ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ساياساتىنىڭ نەگىزگى ۇستىنى - "حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت" تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋ. ال، بۇل ماڭىزدى جۇمىستا باستى قىزمەتتى - وتىنىشتەردى قاراۋدى باقىلاۋ ءبولىمى اتقارادى. وسى ورايدا ءبىز ءبولىم مەڭگەرۋشىسى – پرەزيدەنت كومەكشىسى ايدا بالاەۆامەن سۇحبات قۇرعان ەك.

- ايدا عالىمقىزى، ءوز كومانداڭىز تۋرالى ايتا وتسەڭىز. ءدال بۇگىنگىدەي جۇمىستىڭ ءھام ءوتىنىشتىڭ كوپ ۋاقىتىندا بارىنە قالاي ۇلگەرەسىز؟ كوماندا باسقارۋ قيىنعا سوقپاي ما؟

- الدىمەن، جۇمىستاستارىم مەن يدەيالاس سەرىكتەرىمە وسى جىلى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە تۇسكەن حالىقتىڭ ارىز-وتىنىشتەرىن ءجىتى تەكسەرىپ، ولاردىڭ ورىندالۋى جولىندا اتقارعان اۋىز تولتىرىپ ايتارلىق ەڭبەكتەرى ءۇشىن العىس ايتامىن. ءبىزدىڭ بولىمدە بار بولعانى 12 ادام جۇمىس جاسايدى. بۇل – شاعىن بولعانمەن، ىرگەلى جۇمىستار اتقارعان كوماندا، ونىڭ الدىندا ءالى ۇلكەن جانە ماڭىزدى مىندەتتەر تۇر.

ناقتى سانعا سۇيەنەر بولساق، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ قوعامدىق قابىلداۋ ءبولىمىنىڭ فرونت-وفيسى ارقىلى ءبىر كۇن ىشىندە 100 شاقتى ادام وتەدى. ال، كونتسەليارياعا كۇنىنە 250 ءوتىنىش ءتۇسىپ، ونىڭ ءبارى ارنايى بولىمدە قارالىپ، اڭداتپا-تۇسىنىكتەمەلەرى ءتيىستى ورگاندارعا جىبەرىلەدى.

ءبولىمنىڭ نەگىزگى قىزمەتى قاداعالاۋ بولعاندىقتان، بارلىق ءوتىنىشتىڭ 80-90%-ى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جۇيەلى باقىلاۋىنا الىنادى (بۇرىن بۇل كورسەتكىش 30-30%-دان اسپاۋشى ەدى).  ال، قالعان 10% - بۇل حالىقتىڭ العىس-تىلەگى، قۇتتىقتاۋلارى، مەملەكەت باسشىسىنا جولداعان سالەمدەمەلەرى جانە مەملەكەتتىك ورگاندار اتقاراتىن قىزمەتتەردىڭ قۇزىرىنا كىرمەيتىن سۇراقتار.

مىسالى، ءبىر ازامات وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن تانىسىنا قارىز بەردى دەلىك، مىنە، سول ادام قولىندا بورىشتىق قولحات بولماسا دا، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنەن قارىزىن قايتارىپ بەرۋدى نەمەسە ونىڭ جولدارىن سۇرايدى. مۇنداي ىستەردىڭ تەكسەرىلمەيتىنى جانە شەشىلمەيتىنى ءاۋ باستان تۇسىنىكتى عوي.

قالعان وتىنىشتەر جەكەلەي تارتىپپەن قارالىپ، ولارعا مۇقيات تالداۋ جاسالادى. ءتىپتى، جەكەلەگەن كەيستەرگە بايلانىستى مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بەيىندى ماماندارىنان جۇمىس توبى قۇرىلىپ، وتىنىشپەن جۇگىنگەن ازاماتتارمەن تۇراقتى بايلانىستا بولىپ، ولارعا كەڭەس بەرەتىن جاۋاپتى ورىنداۋشى قويىلادى.

