قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى

نۇرسۇلتان نازارباەۆقا

قىتايدان كەلەتىن قازاقتىڭ جولىن اشاتىن كۇنى تۋدى!

قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!

وسى ۇستىمىزدەگى تامىز ايىنىڭ 8-كۇنى قىتايدان كەلەتىن قازاق كوشىنىڭ توقتاپ قالعانىن ايتىپ، ءسىزدىڭ اتىڭىزعا ارنايى حات جازعان ەدىم. بۇگىن سول حاتىما وراي «ءسىزدىڭ 2011 جىلعى 17 تامىزداعى №جت-م-12163, 1 قر پرەزيدەنتىنىڭ اكىمشىلىگىنە كەلىپ تۇسكەن ارىزىڭىزدى قاراپ، ناتيجەسى تۋرالى وزىڭىزگە جاۋاپ قايتارۋ ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە جولداعانىمىزدى حابارلايمىز.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى

نۇرسۇلتان نازارباەۆقا

قىتايدان كەلەتىن قازاقتىڭ جولىن اشاتىن كۇنى تۋدى!

قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!

وسى ۇستىمىزدەگى تامىز ايىنىڭ 8-كۇنى قىتايدان كەلەتىن قازاق كوشىنىڭ توقتاپ قالعانىن ايتىپ، ءسىزدىڭ اتىڭىزعا ارنايى حات جازعان ەدىم. بۇگىن سول حاتىما وراي «ءسىزدىڭ 2011 جىلعى 17 تامىزداعى №جت-م-12163, 1 قر پرەزيدەنتىنىڭ اكىمشىلىگىنە كەلىپ تۇسكەن ارىزىڭىزدى قاراپ، ناتيجەسى تۋرالى وزىڭىزگە جاۋاپ قايتارۋ ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە جولداعانىمىزدى حابارلايمىز.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ جالپى ءبولىمى 010000, استانا قالاسى، ۇكىمەت ءۇيى» دەگەن جاۋاپ الدىم. دەمەك، مەنىڭ حاتىم ءسىزدىڭ قولىڭىزعا تيمەدى دەگەن ءسوز. قۋ ءىشىم ءبىلىپ تۇر، بۇل حات قر، ءىىم-ءى ق. قاسىموۆتىڭ دا الدىنا بارماستان، حات-حابار باسقاراتىن بولىمنەن كوشى-قون كوميتەتىنىڭ توراعاسى عيبراتوللا دوسقاليەۆكە جونەلتىلەدى. ول كىسىنىڭ حاتى ماعان باياعىدا كەلىپ بولعان. نەگىزىندە مەن بۇل شارۋامەن اينالىسقالى ءۇش جىلدان استى. حات دەگەندى قارشا بوراتىپ جازىپ كەلەمىن. ءبارى دىتتەگەن كىسىگە جەتپەي، وسىنداي دومالاق جاۋاپپەن تىندى دا وتىردى. سونىڭ ءبىر بۋداسىنىڭ كوشىرمەسىن وسى جولى سىزگە قوسا جىبەرگەم. ءسويتىپ بەر جاعىڭىزداعىلاردان تۇك ونبەگەن سوڭ تىكە وزىڭىزگە شىققان ءتۇرىم عوي بۇل.  سونىمەن، جالپى حالىق حابار تاپسىن دەپ، حاتىمدى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ارقىلى  جاريالاعاندى ءجون كوردىم.

قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!

