("مەن ­– جىندىمىن – 2" رومانىنان تاراۋ)

ءيا، ءيا، الماتىنىڭ ءار كوشەسى، ءار پۇشپاعىندا مەنىڭ جاستىق شاعىم شالىقتاپ ءجۇر. كوز جاسىم دا تالاي تامعان، وكسىگىم دە جاڭعىرىپ تۇر. قيا الار ەمەسپىن. ويباي-اۋ، باسقاسىن قيساڭ دا، الماتىنىڭ گاۋھار مونشاقتاي جارقىراعان مىنا كوشەسىن قالاي قيارسىڭ! فۋر... ءتىفۋ، ۇيرەنىپ قالعان اۋىز قيساڭداۋىن قويمايدى ەكەن عوي، قايداعى فۋرمانوۆ، كەتسىنشى ءارى قىپ-قىزىل كوممۋنيست الباستى، اينالايىن ءوزىمىزدىڭ نۇرەكەڭ اتىنداعى شە، نازارباەۆ داڭعىلى! بۇرىن بالشەبەك-كوميسساردىڭ توزعان شينەلىندەي سۇرقاي، سۇرەڭسىز كوشەلەردىڭ ءبىرى ەدى. قازىر قانداي؟ الماتىنىڭ كىر شاپانىن وراي بۋعان گاۋھار كوزدى التىن كىسەنىڭ ناق ءوزى. اينالاسىنان ايدىنى اسىپ  اسقاقتاپ تۇر. اللام-اۋ، وسى كوشەنىڭ اتىن وزگەرتەدى دەگەندە، جەتىم كۇشىكتەي شابالاڭداپ قارسى شىققاننىڭ ءبىرى مەن ەمەس پە ەدىم. قۇداي جىندى عىپ قويعان سوڭ نە شارا. ايتپەسە ماعان نە جوق دەسەڭشى. ءاي، سوڭعى ۋاقىتتا انەۋ "دات" دەگەن قازيتكە تىم كوپ شۇقشيىپ كەتىپ ەم، ءجۇدا پومايدى ەكان ءدا! بار كەسەل سودان جۇقتى. لەنين باپام "رەليگيا –  اپيىن" دەپ تەگىن گاپ قىماعان عوي. مىنا "داتىڭ" ءداپ رەليگيا ەكەن، ءوزى شالا ميىمدى شايقاپ، نۇقىل شالاپ قىپ جىبەردى تۇگە. تىليپونىما "ويباي، جەتىڭدەر، كوشەنىڭ اتىن انا كىسىنىڭ اتىنا وزگەرتكەلى جاتىر، ودان دا التىنبەكتىڭ نە زامانبەكتىڭ اتىن بەرسىن. تالاپ ەتەمىز، جينال، جۇرتىم!" دەگەن سابششەنيە كەلگەن سوڭ، كەزەكشىلىگىمدى ومىرزاققا تاستاي ساپ، باراحولكانىڭ اۋزى-مۇرىنىنان شىققان كوك اۆتوبۋسىنا جارتى تابانىمدى جابىستىرىپ قۇستاي ۇشايىن. ەكى بۇتىم ەكى جاققا تالتاڭداپ، ەنتىگىمدى باسا الماي ايتىلعان جەرگە ەدىرەڭدەپ جەتىپ كەلسەم، جول جوندەۋشىلەردەن باسقا بەيساۋىت جان ادام جوق. نە ىستەرىمدى بىلمەي ەربيىپ ارى تۇردىم، بەرى تۇردىم. ارىلداپ-دارىلداعان تىحنيكا. ۇزىن مويىن ەكسكوۆاتور جىندانعان جيرافتاي  ارسيعان تىسىمەن ءاسفالتتى قارش-قارش شايناپ قوپارىپ جاتىر. شىنجىر تابان بۋلدوزەر قيراندىنى ىزىنەن سىپىرا كۇرەپ، كامازدىڭ قورابىنا سەرپە لاقتىرادى. قوس جيەك تىپ-تيپىل. جۋان-جۋان ەمەندەر مەن تەرەك-قايىڭداردى ءتىسى ساقىلداعان پيلوراما قىرقاي قىرقىپ، باۋداي ءتۇسىرىپ بارادى. جارتى-اق جىل بۇرىن جۇنتتاي عىپ جوندەگەن جول. وي-شۇڭقىرىنان ماشينانىڭ كوتەنىشەگى ۇزىلەر قوتىر كوشەلەر تولىپ جاتقاندا، دۇپ-دۇرىس جەردى ءبۇلدىرىپ، بۇلاردىكى نە قاستاندىق. ءوزى بۇزىق قانىم بۇرق ەتىپ باسىما تەپتى. ون جەتىنشى جىلى كەترامپوردا برونەپوەزدىڭ توبەسىندە تۇرىپ اپ ۇرانداعان   لەنين باپام سەكىلدى، جول جيەگىندەگى قيىرشىق تاستىڭ ۇيىندىسىنە قارعىپ شىقتىم دا، تاس تۇيىلگەن جۇدىرىعىمدى كوككە سەرمەپ، ايعاي سالدىم:

– ەي، ۆرەديتەلي، كونچاي بەسپرەدەل! بۇل نە سۇمدىق، توقتات كانە!

