بۇگىن ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدىڭ كۇنى! ەكونوميكانىڭ تەمىرقازىعى سانالاتىن تەڭگەمىزگە بيىل 26 جىل تولىپ وتىر. 1997 جىلى سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جارلىعىمەن 15 قاراشا - ءتول ۆاليۋتامىزدىڭ ءارى قارجىگەرلەر كۇنى بولىپ بەلگىلەنگەن بولاتىن.

ءبارىمىز بىلەتىندەي، 1993 جىلعى 15 قاراشادا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى – تەڭگە اينالىسقا ەنگىزىلدى. ەسكى اقشانى قازاقستاندىق تەڭگەگە ايىرباستاۋ 1993 جىلى 15 قاراشادا ساعات 8.00-دە باستالىپ، 20 قاراشادا ساعات 20.00-دە اياقتالدى. ۇلتتىق بانك باستاپقىدا 1 تەڭگەنى سول كەزدەگى مىڭ رۋبلگە باعالاعان بولاتىن. دەگەنمەن، ەلىمىزدىڭ ساياسي، الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى جانە مەملەكەتارالىق قاتىناستار ەسكەرىلىپ، ءبىر تەڭگە 500 سومعا بەكىتىلدى. تەڭگە ءبىرىنشى اينالىمعا كىرگەن كۇنى 1 دوللار 4,75 تەڭگە بولىپ بەكىتىلدى.

شيرەك عاسىردا اقشامىز تالاي قيلى كەزەڭنەن ءوتتى. تەڭگە تاۋەلسىز ەلدىڭ ءتول ۆاليۋتاسىنا اينالدى. 1993 جىلى قاراشا ايىنا دەيىن ەميسسيالاۋ قىزمەتىن تەك قانا كسرو مەن مەملەكەتتىك بانكى، كەيىننەن رەسەيدىڭ ورتالىق بانكى اتقارىپ كەلدى. ول كەزدە قازاقستان اۋماعىندا تولەم قۇرالى رەتىندە كسرو مەملەكەتتىك بانكىنىڭ نەمەسە رەسەي ورتالىق بانكىسىنىڭ 1961-1991 جىلدارى شىعارعان رۋبلدەگى بانكنوتالارى مەن مونەتالارى قىزمەت ەتتى.  كسرو ىدىرىعاننان كەيىن ونىڭ قۇرامىنداعى كەيبىر رەسپۋبليكالار وزدەرىنىڭ ۇلتتىق اقشا بىرلىگىن اينالىمعا ەنگىزىپ، ياعني «رۋبل ايماعىنان» شىعىپ كەتكەن بولسا، ال ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىز سول ايماقتا ەكى جىل بويى قالدى. ونىڭ باستى سەبەبى، قازاقستاندا ءوزىنىڭ بانكنوتتار شىعاراتىن فابريكاسىمەن مونەتا سارايى بولمادى.

جالپى، ۇلتتىق ۆاليۋتاعا دەگەن ۇمتىلىس 1992 جىلى جاسالىپ، سول جىلى 27 تامىزدا ۇلتتىق بانك تەڭگە كۋپيۋراسىنىڭ ۇلگىلەرىن بەكىتكەن بولاتىن. ەرتەڭىندە قازاق ۆاليۋتاسىن ومىرگە اكەلگەن تيمۋر سۇلەيمەنوۆ، مەڭدىباي الين، اعىمسالى دۇزەلحانوۆ، قايروللا ابجالەلوۆتەر انگلياعا اتتانادى. 1993 جىلى العاشقى تەڭگە پارتياسى انگليانىڭ ەڭ كونە ءارى ايگىلى «حارريسون جانە ۇلدارى» فابريكاسىندا باسىلىپ، تەڭگەنى ەلگە تاسىمالداۋ ءۇشىن ءتورت يل-86 ۇشاقتارى انگلياعا 18 مارتە قاتىناعان.

سول ۋاقىتتان بەرى قازاقستاندىقتار ءوزىمىزدىڭ ءتول تەڭگەمىزدى پايدالانىپ كەلەدى. كەيىنگى كەزدەرى تەڭگەنىڭ تىنىسى ءسال تارىلىپ، قۇنسىزدانىپ بارا جاتقانىمەن تەڭگەنىڭ تۇعىرى تۇراقتى دەۋگە تولىق نەگىز بار.

ءبىر وكىنىشتىسى، سوڭعى كەزدەرى وزگە ەلدەرمەن ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋ جايلى سۇمدىق اڭگىمە سۋماڭداپ ءجۇر. سولتۇستىكتەگى كورشىمىز رەسەيدەن باستاۋ الاتىن بۇل ۇسىنىستىڭ كوزدەگەنى - ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اۋماعىندا بىرىڭعاي ۆاليۋتا ەنگىزۋ. بۇل ۇسىنىسقا قازاق شەندىلەرى بىرنەشە مارتە قارسىلىق تانىتقانىمەن، رەسەيلىك تاراپ رايىنان قايتار ەمەس. ەاەو ەلدەرىنەن بۇل ۇسىنىستى بىركەزدەرى بەلارۋس جانە قىرعىزستان پرەزيدەنتتەرى قولداعانداي بولعان. بىراق ءوز تاۋەلسىزدىگىن قۇرمەتتەيتىن كەز-كەلگەن ەل ورتاق اقشادان باس تارتۋى كەرەك. سەبەبى، ءتول تەڭگە - تاۋەلسىزدىكتىڭ اتريبۋتى.

بۇدان بولەك، 26 جىل ارالىعىندا ۆاليۋتامىزدىڭ ءتۇر-ءتۇسى بىرنەشە رەت وزگەرتىلىپ جاڭارتىلدى. قورعانىس بەلگىلەرى دە جەتىلدىرىلدى. ال كوللەكتسيالىق مونەتالار حالىقارالىق بايقاۋلاردا ۇزدىك دەپ تانىلىپ، ءبىرىنشى ورىنداردى يەلەنىپ كەلەدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، تەڭگە الەمدە قولدان باسىپ شىعارىلۋى قيىن ۆاليۋتالار قاتارىنا جاتادى ەكەن.

Abai.kz