«قوعامىمىزداعى دەموگرافيالىق تۇيتكىلدەردى ورنىمەن شەشىپ، ءار وتباسىنداعى بالا سانىن قايتسەك كوبەيتۋگە بولادى؟» - دەگەن ساۋال تۋىنداعان تۇستا دەموگرافتار جانە باسقا دا ۇلت جاناشىرلارىنىڭ تىلىنە باستى سەبەپتەر قاتارىندا كوپ ايەل الۋ جونىندەگى ۇسىنىستار ورالا كەتەدى. وسىعان وراي بۇگىنگى قازاق قاۋىمى ەكى ۇداي پىكىردە. ءبىر توبى ونى قولداسا، ەكىنشى توبى مۇنداي ۇسىنىستان ات-توندارىن الا قاشىسادى. ءتىپتى بۇعان وراي زاڭ جوباسى ەل پارلامەنتى تالقىلاۋىنا بىرنەشە رەت ۇسىنىلىپ، قابىلدانباي قالعانى دا بەلگىلى. ال ءومىر-وزەن ءوز ارناسىمەن العا جىلجۋدا. ياعني شاريعي شارتتاردى ۇستانعاندار ءىس جۇزىندە ەكى-ءۇش ايەلدىڭ باسىن بىرىكتىرىپ ۇستاۋعا تىرىسسا، ەكىنشىلەرى «ءبىر ايەلىمدى باعىپ السام دا جەتەدى» دەپ كەلەدى. «كوپ ايەل الۋعا رۇقسات ەتۋ ۇلتىمىزدىڭ سانىن وسىرەدى» دەگەن يدەيانى قولداۋشى ايەلدەر دە بارشىلىق. ەندەشە، وتباسىنىڭ ىشكى-سىرتقى جاعدايىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن وسىناۋ كۇرمەۋى كۇردەلى ساۋال جايلى «شاڭىراقتىڭ» بۇگىنگى سانىندا وي بولىسكەندى ءجون كورىپ وتىرمىز.

«قوعامىمىزداعى دەموگرافيالىق تۇيتكىلدەردى ورنىمەن شەشىپ، ءار وتباسىنداعى بالا سانىن قايتسەك كوبەيتۋگە بولادى؟» - دەگەن ساۋال تۋىنداعان تۇستا دەموگرافتار جانە باسقا دا ۇلت جاناشىرلارىنىڭ تىلىنە باستى سەبەپتەر قاتارىندا كوپ ايەل الۋ جونىندەگى ۇسىنىستار ورالا كەتەدى. وسىعان وراي بۇگىنگى قازاق قاۋىمى ەكى ۇداي پىكىردە. ءبىر توبى ونى قولداسا، ەكىنشى توبى مۇنداي ۇسىنىستان ات-توندارىن الا قاشىسادى. ءتىپتى بۇعان وراي زاڭ جوباسى ەل پارلامەنتى تالقىلاۋىنا بىرنەشە رەت ۇسىنىلىپ، قابىلدانباي قالعانى دا بەلگىلى. ال ءومىر-وزەن ءوز ارناسىمەن العا جىلجۋدا. ياعني شاريعي شارتتاردى ۇستانعاندار ءىس جۇزىندە ەكى-ءۇش ايەلدىڭ باسىن بىرىكتىرىپ ۇستاۋعا تىرىسسا، ەكىنشىلەرى «ءبىر ايەلىمدى باعىپ السام دا جەتەدى» دەپ كەلەدى. «كوپ ايەل الۋعا رۇقسات ەتۋ ۇلتىمىزدىڭ سانىن وسىرەدى» دەگەن يدەيانى قولداۋشى ايەلدەر دە بارشىلىق. ەندەشە، وتباسىنىڭ ىشكى-سىرتقى جاعدايىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن وسىناۋ كۇرمەۋى كۇردەلى ساۋال جايلى «شاڭىراقتىڭ» بۇگىنگى سانىندا وي بولىسكەندى ءجون كورىپ وتىرمىز.