مەنىڭ اش كۇشىكتەي شاڭكىلدەگەن ءشاۋىلىمدى  ۇلى سۇرەن ۋ-شۋدىڭ اراسىنان كىم ەستىسىن. تەك ەكسكوۆاتورشى ءتىسى اقسيا ماعان قاراپ، سامايىن سۇق ساۋساعىمەن بۇرعىلادى. ­

كوپ وتپەي قارسىلىق اكتسياسى بەلسەندىلەرىنىڭ الدى دا جەتتى ءسۇرىنىپ-قابىنىپ. كىردەن جىلتىراعان قوڭىر پلاششىنىڭ ءبىر ەتەگىن بەلىندەگى كەندىر جىپكە قىستىرىپ، ءبىر ەتەگى سالبىراپ، شويناڭداي باسقان قىسىق كوز، سارى جىگىت ەنتەلەي كەپ توقتادى. توبەسىنە تۇتقان قوس كوك شار  كوككە ۇشام دەپ جەلمەن جاعالاسا جۇلقىنادى. بۇيىرىنە قىزىل ماركەرمەن "نەت!!!" دەپ جازىپ الىپتى سويداقتاتىپ. ەنتىككەندە ەكى ەزۋىندەگى ەكى-ەكىدەن ەدىرەيگەن سارعىش قىل جاپىرىلا قۇلاپ جەلپ-جەلپ ەتەدى.

– نەمەنە، كەتىپ قالعان با ءبارى نۇقىل؟

– باسقا ەشكىم كەلگەن جوق.

– شىلي وسى. ايتىپ الادى دا، وزدەرى بۇعىپ قالادى... توقتا، – دەدى قالتاسىنان تەلەفونىن الىپ. – سابشەنيە كەلدى. – ءما-ءا-ءا! – اۋزى جۇدىرىق كىرىپ كەتەتىندەي اشىلىپ قالدى. – بەكەر كىنالاپپىن عوي. اكتىبيستەردىڭ ءبارىن پاليسا تۇندە بارىپ ۇيىنەن ۇستاپ اكەتىپتى. باسە دەسەم... وسى پاليسا ەرتەڭ سوعىس بوسا، جاۋمەن ءوستىپ ايقاسا ما ەكەن ەي؟.. ­ مەن قورىقپايمىن، سارى بيلەتىم بار، ماعان پو حوي موروز!

ول دا مەن سەكىلدى جىندى ەكەن. براتانىمدى كورگەندەي قۋانىپ كەتتىم. قول الىسىپ امانداستىق.

– مۇندا نە ءۇشىن كەلدىڭ؟ – دەدىم براتانىما.

– نە ءۇشىن بولۋشى ەدى؟ بالىق ۇلەستىرىپ جاتىر ما ەكەن؟ ادىلدىك ءۇشىن! ايتپەسە ءتىرى ادامعا كوشە بەرۋ دەگەن نۇقىل ماسقارا ەمەس پە؟ ودان دا التىنبەكتىڭ اتىن بەرسىن!

وي، اللا، جىندىلاردىڭ ءبارى بىردەي ويلايدى ەكەن عوي. براتاندى تاعى دا قۇشاقتاپ، ارقاسىنان قاقتىم. ءبىز شۇڭكىلدەسىپ تۇرعاندا، تاعى ەكى پيكەتچيك كەلدى ءبىر-بىرىمەن سوقتىعىسا شايقالا باسىپ. تۇتە-تۇتە ۇرپيگەن قاۋعا ساقالدىڭ اراسىنان كوزدەرى مەن مۇرىنننىڭ ۇشى جىلتىراپ ازەر كورىنەدى. توبەلەرىنە ىزىڭ- ىزىڭ ۇيىرىلگەن كوك شىبىننان قولشاتىر كوتەرىپ، ساسىپ-مۇڭكىپ جەل جاعىمىزعا تۇرا قالدى. بومجىلار ەكەن. ءفۋرمانوۆتىڭ باس جاعىنداعى سۋ اقپايتىن ءشليۋزدى كوپتەن بەرى باسپانا عىپ جۇرسە كەرەك. سونى بۇزىپ تاستاعانعا نارازلىق بىلدىرە كەلىپتى.

– مىنە، از-زامات! – دەدى براتان ەكەۋىنىڭ قولىن كەزەك قىسىپ. – ەلىمىزدە دەموكراتيانى قورعايتىن ءتورت كۇرەسكەر بار ەكەن. ءۇش ادام – كوللەكتيۆ. ءبىز – تورتەۋمىز! ءايدا، نە تۇرىس!