كوشى-قون قارا باستىڭ قامىن ويلاپ، ءبىر ەلدەن ەكىنشى ءبىر مەملەكەتكە جان باعۋ ءۇشىن، بايلىققا كەنەلۋ ماقساتىندا اعىلاتىن باقايقۋلىقتى قۇبىلىس ەمەس. قايتا، تاعدىردىڭ جازۋى، زاماننىڭ ىزعارىمەن، الىپ يمپەريالاردىڭ وكتەمدىگى، اشكوزدىگى سالدارىنان ءبىر-بىرىنەن ءبولىنىپ قالعان، جىلدار بويى كورسىۋگە زارىعىپ، جاۋتەڭدەپ، كوزتۇرتكى بولىپ جۇرگەن بەيۋاز جانداردىڭ شۇعىلالى ءسات تۋعاندا اتامەكەنىنە قايتۋىنا، تۋىس-تۋعاندارىنا قوسىلۋىنا، تىنىش ءومىر سۇرۋىنە، ءوز وتانىنا ەڭبەك سىڭىرۋىنە ارنالعان، حالقارالىق سيپاتى بار، گۋمانيستىك، كىسىلىك قۇقىق ماسەلەسى. سونى اسا كورگەندىكپەن ەرتە بايقاپ، دۇنيەنىڭ قىرىقتان استام ەلىنە بىتىراپ كەتكەن قانداستارىڭىزعا، الەمدەگى ءۇش ەلدىڭ ءبىرى بولىپ، قامقورلىق ساياسات ۇستانعانىڭىز ءۇشىن دە حالقىڭىز سىزگە ءدان ريزا.

قازىر كوشى-قون جۇمىسىمەن قالمۇحانبەت قاسىموۆتىڭ قۇزىرىنداعى كوشى-قون پوليتسياسى كوميتەتى اينالىسادى. ءبىر قىزىعى، 2006 جىلدان بەرى قىتايدان كەلەتىن قازاقتاردىڭ كوشى توقتاپ قالدى. مۇنى وسى بيىلعى دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ ءىV قۇرىلتايىندا «سوڭعى كەزدەرى بەلگىلەنگەن كۆوتا تولماۋدا» دەپ، نۇرسۇلتان ءابىشۇلى، ءوزىڭىز دە اشىق ايتتىڭىز.

وعان سەبەپ، ارعى بەتتە تۇرىپ جاتقان تۋىستارىمىزدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا شاقىرتاتىن ءبىزدىڭ ەلدە زاڭدى قۇجاتتىڭ (كوشى-قون شاقىرتۋىنىڭ) 2006 جىلدان بەرى توقتاتىلعاندىعى. مەنىڭ  ارعى بەتتە تۇراتىن ءوز تۋىستارىمنان، قۇدا-جۇراتتارىمنان، اۋىلداستارىمنان قۇرالعان 138 وتباسىن (600 ادام) ەلگە كوشىرىپ اكەلەم دەپ جۇگىرگەنىمە، مىنە، بيىل تابانى كۇرەكتەي ءۇش جىل بولدى. ونداعى ويىم وسى توقتاپ قالعان كوشتى قايتا جالعاستىرۋ ەدى. پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى اسلان مۋسيننەن باستاپ، ك. ماسىموۆكە، ق. ساۋداباەۆقا، و. مۇحامەتجانوۆقا،  گ. ابدىحالىقوۆاعا، ق. توقاەۆقا، ن. نىعمەتۋللينگە، ب. تىلەۋحانوۆقا جەكە-جەكە حات جازدىم. ءبارى بىرىڭعاي جاۋاپپەن بۇرىنعى كوشى-قون كوميتەتىنە سىلتەدى. ول كوميتەتتىڭ توراعاسى ح. ابىشەۆ قحر-نا، ەلىمىزدىڭ پەكيندەگى ەلشىلىگى ارقىلى، وسى 138 وتباسىن كوشىرىپ بەرىڭدەر دەپ حات جازۋمەن شەكتەلدى.

ءبىز بۇلاي شاقىرتۋدىڭ حالقارالىق زاڭدارعا قايشى بولاتىنىن، ءبىر ەلدىڭ ازاماتىنىڭ وتباسىن ەكىنشى ءبىر ەلگە شاقىرۋ ءۇشىن، جەكە تۇلعانىڭ نوتاريالدى راستالعان كەپىلدىگىنىڭ كەرەك ەكەنىن، وعان تۇرعىلىقتى جەردەگى كوشى-قون باسقارماسىنىڭ كەلىسىمى بەرىلىپ، ءمورىنىڭ باسىلاتىنىن، ءسىم - ءنىڭ دە تاڭباسىنىڭ كەرەكتىگىن سان مارتە ايتىپ، تۇسىندىرە المادىق.

