سەنبى, 23 قاراشا 2024
جاڭالىقتار 2962 0 پىكىر 1 قىركۇيەك, 2011 ساعات 07:48

سەرiك قيراباەۆ. قاسىم – قازاقتىڭ ۇلتتىق اقىنى

قاسىمدى قازاقتىڭ ۇلتتىق اقىنى دەگەندە، مەن باسقا دا قازاق اقىندارىنىڭ ۇلتتىق سىپاتىن، حالقىنىڭ تاريحى مەن بۇگiنگi ءومiرiن، تiلiن، ادەت-عۇرپىن جىرلاعانىن، سول قازاقتىڭ كوزi, قۇلاعى، تiلi بولا بiلگەنiن جوققا شىعارمايمىن. "حالىق اقىنى" مەن "ۇلت اقىنى" دەگەننiڭ ايىرماشىلىقتارى بارى راس. بەلينسكي ۇلت اقىنىن بيiك قويعان. ۇلت اقىنى سول ۇلتتىڭ رۋحىنان جارالعان، ەلدiكتi, ەرلiكتi, ءداستۇردi جىرلاعاندا سول رۋحتىڭ كۇشiنەن ءنار الاتىن، جiگەرلەنەتiن، ونىڭ بيiكتiگiن تانىتاتىن، قىسقاشا ايتقاندا، رۋحتىڭ تiلiمەن سويلەيتiن ۇلتجاندى اقىن بولۋى كەرەك. ول قازاقتىڭ ونەرiن، كوركەم تiلiن دە جاسىتپاي رۋحپەن تۇلعالاندىرىپ، ويىنداعىسىن جاسقانباي ايتۋعا تيiس. بۇكiل حالىقتىڭ، ۇلتىنىڭ بويىنا سونىمەن قايرات، قايسارلىق دارىتىپ، ءبارiمiزدiڭ بويىمىزداعى مۇلگiپ، قالعىپ جاتقان رۋحتى وياتاتىن اقىن - ۇلت اقىنى. بەلينسكي پۋشكيندi "ۇلت اقىنى" دەگەندە وسىنى ايتقان. "زدەس رۋسسكي دۋح، زدەس رۋسيۋ پاحنەت", - دەيدi ول. وسىنداي ويدى پۋشكين ولگەندە سويلەگەن سوزiندە گوگول دە ايتقان. "اقىننىڭ ۇلتتىعى تiپتi ول ءوز ۇلتى ەمەس، باسقا بiر ءومiردi سۋرەتتەۋدiڭ وزiنەن كورiنەدi, - دەگەن ول. - ويتكەنi ول ومiرگە ءوزiنiڭ ۇلتتىق ستيحياسى تۇرعىسىنان، ءوز حالقىنىڭ كوزقاراسىمەن قارايدى، ونى وقي وتىرىپ، وتانداستارى ودان ءوز ويى مەن سەزiمiن تابا الادى".