جۇمىستىڭ تاعى دا ءبىر ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى – ازاماتتاردى جەكە قابىلداۋدى ۇيىمداستىرۋ. ءبىز ولارمەن جۇزدەسىپ، ارىز-وتىنىشتەرىن تىڭداپ، ماسەلەنى شەشۋ پروتسەسىنىڭ ۇزاق جولىن باستايمىز. كوپ سۇراقتار وبلىستىق، قالالىق جانە اۋداندىق اكىمشىلىكتەر دەڭگەيىندە شەشىلەدى. ولارعا ماسەلەنى شەشۋدى تاپسىرامىز، قاجەت جاعدايدا ۆيدەوكونفەرەنەتس بايلانىسقا دا شاقىرامىز.

جاسىراتىنى جوق، ءبىزدىڭ كوماندا اسا اۋىر جۇكتەمەمەن جۇمىس جاسايدى. دەگەنمەن قيىندىقتار عانا ادامدى شىڭداي الادى. ىلگەرىلەۋ مەن ورلەۋدى بايقايمىز، ياعني بۇل - ءبارى جاقسى، العان باعىتىمىز دۇرىس دەگەن ءسوز.

ايتا كەتۋ كەرەك، ءبولىم ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن دە سەرىكتەستىك ورناتقان. وسى ورايدا، قوعامدىق باستامالاردىڭ باسى-قاسىندا ءجۇرىپ، ازاماتتارمەن جۇمىس جاساۋعا ايتارلىقتاي سەپ تيگىزەتىن كاسىبي ماماندار ۇسىنىپ جۇرگەن «قر زاڭ كونسۋلتانتتارى پالاتالارىنىڭ قاۋىمداستىعى»، «قر پسيحولوگتارى قاۋىمداستىعى»، «قازاقستاننىڭ ازاماتتىق اليانسى»، سونىمەن قاتار وزگە دە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ جەتەكشىلەرىنە العىس ايتامىن.

- ءبولىم جۇمىسىنىڭ بيىلعى ناتيجەلەرى قانشالىقتى ءوستى، وسى ارالىقتا قانداي ناقتى وزگەرىستەر ورىن الدى؟

- ءبىزدىڭ ءبولىمنىڭ قۇرىلعانىنا ەكى جىلعا جۋىق ۋاقىت بولدى. مەملەكەت باسشىسى ونى جاساقتاۋ جونىندەگى جارلىققا 2019 جىلدىڭ 22 شىلدەسىندە قول قويعان ەدى.

اي سايىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردان ورتاشا ەسەپپەن 2 مىڭعا دەيىن ءوتىنىش تۇسەدى. بۇل - بىزگە دەگەن حالىق سەنىمىنىڭ كورسەتكىشى.

قوعامدىق قابىلداۋ ءبولىمى بويىنشا ايتار بولساق، وتكەن جىلدىڭ ءدال وسى ۋاقىتىنداعى كورسەتكىشتەرمەن سالىستىرعاندا، جەكە قابىلدانعان ادامدار سانى ەكى ەسەگە ارتتى، ال ناقتى قابىلداۋ كۇندەرى جۇمىس جەتى-سەگىز ەسە كوبەيدى.

فرونت-وفيستەردە وتكەن 17 قابىلداۋدا 1,3 مىڭ ادام تىڭدالدى، ال وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىندە پرەزيدەنت اكىمشىلىگى جەتەكشىلەرى مەن ورىنباسارلارى، سونداي-اق بارلىق قۇرىلىمدىق بولىمشە باسشىلارى جۇرگىزگەن 59 قابىلداۋدا 600 ادام بولدى.