نەگىزىندە، ءوزىڭىز بىلەسىز، بارلىق ەلدىڭ ازاماتىنىڭ قولىندا بار، شەتەلگە شىعاتىن تولقۇجات قحر-نىڭ حالقىنا بۇيىرماعان. ناقتىلاپ ايتساق، قىتاي ۇكىمەتى ءوز ازاماتتارىنا تەك ەل ىشىندە جۇرۋگە بولاتىن ازاماتتىق كۋالىك بەرەدى دە، شەتەلگە شىعاتىن تولقۇجات ۇستاتپايدى.

ونداعى قازاقتار باسقا ەلدەردەگى قانداستارى سەكىلدى قونىشىنان باساتىن، قالاعان مەملەكەتىنە كەتە بەرەتىن جاعدايدا ەمەس. بار قيىندىق وسىدان تۋىنداپ وتىر. ءبىرجولاتا كوشىپ كەلۋگە كەدەرگى بولىپ وتىرعان دا وسى ماسەلە. سوندىقتان دا، قىتايداعى قانداستارىڭىز ءبىزدىڭ ەلدىڭ، جوعارىداعى ايتىلعان، «كوشى-قون شاقىرتۋىنا» تاۋەلدى. قىتايعا تەك، سول «كوشى-قون شاقىرتۋى» بارعان سوڭ عانا، قاتىستى ورىنداردان قولدارىنا، شەتەلگە شىعاتىن تولقۇجاتتى كەزەكسىز الا الادى. ۇرىمجىدەگى ءبىزدىڭ كونسۋلدىق قىزمەت تە، كەزەك كۇتتىرمەي، ءبىر جولاتا كوشىپ كەلۋگە ياعىني قر-سىندا تۇراقتى تۇرۋعا ۆيزا بەرەدى. «حالىقتىڭ كوشى-قون زاڭىنداعى» «كەدەن iسi ماسەلەلەرi جونiندەگi ۋاكiلەتتi ورگان: مۇلiكتi شەكارا ارقىلى كەدەن تولەمدەرiن الماي وتكiزەدى» دەگەن 29-4-باپتىڭ 1-تارماعىنا ساي، كەدەن سالىعىنان بوساتىلعان جەڭىلدىكپەن كەدەننەن بارلىق جۇگىن بەرى الىپ وتەدى.

اسىلىندە، قىتايداعى قازاقتاردىڭ قولىندا شەتەلگە ەركىن شىعا بەرەتىن تولقۇجاتى جوق - وسىناۋ ەرەكشە جاعدايىن ەسكەرە وتىرىپ، 2000 جىلداردىڭ باسىندا، سىرتقى iستەر مينيسترلiگiنiڭ بiراز قىزمەتكەرi, ولاردىڭ iشiندە كاسىبي ديپلومات قوڭىرباەۆ ءۋاليحان بار، وسى «كوشi-قون شاقىرتۋىن» ۇيىمداستىرىپ، وعان قاتىستى مەكەمەنىڭ مەملەكەتتiك ءمورiن باساتىن ەتكەن. بۇل «شاقىرتۋدى» قىتاي تاراپى دا كەرى قايتارعان ەمەس. سونىڭ ارقاسىندا، ەلىمىزگە قحر-نان نەشە مىڭداعان قازاق وتباسى كوشىپ كەلىپ، قونىستاندى.

