جۇما, 29 ناۋرىز 2024
اقمىلتىق 8028 41 پىكىر 11 قاڭتار, 2020 ساعات 21:00

رۋلىق مونوپوليزاتسيا - مەملەكەت دامۋىن تەجەۋشى نەگىزگى فاكتور

وتكەندە ءبىز ورىس باسىلىمدارىنىڭ قازاقتاعى رۋىشىلىك اڭگىمەلەرگە – ساياسي مانساپتى الپاۋىتتاردىڭ باسەكەسى تۇرعىسىنان سيپات بەرىپ، ساراپ قىلعانىن جازعان ەدىك. وعان سەنسەك، سويى بوتەن سولتۇستىكتەگى قوشىنالاردىڭ قۇزىرلىلارى قازاق بيلىگىندەگى شوڭداردىڭ شىققان تەگىن تەرەڭىنەن زەرتتەي باستاپتى-مىس.

«نوۆايا گازەتا» دەيتىن ءورىستىلدى گازەتتىڭ پەتر سارۋحانوۆ دەيتىن شولۋشىسى ۇزىن-قۇلاقتان ەستىگەنىن ءىلىپ الىپ، «رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ اكىمشىلىگى قازاقستانداعى ەڭ ىقپالدى «شاپىراشتى كلانىن» زەرتتەپ جاتىر» دەپ جازعان. «كتو ي كاك ۆلياەت نا ەكونوميكۋ ي پوليتيكۋ كازاحستانا» دەيتىن تاقىرىپشادا اۆتور الەۋمەتتىك جەلىدە ايدىك اڭگىمەلەنىپ جۇرگەن الگى ايعىر جالدى توپقا جاتاتىندار تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى جازىپ، ەسىم-سويلارىن ەرەكشەلەپ كورسەتكەن. ءسوز قايتالاپ جاتپايىق، ماقالانىڭ سىلتەمەسى مىنە...

وتىرىك ەمەس، «اناۋ اكىم پالەن دەگەن رۋدىڭ ادامى ەكەن»، «مىنا باستىق تۇگلەن دەگەن رۋدان شىققان ەكەن» دەگەن قيسىق ءسوز ەكى كۇننىڭ بىرىندە ەستىپ جۇرگەن ەلەۋسىز ديالوگ كاتەگورياسىنا اينالدى. قازاق قوعامىندا رۋلاستىق دەرتى اسقىنعان ۇستىنە اسقىنىپ، ول اۋىل اراسىنداعى اعايىنگەرشىلىك اڭگىمەدەن، استانا جاقتاعى اق جاعالىلاردىڭ اراسىنداعى ارالاستىق كوتاليزاتورىنا اينالدى. وكىنىشكە وراي، ەلدەگى رۋشىلدىق بۇگىندە جاڭاعى الىپ كلانداردىڭ مانيپۋلياتسيالىق قارۋىنىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ قالدى.

ءبىر رۋدىڭ مونوپوليزاتسياسى – قوعام الاۋىزدىعىن تۇتاتۋشى فاكتور

ەل ىشىندە «بيلىكتە نايمانداردىڭ كۇشى السىرەپ كەتتى»، «شاپىراشتىلار تىزگىن بەرمەيدى»،  «ارعىنداردىڭ مىسىن باسىپ جاتىر»،  «دۋلاتتار كۇيرەپ بارادى»، «پالەن رۋدىڭ وكىلى قىزمەتكە كەلدى»، «تۇگلەن جەردىڭ ادامىن تاعايىندادى» ت.س.س. گۋ-گۋ اڭگىمە. جۇرتتىڭ ولاي دەپ وي تۇيۋىنە سەبەپ تە جوق ەمەس. بيلىك تىزگىنشىلەرىنىڭ تەگىن سۇراي كەلسەڭ، تۇبىنەن تۋىستىق تابارىڭىز ءسوزسىز. سويتە تۇرا، ءبىز ورىستار ورتاعا ءتۇسىپ جاتىر دەپ كىجىنەمىز...

