وزگە وڭىرلەردەگى سەكىلدى ءبىزدىڭ وبلىس ۇكىمەتتىڭ نازارىنان تىس قالعان ەمەس. مۇندا ۇلكەن ءبىر دەلەگاتسيا كەم دەگەندە جىلىنا ءۇش-ءتورت رەت ات باسىن تىرەيدى. الدىن الا دايىندالىپ قويعان نىسانداردى ارالايدى، ءبىراز ەڭبەككەرلەرمەن كەزدەسەدى. سوسىن جەدەلدەتە استاناعا شۇعىل اتتانىپ كەتەدى. وسىمەن ءىس بىتتىگە سانايدى. مۇمكىن، ۇكىمەتتە بەكىتىلەگەن جۇمىس جوسپارى بويىنشا ءدال وسىلاي دا شىعار. الايدا ءبىزدىڭ كومەيىمىزدە كوپتەگەن سۇراقتار قالادى.

الدىمەن «وسىنداي كەلىستەردىڭ قايتارىمى قانداي، ولار وبلىس كولەمىندە شىشىلمەي جاتقان قانداي اسا كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋعا سەپتىگىن تيگىزدى؟» دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ تابا الماي تىعىرىققا تىرەلىپ قالاتىنىمىز بار. ال ەگەر ءبىزدىڭ وبلىسىمىزدا بۇكىل ماسەلەلەر شەشىلىپ، جۇماق ورناعانداي كۇي كەشىپ جاتساق، وندا بيۋدجەتتىڭ اقشاسىن شىعارىپ، سانداعان دەلەگاتسيالاردى شۇبىلتىپ كەرەگى نە؟ نۇر-سۇلتاندا وتەتەتىن جينالىستاردا اكىمىمىزدىڭ جان جادىراتار بايانداماسىن تىڭداپ، «زور راحمەتىن» جاۋدىرسا، جاراپ جاتىر ەمەس پە؟ ايتپەسە، سول كەلگەن دەلەگاتسيا مۇشەلەرىنىڭ وزدەرىنە كورسەتكەن نىساننىڭ حالىققا قانشالىقتى قاجەت ەكەندىگىن، سول ءۇشىن جۇمسالعان حالىق قارجىسىنىڭ قايتارىمى قانشالىقتى دەڭگەيدە دەگەن ساۋالدار ەش ۋاقىتتا قويىلعان ەمەس. ونىڭ ورنىنا «ءبار دۇرىس، ءبارى تاماشا» دەپ باس يزەپ وتە شىعادى. 

اينالعان ەكى اي ىشىندە وبلىسىمىزعا كەلگەن ەكى دەلەگاتسيا دا سول قالىپتاسقان داستۇردەن اسىپ كەتە المادى. العاشقى ۇكىمەت باسشىسى اسقار مامين باسقارعان دەلەگاتسيا وسىندا قۇراستىرىلا باستاعان رەسەيدىڭ «كيروۆەتس» (بۇل بۇرىنعى اتاقتى «ك-700» تاراكتورىنىڭ جاڭا نۇسقاسى) تراكتورىن كورگەندە تاڭداي قاعىپ، دەلەگاتسيا باسشىسى ءتىپتى رۋلگە وتىرىپ، جۇرگىزىپ تە كوردى. ريزا بولعان سىڭايلى. الايدا ول كىسى: «بۇل تەحنيكا قانشا تۇراتىن بولادى، ونى شارۋا قوجالىقتارىنىڭ ساتىپ الۋعا قاۋقارى جەتە مە؟» دەگەن كوپتىڭ كوكەيىندە تۇرعان سۇراقتى قويماي كەتە باردى. ال ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، وسى تراكتور بىزدە ەڭ كەمى 20 ميلليون تەڭگەگە ساتىلاتىن كورىنەدى. ال بۇعان رەسەيدىڭ وزىندە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولى جەتە بەرمەيدى.

كوزبوياۋشىلىقتىڭ قىزىعى دەلەگاتسيانىڭ وسىنداعى «بولشەۆيچكا» دەپ اتالاتىن تىگىن فابريكاسىنا بارعاندا بولدى. كاسىپورىن جۇمىستى جاقسى باستاپ جاتقاندىعىن، بولاشاقتا ءتىپتى تاماشا بولاتىندىعىن، ەڭ باستىسى حالىقتىڭ قالتاسى كوتەرەتىن ارزان سىرت كيىمدەردى مولىنان تىگۋگە بەت بۇرعاندىعىن ايتىپ، ءبىراز جەرگە بارىپ قايتتى. ءسۇيتتى دە وتە جاقسى تىگىلگەن، باعاسى نەبارى 7 مىڭ تەڭگە عانا تۇراتىن كۇرتەنى كورسەتتى. دەلەگاتسيا باسشىسى، ارينە، بۇعان دا ريزا. الايدا كەيىن جۋرناليستەردىڭ زەرتتەگەنى كورسەتكەندەي، بۇل كۇرتە جالعىز دانا ەتىپ تىگىلىپ، ونى بۇگىندەرى ديرەكتوردىڭ ءوزى عانا كيىپ جۇرگەن كورىنەدى. ال سول كاسىپورىننىڭ دۇكەنىندەگى مۇنداي كۇرتەلەر 14 مىڭنان 20 مىڭعا جەتىپ جىعىلاتىن كورىنەدى.

