(نوۆەللا)

تۇندە كورگەن قورقىنىشتى ءتۇسىن قايتا-قايتا ەسكە الىپ، توبەدەگى سالبىراپ تۇرعان شامدالدىڭ سالپىنشاقتارىنا تەلمىرىپ جاتقانىنا – ءبىر تالاي ۋاقىت. «سۋعا كەتىپ قالا جازدادى-اۋ! قۇتقارا الدىم با، قۇتقارا المادىم با؟ ويانىپ كەتكەنىمدى قاراشى!» – دەگەن وكىنىشكە ۇقساس ءبىر سەزىم كوگىرەگىن ءسات سايىن تىرمالاي بەرەتىندەي.

ايەلىنىڭ ۇيالى تەلەفونى اندەتە جونەلدى: «گۇلدەرايىم، كۇن مەن ايىم، ۇشارعا قاناتىم جوق، نە قىلايىن!..». 

«ساعات جەتى بولدى. قازىر قاديشا تۇرادى. مەن ءالى ويانباعانداي بولايىن» دەپ، كورپەسىن بۇركەنىپ، ايەلىنىڭ قيمىل-ارەكەتىن باقىلاپ جاتۋ ءۇشىن، ءبارى كورىنىپ تۇراتىنداي ساڭىلاۋ اشىپ قويدى.

قاديشا اق بالىقتاي ەتجەڭدى بىلەگىن ەرىنە سوزىپ، جانىندا تۇرعان تەلەفونىن ءسوندىردى دە، كورپەسىن سەرپىنكىرەي اشىپ تاستاپ، بەت-اۋزىن ۋقالاپ ءبىراز جاتتى دا، شۇبالاڭداي قيمىلداپ، ورنىنان تۇردى. تىر جالاڭاش قالپىندا ەكەن. «تۇندە كيىنگەنگە ەرىنگەن-اۋ، بايعۇس» دەپ ويلاعان جىگىت، جىميىپ كۇلىپ قويدى.

ون جىلداي بۇرىن، ۇيلەنگەندەرىنىڭ العاشقى ايلارىندا، اۋىل ماڭىنداعى ات توبەلىندەي كىشكەنتاي كولگە بارىپ، كۇن باتار الدىنداعى جىلى سۋعا شومىلىپ، ءبىر-بىرىنە سۋ شاشىپ، ءماز-مەيرام بولاتىن جاپ-جاس شاقتارىن ەسىنە تۇسىرگەن جالەل ەستەن كەتپەس ەستەلىكتەرگە سۇڭگىپ كەتكەندەي بولدى. سوندا بۇل جاس كەلىنشەگىنىڭ ءلاززات شىرىنىنا دەرتىپ تۇرعان تىپ-تىعىز، جۇپ-جۇمىر قاسيەتتى الماداي قوس انارىنىڭ ۇرپىسىنە ەرنىن تيگىزىپ، قۇمىرسقانىڭ بەلىندەي قىل مىقىنىنان قوس الاقانىمەن ايالاي ۇستاپ، ءتىپ-تىك تۇرعان قالىپتارىندا ءتىل جەتكىسىز ءبىر عاجايىپ سەزىمگە بولەنەتىن. كول جاعاسىنا قاۋلاي وسكەن قامىس ارالاس قالىڭ شىلىكتىڭ اراسى سول ءبىر ساتتە پەيىشتىڭ تورىندەي بولىپ كورىنۋشى ەدى-اۋ، ەكەۋىنە! 

سول ءبىر اسپاننان لاعىل جاۋىپ تۇرعان جازدان كەيىن كەلىنشەگىنىڭ ءتىپ-تىك تۇرعان قالپىنداعى جاپ-جالاڭاش تۇلا بويىن العاش رەت كورىپ تۇرعانى – وسى. 

