مەملەكەتتىك ءتىل تاعدىرىنىڭ شەشىلمەۋى -   مينانىڭ  زالالسىزداندىرىلماۋى...

«سامارقاندا ءبىر اپكەم بار،  بۇدان دا وتكەن سوراقى» دەگەندەي، ءبىز قازاق تىلىنە قارسى بيلىك پەن ىشتەگى كەيبىر وپپوزيتسيا وكىلدەرىن سىناپ جاتقاندا، سىرتتاعى «سىرتتان» ءابليازوۆ تا قازاق تىلىنە قارسى ەرتىسباەۆتىڭ ەرتەگىسىنە قوسىلىپ، شىن پيعىلىن جاسىرا الماي قالدى...

ەلدىڭ كوزىن جەتكىزۋ ءۇشىن ءابليازوۆ ۇندەۋىن سوزبە-ءسوز كەلتىرەيىك: «...سىزدەردىڭ ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن جويۋ ارقىلى قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قولداۋ كورسەتۋ تۋرالى تالاپتارىڭىز - ۇلتارالىق قاتىناستاردىڭ ۋشىعۋىنا، ەلدەن ءورىستىلدى ازاماتتاردىڭ كەتۋىنە، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ شەتەلدەگى بەدەلىنىڭ تۇسۋىنە اكەلەتىن قادام،»-دەپ، ەرتىسباەۆ اۋزىنا تۇكىرىپ قويعانداي، بيلىكتىڭ 20 جىلدان بەرى ايتىپ كەلە جاتقان جاتتاندى جارامازانىن سوعادى.     «سىزدەر وسىنى قالايسىزدار ما؟ ولاي بولماسا، وندا وزدەرىڭىزگە ەكى سۇراق قويىڭىزدار - قازاق ءتىلىنىڭ مۇشكىل حالىنە كىم كىنالى جانە نە ىستەۋ كەرەك؟» دەپ،  بارىمىزگە بەلگىلى جاۋاپ - بۇگىنگى  بيلىكتى  ايىپتايدى...

مەملەكەتتىك ءتىل تاعدىرىنىڭ شەشىلمەۋى -   مينانىڭ  زالالسىزداندىرىلماۋى...

«سامارقاندا ءبىر اپكەم بار،  بۇدان دا وتكەن سوراقى» دەگەندەي، ءبىز قازاق تىلىنە قارسى بيلىك پەن ىشتەگى كەيبىر وپپوزيتسيا وكىلدەرىن سىناپ جاتقاندا، سىرتتاعى «سىرتتان» ءابليازوۆ تا قازاق تىلىنە قارسى ەرتىسباەۆتىڭ ەرتەگىسىنە قوسىلىپ، شىن پيعىلىن جاسىرا الماي قالدى...

ەلدىڭ كوزىن جەتكىزۋ ءۇشىن ءابليازوۆ ۇندەۋىن سوزبە-ءسوز كەلتىرەيىك: «...سىزدەردىڭ ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن جويۋ ارقىلى قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قولداۋ كورسەتۋ تۋرالى تالاپتارىڭىز - ۇلتارالىق قاتىناستاردىڭ ۋشىعۋىنا، ەلدەن ءورىستىلدى ازاماتتاردىڭ كەتۋىنە، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ شەتەلدەگى بەدەلىنىڭ تۇسۋىنە اكەلەتىن قادام،»-دەپ، ەرتىسباەۆ اۋزىنا تۇكىرىپ قويعانداي، بيلىكتىڭ 20 جىلدان بەرى ايتىپ كەلە جاتقان جاتتاندى جارامازانىن سوعادى.     «سىزدەر وسىنى قالايسىزدار ما؟ ولاي بولماسا، وندا وزدەرىڭىزگە ەكى سۇراق قويىڭىزدار - قازاق ءتىلىنىڭ مۇشكىل حالىنە كىم كىنالى جانە نە ىستەۋ كەرەك؟» دەپ،  بارىمىزگە بەلگىلى جاۋاپ - بۇگىنگى  بيلىكتى  ايىپتايدى...

