سەناتور مۇرات اعا باقتيارۇلىمەن الەۋمەتتىك جەلىدە دوس بولعانىما ەكى جىل بولىپتى. شاماسى، مۇرات اعانىڭ الەۋمەتتىك جەلىگە تىركەلگەنىنە دە سول ەكى جىل بولعان بولسا كەرەك. مەن ءۇشىن مۇرات اعا – ورنى ەرەكشە بولەك تۇلعا! دوستىعىمىزدىڭ ەكى جىلدىعى ورايىندا، اعامىز تۋرالى ءبىر-ەكى اۋىز ءسوز ايتا كەتكەندى ءجون كوردىم.

2014 جىلدىڭ قىركۇيەك ايى بولسا كەرەك، مەنىڭ «جاس الاش» گازەتىنە «پارلامەنت ءۇيى - بۇرحاندار مۇلگىپ وتىراتىن بۇتحانا ەمەس» دەگەن كولەمدى ماقالام شىقتى.

ماقالادا كەشە عانا ومىردەن وزعان، جاتقان جەرى جايلى بولعىر ەكس-دەپۋتات كامال بۇرحانوۆتان باستاپ بۇكىل پارلامەنتتى قاتتى سىناعان بولاتىنمىن.
سەبەبى 2013 جىلى جەلتوقساندا ءتورت جىلسىز ازاماتتىق بەرىلمەيتىن ەتىلىپ قابىلدانىپ كەتكەن «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭى ەلباسىمىزدىڭ جارلىعىمەن قايتا قارالعالى جاتقان تۇس ەدى – بۇل!

سول قايتا قارالاتىن زاڭنىڭ باسى-قاسىندا بولۋ ءۇشىن بىزگە ماجىلىستەگى جۇمىس توبىنا كىرۋ كەرەك بولدى. سوعان ساڭلاۋ ىزدەپ جۇرگەندە، مارقۇم كامال نيزامۇلى كەزدەسە قالماسى بار ما؟! ءوتىنىش ايتا باستاپ ەدىم، كامەكەڭ قاشقالاقتاپ، جۇرە جاۋاپ بەرىپ، كەتىپ قالدى.

ونىڭ ۇستىنە، قاتاڭ زاڭ قابىلدانىپ جاتقاندا، ساناۋلى عانا ەك-ءۇش دەپۋتات بولماسا، پارلامەتتىڭ قوس پالاتاسىنىڭ ءۇنى ىشىنە ءتۇسىپ، تىلدەرىن جۇتىپ قويعانى تاعى بار.

ءسويتىپ، قايناپ تۇرعان قىجىلدىڭ ۇستىنە قىجىل قوسىلدى. نە كەرەك، ماقالا شىعىپ، ەكى كۇن وتكەن سوڭ، تەلەفونىم شىر ەتە ءتۇستى. قاراسام، وڭكەي 11111... دەپ كەلەتىن «كرۋتوي» نومەر. تەلەفوندى كوتەرگەنىم سول ەدى، ار جاعىنان، «اۋىتجان، اسسالاۋماعالايكۋم!»- دەگەن كۇمبىرلەگەن قۇلاققا جاعىمدى قوڭىر داۋىس ەستىلدى. «مەن مۇرات باقتيارۇلى دەگەن سەناتور اعاڭمىن عوي. «جاس الاشتان» ماقالاڭدى وقىپ، تەلەفونىڭدى الماتىداعى كىسىلەردەن سۇراپ ءجۇرىپ تاۋىپ الدىم. ەستىسەم، استانادا تۇرادى ەكەنسىز. مۇمكىندىك بولسا، ەرتەڭ ماعان كەلىپ كەتەسىڭ بە، اينالايىن. ەگەر، بولماسا، ءوزىم بارايىن ساعان...»، دەدى مۇرات اعا.

بىلدەي سەناتور شاقىرىپ تۇرسا، مەنىڭ كەرگيتىن نە ءجونىم بار، «بارام، اعا، بارام، ءوزىم بارام...»، دەپ جاتىرمىن.

