بۇگىن ۇكىمەت ۇيىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ توراعالىق ەتۋىمەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى ءوتتى. وعان ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن ءوڭىر اكىمدەرى قاتىستى. اۋەلى ۇكىمەتباسى اسقار مامين، سوسىن ۇلتتىق بانك توراعاسى ەربولات دوساەۆ، ءۇشىنشى بولىپ ۆيتسە-پرەمەر بەردىبەك ساپارباەۆ ءسوز الدى. اسقار مامين ءوزى پرەمەرلىك ەتكەن 11 ايلىقتى، وتكەن جىلدى قورىتىندىلاپ ەسەپ بەردى. بايانداما جاسادى.

«كەرەمەتتىڭ» كوكەسىن كولگىنوۆ ەستىدى

ءۇشىنشى بولىپ ءسوز العان ۆيتسە-پرەمەر بەردىبەك ساپارباەۆتان سوڭ ميكروفون استانا اكىمى التاي كولگىنوۆكە ءتيدى. «كەرەمەتتىڭ» كوكەسىن دە وسى كولگىنوۆ ەستىدى. پرەزيدەنت توقاەۆ ونىڭ جۇمىسىنا وڭ باعا بەرىپ، بارلىعىنىڭ كوزىنشە ماقتادى.

توقاەۆ: ەلوردا اكىمىنە قاتىستى ايتاتىن بولسام، ونىڭ جۇرگىزىپ جاتقان بەلسەندى جۇمىسىن وڭ باعالايمىن. قالا تۇرعىندارىمەن، ونىڭ ىشىندە ماسەلەسى بار اۋدان تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋ جۇمىستارى جاقسى ءجۇرىپ جاتىر. ادامدارمەن كەزدەسىپ ءبىزدىڭ ساياساتىمىزدى، ونىڭ ىشىندە ەلوردا تۇرعىندارى اتاپ وتەتىن ماسەلەلەر مەن مۇمكىندىكتەردى ءتۇسىندىرىپ ءجۇرسىز.

مەملەكەت باسشىسى كۇن تارتىبىندەگى تاعى ءبىر ماسەلە - استانانى، ونىڭ ىشىندە قالا شەتىن الەۋمەتتىك، تۇرعىن-ءۇي جانە كولىك ينفراسترۋكراسىمەن قامتاماسىز ەتۋ كەرەگىن ايتتى.

توقاەۆ: ۇنەمى قالانى كورىكتەندىرۋمەن اينالىسۋ كەرەك. بۇعان اۋدان اكىمدەرىن دە، سونىمەن قاتار، ورىنباسارلارىڭىزدىڭ ءبىرىن دە تارتۋىڭىز كەرەك. كەرەك ماماندار جەتپەسە، الىڭىز. ۇكىمەتپەن كەلىسىپ، بۇل قىزمەتكە كىمدى تارتۋعا بولاتىنىن اقىلداسىڭىز. سەبەبى كەز كەلگەن قازاقستاندىق بولسىن، شەتەلدىك ازامات بولسىن قالانىڭ كوركىنە نازار اۋدارادى. ارينە، ول كليماتتىق جاعدايعا دا بايلانىستى ەكەنىن تۇسىنەمىن. بۇل جەردە وڭاي ءىس جوق، ۇنەمى قالانى اباتتاندىرۋمەن اينالىسۋ كەرەك. سەبەبى استانا - مەملەكەتىمىزدىڭ ايناسى.

