڭ، جوقتان بار جاساپ ساتقان قىتايدىڭ، جالعاندى جايپاپ وتەرمىن دەيتىن ورىستىڭ قازاقتان نەسى ارتىق؟! نەمەسە قازاقتىڭ ولاردان نەسى كەم؟! شىنتۋايتقا كەلگەندە، باتىرلىعى دا، اقىندىعى دا، اكىمدىگى دە ءبىر باسىنا جەتىپ ارتىلاتىن قازاقتىڭ كەمدىك كورگەن جەرى بولسا، ول دا ءوزىنىڭ تىرلىگى مەن بىرلىگىنە بايلانىستى.

«قىتايعا بارساڭ - قىل بۇراۋ، ورىسقا بارساڭ - كەڭ تۇساۋ» دەيتىن الماعايىپ كەزەڭدە دە ابىلاي حان اقىل تاۋىپ، حالقىن امان ساقتاسا، ەرلەرى تۇلپارىن باپتاسا، سونداي زامان بۇل كۇنى دە ەل باسىنا تۋىپ تۇر. ناعىز ەرگە ەكى تاڭداۋ جوق. نە ەر بولىپ، باسىڭدى يمەي ءجۇرۋىڭ كەرەك. نە ەز بولىپ، قۇلدىق قامىتىن كيۋىڭ كەرەك.  ەل باسىنا كۇن تۋعان، ەلىن قورعار ۇل تۋعان كەشەگى زار-زاماندا دا وسىنداي تاڭداۋ بولعان. كىمنىڭ قانداي جولدى قالاعانىن، كىمدى اسىلعا بالاعانىن، كىمدى جاسىققا ساناعانىن حالىق ءوزى بىلەدى. ولاردىڭ شىن باعاسىن بۇگىن بەرمەسە دە، ەرتەڭ بەرەدى. حالىق ايتسا، قالىپ ايتپايدى. «جالعىز ءجۇرىپ جول تاپقانشا، كوپپەن بىرگە اداس» دەگەن ءسوز دە سودان قالعان.

ابىلاي حاندى بىرەسە رەسەيمەن جاقىنداسىپ، بىرەسە قىتايمەن اقىلداسىپ، ءيىسى قازاق ءۇشىن دۇرىس ساياسات جۇرگىزدى دەپ ماقتايدى. وعان داۋ جوق. ەكى وتتىڭ ورتاسىندا قالسا، سويتپەگەندە قايتەدى؟ كەيدە كەنجە ۇلىمنىڭ مىڭەز-قۇلقىنان دا سوعان ۇقساستىق تابامىن. ۇلىما قاباعىمدى تۇيسەم، ول شەشەسىنە جاعىنادى دا، شەشەسىنەن تاياق جەسە، ماعان شاعىنادى. بىرەۋگە شاعىنباۋ ءۇشىن ەشكىمگە باعىنباۋ كەرەكتىگىن ءبىزدىڭ كورەگەن اتانىپ جۇرگەن اعالارىمىز قاشان تۇسىنەر ەكەن؟!

قالاي بولعان كۇندە دە، اداسساق تا، تالاسساق تا، وسى كۇنگە امان-ەسەن جەتىپپىز، سان اسۋدان ءوتىپپىز. بۇل دا از ولجا ەمەس. ەندىگى جەردە جاقسىدان ۇيرەنىپ، جاماننان جيرەنسەك، دوسى كوپپەن سىيلاسىپ، دوسى ازبەن سىرلاسساق، ۇيدە شەشەن بولماي، تۇزدە كوسەم بولا بىلسەك،  دوسقا اشىلعان الاقان، دۇشپانعا جۇمىلعان جۇدىرىق بولساق، ساۋساق بىرىكپەي، ينەگە ءجىپ ىلىكپەيتىنىن تەرەڭ تۇسىنسەك، كوپ قۋانىپ، از كۇرسىنسەك، بويعا سىڭگەن جامانشىلىقتى سىلىپ تاستاپ وتىرساق، اقىلىمىز ازباي، تونىمىز توزباي، قازاقتىڭ تاسى ورگە دومالايتىنى انىق.

الۋشىدان ساتۋشى كوپ، جۇمىسشىدان جاتۋشى كوپ، بيلەۋشى مەن سويلەۋشى كوپ زاماندا قوعامعا كوسەم بولۋ دا قيىن.  سوندىقتان دا باسشى بىرەۋ بولىپ، قوسشىلار وعان تىرەۋ بولسا، قولىندا بيلىگى بارلار جەتىم-جەسىرگە سۇيەۋ بولسا، ەلىمىز ءۇش بايلىقتىڭ - جەر، ەل جانە ءتىلدىڭ قىزىعىن كورىپ وتىرعاندا عانا ماساتتانۋعا بولادى.

الىپ-قاشپا اڭگىمەلەردى ەستىگەندە  ەرىكسىز جاعاڭدى ۇستايسىڭ. كورشى كوزىن الارتسا، جۇيكەڭ جۇقارادى.  «يت ۇرەدى، كەرۋەن كوشەدى» - دەيسىڭ دە، ارتى وكىنىش، الدى ءۇمىتتى جولعا تۇسەسىڭ.

كۇن مەن اي، جارىق شاشقان، سەن امان بول،

قارا جەر، اياق باسقان، سەن امان بول،

قالىڭ ەلىم، قازاعىم، قايران جۇرتىم!

سەن امان بول!  - دەپ تاڭىردەن تىلەك تىلەيسىڭ.

ينشاللا، سول تىلەكتى ورىنداۋعا اللا جار بولسىن !