ءبىر قىزىعى، دەلەگاتسياعا جاقسى اتتى كورىنىپ قالۋ «وپەراتسياسى» مۇنىمەن دە اياقتالمادى. دەلەگاتسيا باسشىسى ءبىر تىگىنشى ايەلدەن «جالاقىڭىز قانشا؟» دەپ سۇراۋ مۇڭ ەكەن، اكىمىمىز ول ايەل وزگەشە بىردەڭە ايتىپ قويار دەپ ويلادى ما كىم ءبىلسىن، «مۇنداعى ورتاشا ايلىق 100 مىڭ تەڭگە. ال وبلىستا ول 120-140 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى» دەپ ءبىر كوزگە ءتۇسىپ قالدى.

مۇنىمەن العاشقى دەلەگاتسيانىڭ جىرى ءبىتتى دەپ قويالىق. وتكەن اپتادا ولاردىڭ ءىزىن سۋىتپاي، ۆيتسە-پرەمەر بەردىبەك ساپارباەۆ باستاعان دەلەگاتسيا تاعى دا جەدەلدەتىپ جەتتى. بۇلاردىڭ دا الدىڭعىلاردان ايىرماشىلىعى شامالى ەدى. ادەتتەگىدەي بۇل دەلەگاتسيانى ارحيمەدتىڭ ءوزى قاشاندا ماقتانا ايتاتىن «توبىل-ارەنا» دەپ اتالاتىن جابىق ستاديوندى كورسەتتى. بەردىبەك ماشبەكۇلىنا بۇل نىسانا دا قاتتى ۇناپ قالىپتى. ول ءتىپتى «مۇنداي ستاديونننىڭ جالپى قازاقستاندا جوق ەكەندىگىن، ەندى جاستاردىڭ سپورتپەن اينالىسۋعا تاماشا جاعداي تۋعاندىعىن» اتاپ ءوتتى.

تەك قانا بۇل نىساننىڭ قانشاعا تۇسكەندىگىن سۇراعاندا، بالكىم، وزگەشە وي تۇسەر مە ەدى كىم ءبىلسىن. سوندا مۇمكىن «4,5 ميلليارد تەڭگە جۇمساپ سالعان بۇل ستاديوننىڭ نۇر-سۇلتان نەمەسە شىمكەنت سەكىلدى ءىرى شاھار ەمەس، 200 مىڭ ادامنان ءسال عانا اساتىن پروۆيانتسالدى قالاعا قانشالىقتى قاجەتى بار ەدى؟ الدە سىزدەردە بارلىق الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق ماسەلەلەر شەشىلىپ، تەك وسىنداي اسا قىمبات دۇنيەلەرگە كەزەك كەلدى مە؟» دەگەن ساۋال كوكەيىنە ورالار ما ەدى، ورالماس پا ەدى. ايتپاقشى، بىزدەگى «توبىل» فۋتبول كلۋبىنا دەپ سالعان بۇل عيماراتتىڭ قىزىعىن قوستانايدىڭ ءوز پەرزەنتتەرىنىڭ كورە المايتىندىعىن، ويتكەنى اتالمىش كلۋبتا ىلعي لوگيونەرلەر ياعني كەلىمسەكتەر وينايتىندىعىن، مۇندا تەك جەرگىلىكتى جەردەن ءبىر قاقپاشى عانا بار ەكەندىگىن ەسكەرسەك، بۇل ستاديوندى كىمگە سالعاندىعىن ءتۇسىنۋ قيىن. ءا، ۇمىتىپ بارادى ەكەنبىز، دەلاگاتسيا باسشىسىن تاعى ءبىر، ءدال وسىنداي وراسان قارجى جۇمسالىپ سالىنىپ جاتقان، كەزىندە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ونىڭ قىمباتتىعى ءۇشىن سىناعان مۇز سارايىنا اپارعان ءجون ەدى.