قاسىمدى قازاقتىڭ ۇلتتىق اقىنى دەگەندە، مەن باسقا دا قازاق اقىندارىنىڭ ۇلتتىق سىپاتىن، حالقىنىڭ تاريحى مەن بۇگiنگi ءومiرiن، تiلiن، ادەت-عۇرپىن جىرلاعانىن، سول قازاقتىڭ كوزi, قۇلاعى، تiلi بولا بiلگەنiن جوققا شىعارمايمىن. "حالىق اقىنى" مەن "ۇلت اقىنى" دەگەننiڭ ايىرماشىلىقتارى بارى راس. بەلينسكي ۇلت اقىنىن بيiك قويعان. ۇلت اقىنى سول ۇلتتىڭ رۋحىنان جارالعان، ەلدiكتi, ەرلiكتi, ءداستۇردi جىرلاعاندا سول رۋحتىڭ كۇشiنەن ءنار الاتىن، جiگەرلەنەتiن، ونىڭ بيiكتiگiن تانىتاتىن، قىسقاشا ايتقاندا، رۋحتىڭ تiلiمەن سويلەيتiن ۇلتجاندى اقىن بولۋى كەرەك. ول قازاقتىڭ ونەرiن، كوركەم تiلiن دە جاسىتپاي رۋحپەن تۇلعالاندىرىپ، ويىنداعىسىن جاسقانباي ايتۋعا تيiس. بۇكiل حالىقتىڭ، ۇلتىنىڭ بويىنا سونىمەن قايرات، قايسارلىق دارىتىپ، ءبارiمiزدiڭ بويىمىزداعى مۇلگiپ، قالعىپ جاتقان رۋحتى وياتاتىن اقىن - ۇلت اقىنى. بەلينسكي پۋشكيندi "ۇلت اقىنى" دەگەندە وسىنى ايتقان. "زدەس رۋسسكي دۋح، زدەس رۋسيۋ پاحنەت", - دەيدi ول. وسىنداي ويدى پۋشكين ولگەندە سويلەگەن سوزiندە گوگول دە ايتقان. "اقىننىڭ ۇلتتىعى تiپتi ول ءوز ۇلتى ەمەس، باسقا بiر ءومiردi سۋرەتتەۋدiڭ وزiنەن كورiنەدi, - دەگەن ول. - ويتكەنi ول ومiرگە ءوزiنiڭ ۇلتتىق ستيحياسى تۇرعىسىنان، ءوز حالقىنىڭ كوزقاراسىمەن قارايدى، ونى وقي وتىرىپ، وتانداستارى ودان ءوز ويى مەن سەزiمiن تابا الادى".
اقىندىقتىڭ وسىنداي بيiك رۋحىن بiز باسقالارعا قاراعاندا قاسىم بويىنان انىعىراق كورە الاتىنىمىز داۋسىز. الدىنا ماعجاندى ۇستاپ، سوڭىنان مۇقاعاليدى ەرتiپ، قاسىم وسى پارادتا وقشاۋ كەلەتiنiن اركiم-اق سەزiنەدi, مويىندايدى. بۇلاردىڭ ولەڭ-جىرلارىنان، ەڭ الدىمەن، قازاق يiسi اڭقىپ تۇراتىنى، قازاق جانىنىڭ كەڭ كورiنiس تابۋى ولاردىڭ شىعارماشىلىعىن ەرەكشە ورىنعا قويادى.

قازاقستان دەيتiن مەنiڭ بار ەلiم،
جاتىر الىپ جارتى دۇنيە الەمiن.
بۇل دالادا اتام قولعا تۋ العان،
بۇل دالانى انام جاسپەن سۋارعان.
بۇل دالاعا جىلاپ كەلiپ ۋانعام،
بۇل دالانى كورiپ العاش قۋانعام،
بۇل دالادا وسكەن جاندا جوق ارمان.

قاسىم وسىنى جازعاندا، قازاقستان وزiندiك وڭاشا وتاۋى عانا بار، بiراق تاۋەلسiز ەل دارەجەسiنە جەتە الماعان رەسپۋبليكا بولاتىن. قاسىم زامانىنان وزا سويلەپ، ونىڭ رۋحىن كوتەرiپ، وتاۋدىڭ ءوزiن ۇلكەن ءۇي دارەجەسiنە قويىپ ماداق تۇتتى.

ەلۋ جىلدا "ەلiم بار" دەپ ايتا الماي،
كەتپەس ەستەن كۇيiنگەنiڭ، مۇڭلى اباي.
"ەلiم بار" دەپ ايتاتۇعىن تۋدى كۇن،
"ەلiم بار" دەپ شىرقاتايىن مەن بۇگiن،
قويسىن ەندi قورقىت بابام سارناماي.

اسان اتا، جەلماياڭا بەر تىنىم،
سەن تاپپاساڭ، بiزدەر تاپتىق جەر تىڭىن.
گۇلجازيرا جەر ۇيىقتان كەم بە ەكەن،
مىناۋ دالا - بiزدەر وسكەن كەڭ مەكەن،
قىزىل تۋلى ەل قازاقستان دەيتۇعىن.

اۆتونوميالىق قۇرىلىمنان وداقتىق رەسپۋبليكا دارەجەسiنە كوتەرiلiپ، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مايداندارىندا وتان قورعاۋ iسiندە، اسiرەسە ماسكەۋدi قورعاۋدا، جانقيارلىق ەرلiكتەر جاساپ، ەلدiگiن، ەرلiك ءداستۇرiن جاڭعىرتقان، ۇلتتىق باتىرلاردى كوپ شىعارعان قازاقستاندى قاسىم وسىلاي تانىدى.