عاسىرلار بويى ۇلتتىڭ گەندىك قورىنىڭ ساقشىسى بولعان رۋلىق جۇيە قازاق ۇلتىنىڭ الدىندا ءوزىنىڭ تاريحي ميسسياسىن اياقتاعان سەكىلدى. ويتكەنى، بۇگىنگى رۋشىلدىق – مەملەكەتشىلدىك تۇسىنىكتەن، ۇلتتىق بىرىگەيلىكتەن اسىپ، توپتىق مۇددەنىڭ دەۆيزىنە اينالعانداي...

ەلىمىزدەگى ۇلكەندى-كىشىلى بيزنەستەگى، ساياسي قىزمەتتەگى، جەرلىك باسقارۋداعى، جوعارعى لاۋازىمدى بيلىكتەگى رۋلىق مونوپوليزاتسيا – مەملەكەتتىڭ، ونىڭ ەكونوميكاسى مەن قوعامدىق-ساياسي مادەنيەتىنىڭ دامۋىن تەجەۋشى فاكتور ىسپەتتى. كەرەك دەسەڭىز، ءبىر رۋ وكىلدەرىنىڭ اۆتوريتارلى بيلەپ-توستەۋ ساياساتى – قوعامنىڭ وزگە وكىلدەردىڭ نارازىلىعىنا اينالىپ كەتۋ قاۋىپى دە جوق ەمەس.

شىنىندا دا، ەندى قازىرگىدەي رۋ-رۋعا ءبولىنىپ تارتىساتىن رۋشىلدىق – ول قازاقتى ىدىراتاتىن كۇشكە اينالۋعا بەت بۇرا باستادى. كۇننەن كۇنگە ءورشىپ بارا جاتقان رۋشىلدىق ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ بىرلىگى مەن تۇتاستىعىنا قارسى جۇمىس جاساۋعا كوشتى (ارينە، سوعان مۇددەلى توپتىڭ قولداۋىنىڭ ارقاسىندا). قازاق حالقى عاسىرلار بويى كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاعان رۋلار قاۋىمداستىعى بۇگىندە بايلىق پەن بيلىكتى قولىنا العان از عانا توپتىڭ ويىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ قۇرالىنا اينالىپ كەتتى... بۇرىنعى رۋلىق جۇيە قازاق حالقىنىڭ قالقانى ەدى، ەندىگىسى - جۇرەگىنە قادالار قانجارى بولعالى تۇرعان سىڭايلى...

ارينە، قازاقتىڭ رۋىشىلىك ىردۋ-دىردۋى پيعىلى بوتەن كورشى-قولاڭ مەن قازاقتىڭ الاۋىزدىعىنا مۇددەلى ميسسيونەرلىك توپتار ءۇشىن تاپتىرماس ولجا! سوندىقتان دا، ولار وسى ءبىر تاقىرىپتىق تەزيستەردى وتقا ماي قۇيعانداي ورشىتە تۇسۋگە ىقىلاستى بولادى. ال ونىڭ الدىن الۋ – قازاق بيلىگىنىڭ قۇزىرلى ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتىندەگى شارۋا!

سونىمەن، بىزدەگى رۋشىلدىقتىڭ قازىرگى سيپاتى قانداي؟ شەكارانىڭ شەتىندەگى ءھام ءوز ىشىمىزدەگى وتاۋىن بولەكتەن ىزدەيتىن بوتەن ويلى توپتاردىڭ رۋىشىلىك تارتىسقا كلانارالىق ويىن تۇرىنەن سيپات بەرۋى قانشالىقتى قاۋىپتى؟ قوعام تۇراقسىزدىعىنا مەملەكەتتىك باسقارۋداعى رۋلىق ديسبالانس اسەر ەتە مە؟ رۋشىلدىقتىڭ پايداسى بار ما؟ ول بۇگىنگى قوعامعا كەرەك پە؟ ءبىز ساراپشىلاردىڭ ءسوزىن تىڭدادىق...