اجەپتاۋىر ساياساتكەر دەپ جۇرگەن ءابليازوۆتىڭ سوزدەرى  بىر-بىرىنە كەرەعار. ول قازاق ءتىلىنىڭ مۇشكىل حالىنە بيلىكتىڭ كىنالى ەكەنىن ايتادى. ونى، ارينە، ءابليازوۆ ايتپاي-اق ەلدىڭ ءبارى جاقسى بىلەدى. ەندى بيلىك كىنالى بولماعاندا شاحانوۆ كىنالى ەمەس قوي، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا... سويتە وتىرىپ، ءابليازوۆتىڭ  وزى وسى ۇندەۋىندە سول بيلىكتىڭ كىناسىن - مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى ساياساتىنداعى  «ورىس ءتىلىن تومەندەتۋگە بولمايدى، قازاق ءتىلى نە بولسا، ول بولسىن» دەگەن ۇستانىمىن اينا قاتەسىز قايتالايدى. ءبىز مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەي، ۇلتتىق مۇددەمىزدى تالاپ ەتپەي  جۇرە بەرسەك، شەتەل الدىنداعى بەدەلىمىز كەرەمەت بولادى ەكەن دە، ال كونستيتۋتسيالىق زاڭدى تالابىمىزدى - قازاق ءتىلىنىڭ قارىشتاۋىن قالاساق، شەتەل الدىنداعى ابىرويىمىز اياق استى بولا قالادى ەكەن...  بۇل قانداي مازاق؟! قازاق  ەلى قازاق ءتىلىن قاجەتكە جاراتقانى  ۇشىن سىيلامايتىن شەتەلدىكتەردىڭ  اتاسىنا نالەت!  وزدەرى زاڭسىز ءوز تىلدەرىن بىلەدى دە، زاڭدى مەملەكەتتىك ءتىلىن بىلگىسى كەلگەن  مەملەكەتتەن كەتكىسى كەلەتىن، ۇلتارالىق قاتىناستاردى ۋشىقتىراتىن ورىستارعا  «جولىڭ اناۋ» دەيمىز بارلىق دامىعان ەلدەر سەكىلدى.  ەڭ الدىمەن ءوزىمىز ەلىكتەيتىن رەسەي سەكىلدى...  بۇل نە ماسقارا، اۋىز جالاسا  قالعان ەرتىسباەۆ پەن ءابليازوۆ مىرزالار؟!.