اباي تويىنا بولىنەتىن شىعىندى قىسقارتۋدى تاپسىردى

كەزەك شقو اكىمى دانيال احمەتوۆكە كەلدى. پرەزيدەنت اباي تويىنا جۇمسالاتىن قارجىنى باقىلاۋعا الۋدى تاپسىردى. ءتىپتى، اباي تويىنا بولىنەتىن شىعىندى قىسقارتۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

توقاەۆ: بۇل شارا – ۇلى تۇلعانى ۇلىقتاۋعا ارنالادى. سوندىقتان، كوپ كانسەرت وتكىزىپ، شەتەلدەن ءارتىس شاقىرىپ اۋرە بولماڭىزدار. ءتىپتى، دەمەۋشىلەردىڭ كومەگىمەن بولسىن... مەنشە بولسا، ناقتى-ناقتى ءىس-شارالاردى وتكىزۋ كەرەك. ىسكەرلىك فورماتتا ءوتۋى ءتيىس. ءسىز اكىمدەردىڭ ىشىندەگى ەڭ تىجىربيەلى مامانسىز. ابايدىڭ 175 جىلدىعى اياسىندا وتەتىن ءىس-شارالاردى باقىلاۋعا الۋىڭىز كەرەك. بارلىق ءىس-شارالار وسى باعىتتا ءوتۋى كەرەك.

پرەزيدەنت توقاەۆ سەمەيگە ارنايى ستاتۋس بەرۋ تۋرالى، ونان سوڭ بۇقتىرما سۋ قويماسىنا كوپىر سالۋ جايىن ايتتى.

توقاەۆ: مەنىڭ شەشىمىممەن سەمەيگە «تاريحي ورتالىق» مارتەبەسى بەرىلدى. بۇل جاي عانا اتاۋ ەمەس. ءبىراز جۇمىس جاساۋ كەرەك. بۇل تاريحي ورتالىقتىڭ تۇرعىندارى ۇكىمەت نازارىندا ەكەنىن سەزىنۋى كەرەك. مەنىڭشە، بۇل ءسىزدىڭ قولىڭىزدان كەلەتىن ءىس. وتكەندە كەزدەستىك. ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق احۋالىن تالقىلادىق. كورسەتكىشتەر جامان ەمەس. بۇقتىرماعا كوپىر سالاتىن بولىپ كەلىستىك. بۇل الەۋمەتتىك ماڭىزى بار نىسان. بۇل قاراپايىم حالىققا عانا پايدالى ەمەس. سونداي-اق، قوسىمشا ينۆەستيتسيا تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان وسى ماسەلەمەن اينالىسۋ كەرەك.

توقاەۆ باتالوۆقا: وبلىسقا ءىس-ساپارمەن بارامىن. كورەمىز...

ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ الماتى وبلىسى اكىمى اماندىق باتالوۆتى جاۋاپقا الدى. وبلىستى گازداندىرۋ جايىن سۇرادى. 30 پايىزدىق كورسەتكىشتىڭ از ەكەنىن ەسكەرتتى. ءوز كەزەگىندە اكىم اماندىق باتالوۆ بيىل گازداندىرۋ جۇمىسىن 56 پايىزعا جەتكىزەتىنىن ايتتى. «مەن اۋەلى، بۇل قىزمەتكە كىرىسەردە كورسەتكىش 9-11 پايىز عانا بولعان» دەپ سويلەدى.

توقاەۆ: گازداندىرۋعا قاتىستى سۇراق تۋىنداپ وتىر. مەندەگى دەرەك بويىنشا، 470 ەلدى-مەكەننىڭ تەك 30 پايىزى گازبەن قامتىلعان ەكەن. نە بولدى؟ نە ماسەلە؟

باتالوۆ: ۇكىمەتتىڭ قولداۋىمەن، ءبىز الماتىدان تالدىقورعانعا دەيىن 254 شاقىرىم گاز ماگيسترالىنىڭ جۇمىسىن اياقتادىق. سوسىن ءوز بيۋدجەتىمىزدەن قارجى ءبولىپ، تەكەلىگە دەيىن گاز تارتتىق. قازىر تالدىقورعاننان ۇشارالعا گاز تارتىلىپ جاتىر. جول-جونەكەي ەكى اۋدان قامتىلادى. ال گاز تارتىلۋى كەرەك ەلدى-مەكەندەر تۋرالى ايتار بولساق، بيىل ءبىز جالپى 1,4 ميلليون ادامعا گاز جەتكىزەمىز. بۇل وبلىس حالقىنىڭ 56 پايىزى گازبەن قامتىلادى دەگەن ءسوز.