رۋشىلدىقتىڭ باستى زيانى – اعايىنگەرشىلىكتى زاڭنان جوعارى قويۋعا مۇمكىندىك بەرەتىندىگى

كارتينكي پو زاپروسۋ دارحان ابدىك

دارحان ابدىك، جۋرناليست:

– رۋشىلدىقتىڭ سيپاتى قاي كەزدە دە بىردەي. ول قانداي دا ءبىر ورتاق رۋحاني قۇندىلىقتارعا يلانباي، ماسەلەنى ادىلدىكپەن ەمەس، سىبايلاستىقپەن شەشۋگە تىرىسۋ.

رۋشىلدىق قوعامدا جالپىعا ورتاق قۇندىلىقتاردىڭ قالىپتاسپاعانىن، ۇلتتىق مورالدىڭ ورنىقپاعانىن عانا بىلدىرەدى. بۇل قوعامنىڭ تولىققاندى ۇلت بولىپ قالىپتاسا الماي جاتقاندىعىنىڭ بەلگىسى. ءوز وتباسىن، اۋلەتىن، تۋعان جەرىن اركىم-اق جاقسى كورەدى. ول - زاڭدى قۇبىلىس. الايدا، ازاماتتىقتىڭ بەلگىسى – سولاردىڭ جولىندا ادىلدىككە نۇقسان كەلتىرمەۋ! قازاقتىڭ ماقالى، «تۋرا بيدە تۋعان جوق» دەيدى ەمەس پە؟..

رۋشىلدىق سوڭعى 20-30 جىلدا ۋشىعىپ بارادى. سەبەبى، ونى ساياسي كۇشتەر ءوز مۇددەسىنە پايدالانۋعا تىرىسادى. مەنىڭ پىكىرىمشە، بۇگىنگى رۋشىلدىقتىڭ تابيعاتى بۇرىنعى زامانداعىدان كوپ وزگەردى. قازىرگى زاماندا رۋشىلدىق شىن مانىندە كلاندىق، قىلمىستىق ماقساتتا نەمەسە ساياسي امبيتسيالاردى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا قۇرىلعان توپتىڭ بارلىگىنە اينالدى.

سوڭعى كەزدە شەتەلدىك، ونىڭ ىشىندە ءورىستىلدى اقپاراتتار رۋىشىلىك باسەكەنى كلانارالىق ويىننىڭ ءبىر ءتۇرى دەپ سيپاتتاپ ءجۇر دەگەن پىكىرگە كەلسەك، وكىنىشكە وراي ءدال قازىر قازاقستاندا وسىنداي تۇجىرىم جاساۋعا نەگىز بار.

ءادىل سايلاۋ، ءسوز بوستاندىعى، ازاماتتاردىڭ تەڭ حاقى مەن زاڭ الدىنداعى تەڭ جاۋاپكەرشىلىگى، ءادىل باسەكە، بىلىكتىلىكتى تالاپ ەتەتىن يندۋستريالدى قوعام سەكىلدى قۇندىلىقتار ورنىقسا – رۋشىلدىق وزىنەن-ءوزى جويىلادى.

رۋشىلدىقتىڭ پايداسى جوق. ال باستى زيانى – جالپىعا ورتاق مورال مەن پرينتسيپتەردى اياق استى ەتەتىندىگى، اعايىنگەرشىلىكتى زاڭنان جوعارى قويۋعا مۇمكىندىك بەرەتىندىگى، سول ارقىلى تولىققاندى ۇلتتىڭ قالىپتاسۋىنا زيان تيگىزەتىندىگى.