اساي-مۇسەيىن سايلاپ كەلگەن ەكەن، موينىنداعى كەنەپ دوربادان ءۇشبۇرىشتى كوك جالاۋشا الىپ ارقايسىمىزعا ۇلەستىردى. تورتەۋمىز دەرەۋ قول ۇستاسىپ، جالاۋشالارىمىزدى جەلبىرەتىپ، "نەت!" دەپ جازىلعان شاردى توبەمىزگە كوتەرىپ كوشەنى كولدەنەڭ كەسىپ تۇرا قالدىق. جۇدىرىعىمىزدى تۇيە كوككە بۇلعاپ ايعاي سالدىق:

– ءبىز قارسىمىز! دولوي كوررۋپتسيا! جاساسىن دەموكراتيا!

بومجىنىڭ بىرەۋى قارسى ءۇيدىڭ قابىرعاسىنداعى جازۋدى كورىپ:

– اتتان، امانتاي كاجە! – دەپ جىبەردى.

العاشقىدا داۋىسىمىز شاشىراپ بەي-بەرەكەت شىعىپ ەدى، براتان جالاۋ ۇستاعان قولىن ديريجەر بوپ وڭدى-سولدى ەربەڭدەتكەن سوڭ جورعامىز تۇزەلىپ، بىرتە-بىرتە امەريكاداعى پيكەتكە شىققان نەگرلەردەي ءبىر ىرعاقپەن اۋەندەتە ۇرانداتتىق:

– ءبىز قارسىمىز... قارسىمىز! جاساسىن دەموكراتيا، جاساسىن!.. جاساسىن!

كوشەدەگى انداعايلاپ جىبىر-جىبىر ورگەن ماشينا پرۋجيناداي سىعىلىپ ءبىر-ءبىرىنىڭ قۇيرىعىن يىسكەي باج-باج ەتىپ توقتايدى. كلاكسونىن قاڭقىلداتىپ، تەرەزەگە شاپتالعان اۋىزدار قيساڭداپ، كوزدەر ەجىرەڭدەپ ءبىزدىڭ قوس قاپتالىمىزدان جىرىلا قاشىپ زۋ-زۋ ەتەدى. وكىنىشكە وراي، پيكەتىمىز ۇزاققا سوزىلمادى. بويىنداعى ماڭگىلىك قوزعاۋشى كۇش – بارماتۋحانىڭ قىزۋىنا ۇراننىڭ جەلىگى قوسىلدى ما، ەلىرىپ العان بومجىنىڭ بىرەۋى ۋنيتازدىڭ شۇڭقىرىنداي مۇڭكىگەن اۋزىن ارانداي اشىپ ايعاي سالعانى:

– اللاھ-اھبار!!!

سول-اق ەكەن راتسيا ساڭقىلداپ قويا بەردى:

– تەرروريستەر! قورشاڭدار! ۇستاڭدار!

ءار بۇتانىڭ تۇبىنەن، ءار ءۇيدىڭ قالقاسىنان توپ-توپ اسكەر ساۋ ەتىپ ءورىپ-ءورىپ شىعا كەلدى. اينالاداعى قالىڭ اعاش قالىڭ سولدات بوپ قاپتاپ كەلە جاتقانداي زارەم ۇشتى. اۆتومات اسىنىپ، كاسكا، برونەجيلەت قۇرسانعان، مۋلتفيلمدەگى نينزاداي، كەمى بەس ءجۇز ومون جان-جاعىمىزدان تاپ بەردى.