«قازاق ءتىلىنىڭ مۇشكىل حالىنە كىم كىنالى جانە نە ىستەۋ كەرەك؟»-دەگەن ءابليازوۆتى «تولعاندىرعان» ەكى سۇراقتىڭ جاۋابى - 138 زيالىنىڭ اشىق حاتىندا ايقىن ايتىلعانداي، بيلىكتىڭ كونستيتۋتسياعا ورىس ءتىلىن قاباتتاستىرىپ، ەلدى شاتىستىراتىن 7 باپتىڭ 2-ءشى  تارماعىن ەنگىزۋى  كىنالى. ەندى «نە ىستەۋ كەرەك؟» دەگەنگە جاۋاپ - ول باپتى الىپ تاستاۋ كەرەك! و، بۇل بيلىگىڭنىڭ دە، وپپوزيتسياڭنىڭ دا جانىن الاتىن تالاپ. ويتكەنى ەكەۋى دە - ورىسقۇل. ەرتىسباەۆ پەن ءابليازوۆتىڭ سوزدەرى نەگە ەگىزدەي ۇقساس؟ انشەيىندە بيلىككە قارسى ءابليازوۆ ەندى نەگە ۇلتشىل وپپوزيتسيانىڭ ۇرانىنا ەمەس، بيلىكتىڭ ارسىز ارياسىنا قوسىلادى؟..  بۇدان شىعاتىن قورىتىندى - بيلىككە ورىسشىل وپپوزيتسيا كەلگەن كۇندە دە، ءتىلدىڭ، ۇلتتىڭ بۇگىنگى جاعدايى وزگەرمەيتىنى بەلگىلى بولدى. قايتا بۇل كۇنىمىزگە دە جىلاپ كورىسەمىز بە دەگەن قاۋىپ ۇيالايدى... بۇگىندە ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك تىلگە بايلانىستى سىنىمىزعا ۇشىراعان ساياساتكەرلەردىڭ «ادۆوكاتتارى» اقتالۋ ءۇشىن ايتىپ جاتقانداي، ولار ءبىزدىڭ «ەسكى قارسىلاستارىمىز» ەمەس...  مۇقتار ءابليازوۆ كەشە شەتەل اسىپ كەتكەندە،  كەزىندە ونىڭ قولىنان جەم جەگەن ەرعاليەۆالار ەندى «سۆوبودا سلوۆا» گازەتىندە سىرتىنان بەتالدى سويىپ جاتقاندا ولاردى ءبىراز كىنالاپ جازعانىمىز بار ەدى... سوندىقتان بولار، «تسەنترازيا رۋ.» پورتالىنداعى «تياجەلا ي نەكازيستا. جيزن ينفورماتسيوننىح حولدينگوۆ» (14.02.2011.) اتتى بۇكىل  باق-قا جاساعان ساراپتاماسىندا الماس بەكبەرديەۆ : «پو سراۆنەنيۋ س درۋگيمي يزدانيامي گازەتۋ "جاس قازاق ءۇنى" موجنو نازۆات پويستينە نەزاۆيسيموي. ۆلادەلەتس ي گلاۆنىي رەداكتور گازەتى - پوەت كازىبەك يسا. ياۆلياەتسيا چلەنوم پوليتسوۆەتا پارتي "اك جول". نەسموتريا نا ەتو، ون نە پودپاداەت پود پولنوە ۆليانيە نيكاكوي پارتي يلي كلانا»-دەپ باعا بەرە وتىرىپ،   «ودناكو ۆ پوسلەدنەە ۆرەميا گازەتا "جاس قازاق ءۇنى" رابوتاەت ۆ ينتەرەساح پارتي "العا", ا توچنەە، م. ابليازوۆا» دەپ تە جازادى. ەندى  بۇگىن سول مۇقتار ءابليازوۆتىڭ قازاق تىلىنە  قارسى بيلىكپەن اۋىز جالاسقان ارەكەتىن كورگەن سوڭ قالاي  ىشىڭ جىليدى... نەمەسە، ءبىز  قازاق ءتىلىنىڭ نامىسىن قورعاپ، سىناعاندا   عانا كورە قالاتىن بولات ءابىلوۆ كەزىندە بىرنەشە رەت «جاس قازاق ءۇنى» گازەتىنىڭ «جىل ادامى» بولعانىن بىلمەيتىن دە بولۋى  كەرەك...
ال شىن پيعىلدارى اشكەرە بولعان جالعان وپپوزيتسيانىڭ  «ۇلتشىلدار بيلىكتىڭ تاپسىرىسىن ورىنداپ وتىر» دەگەن وتتاۋىنا «جاس قازاق ءۇنى» گازەتىنىڭ وتكەن نومىرىندە «اتا زاڭدى وزگەرتپەي، ءتىلدى ۇيرەنۋ - سۋعا تۇسپەي ءجۇزۋدى ۇيرەن دەگەنمەن بىردەي...»    اتتى ماقالادا  ( www.qazaquni.kz ) ناقتى جاۋاپ بەرگەمىز. اجەپتاۋىر دەگەن ءابليازوۆتىڭ ءوزى اۋىلداعى تاپتاۋرىن ايىپتاۋدان شىعا الماي: "ۇلتشىلدار پرەزيدەنت اكىمشىلىگى تاپسىرماسىن ورىنداپ وتىر" دەپ سوعۋى دا ونىڭ ۇلتتىق مۇددەگە قارسى كوزقاراسىن بۇركەمەلەۋى دەپ بىلەمىن.  ول  وزى قامقورلىق جاسايتىن k+ ارناسىنداعى  مەنىڭ جۋرناليست قاسىم امانجولعا بەرگەن سۇقباتىمدا دا "بۇل بيلىكتىڭ تاپسىرىسى ەمەس" ەكەنى سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي ايتىلعانىن كورمەسە، نەمەسە قازاقشا تۇسىنبەسە ءابليازوۆ    ۇشىن اتالمىش ماقالادان ءۇزىندى كەلتىرە كەتۋگە دە بولادى: " وزدەرىن وپپوزيتسياشىلدارمىز دەپ كورسەتكىسى كەلەتىندەر ەل الدىندا ۇلتتىق مۇددەگە قارسى شىن مانىندەگى پيعىلدارى اشكەرە بولعاسىن،  ونى قالاي بۇركەمەلەۋ كەرەكتىگىن ادەتتەگى جولمەن ايقىنداپ الىپتى... وزدەرىنە قوسىلماعاندارعا قولداناتىن ەسكى ادىستەرى: «ولار بيلىكتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداپ وتىر» دەگەن جالا تاراتۋدى ەندى ۇلت زيالىلارىنا دا قولدانۋدا. «ءتىل تۋرالى ۇندەۋدى  شاحانوۆ توبى  بيلىكتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداپ،  نەگىزگى كۇردەلى ماسەلەلەردەن، ماڭعىستاۋ مۇنايشىلارىنىڭ ەرەۋىلى  ت.ب. وقيعالاردان ەل كوڭىلىن اۋدارىپ الىپ كەتۋ ءۇشىن جاساپ وتىر»، ت.ب. نەشە ءتۇرلى وسەكتەردى سوعۋدا. ءتىپتى، ءتىسى ساياساتپەن سارعايعان ساقا ساياساتكەرلەردىڭ ىشىندە دە ءوزىم حابارلاسقان كەيبىرەۋلەرى  «مەن وسىلاي ويلايمىن» دەپ، ۇندەۋگە قول قويۋدان باس تارتۋدا...  بۇعان نە دەرسىڭ؟ سوندا ولار ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىل مۇددەسى - مەملەكەت مۇددەسى - تۇتاس  ۇلت تاعدىرى مەن نامىسى ەكىنشى، ءۇشىنشى كەزەكتەگى ماسەلە ەكەن، ايتەۋىر نەگىزگى ەمەس ەكەن...  عاسىرلار بويى كۇتكەن تاۋەلسىزدىكتىڭ ەڭ باستى بەلگىلەرىنىڭ  بىرەگەيى - اركىم قاستەر تۇتۋى ءتيىس مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى بۇنداي ءسوز ايتقان ساياساتكەرلەردى، مەيلى بيلىكتە بولسىن، مەيلى وپپوزيتسيادا بولسىن،  وزگە ەلدەردە، مىسالى وزبەكستاندا يت قوسىپ قۋادى...