توقاەۆ: بيىل، ەكىنشى جارتىجىلدىقتا وبلىسقا ءىس-ساپارمەن بارامىن. كورەمىز...

بىلتىر ينفلياتسيادان «چەمپيون» بولدىق...

توقاەۆ: ۇكىمەت جوسپارلانعان كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزدى. ماكروەكونوميكالىق جاعداي تۇراقتى. الەمدىك ەكونوميكادان قالىپ قويعان جوقپىز. جاقسى جۇمىس. شاعىن بيزنەستى تەكسەرۋگە موراتوري ەنگىزىلگەن. ۇكىمەت پرەزيدەنت تاپسىرماسىن ورىنداپ جاتىر دەپ ايتۋعا بولادى. دەسە دە، ەكونومكالىق دامۋ ماسەلەسى ءالى دە وزەكتى. وتكەن جىلى ءبىز ينفلياتسيادان «چەمپيون» بولدىق... 2019 جىلدىڭ 11 ايىندا ءجىو-گە شاققانداعى نەسيە پورتفەلى 23 پايىزدان 22 پايىزعا تومەندەگەن.

ۇكىمەت شەشىم قابىلداي ءبىلۋى كەرەك

توقاەۆ: رەفورمالاردى ىسكە اسىرۋ بارىسى باياۋ ءجۇرىپ جاتىر. مويىنداۋ كەرەك. ەل ەكونوميكاسى ءۇشىن رەفورمالاردىڭ باعدارلامالارىن ازىرلەۋ ماڭىزدى. بىزگە نەگىزگى پروبلەمالاردى شەشەتىن جاڭا ەكونوميكالىق باعام كەرەك. رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن شەشىم قابىلداي ءبىلۋ كەرەك. مەن ۇكىمەتتى شەشىم قابىلداۋعا شاقىرامىن.

سوسىن ۇكىمەت مۇشەلەرىن، ياعني مينيسترلەردى شەشىم قابىلداي المايتىنىن ايتىپ،ەسكەرتۋ جاسادى.

توقاەۆ: قازىرگىدەي حالىقارالىق باسەكەلەستىك جاعدايىندا بۇلاي جۇمىس جاساۋعا بولمايدى. رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. پرەزيدەنت تە، پرەمەر-مينيستر دە باقىلاۋشى بولىپ، توبەلەرىنەن ءتونىپ تۇرۋى مىندەتتى ەمەس. سوندىقتان، مەملەكەتتىك اپپارات ءتيىمدى جانە جىلدام جۇمىس جاساۋ كەرەك.

كرەديتتى تولەي الاتىن ادامعا بەرۋ كەرەك

توقاەۆ: بىلتىر قيىن جاعدايعا تاپ بولعان جىرتى ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ قارىزى جابىلدى. 1,2 ميلليونعا جۋىق قازاقستاندىقتىڭ تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەرى بويىنشا ءوسىمپۇلدارى مەن ايىپپۇلدارى كەشىرىلدى.

كرەديتتى تولەي الاتىن ادامعا بەرۋ كەرەك. بىزدە جەكە تۇلعالارعا بەرىلەتىن نەسيە 6,7 تريلليون تەڭگە بولعان. ول ەرتەڭ قايتارىلا ما، جوق پا، تاعى بەلگىسىز...

سوندىقتان بانك جۇيەسىن رەتكە كەلتىرۋ كەرەك. مۇنى كەيىنگى قالدىرماي، قازىردەن باستاپ قولعا الۋ قاجەت. ۇلتتىق بانك ءبىر رەتىن تابۋى ءتيىس.