وسىناۋ ساۋال قوزعالعاندا ويىما ىلعي اق كيمەشەكتى اجەلەرىمىزدەن ەستىگەن اڭگىمەلەر ورالادى. «اق كيمەشەكتى» دەپ باسا ايتىپ وتىرعانىمىزدىڭ وزىندىك سەبەبى بار. كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە ومىرگە كەلگەن اپالارىمىز ءارلى-بەرلى سىرعىپ، قيسايا بەرگەن ورامالدارىن ءتىپتى بولماعان سوڭ جەلكەلەرىنە قاراي جەڭىل بايلاي سالىپ ءجۇرۋشى ەدى. ال قازان توڭكەرىسىنە دەيىن-اق بويجەتىپ، بۇرىنعىنىڭ ۇلگىسىن كورىپ ۇلگەرگەن الگى اجەلەرىمىز بولسا، ماڭگىلىك جايلارىنا اتتانعاندارىنشا باستارىنان كيمەشەكتەرىن ءبىر تاستامادى. سول كىسىلەر ەستەلىك اڭگىمەلەرىنىڭ اراسىندا وزدەرىنىڭ ءبىر ۇيدەگى بايبىشە مەن توقالعا ورتاق پەرزەنت بوپ، تەل وسكەندەرىن ايتىپ وتىرىساتىن.
- ۇلكەن شەشەمىز بالالار تاربيەسىمەن اينالىسىپ، ءوز شەشەمىز ءۇيدىڭ تىرلىگىن ۇرشىقشا ءۇيىرۋشى ەدى. ءبىر-بىرىمەن اسا تاتۋ بولاتىن، - دەگەن وسى تەكتەس ول كىسىلەردىڭ اڭگىمەلەرى ءبىز سياقتى «سوۆەتتىك جاس پيونەرلەرگە» وتىرىككە تولى اڭىز-اڭگىمەدەي ەستىلۋشى ەدى. سەبەبى سوتسياليستىك اينالامىزدا ونداي مىسال جوقتىڭ قاسى بولاتىن. وسە كەلە اراگىدىك ەستىگەنىمىز:
-پالەنشە توقال الماقشى بولعان ەكەن، ايەلى ارىزدانىپ، پارتيادان، جۇمىسىنان شىعارتىپ تاستاپتى، «توقال ماسەلەسىن تاعى قوزعايتىن بولساڭ، ەندىگى جولى كوشەگە قاڭعىتىپ جىبەرەم» دەپتى، - تاقىلەتتەس اڭگىمەلەر بولاتىن. سوندىقتان دا اجەلەرىمىزدىڭ اڭگىمەلەرىنە سەنبەيتىنبىز. سوۆەتتىك ەركە ايەلدەردىڭ قىلىقتارىنا ەرەگىسكەندەي-اق، ءبارىبىر اق كيمەشەكتى كىسىلەر ەستەلىك ايتۋلارىن توقتاتپاي ءوتتى. سونداي اڭگىمەلەردىڭ ءبىرى مىنانداي ەدى.