قاسىم امانجول باستاعان جۋرناليستەردىڭ دە ماعان  نەگىزگى قويعان سۇراقتارى وسى «بيلىكتىڭ تاپسىرماسى»  تۋرالى بولدى. مەن بۇعان تاڭعالدىم. ءتىلىم  دەپ، ۇلتىم دەپ شىرىلداپ جۇرگەن الەمگە ايگىلى اقىن مۇقتار شاحانوۆ قالاي بيلىكتىڭ تاپسىرماسىن ورىندايدى، ەگەر ەڭ ءبىرىنشى ول كىسىگە مەن شىعىپ، ۇندەۋ جايلى ۇسىنىس جاساسام...  «ورىس تىلىندەگى ەكى-ءۇش باسىلىمنىڭ سىنىنا بولا مادەنيەت مينيسترلىگى ءتىل تۋرالى زاڭ جوباسىنان نەگىزگى باپتى الىپ تاستادى. ءبىز قايتا قوستىرۋ ءۇشىن وسى كۇيىپ تۇرعان ماسەلەگە ءۇن قاتايىق» دەپ تەلەفون شالدىم. مۇقاڭ ءوزىنىڭ شارشاپ جۇرگەنىن ايتىپ، «وندا ءوزىڭ جاز ءماتىنىن، كەيىن تالقىلاپ، زيالىلارعا قول قويدىرامىز» دەدى.  وسىلاي باستالدى ۇندەۋ جاريالاۋ باستاماسى. «جالىن» جۋرنالى رەداكتسياسىندا ەل زيالىلارى جينالىپ، ۇندەۋ ءماتىنى تالقىلاندى. ماڭىزدى دەگەن  ماسەلەلەر قوسىلدى. بار بولعانى سول. بۇل جەردە مەنى «بيلىك» دەپ ويلاماساڭىزدار، ەشقانداي جوعارىنىڭ نۇسقاۋى بولعان جوق دەپ كەپىلدىك بەرە الامىن.  ەگەر بيلىك ءوزى تاپسىرما بەرسە، ۇندەۋگە پرەزيدەنت كەڭەسشىسىنەن باستاپ، تايلى-تاياعىنا دەيىن قارسى شىعا ما؟  شاحانوۆتىڭ ۇستىنەن نەشە ءتۇرلى جالا ماتەريالدار دا قاپتاپ جاتقانىن جاقسى بىلەسىزدەر... وتىرىك بولسا دا،  قيسىن دەگەن بولسايشى؟ ال بىرەۋدىڭ   تاپسىرماسىن ورىندايتىنداي  مۇقتار شاحانوۆ «الجاسقان» جوق..."