قازىر قاراسا ايەلىنىڭ تۇلا بويىنداعى سىندارلى سيپاتتاردىڭ ءبارى مۇلدە جوعالىپ كەتكەندەي ەكەن. مىقىنىنا تومپايعان ىسىكتەي بولىپ ماي بايلانىپتى، جارق-جۇرق ەتىپ كوزدى قاريتىن اپپاق سانى مەن جۇرگەندە بۇلشىق ەتتەرى ءدىر-ءدىر ەتە قالاتىن ءتۇپ ءتۇزۋ بالتىرلارى دا رابايسىز جۋانداپ، كوزدى كەيىتىپ، كوڭىلدى قالدىراتىنداي. باياعىداعى ىتىرىنىپ تۇرعان قوس انار دا اتقا سالعان قورجىنداي بولىپ، ەكەۋى ەكى جاققا قاراپ قالىپتى. 

«مەنىڭ بۇگىنگى بەينەمدى كۇيەۋىم بايعۇس ابدەن كورىپ السىن» دەگەندەي، قاديشا دا تەرەزەنىڭ الدىنا بارىپ، كەرىلىپ-سوزىلىپ، قوس قولىن مىقىنىنا قويىپ، بوكسەسىن ەكى جاققا كەزەك لاقتىرىپ... تۇرىپ الدى.  مۇنداي كورىنىسكە ۇزاق قاراپ جاتۋعا ءتوزىمى جەتپەگەن سوڭ، وتاعاسى دا وياۋ ەكەنىن ءبىلدىرىپ، كورپەسىن سەرپىپ، وتىرىك جوتكىرىنۋگە ءماجبۇر بولدى. 

– جالەل، وياۋمىسىڭ، جانىم؟ – دەدى قاديشا بۇكىل دەنەسىمەن بۇرىلىپ. داۋىسىندا الدەقانداي مانەرلى جاساندىلىق بار.

– سۋرەتشىنىڭ الدىنداعى ناتۋرششيتسا سياقتى بولىپ نە عىپ تۇرسىڭ؟ – دەدى جالەل كەكەسىندى سىز ءبىلدىرىپ.

– نەمەنە، ءوز كۇيەۋىمنەن ءوزىم ۇيالامىن با؟! – دەپ، قاديشا توسەك باسىندا اسۋلى تۇرعان تۇكتى جاسىل حالاتىن يىعىنا اسا سالدى دا، جۋىناتىن جاققا قاراي بەتتەدى. ەسىككە تاقالا بەرىپ، كىلت توقتاي قالدى دا، شۇعىل بۇرىلىپ، كۇيەۋىنىڭ الدىنا تاعى كەلدى.

– ءتۇنى بويى «ايشا! ايشا!» دەپ ايعالاپ، ابدەن مازامدى الدىڭ عوي! نەمەنە العاشقى ماحابباتىڭ كۇندىز ەسىڭنەن، تۇندە تۇسىڭنەن شىقپاي ءجۇر مە؟

– سەن ەندى مەنىڭ ءىسىمدى قويىپ، تۇسىمە ارالاسايىن دەدىڭ بە؟

– «تۇسىمە ارالاسايىن دەدىڭ بە؟» دەيدى عوي. سەن تۇسىڭە قايداعى ءبىر كارى قىزدى كىرگىزگەنشە، كەمپىر-شالدىڭ قولىندا زارىعىپ جۇرگەن ەكى بالاڭدى كىرگىزسەڭشى. ولار قاپ-قارا بولىپ، بەتى قولدارى جارىلىپ، ءبىزدى ساعىنىپ اۋىلدا ءجۇر. ال، سەن بولساڭ، جايلى توسەكتە جاتىپ الىپ، ىلعي ارام پيعىلدى تۇستەر كورەسىڭ. 

– ادام كورەتىن ءتۇسىن ارنايى زاكاز بەرىپ كىرگىزە مە؟

– ءتۇس دەگەننىڭ ءبارى ادامنىڭ ويىنان تۋىندايدى. ادام نە ويلاسا، سونى تۇسىندە كورەدى.

قاديشانىڭ ۇيقىدان ىسىنگەن، وپا-دالاپتان توزا باستاعان بەت-اۋىزى كوگەرە باستاعانداي بولدى.