- بايدىڭ بايبىشەسى ەمەس پە! ءبىر كۇنى شە­شەم پاۋەسكەنى جەككىزىپ، الىس جاي­لاۋ­­­دا وتىر­عان توركىنىنە كەتكەن بولاتىن. ءبىراز كۇن ءوت­كەندە قايتىپ كەلدى. كو­ڭىلى جادىراڭ­قى. ابىسىنىنا ايتقان اڭگى­مەسىنە ءبىز دە قۇلاق تۇرەمىز كەپ... «اكەمنىڭ قاراشاڭىراعىنان ءدام تاتىپ وتىرىپ اۋىلدا بويجەتكەن نەمەسە وتىرىپ قالعان بولسا دا كىمدەردىڭ تاربيەلى قىزدارى بار؟» - دەپ سۇراستىرا باستادىم. ءبىرازىنىڭ ۇيىنە توركىندەپ بارىپ، جاتىپ الدىم. قىزدارىنىڭ مىنەز-قۇلقىن بىلەيىن دەگەنىم عوي، باياعى. ىشىندە پالەن دەگەن اعايىنىمىزدىڭ قىزى كوڭىلىمە جاقتى دا، بىردەن سول ۇيدەگى جەڭگەمە قولقا سالدىم. «ءبىزدىڭ ۇيدەگى كۇيەۋبالاڭىزعا كىشى ايەلدىككە بەرىڭىز. ءسىڭلىم عوي، ءوزىم باس-كوز بولامىن» دەدىم. قىزدىڭ وزىمەن سويلەستىم، بەتتەرى بەرى قاراعان سياقتى. قۇداي قالاسا، الداعى بازاردا قوجايىنىمدى توركىنىمە ەرتىپ بارماقپىن. جۇزبە-ءجۇز سويلەسسىن وزدەرى»، - دەپ اڭگىمەسىن شەرتكەن انام، ايتسا ايتقانداي، بىرەر اپتادان كەيىن ءوز اۋىلىنىڭ ءبىر قىزىن اكەمە توقالدىققا الىپ بەردى. ەكەۋىنىڭ ءبىر-بىرىمەن «ءىششاي» دەسكەنىن ەستىگەن ەمەسپىن. «اپكە-اپكە» دەپ جانى قالماۋشى ەدى كەيىنگى شەشەمىزدىڭ. اپام دا ونى تۋعان سىڭلىسىندەي كوردى. ەكەۋى جيىرمادان اسا قۇرساق كوتەرگەن ەدى. سونىڭ ون بەسىنەن ۇرپاق قالدى عوي. مەنى ىزدەپ كەپ تۇراتىن سول باۋىرلارىم، - دەپ اقتارىلا سىر شەرتكەن اق كيمەشەكتى اجەلەرىمىزدىڭ ءبىرىنىڭ وسىناۋ اڭگىمەسىنە، ءتىپتى بويجەتكەن، ستۋدەنت كەزىمدە دە سەنبەيتىن ەدىم. «جاي ءبىر قيالي اڭگىمە» دەپ ەسەپتەۋشى ەدىم.

«دارقان كوڭىل - يماندى جۇرەكتەردەن تۋىندايدى»

ءسويتىپ جۇرگەندە، جىلدار وتە كەلە ءبىر ەرەكشە اپامەن ساپارلاس بولۋدى اللا ماعان بۇيىرتقان ەدى. رەسپۋبليكالىق «لەنينشىل جاس» گازەتىندە قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن كەزىم. شىمكەنت وبلىسىنا ىسساپارعا شىققانمىن. «الاتاۋ» جۇردەك پويىزىنىڭ سۋ جاڭا كۋپەسىنە باس سۇققانىم سول ەدى:
- كەل، كىزىم كەلە عوي. مىنا ورىن شىعار سەنىكى، - دەپ كوزى كوگىلدىر اسپان تۇستەس ءبىر سارى اپا قۇراق ۇشىپ قارسى الىپ جاتتى. ۇستىندە بۇرمە بەل قازاقى كويلەك. ۇلتتىق ويۋى بار تەمىر قاپسىرمالى قارا قامزول. باسىندا شارشىلاي سالعان بورتپە ءشالى. «ق، ع، ڭ» ارىپتەرىن ايتا الماعانى بولماسا، قازاقتىڭ بەرەكەلى ءبىر سارى بايبىشەسى دەرسىڭ. پويىزدىڭ قوزعالعانىنا ءبىر ساعات وتەر-وتپەستەن الگى كىسى داستارقان جايىپ، قورجىنىنان دامدەرىن شىعارا باس­تادى. مەن دە جول ازىعىمدى ورتاعا قويىپ، قالىسار ەمەسپىن.
- مىناۋ - بال قوسىلعان بالقايماق. اپكەم ءوستىپ دايىندايتىن. ەجەگەيدىڭ ءدامىن كور، كىزىم. ىرىمشىك كوسىپ كۇرت جايعاندى دا اپكەم ۇيرەتىپ ەدى، - دەيدى ول كىسى جانى قالماي.
«شاماسى تۋعان اپكەسىن ماقتاپ وتىر-اۋ»، - دەيمىن ىشتەي.
- اپا، اپكەڭىز شەبەر كىسى سياقتى عوي، سوزىڭىزگە قاراعاندا.
- ءا، كىزىم، «اپكە» دەپ وتىرعانىم - كۇندەسىم» دەمەسى بار ەمەس پە...
تاڭعالىسىن جاسىرا الماستان، سو­ۆەتتىك جۋرناليست قىزدىڭ الگى جەردە كوزى باقىرايىپ وتىرىپ قالعانىن ويشا ەلەستەتىپ كورىڭىز. سودان ساۋالدارىم دا جاڭبىرشا جاۋدى. ول كىسى دە شەشىلە سويلەدى. اتى ەسىمدە قالماپتى. دەگەنمەن شارتتى تۇردە «ءماريا اپا» دەپ اتاعاندى ءجون كورىپ وتىرمىن.
ماسەلە بىلاي بولعان ەكەن. سوعىس جىلدارى ستاليندىك قۋعىنعا ۇشىراعاندار لەگىندە ءبىر توپ سوۆەتتىك نەمىس وتباسىلارى تۇلكىباس اۋدانىنىڭ شالعاي اۋىلىنا بولىنەدى. بالانىڭ ۇلكەنى وسى ءماريا اپا بولعاندىقتان، اناسى ونى قازاق وتباسىلارىنان تاماق سۇراپ اكەلۋگە جۇمسايدى ەكەن. سوندا ءبىر قازاق ايەلى جومارتتىقپەن ولارعا كۇندە جارتى تابانان بەرىپ تۇرعان كورىنەدى. ول زاماندا بۇل قىلىق - راسىندا، ۇلكەن مارتتىك بولاتىن. كەلە-كەلە ءماريا قىز باسقا ۇيلەردىڭ ەسىگىن قاعىپ، اۋرە بولماستان بىردەن وسى ۇيگە قايرىلاتىنعا اينالعان ەكەن. ءبىر كۇنى جىلى ءجۇزدى الگى ايەل شالا ورىسشاسىمەن مارياعا ۇزاقتاۋ اڭگىمە ايتادى. جەتى-سەگىز بالا-شاعاسى بار كورىنەدى. كۇيەۋى سوعىستان جارالى بوپ ورالعان. «ول جاقسى ادام، وعان ءالى كوپ بالا كەرەك. سەن وعان ەكىنشى مارجا بول. مەن ساعان جاقسى قارايمىن» دەيدى. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، كوپ ۇزاماي توي بولادى. بايبىشە ۋادەسىندە تۇرىپ، ءماريا قىزعا سىڭلىسىندەي قاراعان ەكەن. سودان ءماريا توقال، اراسىنا ءبىرجارىم جىلدان ارالاتىپ، بايبىشەنىڭ باۋىرىنا ىڭگالاتىپ، ءبىر-ءبىر سابيدەن سالادى دا وتىرادى. «ءتۇن ۇيقىم ءتورت ءبولىندى» دەپ، وعان بولا قاباق شىتىپ جاتقان بايبىشە جوق. ءماريا «ءسىڭلىسى» تويدىرا ءبىر ەمىزىپ بەرسە بولدى، شاقالاقتاردىڭ قالعان بابىن وزىنەن تاراعان بويجەتىپ قالعان قىزدارىمەن بىرگە ءوزى جاساي بەرەدى. ءبىز ەندى «ق، ع، ڭ» ارىپتەرىن ورىن-ورنىنا قويىپ، سول ساپارداعى ءماريا اپانىڭ اڭگىمەسىن ەسكە ءتۇسىرىپ كورەلىك:
-اپكەم ەكەۋمىز تاتۋ بولعاندىقتان، بالالارىمىز دا ءبىر-بىرىنە باۋىرمال بوپ ءوستى. مەنەن تۋعان ون بالانىڭ ءبارى دە ءوس­كەندەرىنشە، «اپا، اپالاپ» اپكەمنىڭ باۋى­رىندا جاتاتىن. سودان كەيىن عانا اعالارى مەن اپكەلەرىنىڭ بولمەلەرىنە كوشىسەتىن. ول كىسىدەن تۋعان بالالار ءۇي تىرشىلىگىندە ماعان تاپتىرماس كومەكشىلەر ەدى. جارتى اۋىز سوزىمنەن