كونستيتۋتسيانى وزگەرتۋ جايلى ساۋال -

كىمنىڭ كىم ەكەنىن انىقتايتىن دەتەكتور

مەنىڭشە، وسىدان باستاپ، ءبىزدىڭ قوجايىن تىلىندە سويلەۋگە قۇمار قۇلدىق قۇلقىندىلارىمىزدى «ورىسقۇل» دەپ اتاۋ كەرەك شىعار... «وتار كەزىندەگى ورىسقا قۇلدىعىنان   ارىلا الماي جۇرگەندىكتەن، قوجايىن تىلىندە - ورىسشا سويلەپ، ورىسشا ويلايتىن، ورىس ءتىلىن قورعاپ، ورىسشا ءومىر سۇرەتىن قۇلاقكەستى قۇل» دەگەن سوزدەن شىققانى انىق اڭعارىلىپ تۇرعان جوق پا؟  سوندا قازاق تىلىنە قارسى، ورىس ءتىلىنىڭ جولىندا ولەتىن ساياساتكەرلەر ەرتىسباەۆ، ءمامي، مۇحامەدجانوۆ، الدامجاروۆ، ءابليازوۆ، ءابىلوۆ،  ج.ماماي، م.تىنىكەەۆ، باقىت  سىزدىقوۆا،  بيبىگۇل تولەگەنوۆا، دۇيسەنبەك ناحيموۆ، ايگۇل وماروۆا جانە تاعى باسقالاردىڭ اتتارى اتالعاندا ءتىل ۇشىنا «ورىسقۇل» دەگەن اتاۋ ورالا كەتەتىن بولادى...  «ماڭگۇرت»  دەگەنگە بالاما، سينونيم دەۋگە دە بولاتىن  بۇل اتاۋ ءۇشىن تەرمينكومنان اقى سۇرامايتىنىمدى مادەنيەت مينيسترلىگىنە ەسكەرتەمىن...

وتتەرىڭ جارىلىپ  كەتسە دە ايتايىق، قازىر «قازاق تىلىنە قارسى ەمەسپىز، دامۋى كەرەك، بىراق ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسى جويىلماسىن» دەگەن بيلىك پەن وپپوزيتسياداعى  قاپتاعان ورىسقۇلداردىڭ وسىنداي ەكىجۇزدىلىك، كوزبوياۋ «قاعيدالارىنىڭ»  تۋرا ماعىناسى، ياعني قازاقشا اۋدارماسى - «قازاق تىلىنە قارسىمىن، ولە بەرسىن،  ورىس ءتىلى جاساي بەرسىن»دەگەن ءسوز. وسى ءسوزدى جانە «مەملەكەتتىك تىلگە تۇگەل ءوتۋ   ۇشىن ءالى دە ۋاقىت كەرەك»دەپ، وزدەرىن «وتىز جىلدا ءتىل ۇيرەنەتىن» قوجاناسىردىڭ ەسەگىمەن تەڭەستىرەتىندەر ءجيى ايتاتىن وتتاۋ ءسوزدى  ايتۋشىلار - مەملەكەتتىك تىلگە  جانە مەملەكەتكە قارسىلار.  بۇل - وتانعا وپاسىز ورىسقۇلداردىڭ وتتاۋبايى! بۇنى تۇسىنبەيتىن قازاق اقىماق ەمەس. ويتكەنى تەڭ ۇستالۋى مۇمكىن ەمەس ءتىل تارازىسىندا ءوزىنىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭدى ورىنىن 20 جىلدان بەرى انتيكونستيتۋتسيالىق ورىس تىلىنە بەرىپ قويعان قازاق ءتىلى دامۋى  ءۇشىن... ورىس ءتىلى كەمۋى كەرەك. بۇل تابيعي ءھام تاريحي جانە عىلىمي  زاڭدىلىق. ونسىز،  ءبىرىن ءوسىرىپ، ءبىرىن كەمىتپەسەڭ،   100 پايىزدىق ولشەم زاڭدىلىعىنا قالاي قارسى شىعاسىڭ... ول ەلدى الداۋ ەمەس، ەڭ الدىمەن ءوزىڭدى الداۋ!  ەل سوعان ميى جەتپەيتىندەي ساۋاتسىز ەمەس...  اسىرەسە، ءدال قازىر...