كەڭ پەيiلدi, كەڭ دالالى قازاقپىز.
قۇل ەمەسپiز، ەركiن جانبىز، ازاتپىز.
قاس تاعدىردىڭ قيقاڭىنا كونبەيمiز،
ەل نامىسىن كەسكiلەسپەي بەرمەيمiز،
سەرتiڭ وسى - ازات جiگiت، ازات قىز.

قاسىمعا وسى سوزدەردi ايتقىزىپ وتىرعان دا ("ەلiم بار دەپ ايتاتۇعىن تۋدى كۇن", "قاس تاعدىردىڭ قيقاڭىنا كونبەيمiز، ەل نامىسىن كەسكiلەسپەي بەرمەيمiز") جوعارىدا ايتقانداي، اۋىر سوعىس مايدانىنان قازاقتاردىڭ ءوز ورنىن تابۋى ەدi. 1941 جىلدىڭ سوڭعى ايلارىندا ماسكەۋدi قورعاۋدا باستالعان ەرلiگiن قازاقتار بۇكiل سوعىس بويىندا جالعاستىرا بiلدi. قازاقتان 500-دەن استام كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى شىقتى. ولار ماسكەۋ تۇبiندە-اق كiم ەكەنiن كورسەتتi. پانفيلوۆ باسقارعان قازاق ديۆيزياسى قيىن ساتتەردە وتاننىڭ استاناسىن قورعاپ قالدى. 28-پانفيلوۆشى باتىرلار، باۋىرجان مومىشۇلى، تولەگەن توقتاروۆ، مالiك عابدۋللين، مانشۇك پەن ءاليا، مارتبەك، تاعى باسقالار، قاسىمشا ايتقاندا، "قاس تاعدىردىڭ قيقاڭىنا كونبەيمiز، ەل نامىسىن كەسكiلەسپەي بەرمەيمiز" دەپ شىقتى.
سوعىس قازاقستان تاريحىنا ۇلكەن وزگەرiستەر كiرگiزدi. ەڭ الدىمەن، ول قازاقتارعا دەگەن بۇرىنعى كوزقاراستى وزگەرتتi. كەڭەس وداعى باسشىلارىنىڭ، اسiرەسە ستاليننiڭ كوڭiلiندە قاتقان قازاقتارعا دەگەن مۇزدى جiبiتتi. بۇلاي دەۋگە بۇگiن بiزدiڭ تولىق حاقىمىز بار سياقتى.
ستالين كەڭەس وكiمەتiنiڭ العاشقى جىلدارىندا-اق قازاقتارمەن تالاي رەت كەزدەسكەن. العاش ول كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىنا اۆتونوميالىق قۇرىلىمىن ساقتاپ كiرمەك بولعان الاشوردا وكiلدەرiمەن كەلiسسوز جۇرگiزدi. كەلiسە الماي، الاشوردانى تاراتىپ تىندى. ەكiنشi رەت كەڭەستiك اۆتونوميا قۇرۋشىلارمەن كەزدەستi. ولارمەن دە تiل تابىسا العان جوق. سوڭعى ءسوزدi لەنين ايتۋعا تيiس بولدى. ول قازاقستان دەلەگاتسياسىن ءوزi قابىلداپ، ولاردىڭ دەگەنiن جاسادى، شەكاراسىن بەكiتiپ بەردi. ستاليننiڭ كەلiسiمiن الىپ، قازاقستاندا "كiشi وكتيابر" جۇرگiزبەك بولعان گولوششەكين ساياساتى دا كۇيرەۋگە ۇشىرادى. وعان س.قوجانوۆ، س.سادۋاقاسوۆ، ج.مىڭباەۆ، ت.ب. تiك تۇرىپ قارسىلىق كورسەتتi. وسىدان كەيiنگi ستاليننiڭ قازاقتاردى ۇلتشىل حالىق دەپ ءتۇسiنۋi ابدەن مۇمكiن. ول 26 جىل بويىنا قازاقستان بيلiگiنە ءوز ۇلتىنىڭ وكiلiن جۋىتقان جوق. قازاقتاردى كiم بيلەمەدi دەيسiز - ورىستار دا، ۋكرايندىقتار دا، ەۆرەي دە، گرۋزين دە، ارميان دا باسقاردى. سوعىستىڭ العاشقى كەزەڭiندە دە قازاقتارعا دەگەن سەنiمسiزدiك بوي كورسەتتi. قازاقتاردان اسكەر الىنبادى. ديحان ابiلەۆتiڭ "وزiمنەن ءوزiم ءجۇرiپ جاي، سىيماي-اق قويدىم كوشەگە، سوعىسقالى نەلەر اي، ارىز بەردiم كەشە دە. جiبەر مەنi, ۆوەنكوم، جiبەرمەيسiز نەسiنە؟" دەپ ولەڭ جازعانى بار. سوعىس اۋىرلاعان كەزدە عانا قازاقستاندا 100, 101-اتقىشتار ديۆيزيالارى مەن 104-105-اتتى اسكەر ديۆيزيالارىن قۇرۋعا رۇقسات ەتiلدi. ولار مايدانعا 1941 جىلدىڭ اياعىنا تامان جەتiپ ەدi. بiردەن ماسكەۋ تۇبiندەگi ۇرىسقا ارالاسىپ كەتتi.
سوعىستان كەيiن عانا ستالين قازاقتارعا جiبiدi دەيتiن سەبەبiمiز دە وسىدان. 1941 جىلدىڭ اياعىندا ەرلiك جاساعان مالiك پەن تولەگەنگە 1943 جىلى عانا "ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرى" اتاعى بەرiلدi. سودان كەيiن قازاقتارعا دەگەن كوزقاراس وزگەرiپ جۇرە بەردi. 1946 جىلى قازاقستان كومپارتياسىنىڭ ورتالىق كوميتەتiنiڭ بiرiنشi حاتشىسى بولىپ قازاق جۇماباي شاياحمەتوۆ سايلاندى.
مiنە، قاسىم اقىننىڭ ۇلتجاندى جۇرەگiن قوزعاعان، ونى ۇلتتىق ماسەلەلەردi جىرلاۋعا جiگەرلەندiرگەن جاعدايلار وسىنداي ەدi. قاسىم دا اقىندىق تۆورچەستۆوسىندا وسى ەرلiكتi قايتالادى، جاڭا زاماننىڭ باتىر ۇلدارىن تانىپ جىرلادى. ونىڭ مايدان جىرلارىنىڭ ءوزi دە قايسارلىق پەن ەرلiككە تولى سەزiمدi, قازاق رۋحىنىڭ بيiكتiگiن پاش ەتتi. سول ەرلiكتi اشار جاڭا وبرازدار تاپتى. ۇلت اقىنىنىڭ داۋىلدى سوزدەرi تاۋدان قۇلاپ كەلە جاتقان سارقىراماداي اعىلىپ، توگiلiپ، سول بيiك رۋحتى ايگiلەدi. سول باتىرلاردىڭ، ەر قازاقتاردىڭ iشiندە قاسىمنىڭ ءوز بەينەسi دە ەلەستەيدi.