– شۋحەر! – دەدى بومجىنىڭ ءبىرى جان داۋىسى شىعا شىڭعىرىپ. تاڭەرتەڭگى "ۋترەننيكتە" "ايگولەك" بيلەگەن دەتسادتىڭ بۇلدىرشىنىندەي قول ۇستاسقان تورتەۋىمىز شوشىعان شىلدەي شار ەتىپ ءتورت جاققا شاشىرادىق. قاشقانمەن قۇتقارسىن با، ءار قايسىمىزدىڭ ۇستىمىزگە ءبىر-ءبىر ءماشين كومىر توگە سالعانداي، ءتورت جەردە ءتورت قارا توبە ءۇيىلدى دە قالدى. باسقالاردى بىلمەيمىن، ءوز باسىم ءاسفالتتىڭ بۇجىر بەتىن شەكسىز ماحابباتپەن ءشوپ ەتكىزىپ ءبىر ءسۇيىپ العاننان كەيىنگىسى ولتىرسەڭ دە ەسىمدە جوق، كولكىگەن كوك تۇمان. تەك ميىمنىڭ ءبىر قيىرىندا جاي وعىنداي جارق ەتكەن جالعىز ساۋلە: "اللا-اي، ءبىزدىڭ قارۋلى كۇشتەرىمىز نەتكەن ايبىندى ەدى، ەگەر سىرتتان جاۋ شابۋىلداي قالسا، مىنانداي قۇرسانعان قاھارىمەن ءبىر-اق ساتتە تاس-تالقانىن شىعارادى ەكەن-اۋ! ءاي، قانداي جاۋىز بولسا دا، جۇرەگى داۋالاي قويماس!" دەگەن مەرەيلى سەزىم عانا... ءبىر كەزدە كىرپىگىمدى قيمىلداتسام، قاراڭعى تۇندە، اق بەسىكتىڭ ۇستىندە تەربەتىلىپ جاتىرمىن. نۇقىل ءسابي بوپ كەتكەندەيمىن بە تەگى، قالاي ءوزى؟ انە-مىنە اق ماماشىم ەلجىرەگەن مەيىرىمدى اۋەزىمەن: ء"الدي-ءالدي، اق بوپەم. اق بەسىككە جات، بوپەم. قۇنان قويدى سويا عوي. قۇيرىعىنا تويا عوي!.." دەپ اندەتەتىندەي جۇرەگىم لۇپىلدەپ، كوزىمە جاس ءۇيىرىلدى. "ما-ما!" دەدىم كۇبىرلەي كەمسەڭدەپ.  الدەبىر ايالى الاقان ەكى ءتوسىمدى سيپالادى، وندا كوپ تۇراقتاماي قوس ءبۇيىرىمدى جىبىر-جىبىر تۇرتكىلەدى. ساياحاتىن جالعاستىرىپ، بارعان سايىن تومەن سىرعىپ بارادى. قۇلديلاعان قول سۋماڭداپ كەلەسى ساتتە قۇيرىعىما جابىسا كەتسىن. بويىم ءدىر ەتىپ تىكسىنىپ قالدىم. ەندى بولماسا، اتپىشىمنەن شاپ بەرەتىندەي ەكى بۇتىمدى قىسا قويعامىن جالما-جان.

– ەشتەڭە جوق قوي، ءات-تاڭا نالەت! – دەدى ۇرتىن تولتىرىپ قومپىلداعان وكىنىشتى داۋس.

– تەمەكى دە جوق پا؟ – شىڭكىلدەگەن داۋىس وزەۋرەپ ءۇمىت ۇزگىسى كەلەر ەمەس.

–  جوق!

– تىليپونى دا جوق پا؟

– ەكى عاسىر بۇرىنعى "Nokia".

– قۇرسىن، قول بىلعاپ قايتەمىز... مۇنداي جەرگە بويلاي قايىرشىلار جينالادى ەمەس پە!

سويتسەم، قالتا اقتارعان قولدار ەكەن "ماحاببات" ماسساجىن جاساعان. "اۆتوزاك" تورىنە توسەك ساپ، ء"الدي-ءالدي، بوپەم-اي" دەپ تەربەتىپ كەلەدى.

پوگرەبتەگى كوكتەگەن كارتوشكەنىڭ ساباعىنداي اقبورىق، ىركىلدەگەن تەرگەۋشى اتى-ءجونىمدى سۇراپ، قولىنداعى قالامى قاعازدىڭ جارتى بەتىنە دەيىن جورعالاپ بارىپ توقتادى دا، ۇستەلدىڭ شەتىندە ءبىر قىرىن وتىرعان ماعان سۇزەتىن بۇقاداي بىعىر مويىنىن بۇردى:

– پيكەتكە ءوزىڭ شىقتىڭ با، الدە بىرەۋ ۇگىتتەدى مە؟

– ءوزىم.

– دۆك-نىڭ مۇشەسىسىڭ بە؟

– ول نە؟ دەتسكي ۆولەيبولنىي كلۋب پا؟

– بىلمەي قالعانىڭ! – اقبورىقتىڭ وسقىرنعاندا، دەلديگەن كەڭسىرىگىنەن "جورعاتايى" اق قۇرتتاي ءبىر جىلت ەتىپ قايتتى. ­– ءويتىپ بۇلتاققا سالما!

– ءوللا-ءبىللا، شىن ايتام؟

– ول – انا شەتتە جۇرگەن قاشقىننىڭ تەرروريستىك ۇيىمى! وعان قاتىسىڭ بولسا، ءوز وبالىڭ وزىڭە. بىزدە ءبارىنىڭ ءتىزىمى بار. بايقا، ءبارىبىر انىقتايمىز.

– قۇرسىن، وعان مۇشە بولعانشا، نۇر-وتانعا كىرمەيمىن بە!

– وعان سەندەيلەردى الادى دەپ كىم ايتتى؟

– ءپىشتۋ، الماسا قويسىن. ماعان كەرەك ەدى سونىڭ!

– ءاي-ءاي، بايقاپ سويلە! ساياسي جاعىنان بۇزىلعان ادامسىڭ عوي ءوزى؟ پيكەتكە نە ماقسات كوزدەپ شىقتىڭ؟

– ادىلەت ىزدەپ.

– تاپتىڭ با؟

– تابامىن. تاپقانشا ىزدەي بەرەمىن!