– مەن سەنىڭ نە ويلاپ جۇرگەنىڭدى بىلەمىن. – دەدى ول گاۋhار جۇزىگى جارق-جۇرق ەتكەن سۇق ساۋساعىن بەزەپ-بەزەپ جىبەرىپ، – انا بالالاردى «اۋىلعا بارماسا، قازاقشا جاقسى سويلەي الماي قالادى» دەپ كەمپىر-شالعا اپارىپ تاستادىڭ. سونداي سىلتاۋ بولا ما؟ ورىس مەكتەبىندە وقيدى دەمەسەڭ، ۇيدە قازاق تىلىندە-اق سويلەپ ءجۇرمىز عوي، وسى! وسى سەن... ورىس تىلىنە نەگە قارسىسىڭ؟ ورىسشا بىلمەگەن بالانىڭ بولاشاعى بەپ-بەلگىلى ەمەس پە؟!

– سەن انداعى حالاتىڭدى ۇستىڭە كيىپ الىپ سويلەشى. اۋىزىڭ دا، استىڭ دا سويلەپ تۇر. 

– ۇياتسىز! – قاديشا قولىن ءبىر سىلتەپ، جون ارقاسىن قيقانداتىپ، ەسىككە بەتتەدى. ەسىككە جەتكەندە، ويىنا تاعى بىردەڭە تۇسە قالعانداي كۇيەۋىنە جالت بۇرىلدى.

– سەن... – دەدى ول ۇلكەن كوزدەرى تۋاتىن سيىردىڭ كوزىندەي شاتىناپ، – سەن انا ەكى ۇلىڭدى كەمپىر-شالعا باسقا ەسەپپەن اپارىپ تاستادىڭ. 

– قانداي؟

– كەمپىر-شالعا ابدەن ۇيرەنە بەرسىن، سولاردىڭ ءيىسى ءسىڭسىن دەپ ءجۇرسىڭ. ەگەر مەنىمەن اجىراسا قالساڭ، اتاسى مەن اپاسىنا جات بولىپ كەتپەسىن دەپ، سولاردى ساعىنىپ تۇراتىن بولسىن دەپ، تۋعان-تۋىستارىن تاني بەرسىن دەپ، ادەيى، زالىمدىقپەن اپارىپ تاستادىڭ! انا كارى قانشىقتى ماشيناڭا سالىپ الىپ، گۋليات ەتىپ جۇرگەنىڭدى مەن بىلمەيدى عوي دەيمىسىڭ. مەنى ءبىر كەرەڭ، سوقىر دەپ ويلايمىسىڭ. ونى «جەرلەس قارىنداسىم» دەپ قوياسىڭ. ساعان وسىنىڭ ءبارىن باياعىدا-اق ايتۋىم كەرەك ەدى. ايتۋعا ارىم جىبەرمەدى. 

– سەن جۋىن... جۋىن دا، جۇمىسىڭا كەت. كەشىگىپ قالارسىڭ، – دەدى جالەل. سونان سوڭ تارس بۇركەنىپ، تەرىس قاراپ جاتىپ الدى.

* * *

وسى قاديشا قارجى تەحنيكۋمىندا وقىپ جۇرگەن كەزىندە قانداي عاجاپ قىز ەدى! توستاقانداي ەكى كوزىن اۋدارىپ-توڭكەرىپ جىبەرگەندە، قۇداي-اۋ، مۇنىڭ جۇرەگى كەۋدەسىنە سيماي، بۇعالىق كورمەگەن اساۋداي تۋلاپ الا جونەلۋشى ەدى-اۋ! 

پىستە مۇرنىنىڭ استىنداعى جاڭا عانا شەشەك اتقان قىزعالداقتاي ەرىندەرى مەن ساقىلداپ كۇلگەندە تۇتاس بايقالاتىن ءىنجۋ تىستەرى وت شاشىپ تۇرعانداي اسەر قالدىراتىن. قۇلاعىنان تاستامايتىن التىن سىرعاسى تەك وسى قىزعا عانا ارنالىپ جاسالعانداي اي سيپاتتى ءبىر كەرەمەت زەرگەرلىك بۇيىم ەدى. جاس قىز سۇيرىكتەي ساۋساقتارىنا نەشە ءتۇرلى جۇزىكتەر تاعىپ ءجۇرۋدى ۇناتاتىن. كەيىننەن، ساۋساعى جۋانداپ كەتكەننەن كەيىن، سول جۇزىكتەرڭن كەڭەيتتىرىپ الىپ، ءالى كۇنگە دەيىن كەزەك-كەزەگىمەن تاعىپ ءجۇر. «وسى قاتىن نەكە ساقيناسىن نەگە تاقپايدى؟» دەپ ويلادى جالەل. 