مەنiڭ بiر بار ەدi ەركە تەنتەك ۇلىم،
ءولi مە، تiرi مە، الدە سول قۇلىنىم.
دەيتiندەي بولدىڭ عوي سەن، وتان-انا،
جوعالدىم زىم-زيا بوپ شىقپاي ءۇنiم.

بارمىن مەن بۇل دۇنيەدە ءجۇرمiن تiرi,
جوقسىڭ دە جالا جابار قۋدىڭ بiرi.
تۇسسەم دە وتقا، سۋعا، مايىر ەمەن
سولداتتىڭ ەتiگiندەي جانىم سiرi.

"ەلگە حات" ولەڭiندە قاسىم وسىلاي قازاق مايدانگەرلەرiنiڭ قيىنشىلىق پەن ازاپقا ءتوزiمدi بەينەسiن وتقا دا، سۋعا دا، باتپاققا سالسا دا، مىڭق ەتپەيتiن سولداتتىڭ كەرزi ەتiگi تۇرiندە كورەدi. ءداۋiر، سوعىس تۋدىرعان وبراز. وسىدان باستاپ قاسىم قازاق سولداتىنىڭ ەرلiك سىپاتىن تانىتار ولەڭدەردi كوپ جازدى.

جانىمدى كۇيدiرسەم دە جالىنعا ساپ،
قاسقىر بوپ تالاسا دا مەنi ازاپ.
تۋعان جەر توپىراعىندا تiپ-تiك وسكەن،
قارا ەمەن قاسارىسقان - مەن بiر قازاق.

...بiلمەيمiن قايدا جوعالتتىم
سەسكەنۋ، قورقۋ دەگەندi.
ەسiگiن قاقتىم توزاقتىڭ
ولەڭمەن كەلiپ مەن ەندi.