مۇنىڭ دا ءارتۇرلى سەبەبى بار. ولاردىڭ ءبىرى – ءبولىمنىڭ حالىقتى قابىلداۋ فۋنكتسياسىن باستى جۇمىسى رەتىندە قاراۋىندا. قازىر بارلىق قابىلداۋلاردى ءوزىم وتكىزەمىن، يا مەنىڭ ورىنباسارلارىم وتكىزەدى. تيىسىنشە، بۇل – پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىلىق قۇرامىنىڭ جۇمىس ۋاقىتىن وڭتايلاندىرۋعا كومەكتەستى.

- وتىنىشتەردىڭ كۇن ساناپ كوبەيۋىنە مەملەكەتكە دەگەن سەنىمنىڭ ارتۋىنان بولەك، تاعى قانداي سەبەپ بار؟

- وتە وزەكتى سۇراق، كوپ دۇنيە ونىڭ جوسپارعا سايكەس شەشىلۋىنە بايلانىستى، ول ءبىزدىڭ ءبولىم جۇمىسىنىڭ ساپالى بولۋىنا دا اسەر ەتەدى. جەلتوقساننىڭ ەكىنشى كەزەڭىندە قابىلداۋلار وتكىزگەن جوقپىز. ويتكەنى، ەڭ الدىمەن، بولىمدە جينالىپ قالعان وتىنىشتەردى قاراپ، ولاردىڭ شەشىلۋى جولىندا جۇمىس اتقارۋدى ماقسات قىپ ۇستاندىق. وكىنىشكە وراي، ولاردىڭ كوبى - تۇسىندىرمە جۇمىستارىمەن عانا شەكتەلەتىن سۇراقتار.

ازاماتتار پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە ءالى دە ۇيگە كەزەككە قويۋ، جەر تەلىمىن ءبولۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جانە سوت شەشىمدەرىنە قارسىلىقتارىن ايتىپ حات جازىپ جاتادى. وسىنداي ءار سۇراقتى زەردەلەۋ ۋاقىت الادى، ال ونىڭ ناتيجەسى كوڭىل كونشىتەرلىك بولماۋى دا ابدەن مۇمكىن.

مىسالى، الماتىنىڭ بەلگىلى ءبىر پاتسيەنتتەر ۇيىمىنىڭ مۇشەسى فوندتارىنىڭ ءوفيسى ءۇشىن ارنايى ورىن ءبولۋدى سۇرايدى. سويتە تۇرا، ول وسى سۇراق بويىنشا كومەك قولىن سوزۋعا دايار اكىمدىگىنە دە جۇگىنبەگەن بولىپ شىعادى. ناتيجەسىندە، وڭاي شەشىلەتىن سۇراققا بولا، ەلورداعا ۇشىپ كەلۋگە ءوز قاراجاتىن جۇمساپ، ءبىزدىڭ ۋاقىتىمىزدى الادى.

بولماسا ءبىر كوپبالالى انا ۇيگە كەزەككە تۇرۋعا كومەكتەسۋىمىزدى سۇرايدى. ال، وعان تەك قانا جەرگىلىكتى اكىمدىككە قۇجات جيناپ بارۋ كەرەك. كوردىڭىز بە، مۇنداي مىسال جەتىپ ارتىلادى.

كوپتەگەن ادام بىزگە مەملەكەتتىك ورگاندار دەڭگەيىندە شەشىلمەيتىن ماسەلەلەر بويىنشا دا حات جازادى. مىسالى، سوتتىڭ بارلىق ساتىسىنان ءوتىپ، قولدارىندا جوعارعى سوتتىڭ شەشىمى بولا تۇرا، قاناعاتتانباي جاۋاپ ىزدەيتىندەر بار. بۇل جاعدايدا ءبىز تەك نە ءۇشىن كومەكتەسە المايتىنىمىزدى تۇسىندىرەمىز.