بۇل – كوشى-قون ماسەلەسىنە بايلانىستى مەنى وزىنە شاقىرعان ەكىنشى شەنەۋنىك.

ونىڭ الدىندا «ناعاشىما حات» اتتى ماقالاما بايلانىستى، سول كەزدەگى پرەزيدەنت كەڭسەسىنىڭ جەتەكشىسى ماحمۇت اعا قاسىمبەكوۆ اقورداعا شاقىرىپ، قاتاڭ زاڭنىڭ قايتا قارالاتىنىن جەتكىزىپ، قۋانتىپ تاستاعان بولاتىن.

مۇرات اعامەن كەزدەسەتىن ۋاقىتتى كەلىسىپ العان سوڭ، تەلەفوندى قويدىق.

سەناتور مۇرات باقتياۇلىنىڭ سەنات تورىنەن كوشى-قون، قانداستار ماسەلەسى تۋرالى وقتىن-وقتىن سويلەپ، ماسەلە كوتەرىپ كەلە جاتقانىن بۇرىننان بىلەتىن ەدىم. ەرتەسى، مەجەلەگەن ۋاقىتتا پارلامەنت ۇيىنە بارىپ، اعامىزدىڭ قابىلداۋىندا بولدىم. قۇشاقتاسىپ امانداستىق. ءوزىم-اق قۇيايىن دەگەنىمە كونبەي، ءداۋ دەنەسىمەن جەڭىل قوزعالىپ شاي قۇيىپ بەردى اعا. ءجون سۇراسىپ العان سوڭ، اسىقپاي وتىرىپ، كوشى-قون، قانداستار ماسەلەسى تۋرالى ۇزاق اڭگىمەلەستىك. مۇرات اعا ۇرىمجىگە ەمدەلۋگە بارعان ساپارىندا ءوزى كولىك جالداپ ءمىنىپ، قالا ماڭىنداعى قازاقتار وتىراتىن اۋىلدارعا دەيىن بارىپ، ولاردىڭ حال-جاعدايىن ءبىلىپ، كوزىمەن كورىپ قايتقان ەكەن. قازاق بالالارىنىڭ انا تىلىنەن ايىرىلىپ قالعانىن كورىپ، ەلگە جۇرەگى سىزداپ ورالىپتى. مەن دە قاتىستى زاڭنامالارداعى كەمشىلىكتەر مەن كەدەرگىلەردى جىپكە ءتىزىپ ايتىپ بەردىم.

ءبىر قىزىعى، مۇرات اعا ماقالام تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ايتقان جوق. اڭگىمە اياقتالار تۇستا «نە ءبۇيىمتايىڭ بار؟ مەنەن نە كومەك كەرەك؟!»، دەپ سۇرادى سەناتور اعا.

مەن ماجىلىستەگى جۇمىس توبىنا شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ وكىلىنەن ءبىر-ەكى ازامات كىرىپ، الدا قايتا قارالاتىن زاڭ جوباسىنىڭ باسى-قاسىندا بولساق، ول ءۇشىن مۇمكىندىك بولسا، ءبىر ازاماتتى قوعامدىق كەڭەسشى ەتىپ الساڭىز دەگەن ءوتىنىشىمدى ايتتىم. ەكى سوزگە كەلگەن جوق، مۇرات اعا بىردەن كەلىسىمىن بەردى.
سەنەسىز بە، «وسىنداي دا حالىق قالاۋلىسى بار ەكەن-اۋ!»، دەپ قاتتى قۋاندىم جانە ەرەكشە تاڭىرقادىم.