...سولداتپىن مەن دە وزiڭدەي
قان قاتقان شينەلiنە.
قاسارىپ كەلەم كونبەي،
اجالدىڭ دەگەنiنە.
قاسارىپ كەلەم كونبەي،
قاجىسام، ەش سىر بەرمەي.

مiنە، قاسىم سولداتىنىڭ حاراكتەرi وسىنداي. ول - جاي قارىسپا ەمەس، سوعىستىڭ اۋىر كۇيiن جانىمەن سەزiنiپ، وعان قاسارىسا قارسى تۇرۋشى، ولiممەن تالاي بەتپە-بەت كەلiپ، ونى جەڭگەن ەرلiكتiڭ وبرازى. ونىڭ بەرلين كوشەسiندە فريتستەردi جونگە سالىپ جۇرگەن "جىلقىايدارى", پودپولكوۆنيك الپينi, بالداقتى جiگiتi دە - ەرلiكتiڭ ۇلگiلەرi, سوعىستا جۇرگەن قازاق سولداتىنىڭ بەينەلەرi.
سوعىستان كەيiن قاسىم "بالداقتى جiگiت" دەگەن ولەڭ جازدى.

بالداعى بار بiر جiگiتتi كوردiم دە،
قاساقانا سۇراۋ بەردiم كەلدiم دە،
بiر اياعىڭ كورiنبەيدi, قاراعىم،
كەشەگi وتكەن سۇراپىلدا بەردiڭ بە؟
جiگiت ەكەن جاۋاپ بەردi توسىننان
بiر عاجايىپ كۇلكi وينادى ەرنiندە.
- بiر اياعىم كورiپ تۇرسىز وسىندا،
ەكiنشiسiن باسىپ تۇرمىن بەرليندە.

ۇلى وتان سوعىسىنان كەڭەس ادامى تىم بيiكتەپ شىققانىن، كەڭەس ەلiنسiز الەمدiك ماسەلەلەردiڭ بiر دە بiرەۋi شەشiلە المايتىن دارەجەگە كوتەرiلگەنiمiزدi ەسكەرسەك، بiر اياعىن ەلدە، ەكiنشiسiن بەرليندە باسىپ تۇرعان قاسىم سولداتى دۇنيە كارتاسىنىڭ ۇستiندە تالتايىپ تۇرعان جەڭiس يەسiن ەلەستەتەدi.
سونىمەن بiرگە قاسىم الاپات سوعىستىڭ قاتال شىندىعىن دا جاسىرمايدى.

بiر دولى وت اۋىزدى، تەمiر تiستi,
قىرشىن جاس ومiرلەردi جاتتى اساپ.
...سىرىلداپ قوس وكپەسi iزدەپ جەمتiك،
سامولەت سۋماڭ ەتiپ كەلسە جەتiپ.
بۇلتتاعى دولى سايتان نايزاسىنداي،
قادالسا قارا بومبا جەرگە كەپ تiك.

مۇنداي سۋرەتتiڭ ءوزi - اقىننىڭ جاڭالىعى. ونداي سوعىس سۋرەتi قازاق ادەبيەتiندە بۇرىن بولماعان.
وسىنداي سۇراپىل iشiندە وتىرعان سولداتتىڭ iشكi سەزiمi قانداي بولۋى كەرەك؟ بۇل دا قاسىم جىرىنىڭ تاقىرىپتىق اۋقىمىن كەڭەيتە تۇسەدi.

قان قاقتاعان جالپاق دالا،
جانىمداي بوپ جاتتى ورتەنiپ.
كەشكi اسپان قىزىل الا
تومەن ءتۇسiپ تۇردى ءتونiپ.

ورالعانداي تۇمشا بۇلتقا
وتىردىم مەن بەينە قۇز-تاس.
Iشكi تولقىن تەۋiپ سىرتقا
شاشىرادى كوزiمنەن جاس.

...تۇرتكiلەپ جاپىراعىن وق جەگەندە،
قاراۋشى ەم ايانىشپەن سورلى ەمەنگە.
جانىمنىڭ جاننات تۋىن جالىن شارپىپ،
دوستارىم سول ەمەندەي بولدىم مەن دە.