قىمبات كولىكتەر، فورۋم، سەمينارلارعا موراتوري جاريالاۋدى ۇسىندى

توقاەۆ: قىمبات كولىكتەر مەن جيھازدار الۋ، ءتۇرلى فورۋمدار مەن سەمينارلار وتكىزۋگە كەتەتىن شىعىندارعا ۇزاقجىلدىق موراتوري جاريالاۋدى ۇسىنامىن. ءىس-شارالار تاجىربيەلىك جانە يدەولوگيالىق تۇرعىدان پايدالى بولۋى كەرەك.

دەمونوپوليزاتسيا بويىنشا

توقاەۆ: ۇكىمەت ناقتى شارالاردى قابىلداپ، دەمونوپوليزاتسيا بويىنشا ناقتى شارالاردى قابىلداۋى قاجەت. اكىمشىىلك جانە ەكونوميكالىق كەدەرگىلەردى جويىپ، جاڭا كاسىپكەرلەرگە مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك.

توقاەۆ: ۇشاق اپاتىنان زارداپ شەككەندەر وتەماقى الماعان. نەگە؟

پرەزيدەنت بەك ەير اپاتىنان زارداپ شەككەندەردىڭ ءالى كۇنگە وتەماقى الماعانىن، ۇكىمەت پەن اكىمدىكتەر زارداپشەككەندەرگە كومەك سورسەتۋى كەرەكتىگىن ايتتى.

توقاەۆ: وكىنىشكە وراي، وتكەندە بەي ەير ۇشاعى اپاتقا ۇشىرادى. ماعان سول اپاتتان زارداپ شەككەندەردەن حاتتار كەلىپ جاتىر. ولار وتەماقى الماعان. كەيبىرى اۋرۋحانادا جاتىر. كەيبىرى ەڭبەككە جارامسىز بولىپ قالعان. بۇعان بايلانىستى نە ىستەلىپ جاتىر؟

ءوز كەزەگىندە ۆيتسە-پرەمەر رومان سكيالر قازا تاپقانداردىڭ وتباسىلارىنا 4 ميلليون تەڭگەدەن بەرىلگەنىن ايتقان.

سكليار: جولاۋشىلاردىڭ بارلىعى ساقتاندىرىلعان. جاقىن ارادا وتەماقى بەرىلەدى. قازىر قاجەتتى قۇجاتتار دايىندالىپ بولدى. زارداپ شەككەندەر ءارتۇرلى ايماقتاردىڭ ادامدارى. جالپى 52 ادام. ولارعا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى مەن جەرگىلىكتى باسقارۋشى ورگاندار كومەكتەسەدى.

توقاەۆ: جىلدامداتۋ كەرەك. بۇل ماسەلەگە اكىمدەردىڭ نازارىن اۋدارامىن. ۇكاىمەت پەن اكىمدىكتەر كومەكتەسۋى كەرەك. بۇل پروبلەمانى تەزدەتىپ شەشىڭىزدەر!

مەملەكەتتىك حولدينگتەر جانە تريلليوندار

توقاەۆ: 2007-2018 جىلدار ارالىعىندا مەملەكەتتىك حولدينگتەرگە 7 تريلليون تەڭگە ءبولىنىپتى. بۇل از اقشا ەمەس. دەمەك، ەل دە جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىن كورۋى كەرەك. ەسەپ كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، جۇيەلىك پروبلەمالار بار. «بايتەرەك» حولدينگى. بۇل – 68 ۇيىم. ونىڭ 11-ءى ەنشىلەس ۇيىمدار. 2,8 مىڭ قىزمەتكەر. «قازاگرونىڭ» 3 ەنشىلەس كومپانياسى بار. 2 مىڭ قىزمەتكەر. «باتەرەكتىڭ» اكىمشىلىك شىعىنى 54 ميلليارد تەڭگەدەن اسقان. ونىڭ 24 ميللياردى جالاقى ەكەن.