قازىرگى مەملەكەتتىك دامۋ ءۇردىسى رۋلىق جۇيە اتقارعان فۋنكتسيالاردى وزگەرىستەرگە ۇشىراتتى

كارتينكي پو زاپروسۋ ءابدىراشيت باكىرۇلى

ءابدىراشيت باكىرۇلى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاقۇۋ فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى:

– كەيىنگى كەزدە جۋرناليستەردىع تاراپىنان وسى تاقىرىپ جونىندە پىكىر ءبىلدىرۋىمدى سۇراۋشىلار قاتارى كوبەيدى. مۇندا باسقا ءبىر – كوزگە كورىنبەيتىن تەتىكتەر ىسكە قوسىلا باستاعان سىڭايلى: مۇنى – قازاقستاندىق قوعامنىڭ ۇلتتىق پاراديگمادان ازاماتتىق قوعامعا قاراي بەت بۇرا باستاۋىنىڭ بەلگىسى دەپ قابىلداۋ كەرەك سياقتى. بىراق، جاقىن شەت ەلدىك يدەولوگيا تالاي جىلدان بەرى، باياعىدان قالعان ادەتى بويىنشا قازاقتىڭ رۋلىق جۇيەسىن «رۋشىلدىق» رەتىندە كورسەتىپ، ونىڭ شوعىن ۇرلەۋمەن كەلەدى. ولاردىڭ ايتاتىن «مەملەكەت بولماعان»، «شەكارا بولماعان» دەگەن سوزدەرى – وسىعان مەڭزەيدى. كەزىندە قازاقتىڭ ءاربىر رۋى جەرى مەن ەلىن قورعاۋ ءۇشىن اسكەر شىعارىپ، ونى ورتاعا قوسىپ وتىرعانىن ولار بىلسە دە، بىلگىسى كەلمەيدى. جالپى، الەمدىك وركەنيەت ۇردىسىنە ساي قوعام دامۋىن ەكى باعىتتا قاراستىرعان دۇرىس: 1. ازاماتتىق قوعام; 2. ۇلتتىق داستۇرگە نەگىزدەلگەن قوعام.

ازاماتتىق قوعامدا ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەر ەكىنشى قاتارعا سىرعىپ − قوعامدا ۇلتىنا، ءدىلى مەن دىنگە بولىنبەيتىن «ادام قۇندىلىعى» العا شىعادى. ول كەزدە ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستار جالپىادامزاتتىق مورالدىك قۇندىلىقتار مەن مەملەكەت زاڭدارىنا سۇيەنىپ جۇزەگە اسادى. زاڭ جانە مورال الدىندا ادام قۇقى تەڭ بولعاندىقتان – قوعامدا سوعان ساي قاتىناس جۇيەسى ورنايدى. ايتا كەتەيىك، مۇنداي جۇيە تۋرالى نەبىر ويشىلدار «ىزگىلىكتى قالا»، «مەيىرىمدى قالا» دەپ، مىڭداعان جىلدار بويى ايتىپ كەلەدى. بىراق ول ساتىعا جەتۋ ءۇشىن – قوعامنىڭ ءوزى بەلگىلى ءبىر دامۋ ساتىلارىنان ءوتۋى  ءتيىس. بىراق ءبىز ول ساتىعا ءالى جەتە المادىق...

ال ۇلتتىق مەملەكەتتە (ونى «ءداستۇرلى قوعام» دەپ تە اتايدى) ادامداردىڭ، مەملەكەت پەن قوعام اراسىنداعى قارىم-قاتىناستار بەلگىلى ءبىر قۇندىلىقتار جۇيەسىنە، ياعني، سول مەملەكەتتى قۇرىپ وتىرعان ۇلت پەن حالىقتىڭ داستۇرىنە، سالتىنا سۇيەنەدى. مەملەكەتتىك زاڭدار دا سول سالت-ءداستۇردى قۇندىلىق رەتىندە ەسكەرىپ، سوعان ۇيلەستىرىلىپ جاسالادى. بۇلاي جاساۋ ادامداردىڭ ساناسىندا قايشىلىق تۋىنداماۋى ءۇشىن اسا قاجەت بولىپ تابىلادى.