سىرتقا شىعىپ، «جەبەۋ» رقب-نىڭ توراعاسى ءومارالى ادىلبەككە قوڭىراۋ شالىپ، ءمان-جايدى ايتىپ، مۇرات اعاعا قوعامدىق كومەكشى بولۋدى ۇسىندىم. ماقسات – اعالارىمدى اقوردا جاققا تارتۋ، بيلىككە جاقىنداتا ءتۇسۋ. نە دەگەنى ەسىمدە جوق، ومىكەڭ ونشا كەلىسە قويمادى. ارى قاراي كۇتىپ، ەزىپ-قىرتىپ تۇراتىن ۋاقىت جوق، راقىم ايىپۇلىنا تەلەفون سوعىپ، ومارالىگە ايتقان ءوتىنىشتى باياندادىم. راقاڭ بىردەن كەلىسىپ، ەرتەسى-اق، ەلورداعا ۇشىپ كەلدى.

مۇرات اعا ەكەۋمىزدى مەيرامحاناعا دامگە شاقىرىپ، قوناق قىلدى. ەرتەسى-اق،
«راقىم ايىپۇلى پارتامەنت سەناتى دەپۋتاتىنىڭ قوعامدىق كومەكشىسى» دەگەن كۋالىكتى قولىمىزعا ۇستاتتى.

ايتپاقشى، راقىم ايىپۇلىن 2011 جىلى ءماجىلىس دەپۋتاتى بەكبولات تىلەۋحانعا تانىستىرىپ، ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ قوعامدىق كومەكشىسى جاساپ جىبەرگەن ەدىم. راقاڭ سول جىلى الماتىدان ۇشىپ كەلىپ، ماجىلىستەگى جۇمىس توبىنا قاتىسىپ، بەكبولات قانايۇلىنىڭ كومەگىمەن اتالعان زاڭنىڭ «ورالمانداردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى» دەگەن 26-بابىنا «3) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العاننان كەيىن قولدا بار قۇجاتتارىنىڭ نەگىزىندە اتىن، اكەسىنىڭ اتىن (ول بولعاندا) جانە تەگىن قازاق تىلىندە دۇرىستاپ جازۋعا;» بولاتىن ەتىپ، جاڭا تارماقشا قوسىپ قايتقانى بار. سونىڭ ارقاسىندا اقىن ۇلاربەك ءىنىمىز «بايتايلاق ۇلاربەك دالەيۇلى» اتانعان ەدى.

كوپ وتپەي، راقىم ەكەۋمىزدى مۇرات اعا قىزىلورداعا تويعا شاقىردى. بارىپ، اعامىزدىڭ تۋمالارى مەن ەل-جۇرتىن، ولاردىڭ جەرلەستەرىنە دەگەن ىستىق ىقىلاسى مەن ەرەكشە قۇرمەتىن كورىپ قايتتىق.

سول كۇندەردەن باستاپ، مۇرات اعا مەن ءبىزدىڭ ارامىزدا دوستىق، اعالى-ىنىلىك قارىم-قاتىناس ورنادى. كەز-كەلگەن ۋاقىتتا تەلەفون شالىپ، ءتىپتى قابىلداۋىنا كىرىپ، قانداستارىمىزعا قاتىستى ۇسىنىستارىمىزدى ايتىپ تۇرامىز.

2015 جىلى «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋ ەنگىزگەن كەزدە سول 2011 جىلى ەنىپ كەتكەن كەدەرگىلەردى الىپ تاستاۋ، قالىپ قالعان قاجەتتى نورمالاردى تولىقتاۋ وڭايعا سوققان جوق. مىنە، بيىلعا دەيىن سونى جونگە كەلتىرۋ ءۇشىن ارپالىسىپ جاتىرمىز.

مۇرات اعانىڭ باس بولىپ، ۇكىمەتكە حات جازۋىمەن قىتايدان كەلەتىن قانداستارىمىزدىڭ كەلگەن ەلىنەن تىركەۋدەن شىعىپ كەلۋى ماسەلەسى نورماتيۆتىك قۇجات ارقىلى رەتتەلدى. سوڭى – «سوتتىلىق تۋرالى» انىقتاما – 2017 جىلى ەلباسىنىڭ دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ بەسىنشى قۇرىلتايىنداعى تاپسىرماسىمەن تالاپ ەتىلمەيتىن بولىپ شەشىلدى.