ۇعىپ، ۇلدارى سىرتتىڭ جۇمىستارىن، قىزدارى اسۇيدەگى تىرلىكتەردى ءاپ-ساتتە ورىن-ورنىنا كەلتىرىسەتىن. ون جەتى بالانىڭ ءبارى دە اپكەمدى «اپا»، مەنى «ماما» دەپ ءوستى. الىگە دەيىن سولاي. شۇكىر، الماتىدا التى ءۇيىمىز بار. كەلسەم بولدى، ءبارى دە الاقاندارىنا سالىپ كۇتەدى. بىرىنە كومەك كەرەك بولسا، ءبارىنىڭ دە جاندارى قالماي جۇگىرىسىپ جاتقانى. اپكەمنەن تاراعان نەمەرەلەرىمىزدىڭ دە «اجەلەپ» الدىمنان شىعىپ جۇرگەندەرى... تاعدىرىما ريزامىن. «توقالمىن» دەسەم، تالايلار كۇلەدى كەپ، ونىڭ نەسى ايىپ؟! تۇسىنبەيمىن. شالىمدى دا، اپكەمدى دە ءوز قولىممەن ارۋلاپ جونەلتتىم. جاندارى جانناتتا بولسىن! مەنىڭ اكە-شەشە، باۋىرلارىمنىڭ امان قالۋلارىنا ءبىر قۇدايدان كەيىنگى سەپ بولعان سول كىسىلەر. قازاق تىلىنەن باستاپ، بارلىق ۇلتتىق ءداستۇر-عۇرىپتارىن مەڭگەرتتى. ولارمەن بىرگە ورازا ۇستاپ، نامازعا جىعىلدىم. جاسىرىن، ارينە. اپكەمنىڭ توركىندەرىمەن ءالى كۇنگە جاقسى ارالاسىپ تۇرامىن. مەنى «قىزىمىز، اپكەمىزدىڭ ورنىنداعى اپكەمىز» دەيدى. سىيلايدى. وسىدان باسقا مىنا دۇنيەدە ماعان قانداي باقىت كەرەك تاعى دا؟! - دەگەن ەدى قاناعاتشىل دا سابىرلى اجە. ۇمىتپايىق! بۇل - كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ بار كۇش-قۋاتى بويىندا تۇرعان 1980-جىلدار بولاتىن.
ول زاماندا ەل ىشىندە بىرەن-ساران بولماسا، مۇنداي جاعداي جوقتىڭ قاسى ەدى. ال زيالى قاۋىم اراسىندا شونا اعا سماحانۇلى بايبىشە، توقالدىڭ باسىن بىرىكتىرىپ ۇستاۋعا تىرىستى-اۋ دەيمىن. ەندى، مىنە، تاۋەلسىزدىگىمىزدى العانىمىزعا قوس ونجىلدىق وتكەن تۇستا اينالامىزعا قاراپ، زەر سالا باعامداساق، كوپ ايەل الۋ ءۇردىسى زاڭ جۇزىندە بەكىمەگەنىمەن، ءىس-جۇزىندە تالاي شاڭىراق استىندا بايبىشە مەن توقال تاتۋ-ءتاتتى، بەيبىت ءومىر سۇرۋدە. ونىڭ سىرىن سۇراساق، بۇل وتباسىلارىندا دا بولاشاق توقال - كۇيەۋدىڭ عانا ەمەس، بايبىشەنىڭ دە «سۇرىپتاۋىنان» ءوتىپ، ولاردىڭ سۇيىكتىسىنە اينالعان ەكەن. يسلام داستۇرىمەن نەكەلەرىن قيدىرتسا دا، قوس ايەلدىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيماي، ەكىنشىسىنىڭ شورشىپ، سىرتقا شىعىپ قالعاندارى دا ەداۋىر كورىنەدى. ءمان-جايعا قانىعا كەلە بىلگەنىمىز، باستى سەبەپتەردىڭ ءبىرى - الگى توقالدى بايبىشەنىڭ باسىنان باستاپ جاقتىرماۋىندا، ەكەۋىنىڭ ءبىر-ءبىرىن و باستان جەك