سەبەبى، ورىس ءتىلى تۋرالى كونستيتۋتسيانىڭ 7-ءشى بابىنىڭ 2-ءشى تارماعىن الىپ تاستاۋ جونىندەگى  ءبىزدىڭ بيلىكتەن تالابىمىز قازىر كىمنىڭ كىم ەكەنىن ءدال انىقتايتىن  دەتەكتورعا اينالدى. ويتكەنى، بيلىكتەگى دە، وپپوزيتسياداعى دا ءوپ-وتىرىك «ەلىم، ءتىلىم»، دەپ ەڭىرەگەندە ەتەگى جاسقا تولاتىنداردىڭ ەكىجۇزدىلىكتەرى اشكەرە بولۋدا. ءبىزدىڭ ساياساتكەرلەر مەن قايراتكەرلەرگە، قالامگەرلەرگە، مادەنيەت پەن ونەر وكىلدەرىنە، جالپى  زيالىلارعا ساۋىن ايتىپ، ساۋال سالىپ جاتقان «ۇلت زيالىلارىنىڭ ۇندەۋىندەگى كونستيتۋتسيادان ورىس ءتىلى تۋرالى 7-ءشى  باپتىڭ 2-ءشى تارماعىن الىپ تاستاۋ تالابىن  قولدايسىز با؟» دەگەن جالعىز سۇراق  ولار ءۇشىن ەرتەگىدەگى جان العىش جالعىز كوزدى داۋدەن دە قورقىنىشتى بولۋدا. ءبىزدىڭ «مازاسىز» تەلەفوندارىمىزدان قاشۋ ، «ءوزىم حابارلاسامىن» دەپ جالتارۋ، ەلەكتروندى پوشتاعا، ءتىپتى sms-كە دە جاۋاپ بەرمەۋ ۇدەپ تۇر...