ال مۇمكىن بىزدە شىنىمەن بارلىق الەۋمەتتىك ماسەلەلەر تۇگەلىمەن شەشىلىپ، وڭىرىمىزدە قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زامان تۋعاندىعىن بايقاماي قالعان شىعارمىز. ولاي دەيىن دەسەك، كوپ بالالار انالارعا ارنالعان باسپانا ماسەلەسى ءالى دە تولىق شەشىلگەن جوق، ينتەرناتتاردان تۇلەپ ۇشقان جەتىمدەردىڭ جاعداي دا تىم دا اۋىر. رەسپۋبليكالىق سايتتار جازىپ جاتقانداي ەڭ قىمبات پاتەرلەر قوستانايدا ەكەندىگى جايلى مۇندا ءتىپتى اۋىز اشپايدى. مۇنى از دەسەڭىز باسپانا تابا الماي، وسىنداعى سايجايدا قىستايتىن وتباسىلاردىڭ سانى ازاماي وتىر. تەك بيىلدىڭ وزىندە عانا وسىنداي 573 بىردەي  وتباسىنىڭ باسىنا وسىنداي اۋىر جاعداي ءتۇسىپ وتىر. بۇل ايتۋعا عانا وڭاي. قوستاناي قانشا دەگەنمەن شىمكەنت ەمەس، مۇنداعى قاقاعان قىس التى ايعا دەيىن سوزىلادى. ساياجايداعى ابدەن ەسكىرگەن ۇيسىماقتاردىڭ كىشكەنە بالالارى بار وتباسىنا قانشالىقتى پانا بولارىن وسىندا تۇراتىندار عانا بىلەر. جانە بۇلار ءبىزدىڭ پايىمداۋىمىزشا نەگىزىنەن اۋىلدان كوشىپ كەلىپ، باسپانا تابا الماي جۇرگەن وزدەرىمىزدىڭ قارا كوزدەرمىز. الايدا بۇلار اياۋشىلىقتى وزگە تۇگىلى وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆتەن تە كورمەي وتىرعان ءتۇرى بار. وسى ماسەلەگە بايلانىستى وتكەن ارنايى جينالىستا وبلىس اكىمى «بۇل ماسەلەنى قالاي شەشەمىز؟ ولاردىڭ ءبىر قىستاپ شىعۋىنا جارايتىن ۋاقىتشا باسپانالار قاراستىرۋعا بولماس پا ەكەن؟» دەگەن جاناشىرلىق تانىتۋدىڭ ورنىنا وسىنداعى توتەنشە جاعداي جونىنىدەگى دەپراتامەنت باسشىسى تالعات كاكىموۆكە ولارداعى ءورت قاۋىپسىزدىگىن قاتاڭ قاداعالاۋدى تاپسىردى. بەينە ءبىر، كاكىموۆ مۇنى بىلمەيتىن سەكىلدى.

ەندى ارحيمەدتىڭ ماقتانا ايتاتىن وبلىسىمىزداعى ورتاشا ايلىق ماسەلەسىنە ورالالىق. بىزدە كەزىندە ارحيمەدتىڭ ءوزى قۋانا حابارلاعانداي قوقىستاردى وڭدەيتىن ءتاپ-ءتاۋىر زاۋىت سالىندى. ول ءۇشىن رەسەدەن قىمبات جابدىقتار دا الىندى. ال ەندى قازىرگى جاعدايى دابىل قاعارلىق. جابىلۋدىڭ ءسال الدىندا. ويتكەنى ونىڭ باسشىسى ايتقانداي مۇندا جۇمىس ىستەيتىن 25 جۇمىسشى ەمگە تابىلماي وتىر. ويتكەنى، قالادان تىسقارى، قاتىناپ ىستەيتىن، قوقىستاردىڭ كۇلىمسى ءيسى ساسىعان، ءىشى سۋىق  كاسىپورىندا نەبارى 80 مىڭ تەڭگەگە ەڭبەك ەتۋگە قۇلىقتى ادام جوق. ال سوندا اكىمىمىز ايتقان 120-140 مىڭ تەڭگە بولاتىن ورتاشا ايلىق قايدا كەتكەن؟ مۇمكىن، ونى الگى زاۋىتتىڭ باسشىسى ەستىمەگەن بولار؟ ايتپەسە، ءوڭىر باسشىسىنىڭ ايتقانىن ەكى ەتۋگە تاۋەكەل ەتە قويار ما ەكەن؟

جالپى، وبلىسىمىزدا شەشىمىن كۇتىپ جۇرگەن «سۇرلەنگەن» سۇراقتار جەتەرلىك. الايدا ول جەرگىلىكتى جەردە كوتەرىلمەيدى. ال جوعارعى جاق ەستىگىسى دە كەلمەيدى. ۇكىمەتتەن كەلگەندەرى كوزدەرىن قۋانتىپ، قۇلاقتارىنا جاعاتىن «جەتىستىكتەردى» قاتتى ۇناتادى.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz