ەندى وسىلاي دەپ باتىل بولجاۋعا بولار، ءسىرا. سەبەبى كەشە مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد مىرزانىڭ قاتىسۋىمەن «ماڭگىلىك سارىن: قازاقتىڭ 1000 كۇيى، 1000 ءانى» اتتى عالامات جوبانىڭ تۇساۋى كەسىلدى. بىلايشا ايتقاندا، كوپ ۇزاماي قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءان-كۇيىنىڭ دومبىرا، قوبىز، سىبىزعىمەن ءھام وركەسترمەن تۇپنۇسقالىق ورىنداۋداعى، بىراق بۇگىنگى زامانعا ساي فورماتتا جازىلعان (تسيفرلانعان) تۇڭعىش تولىققاندى مۋزىكالىق انتولوگياسى جارىققا شىقپاق. وندا قازاق دالاسىنىڭ ءار وڭىرىندە قالىپتاسقان مادەني-ءداستۇرلى ورىنداۋشىلىق مەكتەپتەرىنىڭ، ەڭ ايگىلى ءداستۇرلى ءانشى، كۇيشى، حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ بارلىعىنىڭ مۇراسى مۇمكىندىگىنشە قامتىلاتىن بولادى. قۇندىلىعىنا باعا جەتپەس انتولوگيا 100-گە تارتا سD-ديسك پەن بىرنەشە قالىڭ كىتاپتى (پارتيتۋرالار جيناعىن) قۇراۋى ابدەن مۇمكىن. بۇيىرسا، بۇل ۇلتتىق مادەنيەتىمىز تاريحىنداعى اسا ءىرى، ماڭىزى جونىنەن تەڭدەسى جوق اكتسيا بولعالى تۇر.

ەندى وسىلاي دەپ باتىل بولجاۋعا بولار، ءسىرا. سەبەبى كەشە مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد مىرزانىڭ قاتىسۋىمەن «ماڭگىلىك سارىن: قازاقتىڭ 1000 كۇيى، 1000 ءانى» اتتى عالامات جوبانىڭ تۇساۋى كەسىلدى. بىلايشا ايتقاندا، كوپ ۇزاماي قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءان-كۇيىنىڭ دومبىرا، قوبىز، سىبىزعىمەن ءھام وركەسترمەن تۇپنۇسقالىق ورىنداۋداعى، بىراق بۇگىنگى زامانعا ساي فورماتتا جازىلعان (تسيفرلانعان) تۇڭعىش تولىققاندى مۋزىكالىق انتولوگياسى جارىققا شىقپاق. وندا قازاق دالاسىنىڭ ءار وڭىرىندە قالىپتاسقان مادەني-ءداستۇرلى ورىنداۋشىلىق مەكتەپتەرىنىڭ، ەڭ ايگىلى ءداستۇرلى ءانشى، كۇيشى، حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ بارلىعىنىڭ مۇراسى مۇمكىندىگىنشە قامتىلاتىن بولادى. قۇندىلىعىنا باعا جەتپەس انتولوگيا 100-گە تارتا سD-ديسك پەن بىرنەشە قالىڭ كىتاپتى (پارتيتۋرالار جيناعىن) قۇراۋى ابدەن مۇمكىن. بۇيىرسا، بۇل ۇلتتىق مادەنيەتىمىز تاريحىنداعى اسا ءىرى، ماڭىزى جونىنەن تەڭدەسى جوق اكتسيا بولعالى تۇر.
جاقسى حابار جاريا ەتىلگەن جيىنعا مينيسترلىك وكىلدەرىمەن بىرگە قازاقتىڭ ءداس­تۇرلى مۋ­زى­كالىق مۇراسىنىڭ جانا­شىر­لا­رى، بەلدى-بەلدى ونەر قايراتكەرلەرى شا­قى­رىلىپتى. اتاپ ايتار بول­ساق، تۇساۋ­كە­سەر­گە قاتىسقان عالىم دوس­كەن، سارا كۇزەم­باە­ۆا، بازار­حان قوسباساروۆ، ءبىلال ىسقا­قوۆ، ايت­جان توقتاعانوۆ، رامازان ستام­عازيەۆ، تالعات مۇقىشەۆ، تاعى باسقا سايدىڭ تاسىنداي تۇل­عالار مەن تانىمال ونەرپازدار - جو­بانى جۇزەگە اسىرۋشى توپتىڭ قۇ­رامىندا بولاتىندار. سونداي-اق ول قاتاردا قارشىعا احمە­ديا­روۆ، سەرجان شاكىرات، ال­ماس ال­مات، قاتيموللا بەردىعاليەۆ، اقان ءاب­دۋالي، اللا سەيىتوۆا ءتارىزدى تا­نى­مال ەسىمدەر تاعى بار. كاسىپ­قوي مۋزىكا ما­مانى ءارى ۆيتسە-مي­نيستر اسقار بورىباەۆ پەن پرو­ديۋ­سەر­لىك تاجىريبەسى مول عالىم دوس­كەن مىرزالار «ماڭگىلىك سارىن» جو­باسىنىڭ عىلىمي-رەداكتسيا­لىق جانە ساراپتامالىق كەڭەسىنىڭ تەڭ توراعالارى بولىپ تاعايىن­دال­د­ى. وعان قوسا، جوبانى جا­ريا ەتۋ­شىلەر بۇل ۇلكەن ىسكە ەلىمىزدىڭ بار­­لىق مۋزىكا زەرتتەۋشىلەرىنىڭ، ەت­نو­گراف­تاردىڭ، شەتەلدەگى قازاق دياس­پورالارى وكىل­دەرىنىڭ، جالپى، قا­لىڭ كوپشىلىكتىڭ ىقى­لاسپەن بەل­سەنە اتسالىسارىنا بەك سە­نىم­دى.
راس، قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى مۋ­زى­كا­سى­نىڭ جيناقتالىپ، پار­تيتۋرالانۋى العاش ءوت­كەن عاسىر با­سىندا-اق جاتقان جەرىڭ جا­رىق بول­عىر زاتاەۆيچتىڭ ارقاسىندا ءجۇ­زەگە اسا باستاعانى بەلگىلى. جيىن­اشار سوزىندە مي­نيستر ايت­قان­داي، ونەردەن از-ماز بولسا دا حابارى بارلار اراسىندا ونىڭ «قا­زاق­تىڭ 500 ءانى»، «قازاقتىڭ 1000 ءانى» جي­ناق­تا­رىن بىلمەيتىن جان سيرەك. مۇحتار اب­رار­ۇلى اتال­عان جيناقتاردىڭ ەل مادە­نيە­تىن­دە­گى الاتىن ورنىنىڭ ەرەكشە ەكەن­دىگىن، ولار جارىق كورگەننەن كە­يىنگى قازاق مۋ­زىكا ونەرىنە قا­تىس­تى ىرگەلى شىعار­ما­لار­دىڭ قاي-قاي­سىسىندا بولسىن ونىڭ ءسۇ­بە­لى ۇلەسى بارىن اتاپ ءوتتى.
- باسقانى ايتپاعاندا، قازاق­تىڭ تۇڭ­عىش وپەراسى «قىز جىبەك­تە» ەۆگەني برۋ­سي­لوۆسكي وعان حال­قىمىزدىڭ وتىزدان اس­تام ءانى مەن كۇيلەرىن پايدالانعان ەكەن. ونىڭ پارتيتۋرالارىنىڭ بارلى­عى دەرلىك سول زاتاەۆيچ شىعارعان جي­ناقتا بولدى. «ەر تار­عىن» وپە­را­سىندا دا ءدال سونداي جاعداي قاي­­تا­لاندى. قازاق مۋزىكالىق ءما­­دەنيەتىن ناسيحاتتاۋدىڭ ءبىر­دەن-ءبىر جولى ونى جي­ناق­تاۋ، ءجۇ­يە­لەۋ، زەردەلەۋ جانە بۇگىنگى ۇر­پاق­­تىڭ نازارىنا ۇسىنۋ دەسەك، سول تۇر­عى­دان كەلگەندە، بىزدە كە­يىن­گى كەزدەردە