ءبىز اجەپتاۋىر ۇمىتتەنىپ جۇرگەن جاس ساياساتكەر جانبولات ماماي دا، ءابليازوۆ پەن ەرتىسباەۆتاردىڭ قازاق تىلىنە قارسى سوزدەرىن اينا-قاتەسىز قايتالاپ، ەكىجۇزدىلىگىن ءبىلدىرىپ قويدى. ول قازاق تىلىنە قارسى مايداننىڭ جالاۋىن ۇستاپ تۇرعان ابليازوۆتىق «رەسپۋبليكا.ينفو»  پورتالىنا بەرگەن جاۋابىندا ءوزىنىڭ 138-ءدىڭ حاتىن وقىماي قول قويعانىن، ەگەر وقىسا دا، ءومىرى قول قويمايتىنىن «ماقتانىشپەن» مالىمدەيدى. «مويا پوزيتسيا وستاەتسيا پرەجنەي: گوسۋدارستۆەننىي يازىك رازۆيۆات نۋجنو، نو نە ۆ ۋششەرب درۋگيم يازىكام. يا تاكجە سچيتايۋ پرەجدەۆرەمەننىم ۆلەزات ۆ كونستيتۋتسيۋ ي ليشات رۋسسكي يازىك وفيتسيالنوگو ستاتۋسا.» ياعني، جوعارىدا ايتىپ كەتكەنىمىزدەي، «قازاق تىلىنە قارسى ەمەسپىز، دامۋى كەرەك، بىراق ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسى جويىلماسىن» دەگەن بيلىك پەن وپپوزيتسياداعى  قاپتاعان ورىسقۇلداردىڭ وسىنداي ەكىجۇزدىلىك، كوزبوياۋ «قاعيدالارىنىڭ»  تۋرا ماعىناسى، ياعني قازاقشا اۋدارماسى - «قازاق تىلىنە قارسىمىن، ولە بەرسىن،  ورىس ءتىلى جاساي بەرسىن»دەگەن ءسوز. «رەسپۋبليكالىق» ءتىلشىنىڭ  مۇرنىنان سۇيرەگەنىنە بۇزاۋداي تەلپەڭدەگەن جانبولاتتىڭ ساۋاتسىزدىعى ءھام بىرجاقتىلىعى «بۇل حاتقا نەگە بيلىك ۇيىمداسقان تۇردە بىردەن نازار اۋدارىپ وتىر، ال بۇرىن بۇلاي حات جازعانىمىزدا ولاي بولماپ ەدى. سوندىقتان بۇل بيلىكتىڭ ءىسى»» دەپ، بەتى بۇلك ەتپەۋىنەن كورىنەدى. ارينە، كوسەمى ءابليازوۆ ايتقان «انىقتامادان» اينىماۋ كەرەك قوي... اۋ، بۇرىنعى قاپتاعان اشىق حاتتاردا ورىسقۇل بيلىك پەن وپپوزيتسيانىڭ ەڭ جاندى جەرى - كونستيتۋتسيانىڭ 7 بابى 2 تارماعىن الىپ تاستاۋ بولىپ پا ەدى؟.. بۇل ءبىر. ەكىنشىدەن، قازاق تىلدىلەردىڭ قارقىنىنان قاۋىپتەنگەن  جانبولاتتى قازاق تىلىنە قارسى 5000-داي ورىستىلدىلەردىڭ ۇيىمداسقان تۇردە بىردەن  شابۋىلى ويلاندىرمايدى؟  نەگە؟  ودان سوڭ «كونستيتۋتسيانى وزگەرتكەنشە، قازاق تىلىندە وقۋلىقتار، سوزدىكتەر جازۋ كەرەك» دەگەن بۇرىنعى قارسىلاسى، ورىسقۇل ايگۇل وماروۆا سەكىلدى تۇككە تۇرعىسىز، ەلدى الدايتىن، مەملەكەتتىك باق كۇندە جازاتىن بوس مىلجىڭدى ەزگىلەيدى. ول قازاقشا وقۋلىق،سوزدىكتەردى كونستيتۋتسيانىڭ 7 بابى 2 تارماعىن الماي، ەشكىم دە كەرەك ەتپەيتىنىنە  وسىلاي دەگىشتەردىڭ  ميى جەتپەگەنى مە؟ اقىرىندا ج.ماماي جەپ وتىرعان «نانىن» اقتاپ، ءبىر-اق تىنادى: «ءبارى «حالىق مايدانىنا» قوسىلۋ كەرەك» دەيدى. «حالىق مايدانىن» باسقاراتىن ءابليازوۆتاردىڭ قازاق تىلىنە قارسىلىعى بيلىكتەن، ەرتىسباەۆتاردان دا اسىپ تۇرسا، كىم قوسىلادى؟ ءسويتىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىرىنشى ورىنعا قويمايتىندار، ورىسقۇلدىعىن، ءوزىنىڭ قازاق تىلىنە قارسىلىعىن « ەڭ الدىمەن بيلىككە قارسى كۇرەسۋ كەرەك» دەپ،  «ەڭ وڭاي، جەمىسسىز  ارزان ادىسپەن» اقتاپ الۋعا تىرىسادى.

«جاس قازاق ءۇنى» گازەتى 2004 جىلى قازاق تىلىنە قارسى داۋىس بەرگەن پارلامەنت دەپۋتاتتارىن اشكەرەلەپ، قارا ءتىزىمدى  جاريا ەتكەندە قوعام ءبىر ءدۇر سىلكىنىپ ەدى. بۇل ءتىزىمدى بارلىق باسىلىمدار جارىسا كوشىرىپ باسىپ جاتتى. «ەگەمەن قازاقستاننىڭ" وزىندە ايگىلى تارلانبوز  شەرحان مۇرتازا: «كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلگىڭ كەلسە، «جاس قازاق ءۇنى» گازەتىن وقى!»دەپ ايقاي سالدى. وسى باس گازەتتە بەلگىلى جازۋشى بەكسۇلتان نۇرجەكەەۆ «اۋىل» پارتياسىنىڭ توراعاسى عاني قاليەۆكە: «ءسىزدىڭ قازاق تىلىنە قارسى شىققانىڭىزدى «جاس قازاق ءۇنى» گازەتىنەن وقىپ بىلگەن سوڭ، بۇنداي  پارتيا قاتارىندا بولا المايمىن» -دەپ جازىپ، پارتيالىق بيلەتىن قايتارىپ بەردى... «قازاق ادەبيەتى» گازەتى:  «جاس قازاق ءۇنى» گازەتى قوعامدى ءبىر ماقالامەن-اق ءتۇرتىپ وياتتى»دەپ جازدى. ەندى مىنە، كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلەتىن تاعى ءبىر كەزەڭ ،سىن ساعاتى تۋدى... تاعى دا زور سىلكىنىس تۋدىرعان... تاعى دا قازاق ءتىلىنىڭ اۋىر تاعدىرى...