كورۋىندە ەكەن. ويعا قالدىق. «بالكىم، كوپ ايەلى بار وتباسىلارىندا كەلىسىمنىڭ سالتانات قۇرۋى ءۇشىن توقالدى بولاشاق كۇيەۋى عانا ەمەس، بولاشاق كۇندەسىنىڭ دە، ياعني بايبىشەنىڭ دە بىرگە تاڭداسىپ، ءتاۋىر ساناعانى ماڭىزدى شىعار؟» - دەگەن وي-پىكىرىمىزدى كوزى ءتىرى ساليقالى تالاي اجەلەرمەن بولىسكەنىمىزدە، ءبارى دەرلىك: «بۇل ايتىپ وتىرعانىڭ ءجون ءسوز. دارقان كوڭىل يماندى جۇرەكتەردەن تۋىندايدى» دەستى. سەبەبى ءوزىمىز اڭگىمەلەرىن تىڭداعان، سوناۋ كەڭەس ۇكىمەتىنە دەيىن بويجەتىپ ۇلگەرگەن اق كيمەشەكتى اجەلەرىمىزدەن باس­تاپ، قىزىل يمپەريا كەزىندە توقالدىقتى باسىنان وتكەرگەن ءماريا سياقتى باسقا دا اپالارىمىزدىڭ، بۇگىنگى كۇندەرى اپكەلى-سىڭلىدەي «بەيبىت-قاتار» ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كۇندەستەردىڭ دە ايتقان اڭگىمەلەرى وسىعان سايادى. جالپى «كۇندەس» دەگەن ءسوزدىڭ شىعۋ ەتيمولوگياسىنىڭ ءوزى جاقسىلىققا مەگزەيدى. «كۇندى بىرگە كەشۋ، قيىندىق پەن قۋانىشتا دا بىرگە بولۋ» دەگەندى ۇقتىرسا كەرەك. ۋاقىت وتە كەلە ونىڭ ماعىناسىن بۇرمالاپ العان ءوزىمىز عوي.

ايەلدەر اراسىندا
ادىلدىكتى ساقتاۋ

ادامزات بالاسىن اسا قامقور­لىعىمەن جاراتقان ءبىر اللا وتباسىن قالاي قۇرۋ كەرەكتىگىنە نۇسقاۋ بەرە وتىرىپ، ماسەلەنىڭ بۇل جاعىن دا ۇمىت قالدىرماعان. مىسالى، نيسا سۇرەسىنىڭ 3-اياتىندا: «ەگەر (ۇيلەنگەندە) جەتىم ايەلدەر جايىندا ادىلەتسىزدىك ىستەۋدەن قورىقساڭدار، وزدەرىڭە جاققان باسقا ايەلدەردەن ەكى، ءۇش جانە تورتكە دەيىن ۇيلەنىڭدەر. سوندا ەگەر تەڭ ۇستاي الماۋدان قورىقساڭدار، وندا بىرەۋ الىڭدار نەمەسە قولدارىڭداعى كۇڭدەرىڭ دە بولادى. ادىلەتسىزدىك بولماۋىنا جاقىنىراعى وسى» دەلىنگەن. ال ەندى وسى سۇرەنىڭ 129-اياتىندا: «قانشالىق تىرىسساڭدار دا، ايەلدەردىڭ اراسىنا استە ادىلدىك جۇرگىزە المايسىڭدار. ەندەشە، (بىرەۋىنە) مۇلدە اۋىپ كەتىپ، وزگەسىن ءجىپسىز بايلانعانداي ەتىپ قويماڭدار. ەگەر تۇزەلىپ، ساقسىنساڭدار، نەگىزىنەن اللا تىم جارىلقاۋشى، ەرەكشە مەيىرىمدى» دەپ بۇل ءىستى قالاي جۇرگىزگەنى جونىندە پەندەسىنەن سۇرالاتىنى قاتاڭ ەسكەرتىلگەن. جاراتۋشىمىز كوپ ايەل العان ازاماتتىڭ ارقالار جۇگىن دە سارالاپ كورسەتىپ وتىر. شاريعات عۇلامالارىنىڭ كەيبىرىنىڭ دالەلدەۋىنشە، كوپ ايەل الۋ - رۇقسات ەتىلگەن ءىس. ونى ءتۇسىنۋ جانە ورىنداۋ ابزال. بىراق سۇننەت ەمەس. ال