- مىسالى، پوليتسياعا دا تۇسەتىن ءوتىنىش پەن ارىز كوپ دەلىك. سونىڭ نەگىزىندە ءسىز مەملەكەتتىك جانە اتقارۋشى ورگان باسشىلارىن جازالاۋعا ۇسىنىس جاساي الاسىز با؟

- بۇل جەردە اتاپ وتەتىن نەگىزگى ءجايت، ءبولىمنىڭ مىندەتى جازالاۋ فۋنتسيالارىمەن سايكەس كەلمەيدى. ءبىزدىڭ باستى ماقسات – كەلىپ تۇسكەن وتىنىشتەر بويىنشا قاناعاتتانارلىق جاۋاپ بەرۋ. شەشىمى تابىلماسا دا، ايتار ءسوزىمىز دالەلدى، ءۋاجدى بولسا، سونىڭ ءوزى ساپالى تەكسەرىس پەن پىسىقتاۋدان كەيىنگى پايدالى جاۋاپ بولماق. سول ارقىلى ازامات سۇراقتىڭ نەلىكتەن قابىلدانباعانىن ءتۇسىنىپ، ءوز وتىنىشىنە قاتىستى جاۋاپقا قاناعاتتانۋى ءتيىس.

وكىنىشكە وراي، كەي جاعدايدا بەلگىلى ءبىر قىزمەتكەرلەردى تۇراقتى، ياكي سانالى تۇردە جىبەرەتىن قاتەلىكتەرى ءۇشىن جازالاۋعا ۇسىنىس بىلدىرۋگە تۋرا كەلەدى. بايقاعانىڭىزداي، پوليتسياعا كوڭىلى تولماعان ازاماتتاردان ءجيى ارىز ءتۇسىپ جاتادى. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ وسىنداي وتىنىشتەرگە زاڭ جۇزىندە دۇرىس قارايتىنى ۇنايدى. 2019 جىلدىڭ وزىندە پولتسەيلەردىڭ ارەكەتسىزدىگىنە قاتىستى تۇسكەن شاعىمداردان سوڭ، ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ 13 قىزمەتكەرى، سونداي-اق 8 باسشى تارتىپتىك جازاعا تارتىلعان.

- ءسىزدىڭ ءبولىمنىڭ باستاماسىمەن 21 قاراشا ەلىمىزدىڭ بارلىق وبلىسىندا جالپىمەملەكەتتىك بىرىڭعاي قوعامدىق قابىلداۋ كۇنى ءوتتى. ناتيجەلەر قانداي؟

- مەنىڭ ويىمشا، ەڭ الدىمەن بۇل شارا بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى ديالوگتىڭ نىعايۋىنا سەپتىگىن تيگىزدى.  سول كۇنى ەلىمىز بويىنشا 14 مىڭ ادام قابىلداندى. 10 مىڭنان اسا ازاماتقا قر-نىڭ قولدانىستاعى زاڭنامالارىنا سايكەس جان-جاقتى، تولىققاندى جاۋاپ بەرىلدى.  وزەكتى ساۋالدارعا قاتىستى ءتيىستى ورىندارعا تاپسىرمالار بەرىلدى.

ال، جۇگىنگەن حالىقتىڭ ءبىر بولىگى سول كۇنى-اق ءوز ماسەلەلەرىنىڭ شەشىمىن تاپتى. ول – 1,6 مىڭ ءوتىنىش يەسى دەگەن ءسوز. كەيبىر ادام ءوز ەلدى مەكەندەرىنىڭ ينفروقۇرىلىمىنا قاتىستى ساۋالدارىنا جاۋاپ الدى. رەسپۋبليكا ەلدى مەكەندەرىنىڭ 40-تان اسا كوشەسىن جارىقتاندىرۋ بويىنشا شۇعىل شارالار قابىلداندى. 16 اۋىلدىڭ مەكتەپتەرىندە وقۋشىلار مەن زەينەتكەرلەر ءۇشىن كەشكى سپورتتىق ءىس-شارالار جۇرگىزىلدى.