– دەمەك، ميتينگكە بارا بەرەم دەيسىڭ عوي؟

– بارا بەرەمىن.

– بارۋعا زاڭمەن تيىم سالىنعانىن بىلەمىسىڭ.

– مەن قارسىمىن!

– سەن قارسى بولعاننان ەشتەڭە وزگەرمەيدى. سەن – حالىق ەمەسسىڭ!

– حالىق دەگەن مەن. مەنىڭ كەلىسىمىمسىز ونداي زاڭدى كىم شىعاردى؟

– دەپۋتاتتار. حالىق سايلاعان دەپۋتاتتار.

– ولاردى حالىق سايلاعان جوق. جوعارىداعى كوكە وتىرعىزا سالعاندار. قولدارىن كوتەرىپ-ءتۇسىرۋدى عانا بىلەدى...

– دوعار ءسوزدى! – اقبورىق جىگىت جۇپ-جۇمساق جۇدىرىعىمەن ۇستەلدىڭ بەتىن بىلق ەتكىزىپ ءتۇيىپ قالدى. – نە ساندىراقتاپ وتىرعانىڭدى بىلەمىسىڭ؟

– بىلەمىن. شىندىقتى ايتىپ وتىرمىن!

اقبورىق سالبىراعان بۇعاعى بۇلك-بۇلك ەتىپ تۇكىرىگىنە شاشالدى:

– سەن ءوزى ەشەكتىڭ ميىن جەگەنبىسىڭ، الدە جارىمەسپىسىڭ ءسوز ۇقپايتىن؟

– ەشەكتىڭ ميى ءتاتتى بولادى دەيدى عوي، جەمەگەنىمە وكىنىپ ءجۇرمىن، – دەدىم ىرجيىپ. – كەشىرىڭىز، ساۋدىڭ ءسوزىن جىندى ۇقپايدى دەگەن راس ەكەن، ءجۇدا! – قالتامنان الىپ "سارى بيلەتىمدى" كورسەتىپ ەم، "قاپ، باعانادان بەرگى بوسقا وتتاپ قور بولعان ەسىل ءسوزىم-اي" دەدى مە، تەرگەۋشىم بولبىراعان اپپاق بەتى لاپ قىزارىپ، ەسىك اۋزىندا تۇرعان سەرجانتقا قولىن اشۋلانا  سىلتەدى:

– ون ەكى سوتكەگە!

تۇرمەگە كىرگىزەردە تۇلابويىمدى تۇگەل تىنتكىلەدى. كونسەرۆى مەن سىرانىڭ قاقپاعىن اشاتىن ون ەكى باستى اڭشى باكىم بار ەدى، سوعان قوسا بەلبەۋ مەن باتىڭكەمنىڭ باۋىنا دەيىن شەشىپ الدى. كىردەن جىلتىراعان كەنەپ دوربامدا التىنشى رومانىمنىڭ ءوزىم تۇپتەگەن قولجازباسى جۇرەتىن.

– بۇل نە قاعاز؟ – دەدى اشاڭ ءجۇزدى، قۋشىق يىق سەرجانت.

– ءوز جازعاندارىم.

– كىتاپ كىرگىزۋگە بولمايدى. ساياسي بىردەڭە بولۋى مۇمكىن.

ءبىر جاقسىسى، ءبارىن تىركەيدى ەكەن. "بەلبەۋ، ەكى شنۋر..." دەپ العان زاتتارىن تۇگەل ءتىزىپ قولحات بەردى.

سونىمەن، حوش، اۋى تىزەمە تۇسكەن شالباردىڭ ىشقىرىن ءبىر قولىممەن ۇستاپ، باۋى جوق، ەكى رازمەر ۇلكەن باتىڭكەمدى قورپ-قورپ باسىپ كازارماعا كىرىپ بارعانمىن. قىرىق جىل جۋىنباي تەكە ساسىعان بومج قۇشاقتاي العانداي بولدى. تەر، شۋاش، تەمەكى ءيىسى يۋ-قيۋ ارالاسقان اششى قولاڭسا كوزىمدى ۇستاراداي ءتىلىپ ءتۇستى. سالتاناتىما سۇيسىنگەن ابوريگەندەر گۋ ەتىپ حوش كوڭىلمەن قارسى الدى:

– وھو، قاتارىمىز تاعى ءبىر قىرانمەن تولىقتى!

قاز-قاتار تىزىلگەن قوس قابات تەمىر كەرەۋەتتەر ءدالىزىنىڭ كوز ۇشىندا بۇلاڭىتقان تۇيىعىنا تاس سۇيرەتكەندەي تالتاڭداپ جەتكەنشە، جىميا، جىمسيا قادالعان كوزدەردىڭ سۇر جەبەسى وڭىمنان دا، سولىمنان دا وسقىلادى. بىرىنە دە قىڭعام جوق، حاس باتىرداي قاسقايىپ، سالتاناتتى مارشپەن ورىنىما كەلدىم دە، قىران ەكەنىمدى دالەلدەپ، تورى جەرگە تيگەن استىڭعى توسەككە جالپ ەتىپ قوناقتاي كەتتىم.