بۇل ولەڭدەر قاسىمنىڭ مۇڭى مەن ساعىنىشىن، جاقسى-جامان سەزiمدەردiڭ ارپالىسىنا تۇسكەن كۇيiن انىق تانىتقانداي. ونىڭ ەلiنە دەگەن ساعىنىشى وسىندايدا انىق كورiنەدi. اتامەكەنiن ول ءوزiن ولiمنەن اراشالاۋشى دەپ ۇعادى.
جىلىتىپ باۋىرىمدى ىپ-ىستىق قان.
كەزiمدە ءولi دوستى بارىپ قۇشقان
ۇستiمە سەن كەپ ءتونiپ تۇرعانداي بوپ،
قالۋشى ەم، اتامەكەن قازاقستان.

...تۋعان ەل، سەن دەگەندە جانىم جايلاۋ،
ورناشى زەردەمە كەپ ۇلى الاتاۋ.
قۇيىلشى جۇرەگiمە ەسiل مەن سىر،
وتەيiن قاپتاتىپ سەل، قيراتىپ جاۋ.

ونىڭ ولەڭدەرiندەگi تۋعان جەردi ەسكە تۇسiرەتiن ەرتiس، ەسiل، سىر، سارىارقا، ورال ت.ب. جەر-مەكەندەر قازاق سولداتىن تاربيەلەپ، ەرلiك جولىنا اتتاندىرعان ارۋاقتىڭ بەينەسiن تانىتادى. ءبارi دە قازاق يiسi اڭقىپ، قازاق جەرi, قازاقستان تابيعاتى، اتامەكەن ەكەنiن بايقاتىپ تۇر. اقىندىق سەزiمدi دە، وقىرماننىڭ ويىندا جانىپ تۇرعان وبرازدار.
قاسىمنىڭ وسى جىرلارى ادام تابيعاتىن تۇتاس تانۋعا، ونداعى پاتريوتتىق سەزiمدەردiڭ ورنىعۋ پروتسەسiن تۇسiنۋگە سەبەپ بولا الادى. قازاعىن، قازاقستانىن، اتامەكەنiن وسىلاي تانىعان اقىن مۇراسى وسىنىسىمەن قىمبات. ول اركiمنiڭ-اق پاتريوتتىق سەزiمiن قوزعايدى.
شىقشى تاۋعا، قاراشى كەڭ دالاعا!
ءماز بولاسىڭ، ۇقسايسىڭ جاس بالاعا.
و شەتi مەن بۇ شەتiنە جۇگiرسەڭ،
شارشايسىڭ با، قۇمارىڭ بiر قانا ما؟
و، داريعا! التىن بەسiك - تۋعان جەر،
قادىرىڭدى كەلسەم بiلمەي، كەشە گور.
جاتا الماس ەم توپىراعىڭدا تەبiرەنبەي،
قاسىم بولماي، تاسىڭ بولسام مەن ەگەر.

نەتكەن بايتاق، نەتكەن ۇلى، جەر ەدiڭ،
قانداي كۇيگە جۇرەگiمدi بولەدiڭ.
سەندە تۋدىم، سەندە ءوستiم، سەندە ولسەم،
ارمانىم جوق بۇل دۇنيەدە دەر ەدiم.

مەن دە وزiڭدەي بايتاق ەدiم، كەڭ ەدiم
قىزىعىڭدى كورiپ ەركiن كەلەمiن.
سەن دە اياماي بەردiڭ ماعان بارىڭدى،
مەن دە اياماي بارىم ساعان بەرەمiن.

بولدىم عاشىق، تۋعان دالا، مەن ساعان،
الىس جۇرسەم، ارمانىم سەن اڭساعان.
جاقىن جۇرسەم، مەن تورiندە جانناتتىڭ
التىن دiڭگەك - ءوزiم تۋعان بوساعام.