ءسويتىپ جۇرگەندە، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ قۇرامىنداعى بۇرىنعى كوشى-قون كوميتەتى تاراتىلىپ، جوعارىدا ايتقانىمىزداي، قازىر قالمۇحانبەت قاسىموۆ باسقارىپ وتىرعان ءىىم-نە بىرىكتىرىلدى. سوسىن، وسى ماسەلەنى جان-جاقتىلى ءتۇسىندىرىپ، اتالعان جاڭا كوميتەتتىڭ توراعاسى عيبراتوللا دوسقاليەۆكە دە وسى جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ باسىندا  حات جازدىم. 138 وتباسىنىڭ تىزىمدىگىن، ماناعى توقتاتىلعان كوشى-قون شاقىرتۋىنىڭ ەسكى ۇلگىسىن قوسا جىبەردىم. قۇداي اتقاندا، «...سونىمەن قاتار ءسىزدىڭ جەكە ءوتىنىشىڭىز بويىنشا اتالعان شاقىرتۋدى كوشى-قون كوميتەتى قايتادان جاڭالاپ، «نۇرلى-كوش» باعدارلاماسى اياسىندا جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا 2010 جىلى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە قىتاي تاراپىمەن كەلىسىپ، كومەك كورسەتۋ ءۇشىن حات جولداعان بولاتىن. وكىنىشكە وراي، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن اتالعان شاقىرتۋ قىتاي تاراپىنان ەشقانداي قولداۋ تاپپاي، جاۋاپسىز قالىپ كەلەدى...» دەگەن، ع. دوسقاليەۆتىڭ قولى قويىلعان جاۋاپ حات الدىم. بۇل دا باياعى ەسكى سارىن. ح. ابىشەۆتىڭ جاۋاپتارىنىڭ اينا-قاتەسىز كوشىرمەسى. عيبراتوللا ەرمەكۇلى قول ۇشىن تيگىزبەستەن، تەكسەرىپ-زەرتتەمەستەن بۇرىنعى كوميتەتتەن اۋىسىپ كەلگەن «ماماندار» دايىنداعان حاتقا، ويلانباستان سۇيكەكتەتىپ، قولىن قويا سالعان. ارعى بەتتەگى قازاقتاردىڭ جەكە وزىنە شاقىرتۋ جىبەرۋدىڭ ورنىنا، بۇل توراعانىڭ دا قىتاي ۇكىمەتىنە حات جازعانىن، قازاقتاردى جىبەرىڭدەر دەپ سالەم ايتقانىن تۇسىنە المادىم. شىنداپ ايتساق، بۇل ەلىمىزدىڭ بەدەلىن تۇسىرەتىن، دەپلوماتياعا جات، ءوزى باسقاراتىن سالاسىنىڭ جۇمىسىن تولىق بىلمەيتىن ساۋاتسىزدىق قوي. ءبىرجولاتا كوشىپ كەلۋگە شاقىرتۋ جىبەرىپ، وعان قىتاي جاعى قازاقتاردى جىبەرمەي جاتسا، وندا ءبىر ءجون. قىتاي ۇكىمەتى نە دەپ جاۋاپ بەرۋى كەرەك بۇعان؟! اتالعان حاتتا (8-8-21/ا-166) دوسەكەڭ تاعى: «2006 جىلعا دەيىن كوشى-قون جانە دەموگرافيا جونىندەگى اگەنتتىگى مەن قر، ءسىم كونسۋلدىق قىزمەت دەپارتامەنتىنىڭ كەلىسىمىمەن قىتايدان اعايىنداردى جەكە شاقىرتۋلار (ماناعى «كوشى-قون شاقىرتۋىن» ايتادى-ا. مۇقيبەك) ارقىلى جۇزەگە اسىرىپ كەلگەن بولاتىن. بىراقتا، اتالعان شاقىرتۋ زاڭسىز  دەپ تابىلىپ، كەيىنىنەن توقتاتىلدى» دەيدى.