مۇرات باقتيارۇلى وسىمەن ەكى مارتە سەنات دەپۋتاتتىعىنا سايلانعان تۇلعا. اعامىز مەملەكەتتىك ءتىل، ءبىلىم سالاسى بويىنشا ۇنەمى باتىل-باتىل پىكىرلەر ايتىپ كەلەدى.

ناقتىلاپ ايتساق، مۇرات باقتيارۇلىنىڭ «قازاقستاندا ءبىر-اق مەكتەپ بولۋ كەرەك، ول – قازاق مەكتەبى»، «تاۋەلسىزدىك العالى ەكى-اق زاڭ مەملەكەتتىك تىلدە دايارلاندى»، «بايقوڭىرداعى حالىق دەنساۋلىعى عارىشتان دا جوعارى تۇرۋى ءتيىس»، «جاڭادان مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ كەرەك»، «مەملەكەتتە ءوز مەملەكەتتىك تىلىنە جاناشىرلىق بولماسا، تىلگە دەگەن بەتبۇرىس بولمايدى»، «مەملەكەتتىك ءتىل ەڭ باستى قۇندىلىق بولۋى ءتيىس»، «قىتايلار قازاقستاندى باسىنان باقايشىعىنا دەيىن زەرتتەپ وتىر»، «زاڭداردى الدىمەن قازاق تىلىندە جازۋى كەرەك», اسىرەسە، «قازاقستان — كوپۇلتتى مەملەكەت ەمەس. قازاق ەلىنە يەلىك ەتەتىن جالعىز ۇلت ول- قازاق. ال, قالعاندارى ءار ءتۇرلى سەبەپتەرمەن قازاق جەرىندە قالىپ قويعان ەتنوستار. ولار دا قازاقستاننىڭ تەڭ قۇقىقتى ازاماتتارى» دەگەن دەپۋتاتتىق مالىمدەمەلەرى مەن سوزدەرىن پارلامەنتتە ەكىنىڭ ءبىرى ايتىپ جۇرگەن جوق! بۇل بۇگىنگى تاڭداعى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەر. مۇرات اعا ءوز ويلارىن سەنات تورىندە ايتىپ قانا قويماي، باسپاسوزدە، سونىڭ ىشىندە «Abai.kz» سايتىندا اشىق جاريالاپ ءجۇر.

بۇل - ناعىز تۇلعاعا ءتان مىنەز بەن ۇستانىم!

مۇرات باقتيارۇلى – مۇراتى بيىك، ءپرينيسىبى قاتاڭ جانە دەسى باسىم ازامات! سولاي بولا تۇرا، تاعى وتە كىشىپەيىل، جۇرەگى كەڭ، باۋىرمال كىسى.

قازىر پارلامەنتتە حالىقتان كىسىكيىك قۇساپ ۇركىپ جۇرەتىندەر كوپ. قولىنا دايىنداپ بەرگەن ۇسىنىسىڭدى قورعاي الماي، قايتارىپ الاتىن
تابانىنىڭ ءبۇرى جوقتاردى كورىپ، كەيدە ءتۇڭىلىپ كەتەسىڭ... دەمەك، دەپۋتاتار مۇرات اعادان ۇلگى الۋى كەرەك.

ەگەر، پارلامەنتتىڭ قوس پالاتاسىندا وتىرعانداردىڭ 30 پايىزى مۇرات باقتيارۇلى سەكىلدى بولعاندا، زاڭ شىعارۋشى بيلىكتىڭ بەدەلى بۇدان بەس ەلى بيىك بولار ەدى! پارلامەنتتە كىلەڭ تۇلعالار مەن تاجىربيەلى ماماندار وتىرۋى كەرەك!

اۋىت مۇقيبەك،

قر پرەزيدەنتى جانىنداعى

ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەسى.

Abai.kz