بىزدەگى رۋلىق جۇيەنىڭ عاسىردان عاسىرعا جالعاسىپ كەلە جاتقانى دا  – ونىڭ مادەنيەتىمىز بەن داستۇرىمىزبەن بىرىگىپ كەتكەندىگىنەن. سوندىقتان «رۋلىق جۇيەنىڭ بولۋى» سانامىزدا قايشىلىق تۋعىزبايدى. بىراق، قازىرگى زامانداعى مەملەكەتتىك دامۋ ءۇردىسى، ونداعى ءجۇرىپ جاتقان پروتسەستەر بۇرىنعى ءداستۇرلى رۋلىق جۇيە اتقارعان فۋنكتسيالاردى وزگەرىستەرگە ۇشىراتتى. مىسالى، قازىر جەرگە قاتىستى بەلگىلى ءبىر ءوڭىردى ءداستۇرلى يەلىگى سانايتىن رۋلىق قاۋىمداستىقتار جوق. سول سەبەپتى، رۋلاردىڭ دا جەرگە قاتىستى «جەكە جاۋاپكەرشىلىگى» ماڭىزىن جوعالتتى. قازىر مەملەكەتتىڭ قاي جەرى بولماسىن، ونى  «بۇل − قازاقتىڭ جەرى» دەپ سانايتىن تۇسىنىك قالىپتاستى. شارۋاشىلىق ۇردىستە دە سولاي – ەلىمىزدە مىڭ-مىڭ ادام ەڭبەك ميگراتسياسىمەن كوشىپ ءجۇر...

ال، ەندى، مەديتسينالىق جانە گەنەتيكالىق تۇرعىدان ماڭىزدى رۋلىق ءداستۇردىڭ «قىز الىسۋ-قىز بەرىسۋ» اتتى فۋنكتسياسىن ءالى دە قاز-قالپىندا ساقتاپ وتىرمىز. بۇل وتە دۇرىس، سەبەبى، ونى ازاماتتىق قوعامعا ساي «زاڭ قۇقىنا» بەرىپ جىبەرسەك – ول قازاق دۇنيەتانىمى تۇرعىسىنان ءتيىمسىز بولىپ شىعادى جانە ول پروتسەستى زاڭمەن رەتتەپ وتىرۋ ەش مۇمكىن ەمەس. ودان بولەك، وسى ماسەلەدە داستۇردەن قول ءۇزۋ – قازاق ۇلتىنىڭ وزگە دە داستۇرلەرىن قيراتۋعا، ءسويتىپ، ۇلتتىڭ ءوز ەرەكشەلىگىن جويا باستاۋىنا جول اشىپ بەرەر ەدى. ونىڭ قاتارىندا: رۋلىقتان تۋىندايتىن، بىراق، ۇلتتى بىرىكتىرۋشى «باۋىر-قارىنداس»، «قۇدا-قۇداعي»، «ناعاشى-جيەن»، «بولە»، «كۇيەۋ»، «قۇداشا» جانە ت.ب. قۇندىلىقتار بار. ءبىز سونى جويىپ الار ەدىك. ول، ءوز كەزەگىندە، وسى ۇعىمدارعا ساي قالىپتاسقان «سىي-قۇرمەتتىك» قاتىناستاردى جوققا شىعارىپ، اقىر سوڭىندا، «ءبىر اتادان تارايتىن الاش جۇرتى» دەگەن باستى قۇندىلىعىمىزعا سوققى بەرەر ەدى! ار جاعىن وزدەرىڭىز پايىمداي بەرىڭىز...