سونشاما قازاقتى ءوز وتانىنا شاقىرۋعا سونداي ءتيىمدى بولعان وسناۋ «كوشى-قون شاقىرتۋىنىڭ» قالايشا زاڭسىز بولعانىن، ونىڭ كىمنىڭ قولىمەن، قانداي قاۋلىمەن، قاشان توقتاتىلعانىن ءتىس جارىپ ايتپايدى. قىتايداعى قازاقتىڭ قازاقستانعا ەندى قالاي كوشىپ كەلەتىنىن قاپەرىنە دە الماعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ولاردىڭ ەرتەڭگى تاعدىرىمەن، كوشى-قون ۇردىسىمەن ساناسپاعان. سودان بەرى دە بەس اي ءوتتى. ءبىز پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى بەكبولات تىلەۋحانعا شىعىپ، سول كىسى ارقىلى جالعاستى قۋزاپ وتىردىق.

بەكبولاتتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا، ماناعى 138-وتباسىنىڭ قاعازدارىن، ءدال مۇحاممەد(س.ع.س)نىڭ تۋعان كۇنى، سول ەسكى كوشى-قون شاقىرتۋىنىڭ ۇلگىسىمەن، ءوزىمنىڭ جانە مۇنداعى بىرقاتار تۋىستاردىڭ كەپىلدىگى ارقىلى نوتاريۋسپەن كۋالاندىرىپ، استاناعا جىبەرگەم. بەس اي بويى ول قۇجات بەكبولات پەن عيبراتوللانىڭ اراسىندا قىدىردىپ ءجۇرىپ الدى. ەستىسەك، ەكى مىقتى ەسىلدىڭ ەكى جاعاسىندا وتىرىپ الىپ، بۇل شارۋا جايلى ءبىر-بىرىنە فاكسپەن حات جازىسىپ، تەلەفون سوعىسىپ وتىرىپتى. باسقا-باسقا، بەكبولات قانايۇلىنىڭ بەس جىلدان بەرى توقتاپ قالعان قىتاي قازاعىنىڭ وسىناۋ كوشىنە ءبىر دەم بەرۋگە شاماسىنىڭ جەتپەگەنىنە، كوشى-قون شاقىرتۋىن قايتا قالپىنا كەلتىرىپ، ونىڭ سىرتىنا قۇزىرلى ورىننىڭ ويماقتاي ەكى تاڭباسىن باستىرىپ بەرە الماعانىنا، التايدىڭ ارعى بەتىندە جاتقان سول قانداستارىڭىزدىڭ قىل ۇستىندە تۇرعان قيىن تاعدىرى جونىندە سىزگە قاسىڭىزدا ءجۇرىپ ءبىر اۋىز ءسوز ءتىس جارىپ ايتپاعانىنا، ايتىڭىزشى، مەن سورلى كىمدى سەندىرە الارمىن. ارت جاعىندا ارىستانداي ايباتتى ءوزىڭىز تۇرعاندا تىلەۋحان كىمنەن قورقادى، سالعىرت، ساۋاتسىز، پرەزيدەنت جارلىعىن ورىنداۋعا قۇلىقسىز باسشىلاردى پارلامەتكە شاقىرىپ الىپ، ەكى اياعىن ءبىر ەتىككە تىعۋىنا ابدەن بولدى عوي! «دوس جىلاتىپ، دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى» دەيدى دانا حالقىمىز. مەن بۇل پىكىرلەرىمدى، اششى دا بولسا، ونىڭ وزىنە، تۋرا بەتىنە ايتتىم. وعان وكپەلەدىم!