قازىر قالاداعى امبەباپ دۇكەندە باس بۇعالتر بولىپ ىستەيتىن قاديشا – ءوزىنىڭ قىزمەتىنە جان تانىمەن بەرىلگەن مايتالمان قىزمەتكەر. الاتىن جالاقىسى دا ايتا قالارلىقتاي. سوندىقتان بولار، ول كۇيەۋىنىڭ جالاقىسى ازداۋ جاتتىقتىرۋشىلىق جۇمىسىنا ەشقاشان كوڭىلى تولعان ەمەس. قاديشادا جۇمىستان كەشىگۋ، ۇيگە ەرتەرەك قايتىپ كەتۋ دەگەن، استە، بولمايدى. 

مىنە، بۇگىن دە سۋدى سارىلداتىپ اپىل-عۇپىل جۋىندى دا، ىدىس-اياقتى سالدىرلاتا ءجۇرىپ، ءبىر شىنىاياق كوفەسىن ءىشتى مە، ىشپەدى مە، ەسىكتى تارس جاۋىپ، جۇمىسىنا جونەلىپ كەتتى.

جالەل توسەگىنەن تۇرىپ، ەسىكتى كىلتتەپ قويدى دا، سمارتفونىن قولىنا الىپ، ايشاعا حات جازۋعا كىرىستى. «ايشا» دەپ جازعاننان كەيىن، ءسال ويلانىپ وتىردى دا: «مەن سەنى تۇسىمدە كوردىم» دەگەن سوزدەردى قوستى. تاعى نە جازۋ كەرەك؟ كورگەن تۇسىندە جاعاجايدا جۇرگەندەرىن، قاتار ءجۇزىپ الىسقا ۇزاپ كەتكەندەرىن، سودان سوڭ... ايشانىڭ سۋعا باتىپ بارا جاتقانىن... جازۋ كەرەك پە؟ «جوق!» دەدى جالەل.

سودان سوڭ: «بۇگىن كەزدەسەيىك. ساعات بىردە. ءوزىمىزدىڭ ورىندا» دەگەن سوزدەردى جازىپ، ايشاعا قاراي اتتاندىرىپ جىبەردى.

قازىر وسى قالاداعى تسيركتە اتپەن اينالىساتىن جوكەي بولىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ايشا دەگەن قىزدى بالا كەزىنەن تانيتىن. بۇلاردىڭ تانىسۋىنا سەبەپ بولعان – ات جارىسى.

اۋدان بويىنشا جىلىنا ەكى رەت بولاتىن ۇلكەن تويلارداعى ات جارىسىندا ەركەكشورا بولىپ وسكەن ايشا دا، جالەل دە ءبىر-ءبىر جۇيىرىككە ءمىنىپ، شاباندوز رەتىندە بايگەگە قاتىساتىن. ەكەۋىنىڭ دە اكەسى بۇكىل ەلگە بەلگىلى اتبەگىلەر ەدى...

جالەل كوز الدىنا ءبىراز جىلداردان كەيىن ايشامەن قايتا جۇزدەسكەن ءساتىن تۋرا بۇگىنگىدەي كوز الدىنا ەلەستەپ ءوتتى. 

ءيا، جالەل ول كەزدە سپورتفاكتىڭ ءۇشىنشى كۋرسىندا وقۋشى ەدى-اۋ! بوكسپەن اينالىسىپ جۇرەتىن. ءبىر كۇنى سپورتزالعا بارسا، ءبىر توپ قىز اكروباتيكامەن اينالىسىپ جاتىر ەكەن. ىلعي ءبىر تالشىبىقتاي بۇراتىلعان جاس بويجەتكەندەر. بىرىنەن ءبىرى وتەدى. بۇل وسى قىزداردىڭ مۇسىنىنە كوزىمدى سۋعارىپ الايىن دەگەندەي، ەلەۋسىز بۇرىشتا ۇزاق ۋاقىت تۇرىپ قالعان.