وسى ولەڭدەردi بۇگiنگi ۇرپاق وقىسا، جاتتاپ وسسە، تۋعان جەر قاسيەتiن قاسىمشا سەزiنسە، پاتريوتتىق تاربيەنiڭ ەڭ ۇلكەنi سول بولار ەدi.
سوندىقتان قاسىم - بiزدiڭ ۇلتىمىزدىڭ تۋى، ەلدiگiمiزدiڭ پاسپورتى، تاۋەلسiزدiگiمiزدiڭ جىرشىسى. ونى قازاق اتاۋلى تۇگەل بiلۋگە، وقۋعا تيiس. سوندا بiز ۇلتتىعىمىزدى، ەلدiگiمiزدi سەزiنەمiز.
قاسىم ولەڭدەرi ولەڭدiك قۇرىلىمى، وي اعىمى جاعىنان دا شەبەردiڭ قولىنان قاشالىپ شىققان مۇسiنگە ۇقسايدى. ونىڭ "جۇرەكتە جارقىلداعان جىرى", "قۇلاقتا ساڭقىلداعان ءۇنi" قالدى. مۇنداي وبرازدى كەزiندە ول ۆ.ماياكوۆسكيگە قولدانعان ەدi. ەندi ونى بۇگiن وزiنە ارنايمىز. ءسويتiپ

جىر كەرەك قوي دۇنيەگە، جىر كەرەك قوي،
نەگە عانا ولەدi اقىن ادام! -
دەگەن ءوز ءسوزiن قايتالايمىز.

ءسوز باسىندا مەن قاسىممەن ۇندەس، تۋىس اقىن دەپ مۇقاعاليدى ەسكە الىپ ەدiم. ءسوز اياعىندا ول جونiندە بiر-ەكi اۋىز پiكiر قوسايىن.
قاسىم مەن مۇقاعالي تاعدىرلارى دا، ءسوز ونەرiندەگi ورنى دا، اقىندىق پافوسى مەن ءسوز تۇلعالاندىرۋ جولىنداعى تiرشiلiگi دە ۇقساس، ۇندەس اقىندار. مۇنداي ۇلت اقىندارىن اللا تاعالا اراسىنا ءدال 20 جىل سالىپ بەرiپتi. ەكەۋiنiڭ مەرەيتويلارى دا بiر مەزگiلدە ءوتiپ كەلەدi. قاسىم - 44, مۇقاعالي - 45 جىل عانا جاسادى. قاسىم اعاسىن جاقسى تانىعان مۇقاعالي كەزiندە بۇل ۇقساستىقتى سەزگەن دە سياقتى.

دەيسiڭدەر-اۋ، قاسىمنىڭ نەسi قاسىم،
قاسىم سولاي بولماسا، نەسi قاسىم؟
اقىنمىن دەپ قوپاڭداپ جۇرگەندەردiڭ
ءامماسىنان قاسىمنىڭ مىسى باسىم، -

دەگەندi ول جاي ايتا سالماعان. "قاسىم دەگەن جانارتاۋ - جاندى دا كەتتi ورتەنiپ" دەيدi مۇقاعالي. ەكەۋiنiڭ مۇڭى دا ورتاق، حالقىمەن بiرگە. ەكەۋi دە - مۇڭدى بولعان سوڭ ۇلتشىل. كوكەيiندە مۇڭى، اۋزىندا ۇلتىنىڭ تiلi قابات توگiلiپ، ۇلت جۇرەگiن جاۋلاپ الدى. ەكەۋi دە رۋحتى بيiك قويدى، ونىڭ تاسقىن كۇشiن سەزiندi. قاسىم پiر تۇتقان داۋىل مۇقاعاليدىڭ رۋحىنا دا ءدال كەلەتiن ەدi. سوندىقتان ەكەۋi دە اعىل-تەگiل تiل بايلىعىن، ءسوز وبرازدارىن قازاقتىڭ باي تiلiنiڭ كاۋسار بۇلاعىنان الىپ سۋسىندادى. ايتقانىن باسقا بiرەۋ ايتا المايتىنداي ەتiپ، بۇلتارتپاستاي قاشاپ ايتتى.
ۇلى اقىندار تۋرالى قاشان دا اڭىز كوپ بولعان. ساكەن، ماعجان جونiندەگi اڭىزدار ەلگە ءمالiم. قاسىم تۋرالى دا اڭىز كوپ تاراعان. بۇگiن مۇقاعالي تۋرالى دا اڭىز تۋىپ جاتىر.
بۇل - ەكi ۇلى اقىندى جاقىنداستىرا تۇسەدi. ولاردىڭ ولمەيتiندەي ەتiپ جازىپ كەتكەن ولەڭدەرi - وزدەرiنiڭ دە ولمەيتiنiنiڭ بەلگiسi.

سەرiك قيراباەۆ،
ۇعا-نىڭ اكادەميگi

01.09.2011 ج.

http://www.turkystan.kz/page.php?page_id=31&id=6485

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1465
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3239
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5379