پەداگوگتىق كادرلار جەتىسپەۋشىلىگى تۋرالى

توقاەۆ: ديپلوم ساتىپ، جوعارى ءبىلىمنىڭ بەدەلىن تۇسىرەتىن جەكەمەنشىك وقۋ ورىندارىنان ءبىرجولا قۇتىلۋ كەرەك. بۇل ماسەلەنى وسى جىلى شەشۋىمىز قاجەت.

شەتەلدىك نومەرلى كولىكتەرگە 1 جىلعى ۋاقىت بەرىلەدى

مەملەكەت باسشىسى شەتەلدىك نومەرلى كولىكتەر ماسەلەسىن ءسوز ەتتى. قۇزىرلى ورگاندارعا تاپسىرىپ، ماسەلەنى شەشۋگە 1 اي ۋاقىت بەردى.

توقاەۆ: قازىر قازاقستاندا ەاەو ەلدەرىنەن اكەلىنگەن كولىكتەر پروبلەماسى وزەكتى بولىپ تۇر. ولار ءدال ۋاعىندا تىركەۋگە الىنباعان. مىسالى، ءبىزدىڭ ازاماتتار رەسەي مەن قىرعىزستاننان كولىكتى سەنىمحاتپەن ساتىپ الىپ جاتىر.

ال ارمەنيادان ءبىزدىڭ ەلدىڭ زاڭنامالارىن بۇزا وتىرىپ، تەحپاسپورت جاساتىپ ساتىپ الادى. ونداي كولىكتەردىڭ دەنى ەسەپكە، تىركەۋگە الىنبايدى. ونداي كولىكتەر وتە كوپ.

ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ۇكىمەتكە 1 اي ۋاقىت بەرەمىن. 2020 جىلدىڭ 1 اقپانىنان باستاپ 1 رەتكى ۋاقىتشا تىركەۋ جاساپ بەرۋ كەرەك. ول 2021 جىلدىڭ 1 ناۋرىزىنا دەيىن عانا جارامدى بولادى. ونداي كولىكتەر تەحنيكالىق رەگلامەنتتەرگە ساي بولۋى كەرەك. ازاماتتار باج سالىعى مەن تىركەۋ اقىسىن تولەۋى ءتيىس. ۋاقىتشا تىركەلگەن كولىكتەردى ساتۋعا نەمەسە باسقا ادامعا سەنىمحات ارقىلى بەرۋگە بولمايدى.

2021 جىلدىڭ 1 ناۋرىزىنا دەيىن كولىك يەلەرى كەدەندىك سالىقتى تولەپ، تىركەۋگە تۇرۋلارى كەرەك. نەمەسە، كولىكتى ەلدەن شىعارۋ، ايتپەسە زاڭ اياسىندا جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.

توقاەۆ: كورگەندەرىڭىزدەي، مەن بۇگىن سوگىس جاريالامايمىن. كەمشىلىكتەر جوق ەمەس. سوگىس جاريالاۋ – ماسەلەنىڭ شەشۋدىڭ ءتيىمدى ءتاسىلى ەمەس. بۇل مەنىڭ ءپرينتسيپىم. كەمشىلىكتەردى تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرەمىن. كوكتەمتە بۇل ماسەلەلەرگە قايتا ورالاتىن بولامىز.

ايتا كەتەيىك، وسىعان دەيىن الەۋمەتتىك جەلىدە بۇگىنگى ۇكىمەت وتىرىسىنان كەيىن اسقار مامين باستاعان ۇكىمەت مۇشەلەرى وتستاۆكاعا كەتەدى دەگەن اڭگىمە تاراعان. الايدا، پرەزيدەنت بۇگىنگى ۇكىمەت ەسەبىنەن سوڭ، مامينگە ءارى قاراي جۇمىسىن جالعاستىرۋدى جانە بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ قاجەتتىگىن ايتىپ، سەنىم ءبىلدىردى.

Abai.kz