ارقايسىسىنا سىن كوزبەن قاراپ، ىشىندەگى ەڭ ءتاۋىرى قايسىسى ەكەن دەپ، باقىلاپ تۇرسا، جاراعان ارعىماقتاي، سۇڭعاق بويىندا ءبىر ءمىن جوق بىرەۋىنىڭ ءجۇزى بۇعان تانىس سياقتى، ءتىپتى، ءونى ىستىق تارتىپ بارادى. اسىرەسە، اقسارى ءجۇزى مەن مەيىرىم توگىپ تۇراتىن كوكشىلدەۋ كوزدەرى، جەلكەسىنە شارت ءتۇيىپ تاستاعان قوڭىرقاي قايراتتى شاشىنا دەيىن تىم تانىس. 

جالەل قىزدارعا تىم جاقىنداي بەرىپ ەدى، دەنەشىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى مە، ءبىر ورىس ايەلى «چتو تى تۋت دەلاەش؟! ۋحودي نەمەدلەننو!» – دەپ ۇرسا باستادى. وسى كەزدە بۇعان قاراي قالعان قىزداردىڭ اراسىنان: «جالەل!» دەپ قاتتى داۋىستاپ، الگى ارعىماق قىز بۇعان قاراي تۇرا جۇگىرگەنى. سوندا عانا بۇل ايشانى انىق تانىدى. قۋانىشتان جۇرەكتەرى جارىلا جازداعان ەكەۋى كوپتەن بەرى كورىسپەگەن اعالى-قارىنداستىلارداي ساعىنسا قاۋىشتاۋ، سوندا!..

بۇلار سول كۇننەن باستاپ، ءجيى-ءجيى جولىعىسىپ ءجۇردى دە، كوپ ۇزاماي جۇرەكتەرى جۇپتاسىپ، شىن سۇيىسكەن عاشىقتارداي، ءبىرىن ءبىرى كورمەسە تۇرا المايتىن حالگە جەتتى. 

اقىرى ايشامەن جۇرگەن ەستەن كەتپەس ەكى جىل دا ارتتا قالىپ، جالەل وقۋىن ءبىتىردى دە، اۋىلىنا بارىپ، سونداعى ورتا مەكتەپتە دەنەشىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولىپ قىزمەت ىستەپ ءجۇردى.

ءبىر جىلدان سوڭ، قالاعا قايتىپ كەلىپ، بوكسپەن قايتا اينالىسىپ، ءبىر قاتار جەڭىستەرگە جەتىپ، اتاعى شىعا باستاعاندا، قارجى تەحنيكۋمىنىڭ سوڭعى كۋرسىندا وقىپ جۇرگەن قاديشامەن جولىعىستى.

ايشا تۋرالى وسىنداعى ءبىر دوسىنان سۇراپ ەدى، ول بەتىن تىرجيتىپ: «سول قىزدى قايتەسىڭ؟! ول قازىر تسيركتە، كۇندىز جىلقىلارمەن، تۇندە جىگىتتەرمەن ويناپ ءجۇر» دەدى. وسى ءبىر ءسوزدى ەستىگەننەن كەيىن-اق كوپتەن بەرى حابارلاسپاي كەتكەن ايشانى ساعىنباق تۇگىلى، ەسىنە دە العىسى كەلمەيتىن بولعان. 

«وسى قاديشانىڭ ادەمى ءجۇزى مەن ەركە مىنەزىنە شىرمالىپ قالماعانىمدا، ايشا مەنىڭ جارىم بولار ەدى عوي. ەكى-اق جىل بىرگە جۇردىك. ودان كەيىن... كەتىستىك. كوپ جىلدان سوڭ قايتا قاۋىشتىق. ەندى نە بولادى؟ قاديشا دا ءبارىن ءبىلىپ الىپتى. ءبىر سويقاننىڭ بولاتىنى انىق-اۋ!» – دەپ ويلادى جالەل، شار اينادان مۇڭايا قاراپ تۇرعان ءوزىنىڭ اشان جۇزىنە، سۇرعۇلت كوزدەرىنە، قاسقا ماڭدايىنا ەسىركەي، مۇسىركەي قاراپ تۇرىپ. 