زا­تاە­ۆيچ ءىسىن جال­عاس­تىرعان جاقسى ءۇردىس قا­لىپ­تاس­­تى. جەكەلەگەن وبلىستاردا سول ءوڭىر­دىڭ انشىلىك-كۇيشىلىك مەكتە­بى­نىڭ ەرەكشەلىگىنە قاتىستى اۋ­ديو­جيناقتار شىعارىلا باس­تا­دى. عالىم دوسكەن مىرزا «قازاقستان» تە­لە­راديوكورپوراتسياسىنىڭ پرە­زي­دەنتى بو­لىپ تۇرعان كەزدە قازاق را­ديوسىنىڭ التىن قو­رىنداعى، قا­زاقتىڭ مۋزىكا جانە دىبىس جازۋ، كينو-فوتو قۇجاتتار ار­حي­ۆىن­دەگى جانە ءبىزدىڭ ءتۇرلى مۋزى­كا­لىق ۇجىمدار رە­پەر­تۋارىنداعى شا­مامەن 400-دەي كۇي جي­ناق­تالىپ، «ءماڭ­گىلىك سارىن» دەگەن اتپەن جا­رىق كوردى، - دەپ اتاپ ءوتتى مينيستر ءوز ءسو­زىن­دە. ەندى سول يگىلىكتى جۇ­مىس ودان دا اۋ­قىم­دىراق، ار­نا­لى­راق مولشەردە، مەم­لە­كەت­تىك ما­ڭى­زى بار ءىس ساناتىندا قولعا الىن­عا­لى وتىر. بۇل رەتتە ىلكى «ءماڭ­گى­لىك سا­رىن­نىڭ» العاشقى اۆتور-ءىزاشارى بولعان عا­لىم دوسكەننىڭ وسى جولعى جالعاستى جوبا جە­­تەك­شىسىنىڭ ءبىرى رەتىندە بەكىتىلۋىنىڭ دە قا­پى­سىز شەشىم ەكەندىگىنە داۋ جوق.
- كەيدە ءبىز اۋىزەكى اڭگىمەدە «قازاقتا 5000-داي كۇي، 10000-داي ءان بار» دەگەندى اي­تامىز. مەن وسى توڭىرەكتە كوپ ويلاندىم، شىن­دى­عىن­دا، بىزدە ەڭ بولماعاندا 1000 كۇي­دىڭ پارتيتۋراسىن شىعىپ كور­دى مە ەكەن، جوق پا؟ وكىنىشكە قا­راي، ءالى كۇنگە دەيىن ءبىز «قا­زاقتىڭ 1000 ءانىنىڭ پارتيتۋرالىق نە­مە­س­ە سD جيناعى مىناۋ، كۇيى مىناۋ» دەپ اۋىز تول­تىرىپ ايتا الماي، كورسەتە الماي وتىر­مىز. شىعىستا «حالۋا-حالۋا دەگەننەن اۋىز­عا ءدامى كەلمەيدى» دەگەن ماقال بار عوي، سو­نىڭ كەبى. جيناق­تالماعا­سىن، تسيفرلان­با­عاسىن، كورسەتىل­مە­گەسىن ول بۇگىنگى جانە كە­يىنگى ۇر­پاقتىڭ يگىلىگىنە جاراي قوي­ماي­دى. ونى ناقتى ىسكە اسىرماساق، قۇر ماق­تان­عان­نان تۇك پايدا جوق. مىنە، سوندىقتان ءبىز بۇگىن «ءماڭ­گىلىك سارىن: قازاقتىڭ 1000 كۇيى، 1000 ءانى» اتتى وسى جوباعا كىرى­سە­يىك دەپ وتىر­مىز. مينيسترلىك قا­جەت­تى مولشەردە قار­جى ءبولدى، شەت جەر­لەرگە عىلىمي-ەت­نو­گرا­فيا­لىق ەكسپەديتسيالار دا قاراستى­رىل­عان. بۇل - ءىستىڭ باسى عانا. ال­د­ىمەن وسىنى يگە­رىپ الايىق. ءبال­كىم، جوبا كەلەر جىل­دارى «قا­زاقتىڭ 2000, 3000 الدە ءتىپتى 5000 ءان-كۇيى» دەگەن اۋقىمدا دا جال­عاسار. ەگەر ءبىزدىڭ الەۋەتىمىزدىڭ، شى­نىمەن، جەتكىلىكتى، مۇرامىز­دىڭ سول ايتقانعا ساي مولدىعىنا كوز جەتسە، ءىسىمىزدىڭ ناتيجەسىنە قا­راي مۇنى نەگە جالعاستىرماس­قا؟! - دەپ تۇيىندەدى ءسو­زىن مۇحتار قۇل-مۇحاممەد مىرزا.

باتىربولات ايتبولاتۇلى

"ايقىن" گازەتى 18 ماۋسىم 2009 جىل