نەگىزى،  مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەي كەلگەنىنە قازاقستان ازاماتتارى كىنالى دە ەمەس. ويتكەنى، ولاردان ەشكىم مەملەكەت رەتىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتىپ جاتقان جوق قوي...  بۇل جەردە بارىنە باستى كىنالى -  بيلىك. ايتپەسە، تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى وزگە ۇلت وكىلدەرى زاڭدى ءتىل تالابىنا كونىپ، بارلىعى ءتىل ۇيرەنۋ كۋرستارىنا بارىپ، بالالارىن قازاقشا بالاباقشالارعا بەرە باستاپ ەدى... جاقسى باستالىپ كەلە جاتقان وسى ءۇردىستى توقتاتىپ قويعان بيلىكتىڭ ءوزى. ۇكىمەت توراعاسى بولعان قارامانوۆتىڭ كەزىندە ءتىل تۋرالى زاڭعا قارا داق سالعان،  مەملەكەتتىك ءتىل ءرولىن تومەندەتكەن   بىر قاۋلى شىقتى دا، جۇرت بوساڭسىپ سالا بەردى. ال ءبارىن بۇلدىرگەن سول، كونستيتۋتسياداعى 7-ءشى باپتىڭ 2-ءشى تارماعى...  «اۋرۋىن جاسىرعان ولەدى» دەگەن كەرەمەت ماقال بار...  مينانى  جوق دەپ جاسىرعاننان... ول جارىلماي قالمايدى...  ونى زالالسىزداندىرۋ كەرەك. ونىڭ ءبىر-اق جولى- قازاق ەلىندە تەك ءبىر عانا قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل ەتۋ! ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى  دەگەنىڭ دە،  رەسمي ءتىل دەگەنىڭ دە - مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ اتقاراتىن شارۋاسى. وعان وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ باسىم بولىگى قارسى ەمەس. تەك ءوزىمىزدىڭ بيلىكتەگى دە، وپپوزيتسياداعى دا مەملەكەتتىك ءھام انا تىلدەرىنە ميى جەتپەيتىن ورىسقۇل قازاقتار  قارسى. بيلىكتىڭ ەلدى 20 جىل الداپ كەلگەنى جەتەدى!..  مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تاعدىرى شەشىلمەي قالا بەرۋى - اقىرىنداپ جارىلاتىن مينانىڭ زالالسىزداندىرىلماي، قاۋىپتى ساعاتتىڭ جاقىنداي  بەرۋى بولىپ تابىلادى. جەلتوقسان  كوتەرىلىسىندە ارى ءۇشىن مالىن دا، جانىن دا ساداعا قىلاتىن قازاقتار الاڭعا «قارنىمىز اشتى» دەپ شىققان جوق، «قادىرىمىز قاشتى - ءتىلىمىز، ۇلتتىق مۇددەمىز قور بولدى» دەپ شىقتى. بۇنى بىلۋگە بيلىككە كوپ اقىلدىڭ كەرەگى جوق. ءيا، تەك قۇلدىق پيعىلدان ارىلتاتىن نامىس پەن جىگەر عانا كەرەك. ءابليازوۆتىڭ «الىپپەسىن» تىڭداماي، قازاقستاندىق وزگە ۇلت وكىلدەرىنە: «سىزدەردى  20 جىل بويى مەملەكەتتىك ءتىلدى مىندەتتى ۇيرەنۋدەن   زاڭسىز ايىرعانىمىز ءۇشىن كەشىرىم سۇرايمىز»- دەپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىندا تاۋەلسىز دە، باستى قادامعا بارۋى كەرەك. سونىسىمەن دە، مەملەكەت - مەملەكەت  ەمەس پە؟!. ەگەر شىنىمەن دە، تاۋەلسىز ەل بولساق... تەك وسىلاي ەتۋگە ءتيىسپىز!