* * *

مەيمانحاناداعى «ليۋكس» دەپ اتالاتىن جانعا جاعىمدى جۇپ-جۇمساق زاتتاردىڭ ەرەكشە تۇرلەرىمەن جابدىقتالعان بولمەنىڭ قاق ورتاسىنداعى پاتشا تاعىنداي اربيعان كرەسلودا اپپاق حالات-شاپانعا قىمتانا ورانىپ العان، ەنى مەن كولدەنەڭى بىردەي، ەلۋلەرگە كەلىپ قالعان ءبىر ادام وتىر. ونىڭ جالتىر باسى مەن ۇلكەن كوزىلدىرىگى تەرەزەدەن توگىلىپ تۇرعان كۇن ساۋلەسىمەن شاعىلىسىپ، وزىنە ءبىر ەلدەن ەرەكشە رەڭك بەرگەندەي. ايقاستىرىپ تاستاعان اياقتارىنىڭ ۇستىڭگى جاقتاعىسى – ءجۇن-ءجۇن جۋان بالتىرلى اياعى تىنىم تاپپاستان سەلتەڭ-سەلتەڭ ەتەدى.

– قاديشا ماليكوۆنا، وسى قوناقۇيگە اپتا سايىن، اي سايىن بولسا دا كەلىپ كەتىپ جۇرگەنىمىزگە نەشە جىل بولدى، ءوزى؟ – دەدى ول ءبىر كەزدە قارسى بەتتەگى ديۆاندا وتىرعان توستاقان كوزدى، تولىقشىلاۋ كەلگەن كورىكتى كەلىنشەككە ەمىنە قاراپ. 

– ءسىز نە... بازاربەك سارسەنوۆيچ، ۇمىتىپ قالدىڭىز با؟ ءسىز تسۋم-عا ديرەكتور بولىپ كەلگەننەن بەرى عوي.

– ءا، بەس جىلداي بولىپتى-اۋ. 

– وسى ءجۇرىسىمىزدى ەشكىمنىڭ سەزبەي جۇرگەنىنە كۇن سايىن قۇدايعا شۇكىرشىلىك ەتەمىن. ايتەۋىر، تۇسكە دەيىن كەلىپ، تۇستەن كەيىن كەتىپ قالىپ ءجۇرمىز عوي. – دەدى كەربەز كەلىنشەك، ۇستىندەگى كوك حالاتىنىڭ ەتەگىن سەرپىڭكىرەپ تاستاپ – بىرەۋ ءبىلىپ قويسا، ماسقارامىز شىعادى عوي.

– قۇداي ساقتاسىن! ءسىز بىلەسىز بە، قاديشا ماليكوۆنا، ءبىز – ءومىرىمىزدى وتە ءماندى وتكىزىپ جۇرگەن ادامدارمىز. «ءومىر – ورنەگىمەن ءومىر، كوڭىل – كورنەگىمەن كوڭىل» دەپتى عوي ءبىر دانىشپان. 

– بازاربەك سارسەنوۆيچ ءوز سوزىنە ءوزى ريزا بولعانداي، يەگى مەن كەۋدەسىنىڭ اراسىن تۇتاستاي الىپ جاتقان جەمساۋ بۇعاعىن بۇلكىلدەتىپ، ىرق-ىرق ەتىپ، كۇلگەن بولدى.

– نەشە جىل بولدى دەپ مەن ادەيى سۇراپ وتىرمىن. ۇمىتپاعان ەكەنسىز. ءسىز سول جىلى وتىزعا كەلگەنسىز. انداعى سۇق ساۋساعىڭىزداعى گاۋحار جۇزىكتى مەن سىزگە سوندا سىيلاپ ەدىم-اۋ.

ەندى، مىنە، ەكەۋمىزدىڭ جۇرەكتەس، تىلەكتەس بولعانىمىزعا دا بەس جىل تولىپتى. سونىڭ قۇرمەتىنە مىنا توستى كوتەرمەي تۇرىپ، وزىڭىزگە ارناپ اكەلگەن سىيلىعىمدى ۇسىنسام دەيمىن. 