ايتپاقشى، بيىل وسى استانانىڭ تويىنىڭ قارساڭىندا  دەپۋتات بەكبولات تىلەۋحاننان حابار كەلدى: كوشى-قون كوميتەتىنىڭ توراعاسى ع.دوسقاليەۆ بۇيىردى، شقو-تىق كوشى-قون پوليتسسياسى باسقارماسىنان ءمور باستىراتىن بولدىڭ، ءسىم-ءنىڭ تاڭباسىن استانادان ءوزىم قويعىزىپ بەرەم دەپ. الىپ ۇشىپ، استاناعا بارايىن. ءىىم، كوشى-قون پوليتسياسى كوميتەتىنەن الگى شاقىرتۋلاردى الا سالىپ، وسكەمەنگە تارتتىم. شىعىس قازاقستان وبلىستىق كوشى-قون پوليتسسياسى باسقارماسىنىڭ باستىعى نۇرلان مۇقاەۆ ع.دوسقاليەۆتىڭ جازباشا بۇيرىعىن اكەلىڭىز دەپ، كەلىسىم بەرۋدەن، ءمور باسۋدان باس تارتتى. «قر، ءىىم-ءنىڭ 2004 جىل، 9 ساۋىردەگى №215 قاۋلىسىن» العا تارتتى. ول قاۋلىدا تەك «جەكە ساپاردىڭ» عانا شاقىرتۋى قاراستىرىلعان. جەكە ساپارمەن دە قازاقتار كەلىپ-كەتىپ جاتىر. بىراق، وعان قىتاي ۇكىمەتى وقۋ جاسىنداعى بالالاردى جىبەرمەيدى. مەكتەپ قۇشاعىنداعى بالانى 18-گە كەلگەنشە كۇتۋگە تۋرا كەلەدى. ەكىنشى ءبىر جاعىنان، كەدەن زاڭى بويىنشا، ءاربىر ادام 50 كگ-نان ارتىق جۇك الىپ وتە المايدى بۇل جاققا. دەگەنمەن، وسكەمەننەن ولجالى قايتتىم دەۋىمە ابدەن بولادى. ءسىزدىڭ تاپسىرماڭىزبەن قانداستارعا ارنالىپ «نۇرلى-كوشتىڭ» اياسىندا بەردىبەك ساپارباەۆ سالىپ جاتقان اسەم اۋىلدى ءوز كوزىممەن كورىپ، قاتتى تەبىرەندىم.

شىنى كەرەك، 2004 جىلدان بەرى دە كوپ جىل ءوتتى. «№215 قاۋلىنى» بىرلەسىپ شىعارعان قر-نىڭ كوشى-قون جانە دەموگرافيا جونىندەگى اگەنتتىگى باياعىدا تاراپ كەتكەن. كوشى-قون سالاسىمەن اينالىساتىن ورگان سودان بەرى ءبىر ەمەس، ەكى رەت وزگەردى. قىتايدىڭ كوشى-قون زاڭىندا دا تۇبەگەيلى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار بولدى. شەتەلگە جەكە ساپارمەن شىعاتىن، ءبىرجولاتا كوشىپ كەتەتىن ازاماتتارىنا سول ەلدەن قانداي شاقىرتۋدىڭ كەرەك ەكەنىن، ونى كىم جىبەرۋ تيىستىگىن، ع. دوسقاليەۆتىڭ بىلمەي جۇرگەنى بولماسا، اسپان استى ەلى تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ، اشىق جازىپ قويعان.

مىنە، كەشە عانا ءوزىڭىز قول قويعان، ءبىزدىڭ ەلىمىز دە جاڭادان «حالىقتىڭ كوشى-قون زاڭىن» قابىلدادى.  قازاقستان حالقى كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزىپ، ءوز تاڭداۋىن جاساۋ ءۇشىن «اتا-زاڭنىڭ» ءوزىن ەكى رەت وزگەرتىپ، تولىقتىرعان جوقپىز با؟ سونداي شەشىم كەرەك بولدى، جاسادىق. ودان ۇتىلعامىز جوق. باعىمىزعا قاراي، ءسىز باسىم داۋىسپەن قايتا سايلاندىڭىز. ونىڭ قاسىندا «№215 قاۋلى» دەگەنىڭىز نە!؟ ەندى كوشى-قون قارقىنىن تەزدەتۋ، قىتايدان كەلەتىن قازاقتىڭ جولىن اشاتىن كۇنى تۋدى. سوعان ساي، ءبىزدىڭ جاڭا جاساقتالعان كوشى-قون كوميتەتىنىڭ توراعاسى بولعان ادام دا قاراپ وتىرا بەرمەي، سىزگە وزەكتى ماسەلەنى اڭىس ەتۋگە حاقىلى ەمەس پە؟ سوسىن، قىتايداعى ارىپتەستەرىمەن دە ديالوگقا شىعىپ، ءبىز كوشىرىپ الۋشى ەل بولعان سوڭ، قانداي قۇجات قاجەت ەكەنىن سۇراپ، ءبىر حارەكەت جاساۋىنا بولادى عوي!

ەلىمىز دەموكراتيالى، ءوزىمىز قالامگەر بولعان سوڭ، ءسىزدىڭ ساليقالى ساياساتىڭزدى قولداي وتىرىپ، وسى ماسەلەلەردى اڭىس ەتىپ، «ەگەمەن قازاقستانعا»، «اbai.kz» سايىتىنا ماقالا جاريالادىم. ءبىلسىن، ءتۇسىنسىن، كومەكتەسەيىك دەپ كوميتەت توراعاسىنا تەلەفون سوقسام، راحمەت ايتقاننىڭ ورنىنا، مەنى جاماندادىڭ دەپ، اۋەلى، ايبار شەگەدى. استىرتىن سەنى قىرام - جويام دەپ ايعايلايدى. بانديت پا، باسشىما، بىلە الماي، دال بولدىم. ءتىپتى، شوشىپ تا قالدىم. ونداي گازەتتى وقىمايىم دەپ تاعى دۇرسە قويا بەرەدى. و زامان دا، بۇ زامان ءوز مەملەكەتىنىڭ باس گازەتىن وقىمايتىن ۇكىمەت قىزمەتكەرىن كورگەنىم وسى ەكەن. جاعامدى ۇستادىم.

قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!

«اشىعىن ايتار بولساق، قىتاي قازاقتارىنىڭ تاعدىرى شىن مانiندە قىل ۇستiندە تۇر. ماسەلە ول جاقتاعى قازاقتاردىڭ تۇرمىس-تiرشiلiگi قۇلدىراپ، ءومiر ءسۇرۋiنiڭ قيىنداپ كەتكەندiگiندە ەمەس. كەرiسiنشە، نارىققا شىنداپ بەيiمدەلگەن قانداستارىمىز قىتايدا ەل قاتارلى تiرلiك كەشۋدە. ماتەريالدىق-ەكونوميكالىق جاعدايى ايتارلىقتاي جاقسى جانە تۇرمىس-تiرشiلiگi كۇن وتكەن سايىن جوعارىلاپ كەلەدi. ساۋاتتىلىق دەڭگەيi دە قحر-ىن قۇرايتىن 56 ۇلتتىڭ iشiندە العاشقى بەستiككە كiرەدi. بiزدi الاڭداتاتىنى - ەندiگi جەردە ولار ۇلت رەتiندە ءومiر سۇرە الا ما، جوق پا دەگەن قورقىنىش» (ر. ايىپۇلى. «تۇركىستان گازەتى»)

«الەمدەگى قازاقتىڭ جالعىز عانا وتانى بار. ول تاۋەلسىز قازاقستان!». يا، ءبىزدىڭ دە «ەكى دۇنيەدەگى جالعىزىمىز - وسى قازاقستان!»

وسىنداي الاپاتتان شەتتەگى قانداستارىڭىزدى بىردەن-ءبىر قۇتقاراتىن جول - ول ءسىز جولعا قويىپ وتىرعان قازاق ەلىنىڭ كوشى-قون ساياساتى.

تاعى ءبىر جاعىنان، بەس قۇرلىققا شاشىراپ كەتكەن بەس ميلليون قازاقتى قازاقستانعا تۇگەل شاقىرىپ الۋ دا، ارينە، مۇمكىن ەمەس. دەسەدە، كەلەم دەگەندەرىنىڭ بەتىنەن قاقپاي، شاقىرىپ الۋعا قاجەتتى زاڭدى قۇجاتتارىن جاساپ، جولىن اشىپ قويعانىمىز ءجون ەدى.