«پالەن رۋ بيلەپ جاتىر» دەگەن پىكىردى «ماسەلەنىڭ مازمۇنى ەمەس، كوبىگى عانا» دەپ سانايمىن. سەبەبى، بۇگىندە كەز كەلگەن ءوڭىردىڭ باسشىلارىن تاعايىنداۋ ورتالىق ارقىلى عانا جۇزەگە اسادى. ونىڭ وزىندە، بىلىكتى باسشىلار جەرگىلىكتى حالىق اراسىنان شىعىپ جاتسا – وعان ورتالىق تا قولداۋ كورسەتۋگە ءماجبۇر. بۇل پرينتسيپ «رۋلىق» شەڭبەردەن شىعىپ، «جەرگىلىكتى جەردىڭ جاعدايىن جەتىك ءبىلۋ» سياقتى ىسكەرلىك-كاسىبيلىك پرينتسيپكە قۇرىلادى. بىراق، بۇل جەردە ءبىر «نو» بار: ول – مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىندەگى «مەملەكەتشىلدىك» ءپرينتسيپىنىڭ ساقتالماي، ونى «جەرشىلدىك»، «رۋشىلدىق»، «تامىر-تانىستىق»، «جەكە باسقا بەرىلگەندىك» پرينتسيپتەرى الماستىرىپ، تىپتەن، ودان سوراقىسى «جاعىمپازدىق»، «پاراقورلىق» سياقتى كەلەڭسىز قۇبىلىستاردىڭ ورىن الۋى كەزدەسۋدە. سونىڭ سالدارىنان بيلىكتەگى باسشىنىڭ ءوزى باسقاراتىن وڭىرگە دەگەن جاۋاپكەرشىلىگى تومەندەپ، ونىڭ لاۋازىمى «ۋاقىتشا، بيلىككە بارار باسپالداقتىڭ ءبىر ساتىسى» رەتىندە عانا سانالۋىنا مۇمكىندىك پايدا بولادى.  ءسويتىپ، ەگەر، بيلىك «ۋاقىتشا» بولسا، وندا، قانداي باسقارۋ ءپرينتسيپى وعان قولايلى؟ ارينە، ەڭ الدىمەن – سىبايلاستىق. سودان كەيىنگى ورىنداردا عانا «رۋشىلدىق»، «تانىستىق»، «جاعىمپازدىق» سياقتى قاتىناستار تۇرادى. الايدا، اۆتوريتارلىق قوعامداردا بيلىك ساتىسى جوعارى ورمەلەگەن سايىن − ءبارى ورىن الماستىرادى. ول دەڭگەيدە ەندى «رۋشىلدىق» پەن «تۋىستىق» ءرولى كۇشەيە باستايدى... بۇل زاڭدىلىق – بارلىق مونارحيالىق، اۆتوريتارلىق قوعامداردىڭ تابيعاتىنان تۋىندايتىن زاڭدىلىق. وعان قازاقتىڭ ءداستۇرلى «رۋلىق جۇيەسىنىڭ» ەش قاتىسى جوق دەسە بولادى!

«كلانارالىق» پەن «رۋارالىق» (رۋشىلدىق) دەگەننىڭ اراسىندا جەر مەن كوكتەي ايىرماشىلىق بار. ماسەلەن، كەڭ ماعىناسىندا، «كلانارالىق» دەگەنىمىز − بايلىق پەن بيلىكتى ءبولىسۋ كەزىندە ءورشيتىن قاتىناس ءتۇرى. كلاندار ءوز ماقساتى ءۇشىن قاجەت بولسا «رۋشىلدىقتى» سىرعىتا سالادى. سوندىقتان، وعان رۋشىلدىقتىڭ اسەرى جاناما تۇردە بولۋى مۇمكىن. ال، كەي جاعدايدا، «قازاق رۋشىلدىعى» «كلانارالىق» قاتىناسقا كەدەرگى بولىپ شىعادى. بۇگىندە «وڭتۇستۇك»، «سولتۇستىك» جانە ت.ت. بولىنەتىن كلانداردىڭ گەوگرافيالىق اتاۋلارى  شارتتى تۇردە عانا.  ولاردىڭ ءىس-ارەكەتى رۋلىق نەگىزدە ەمەس، ەكونوميكالىق-ساياسي نەگىزدە تۇزەلەتىندىكتەن – ولار بۇكىل مەملەكەت اۋقىمىن قامتيدى. ەندەشە، بۇدان مەن بالەندەي رۋشىلدىقتى كورىپ تۇرعانىم جوق. مۇمكىن، باستاپقى دەتوناتور رەتىندە ول بەلگىلى ءبىر مىندەتىن اتقارعان بولار. بىراق، ودان ءارى قاراي كلاندار ءوز بەتىمەن «ءومىر ءسۇرۋىن» جالعاستىرادى.