بازاربەك سارسەنوۆيچ ورنىنان اۋىر كوتەرىلىپ، جانىندا تۇرعان جۋان پورتفەلىن اشتى. ودان ءبىر قوراپتى الىپ شىعىپ، ىشىنەن كوز قارىقتىراتىن اشەكەيلى التىن القانى اسپەتتەي سۋىرىپ، ماڭ-ماڭ باسىپ كەلىپ، قاديشانىڭ موينىنا تاقتى. سودان سوڭ، كەلىنشەكتىڭ قولتىعىنان دەمەپ، ورنىنان تۇرعىزدى دا، باۋىرىنا تارتىپ، قىپ-قىزىل ەرنىنەن ۇزاق ءسۇيىپ، «جانىم!» دەگەن ءبىر ءۇن شىعارعاندا، ەكەۋىنىڭ دە حالاتتارىنىڭ الدى اشىلىپ، جالاڭاش قارىندارى ءبىر-بىرىنە تۇيىسە بەردى...

ءبىرازدان كەيىن جاتىن بولمەدەن الگى ورىندارىنا قايتىپ كەلىپ، ءبىر-بىرىنە دەگەن ىنتىزارلىققا تولى تىلەكتەرىن ايتىپ، ۆيسكي ءىشىپ وتىرعاندارىندا، اڭگىمە جەلىسى وزىنەن-ءوزى وتباسىلىق جاعدايلارعا اۋىسىپ كەتكەنىن ەكەۋى دە اڭداماي قالدى.

– مەن بۇگىن كۇيەۋىممەن ۇرسىسىپ شىقتىم، – دەدى قاديشا ماليكوۆنا – ول مەنىڭ كوزىمە ءشوپ سالىپ ءجۇر. ايىرىلىسىپ كەتسەم قايتەدى؟

– جو-وق، اتاما! – دەپ شىر ەتە ءتۇستى بازاربەك سارسەنوۆيچ، – ول ءسىزدىڭ ۇلكەن قاتەلىگىڭىز بولادى. ءسىز مەنىڭ اقىلىمدى الساڭىز، بىلاي ىستەڭىز. قازىر جۇمىسقا بارعاننان كەيىن، مەن سىزگە ءبىر كەرەمەت ساعات بەرەمىن. سونى كۇيەۋىڭىزگە سىيلاڭىز. وعان بىلاي دەڭىز: «تاڭەرتەڭ ساعان ايتقاندارىمنىڭ ءبارى بەكەر ەكەن. كەشىر. مەن بۇگىن اقىلعا كەلىپ، ويلاندىم دا، ساعان – ساعات، وزىمە القا ساتىپ الدىم» دە. ول: «نە ءۇشىن دەيدى عوي» سوندا بىلاي دە: ەندىگى قالعان ءومىرىمىزدى بالالارىمىزبەن بىرگە باقىتتى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن، ءبىر-ءبىرمىزدىڭ جان دۇنيەمىزدى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، سىيلاسىپ ءوتۋ ءۇشىن! مىنا زاتتار سول ءومىرىمىزدىڭ كۋاسى بولسىن!».

مىنە! بولدى! وسىلاي ىستەسەڭ، كۇيەۋىڭ كوڭىلدەسىنە بارعانىن دا قويادى. ساعان دا ەشقانداي كۇدىك كەلتىرمەيدى. 

قاديشا ماليكوۆنا ورنىنان اتىپ تۇرىپ، بازاربەك سارسەنوۆيچتىڭ ارقاسىنان قۇشاقتاپ، جالتىر توبەسىنەن شوپىلدەتىپ ءسۇيىپ-ءسۇيىپ الدى. «جانىم! اقىلدىم!» دەگەن جالىندى سوزدەرى ەركەكتىڭ تۇلا بويىن بالقىتىپ جىبەرگەندەي بولدى.