قىتاي ۇكىمەتى قازاقتاردىڭ ءوز وتانىنا قوتارىلا كوشۋىن تەجەگەنىمەن، حالىقارالىق زاڭنامالاردىڭ تالابىنا ساي، تاريحي سەبەپتەرمەن ءبولىنىپ-جارىلعان اعايىن-تۋىستىڭ ءبىر-بىرىنە قوسىلۋى ءۇشىن، قونىس اۋدارۋىنا اسا قارسى ەمەس. بۇل ماسەلەنى دە، 1995 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا، پەكيندە بولعان ساپارىڭىز كەزىندە، ءوزىڭىز مايدان قىلشىق سۋىرعانداي ەتىپ، وتە جاقسى شەشكەنسىز. ونى ق.توقاەۆ «بەلاسۋ» دەپ اتالاتىن كىتابىنىڭ 212-بەتىندە: «دەگەنمەن، بۇل ماسەلە جونىندە دە ءپرينتسيپتى ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزدىك: قازاقستانعا تۇراقتى تۇرۋعا كوشكىسى كەلەتىن ۇلتى قازاق قحر ازاماتتارىنا قىتاي ۇكىمەتى تاراپىنان ەشبىر كەدەرگى جاسالمايدى. بۇل ماڭىزدى كەلىسىم قىتايدان كوشىپ كەلەم دەگەن ورالماندار سانىن ارتتىرا تۇسۋگە جاردەمدەسەرى انىق» دەپ اسا تەبىرەنىسپەن جازعانىنان بىلەمىز. الىپ كورشىمەن بولعان وسى كەلىسىممەن-اق ءبىراز شارۋانىڭ باسىن قايىرۋعا بولادى عوي. ءا دەسە، ەكى ەل اراسىندا كوشى-قون شارتى جوق دەپ جۇرگەندەردى تۇسىنبەيمىن. بۇدان ارتىق قانداي كەلىسىم كەرەك ەندى.

سونىڭ ارقاسىندا، كوشى-قون سالاسىندا ەلىمىزدىڭ جەتكەن جەتىستىكتەرى جامان بولعان جوق. قازىرگە دەيىن، قۇدايعا شۇكىر، قىتايدان 84 مىڭ ادام، جالپى شەتەلدەردەن ءبىر ميلليوننىڭ ۇستىندەگى قانداسىمىز وتان قۇشاعىنا ورالىپتى. بۇل ەگەمەندىگىن ەندى عانا العان جاس مەملەكەت ءۇشىن، ارينە، از كورسەتكىش ەمەس. دەگەنمەن، انا بەس ميلليون قازاقتىڭ ءالى دە جات جۇرتتا جۇرگەنىن ەسكەرسەك، ءبىز اتقارار جۇمىستىڭ ۇلكەنى تاعى الدا ەكەنىن بىردەن بايقايمىز.

قايتالاپ ايتايىن، ءاۋ باستان مەملەكەتتىڭ ۇستانعان ساياساتى وتە دۇرىس، ءسىزدىڭ دە بەرىپ وتىرعان باعىت-باعدارىڭىز ايقىن.

بيىل تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما جىلدىعى. ءبىز ءۇشىن بۇل جىل شىنىندا ورنى ەرەكشە مەرەكە. مەرەكە عانا ەمەس، وتكەنىمىزدى سارالاپ، بولاشاعىمىزدى باعامدايتىن بەتبۇرىس كەزەڭ. قازاق كوشى دە وسى ەكى ون جىلدا اۋىر سىننان ءوتتى.

"ەلگە ەل قوسىلسا - قۇت" دەيدى قازاق. اۋىر سىننان وتكەن قازاق كوشى ەسەلەنىپ، ەلىمىز وركەندەي بەرسە ەكەن.  ءبىزدىڭ تىلەك - وسى.

اۋىت مۇقيبەك

«بالدىرعان» جۋرنالىنىڭ  قىزمەتكەرى.

الماتى قالاسى.

08.08.2011 ج

«اباي-اقپارات»