ەكىنشى كۇنى الگى تانىس سەرجانت قاسىما كەلدى. ەزۋىندە جۇقالاپ جاققان جىلى كۇلكى بار سياقتى. ءۇنى جۇمساق:

– زاتتارىڭىزدى الىپ ءجۇرىڭىز.

جەكە كامەراعا جايعاستىردى. ەكى كىسىلىك ورىندا جالعىز ءوزىم. ءبىر قاپتالى قابىرعاعا بەكىگەن شاعىن جايما ۇستەلگە قارسى قاراپ وتىردىق. مەنىڭ قولجازبامدى ادەمى تسەللوفان مۇقابامەن قاپتاپ العان ەكەن، الدىما قاراي جىلجىتتى:

– وقىپ شىقتىم.

– شىن با؟ – دەدىم ايران-اسىرىم شىعىپ.

– شىن!

– باس كيىمىڭدى شەششى! – دەدىم ءاي-ءشاي جوق. جىگىت بەتىمە باجىرايا ءبىر قاراپ، كارتۋزىن قولىنا الدى. – وي، اللا، باسىڭ بار ەكەن عوي! – تاڭىرقاپ تاڭدايىمدى تاقىلداتتىم. باس بولعاندا قانداي! ناعىز سوكراتقا بىتكەن باس: شالقاق، سوم شۇيدە، قوس شەكەسى بۇلتيعان كەڭ ماڭداي. قىسقا شاشىن شەكەكلىگىنەن جارىپ تاراعان. جىگىت مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى:

– وي، اعا، ءسىز دە ايتاسىز-اۋ. باسى جوق ادام بولا ما؟

– قايدان بىلەيىن، مەنتتەردە باس بولمايدى، كارتۋزدى مويىننىڭ جالعاسىنا كيگىزىپ قويادى ەكەن دەيدى عوي. ءوزىم دە سولاي بولسا، سولاي شىعار دەپ ويلايتىنمىن.

– ءتۇۋ، ابدەن سۇمىرەيتتىڭىز عوي! ەل نە دەمەيدى؟

– باسى بولسا، نەگە ويلانبايدى، نەگە كورمەيدى، نەگە جۇرەگى سەلت ەتپەيدى، نەگە بىرەۋ ايتاقتاپ "ھايت!" دەسە، يت سياقتى تارپا باس سالادى؟..

– ءبارى بىردەي ەمەس شىعار.

– ءاي، قايدام؟.. جارايدى، ءازىل ءسوز عوي. بىراق ءوز قۇلاعىما ءوزىم سەنبەي تۇرمىن. شىنىمەن وقىدىڭ با؟

– وقىعاندا قانداي. ەكى كۇن بويى باس الاماي وقىپ شىقتىم. ۆو! – سەرجانت ەزۋى جايىلىپ، باسبارماعىن قايقايتتى.

– وي، اللا، مەنتتىڭ دە كىتاپ وقيتىنى بولادى ەكەن-اۋ! – دەدىم شىنىمەن تاڭعالىپ.

– نەگە ولاي دەيسىز؟ كىتاپ وقيتىن ءبىر كىسى مەندەي-اق بولسىن!

– وندا نەگە مەنت بولىپ ءجۇرسىڭ؟

– جان باعۋ كەرەك قوي، اعا.

– ءبىلىمىڭ بار ما؟

– فيلوسوفيا عىلىمىنىڭ كانديداتىمىن. دالادا قالدىق. وسىنىڭ وزىنە تانىستىقپەن كىردىم.

مەن كورىپكەلدىك جاساپ، باسىمدى شايقادىم:

– ءاي، باۋىرىم، بۇل جەردە دە كوپ تۇراقتاتپاس!

سەرجانت كوزى جىپىلىقتاپ شوشىپ كەتتى:

– قويىڭىزشى، اعا! قۇداي ساقتاسىن!

– ءبىلىمدىسىڭ، وقيسىڭ، جانىڭ جۇمساق. مىنە، مەن سياقتىلارعا اياۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىرسىڭ... ولارعا ونداي ادام كەرەك ەمەس.

– سوندا نە ءىستۋىم كەرەك؟

– ولاردىڭ ءوزى سياقتى بول.

– ول قولدان كەلسە... جارايدى، اعا، ءبىر ءجونى بولار... كىتابىڭىز كەرەمەت ەندى! قالاي قيسىندىرىپ جازعانسىز؟

– مەن قيسىندىرعام جوق، ءومىردىڭ قيسىنى سول.