* * *

قاديشا كۇندەگى ۋاقىتىندا جۇمىسىنان كەلگەندە، اتاسى مەن ەنەسىن، كۇيەۋىنىڭ ەكى تىزەسىنە ەكەۋى بىردەي ءمىنىپ الىپ وتىرعان مارات پەن قانات دەگەن ۇلدارىن كورىپ، ەسىكتىڭ كوزىنەن بەرى اتتاماي قالت تۇرىپ قالدى.

– ماما! مامام كەلدى! – دەپ، بۇعان قاراي ەكى ۇلى قوسىلا جامىراسىپ تۇرا جۇگىردى. 

ۇلدارىنىڭ بەتىنەن ءسۇيىپ، باۋىرىنا باسقاندا، كوزىنەن ەكى-ءۇش تامشى جاستىڭ ىتقىپ كەتكەنىن ءوزى دە سەزبەي قالدى.

اتا-ەنەسىمەن اماندىق-ساۋلىق سۇراسىپ بولعاننان كەيىن، جاتىن بولمەگە بەتتەگەن كەلىنشەك، ءتاتتى جىميىپ، كۇيەۋىن ىشكە قاراي ىمداپ شاقىرىپ الدى.

جالەل وزىمەن ىلەسە بولمەگە كىرگەندە، شات-شادىمان كەلىنشەك مۇنىڭ موينىنا اسىلا كەتتى دە، كۇيەۋىنىڭ بەتىن ىستىق دەمىمەن ورتەپ جىبەرەردەي بوپ، كوزىنەن، بەتىنەن سۇيگىشتەي باستادى. 

– مەنىڭ تاڭەرتەڭگى قىلىعىمدى كەشىر، جانىم! كەشىر! مەنىڭ كەرەمەت ءسيۋرپريزىم بار، – دەدى القىنا دەمالىپ. 

مۇنداي توسىن قۇبىلىستان ەسى شىعىپ كەتكەن جالەل: 

– ول قانداي سيۋرپريز؟ – دەپ اڭتارىلا قاراپ ەدى، قاديشا تەز قيمىلداپ، سومكەسىنەن ەكى قوراپتى سۋىرىپ الىپ، توسەكتىڭ ۇستىنە تاستاي سالدى.

– ءبىز ەندى ماڭگى باقي تاتۋ-ءتاتتى، باقىتتى ءومىر سۇرەتىن بولامىز. «ءومىر – ورنەگىمەن ءومىر، كوڭىل – كورنەگىمەن كوڭىل» دەگەن ءسوز بار عوي. مىنە، مىنا ساعات – ساعان. مىنە، مىنا التىن القا – ماعان! ادەيى ساتىپ الدىم. بۇل زاتتار ءبىزدىڭ باقىتتى ءومىرىمىزدىڭ، ادال انتىمىزدىڭ قاسيەتتى كۋاگەرى بولسىن! قانە، مىنا ساعاتتى تاقشى قولىڭا! عاجاپ ساعات. مەن دە القامدى تاعايىن. اپام مەن اتاما، بالالارعا كورسەتەيىك. 

جالەل ساعاتتى قولىنا تاعىپ تۇرىپ: «جان جارىمنىڭ كوڭىلىن كىرلەتىپ جۇرگەن مەن دە اقىماقپىن عوي! – دەپ ويلادى. – جارىممەن، بالالارىممەن باقىتتى ءومىر ءسۇرۋىم ءۇشىن – تەرىس ءجۇرىستىڭ ءبارىن قويۋىم كەرەك!». 

ول التىن القاسىن موينىنا تاعىپ الىپ، گۇل-گۇل جايناپ تۇرعان كەلىنشەگىنە سۇيسىنە ءبىر ءسات قاراپ تۇردى دا، ونىڭ جاڭا اشىلعان قىزعالداقتاي ەرنىنە جابىسا كەتتى. 

– ءبىز باقىتتى ءومىر سۇرەتىن بولامىز! – دەدى ول ايەلىنىڭ الاۋلاپ تۇرعان ەكى بەتىنە ەكى الاقانىن توسەپ، – ءدال قازىر ساعان قىز كەزىڭدەگىدەي عاشىق بولىپ تۇرمىن!

ابۋباكىر قايران

Abai.kz