ودان بولەك، ەلوردامىزداعى، وبلىستار مەن شەتەلدەگى مەديتسينالىق مەكەمەلەردە ەم قابىلداۋعا كومەك كورسەتۋ جۇمىسى بويىنشا 23 ءوتىنىش قاناعاتتاندىرىلدى. جالپى، بىرىڭعاي قوعامدىق قابىلداۋ كۇنى - جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ناتيجەلى جۇمىس جاساسا، قوعامدىق قابىلداۋدىڭ فرونت-وفيسىنە جۇكتەلەر مىندەتتىڭ ازايارىن كورسەتتى.

- بولىمگە جۇگىنگەندەردىڭ اراسىندا قانداي تاقىرىپتار وزەكتى؟

- جوعارىدا اتاپ وتكەنىمدەي، ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگى سوت تورەلىگى مەن قۇقىقتىق جۇيەگە قاتىستى ارىزدانىپ جاتادى. تۇرعىن ءۇي، جەر ماسەلەلەرى، سونداي-اق جۇمىسقا ورنالاسۋ، جالاقى، زەينەتاقى، جاردەماقى، قارجىلاي كومەك، نەسيلىك قارىز ماسەلەلەرى بويىنشا سۇراق قويعاندار دا كوپ.

- كەلەر جىلعا قانداي ماقسات قويدىڭىز؟ مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا جۇرگىزىلەر جۇمىستىڭ ساپاسىنا وڭ اسەرىن تيگىزەتىن باسىم جوبالار بار ما؟

- 2020 جىلدىڭ باستى جوبالارىنىڭ ءبىرى – «ە-ءوتىنىش» جۇيەسىن ەنگىزۋ. IT-قۇرىلىمعا قاتىستى جۇمىستاردى باس پروكۋراتۋرامەن بىرلەسىپ جۇرگىزىپ جاتىرمىز. بۇل بىرىڭعاي تۇعىرناما - مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وتىنىشتەرمەن، ارىز بەرۋشىلەر بازاسىمەن، سونداي-اق كەلىپ تۇسكەن بارلىق سۇراقتىڭ تاريحىمەن جۇمىس جاساۋعا ارنالعان.

قۇرىلىم وتىنىشتەر باعىتىنىڭ ىڭعايلىسىن تاڭداۋعا مۇمكىندىك بەرمەك. ءوز كەزەگىندە، ول جاۋاپتى ورگاندى انىقتاۋ كەزىندە قاتەلىكتەر جىبەرمەۋگە پايداسىن تيگىزەرى انىق.

تۇعىرناما جوباسى ىلكى رەجىمدە 2020 جىلى ىسكە قوسىلادى دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. تولىق قوسىلعان سوڭ، ەلىمىزدىڭ ءار تۇرعىنى ۇيدەن شىقپاستان مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قاي-قايسىسىنا دا حات جازىپ، ءوتىنىش قالدىرىپ، ولاردىڭ تەكسەرىس ۋاقىتى مەن كەزەڭدەرىن باقىلاي الادى. ءومىر بولعان سوڭ ءار ازامات ومىرىندە ءبىر رەت بولسىن تۇسىنىكتەمە الۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندارعا جۇگىنگەنى تۇسىنىكتى.

سول وتىنىشتەردىڭ كوپشىلىگىنەن ادامنىڭ ىشكى ءۇمىتى مەن سەنىمى، ودان بولەك شىندىق پەن ادىلەتكە دەگەن ۇمتىلىسىن انىق بايقاۋعا بولادى.

وسى ورايدا، "جاڭا جىلدا قازاقستاندىقتاردىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارعا ءوتىنىش-تالاپپەن جۇگىنەتىن سەبەپتەرى از بولىپ، تۋىنداعان ماسەلەلەر وڭ شەشىمىن تاپسىن" دەگەن تىلەگىم بار.

سۇحباتتاسقان ءامىر جانۇزاقوۆ، 365info.kz,

ورىس تىلىنەن اۋدارعان "ۇلت پورتالى"

Abai.kz