– ءومىر سونداي بولعانمەن، ءبارى سونداي قيىستىرىپ جازا المايدى عوي. ءبىر كۇلىپ، ءبىر جىلاپ، ءومىردىڭ ىشىندە جۇرگەندەي بولدىم! جالعاسىن جازاسىز با؟

– مىنە، وسى وتىرعاندا ەكەۋمىز بولاشاق كىتاپتىڭ بەتتەرىن جازىپ وتىرعان جوقپىز با!

جىگىت مەنى ءبىر اۋليە كورىپ تابىنىپ وتىر.

– ءسىز شىعارمالارىڭىزدى قالاي جازاسىز، شابىت قىسقاندا ما، الدە ماشىق پا؟

– مەن ەشتەڭە ويلامايمىن، تەك جازا بەرەمىن.

– قالاي؟

– اباي اتام اندا-ساندا قاسىما كەپ، قۇلاعىما سىبىرلاپ تۇرادى. مەن تەك سونى جازامىن.

– قويىڭىزشى، ونداي بولا ما ەكەن؟

– باسقانى بىلمەيمىن، وزىمدە سونداي.

سەرجانت سەنەر-سەنبەسىن بىلمەدى. ازىلدەپ تۇر ما الدە ماجىنسۇرەي  بىرەۋ مە دەگەندەي ەكى ويلى كەيىپپەن بەتىمە قاراعان. ىلە دالىزدەن: "سەرجانت داۋىلباەۆ!" دەگەن ءامىرلى داۋىس ەستىلىپ، ورنىنان اپىل-عۇپىل اتا جونەلدى.

جىگىتتىڭ اتى اقىلبەك ەكەن. كورگەن جەردە ءىلتيفات ءبىلدىرىپ، قولدان كەلگەن كومەگىن جاساپ ءجۇردى. كەيدە "ەگەمەن", "كازپراۆدا", "ليتەر" سەكىلدى گازەتتەردى اكەپ بەرەدى. "مۇندايلاردى وقىمايمىن. ماعان "دات" پەن "جاس الاشتى" اكەپ بەر" دەسەم، "ويباي، اعا، وندايلاردى بىزگە ۇستاۋعا بولمايدى!" دەيدى.

تاڭەرتەڭ ءبارىمىزدى اۋلاعا شىعارىپ ساپقا تۇرعىزادى دا، ون-جيىرمادان ءبولىپ ءار جاققا جۇمىسقا اكەتەدى. بىرەۋلەر اكيماتتىڭ نۇسقاۋىمەن ارىق ارشىپ، كوشە سىپىرادى. ەندى بىرەۋلەر باستىقتىڭ داچاسىنا بارىپ، وگورودىنىڭ ءشوبىن جۇلادى، تۋالەتىن قازادى. مەن ەكى كۇن تسەمەنت تيەپ بەلىم شويىرىلىپ تۇرا الماي قالعام. اقىلبەك ول ازاپتان قۇتقارىپ، تۇرمەنىڭ ءوز ىشىنە الىپ قالدى. اۋلا سىپىرام، تۋالەت جۋام، قاعاز، قوقىس جيىپ كۇنى بويى تۇرتىنشەكتەپ جۇرەمىن. ءۇش ۋاقىت تاماق ىشەمىن. ماعان مۇندايدى كىم بەرىپتى: ازاندا – ءبىر قالايى كۇرەشكە قارا شاي، ەكى ءتىلىم ارپا نانى، ءبىر جاعىم مارگارين; تۇستە – تارى بوتقا، كيلكانىڭ كوزى عانا دوڭگەلەنگەن بالىق سورپاسى، نە قاسىعىڭمەن قۋىپ ءجۇرىپ بەس تالىن ازەر ۇستايتىن بۇرشاق سورپاسى; كەشكە – تاعى دا بوتقا... كەيبىر كەپيەت اتقاندار: "اكەت جۋىندىنى!" دەپ مۇرىنىن تىرجيتىپ يتەرىپ تاستايدى. وندايدا ماعان جاقسى، سىپىرىپ-سيىرىپ سوعىپ الام. ۆوت دوراقتار ءا، بوتقا، بۇرشاق دەگەن قايتا اسقازانعا جەڭىل، پايدالى ەمەس پە، دارىگەرلەر وسىلاردى جەۋ كەرەك دەپ ادەيى ديەتاعا وتىرعىزباي ما. بۇرىن قالاي بىلمەي جۇرگەنمىن، تۇرمە دەگەنىڭ كۋرورت ەكەن عوي انشەيىن! تەرەزەسى سىعىرايعان قارا-كولەڭكە  كامەرادا جالعىز ءوزىم. شارداي شەرميگەن قارىنىمدى سيپاپ قويىپ، بور-بور كەكىرىپ، زەڭبىرەگىمنەن دار-دار زالپ بەرىپ تورى شيقىلداعان تەمىر كەرەۋەتتە كەرىلىپ جاتقانىم. از كۇندە ەت جيىپ بۇلتيىپ، تورالىپ الدىم، ءبىر قولىممەن ۇستاپ جۇرمەسەم ءتۇسىپ كەتەتىن شالبارىمنىڭ ىشقىرى ەندى تىرسيىپ مىقىنىما ازەر جەتىپ تۇر. كەيدە ۋنيتازداعى سۋعا نە تاۋالەتتىڭ قابىرعاسىنداعى جىلتىر، قارا كافەلگە ۇڭىلسەم، گونچاروۆ سيپاتتاعان مەششان-بۋرجۋي وبلوموۆ سەكىلدى ەكى بەتى شيقانداي كۇيلى بىرەۋ كۇلىمدەي قارايدى.