ال، رۋشىلدىقتىڭ پايداسى بار ما؟ بۇعان جاۋاپ بەرۋ دە وڭاي ەمەس. نەگە؟ سەبەبى، بىزدە «رۋشىلدىققا نازار اۋدارمايتىن» الىپ وندىرىستەر وتە از. ال، «شاعىن جانە ورتا» دەپ اتالاتىن بيزنەس نە كاسىپكەرلىك، ادەتتە، تۋىستىق جانە رۋلىق نەگىزدە پايدا بولاتىنى – قالىپتى جاعداي. ونىڭ ەش سوكەتتىگى جوق، قايتا، كارنەگي بويىنشا وسىلاي بولۋى دا كەرەك. ويتكەنى، شاعىن كاسىپورىندى ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن ۇجىمدىق ماقساتتىڭ ورتاق بولۋى ماڭىزدى. ول ماقسات ءبىر-بىرىنە جاقىن ادامدار اراسىندا الدىمەن پايدا بولادى. بىزدەگى جاعدايدا – «ءبىر اتا بالالارىندا»، «تۋىستار مەن رۋلاستار اراسىندا» جۇزەگە تەزىرەك اساتىنى جاسىرىن ەمەس. بۇل – ءپوزيتيۆتى جاعداي. ۇرپاقتار اراسىنداعى ساباقتاستىق وسىلاي جالعاسىن تابادى. بۇل – قازاق ۇلتىنىڭ ىرگەتاسىن ۇستاپ تۇرعان قۇندىلىق.

الايدا، كاسىپورىن كەڭەيگەن سايىن، ءوندىرىس دامىعان سايىن – تۋىستىق قاتىناستى كاسىپكەرلىك پەن كاسىبي بىلىكتىلىك الماستىرا باستايدى. رۋشىلدىق ەكىنشى قاتارعا سىرعي بەرەدى. سوندىقتان، قازىرگى كەزدە، جوعارعى بۋىنداعى رۋشىلدىقتى تەجەي وتىرىپ، ونى شاعىن كاسىپكەرلىككە  قاراي بۇرا الساق – قازاقستان كوپ نارسەدە ەكونوميكالىق تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلا باستايدى. ازاماتتار دا ءوز قۇندىلىعىن تۇيسىنە باستايدى. بۇل – وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتىڭ قاينار باستاۋى!

قازاقتىڭ عاسىرلارعا سوزىلاتىن رۋلىق جۇيەسى وسىلاي بولعان، ول ءالى دە پايداسىن تيگىزەتىن قۋاتقا يە. سوندىقتان، ونى بەلگىلى ءبىر كلانداردىڭ قۇرالىنا اينالۋىنا قوعام بولىپ، ۇلت بولىپ قارسى تۇرۋىمىز قاجەت. ال ونىڭ اۆانگاردىندا وزىق ويلى، جان-جاقتى ءبىلىمدى جاستارىمىزدىڭ جۇرگەنى ابزال. قوعام تاراپىنان وسىنداي تالاپ كۇشەيگەن سايىن – ءبىز دە بۇل كەسەلدەن قارقىندى تۇردە ارىلا بەرەتىن بولامىز.

قازىرگى زامانا اعىمى بىزگە وسىنداي مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق دامۋدىڭ نوبايىن ۇسىنىپ وتىرعانىن ۇلت بولىپ سەزىنە باستاساق – قيىنشىلىقتىڭ ءبارىن جەڭىپ شىعاتىنىمىزعا مەن سەنەمىن!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz

41 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1571
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2265
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3565