عۇلامالاردىڭ كەلەسى توبىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل - سۇننەت ءىس. بىراق ونى سۇننەتكە ساي ءادىل ورىنداۋ كەرەك دەيدى. ياعني قاسيەتتى قۇراننىڭ اياتتارىندا ايتىلعانىنداي جانە مۇحاممەد پايعامبارىمىز ساللا اللاھۋ الەيھي ءاسسالامنىڭ جەكە ۇلگى-ونەگەسىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، ايەلدەرىنىڭ الەۋمەتتىك، تۇرمىستىق، رۋحاني جاعىنان قاجەتتىلىكتەرىن تەڭ دارەجەدە قامتاماسىز ەتىپ، ولاردىڭ بىرىنە اۋىپ كەتپەستەن، ارالارىندا ادىلەتتىلىكتى ۇستانۋ - مىندەت. ولاي بولماعان جاعدايدا، «ۇرپاقتى كوبەيتۋ ءۇشىن» دەپ نيەت ەتىپ باستاعان ءىسىڭىزدىڭ قايىرىنان گورى كەسىرى كوپ بولىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس... انىعى اللاعا عانا ايان.
تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك جايت: يماندىلىققا بەت تۇزەپ، يسلام جولىندا ءبىلىم جيناپ، اللا رازى بولاتىن ىستەردى اتقارۋعا ۇمتىلىپ جۇرگەن كەيبىر جاس كەلىندەر مەن ايەلدەر كۇيەۋلەرىنە توقال الۋعا رۇقسات بەرىپ قانا قويماي، يماندى، تاربيەلى دەگەن ايەل بالالارىن وزدەرى دە بىرگە ىزدەي جۇرەتىن كورىنەدى. دەمەك، باياعى اق كيمەشەكتى اجەلەرىمىز ايتقان ۇدەرىستەر قازاق ومىرىنە تام-تۇمداپ بولسا دا قايتا ورالا باستاعانداي. سەبەبى ول كىسىلەردىڭ انالارى دا شاريعي ءبىلىم العان، كوزى اشىق جاندار ەدى عوي! شىنىن ايتقاندا، قوعامىمىزدىڭ زاڭدىق سالالارى بويىن­شا كوپ ايەل الۋعا رۇقساتتىڭ بەرىلەر، بەرىلمەسى نەمەسە قاشان بەرىلەرى بەيمالىم. ال، شىنتۋايتىنا كەلگەندە، كوپ ايەل الىپ وتىرعان ازاماتتارىمىزدىڭ سانى دا قوعامىمىزدا بىرتىندەپ ءوسىپ كەلەدى. بۇل - شىندىق. وعان كوز جۇمىپ قاراۋعا بولماس. دەي تۇرعانمەن، ار-وجدان، ءدىن بوستاندىعى سالتانات قۇرىپ وتىرعان قوعامىمىزدا بايبىشە مەن توقالدار ءوزارا كەلىسىمدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان وتباسىلارىن كەزدەستىرسەڭىز، ولارعا كۇلە قاراپ، مازاقتاپ، ولاردىڭ اراسىنا شي جۇگىرتكەندەي ارەكەتتەرگە بارۋدان ءوزىڭىزدى تىيعانىڭىز ابزال. ولاي ەتپەسەڭىز، ۇلى جاراتۋشى تاراپىنان جولدانعان بۇيرىقتارعا قارسى كەلۋشىلەردەن بوپ قالۋىڭىز عاجاپ ەمەس. مۇندايدا «ءوز قولىڭىزدان كەلمەي مە، تىم بولماسا وزگەلەرگە تىلەكتەس بولىڭىز!» دەگەن قاعيدا ورىندى ايتىلعان سياقتى.

نۇرلىتاي ۇركىمباي