قىرسىققاندا، ون ەكى كۇن ورىستىڭ راكەتسىنداي زۋ ەتىپ وتە شىقپاسى بار ما قاس-قاعىمدا. ءدال ون ەكى كۇن، ءنول-ءنول مينۋت سوققاندا، كەزەكشى پوليتسەي تەمىر ەسىكتى سالدىر-كۇلدىر شالقاسىنان اشىپ:

– ارەستانت شەعيروۆ، قاماق مەرزىمىڭىز ءبىتتى. زاتتارىڭىزدى جيناپ شىعىڭىز! – دەدى. توبەمنەن تومەن قاراي مۇزداي سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي شوشىنىپ ورىنىمنان اتىپ تۇردىم:

– شىقپايمىن! – دەدىم تۇلابويىم ءدىر-ءدىر ەتىپ.

– شىقپاعانى نەسى؟  – پوليتسەيدىڭ جىلتىراعان  بىتىك كوزى تابيعات بەرگەن مۇمكىندىك شەگىنە دەيىن باقىرايدى. – بوساعانىنا قۋانبايتىن با؟

– مەن قۋانبايمىن! – دەدىم جىلامسىراي ءۇنىم بۇزىلىپ.

– اۋىشسىڭ با، نەمەنە؟ بىلجىراماي شىق كانە! – پوليتسەي جەلكەمنەن شاپ بەرىپ سىرتقا قاراي سۇيرەلەدى. مەن:

– نەت، نەت، ءنينادى، ءنينادى! – دەپ شوشىعاندا نە قۋانعاندا ورىسشا سويلەيتىن ادەتىممەن جالما-جان بوساعاعا جارماسىپ جاتىپ الىپ ەدىم، باتالونكانىڭ قىشىرلى، سوم تابانى قۇيرىعىمنان ىشقىنتا تەپكەندە، جەردەن ءبىر مەتردەي شارىقتاپ بارىپ اپاتقا ۇشىراعان ۇشاقتاي بەتون ءدالىزدى تۇمسىعىممەن سۇزە شارق ەتتىم. ايعاي-شۋدى ەستىپ ءبىر جاقتان اقىلبەك جەتىپ كەلسىن. قۇتقارۋشىم كەلگەندەي قۋانىپ كەتتىم.

– نە بولدى؟ – دەدى ەفرەيتورگە الايا قاراپ.

– مىناۋىڭ ءماجۇن عوي دەيمىن. كەتپەيمىن دەيدى!

– ونىڭىز قالاي، اعا؟

مۇرىنىمنىڭ قانىن جەڭىمممەن ءسۇرتىپ، اقىلبەككە جالىنىشپەن كەمسەڭدەدىم:

– كەتكىم كەلمەيدى.

– نەگە؟

– مىنا جەر جاقسى ەكەن. مەنى وسىندا الىپ قالشى. باستىقتارعا ايتىپ كورشى. كەز-كەلگەن جۇمىستى ىستەپ جۇرە بەرەمىن.

– نە ايتىپ تۇرسىز؟ – اقىلبەك ءتۇسىن سۋىتىپ، ءبىرىنشى رەت ماعان زەكىپ سويلەدى. – بۇل – تۇرمە، قىلمىسكەرلەر جازاسىن وتەيتىن جەر. كەسىمدى مەرزىمىڭىز ءبىتتى مە، كەتۋىڭىز كەرەك.

– وسى جەردە قازىر توبەلەس شىعارايىن، ءتارتىپ بۇزدى دەپ قايتا قاماي سالىڭدارشى؟ – دەدىم ءالى دە ءۇمىتىمدى ۇزبەي جاۋتاڭداپ.

– قاماۋ-قاماماۋ ماسەلەسىن سوت شەشەدى. ءبىز تەك ءتارتىپتى ورىندايمىز. بولمايدى، بارىڭىز!

اقىلبەكتەن دە كوڭىلىم قالىپ، تەرىس اينالدىم. كەنەپ دوربامدى امالسىز مويىنىما اسىپ، تاناۋىمدى قورس-قورس تارتا كەمسەڭدەپ سىرتقا بەتتەدىم. بەتىنە قالقان، قىلىشتىڭ سۋرەتى سالىنعان اۋىر تەمىر قاقپانىڭ الدىندا كوزىمنىڭ جاسىن ءبىر سىعىپ الدىم. بيىك بەتون دۋالدىڭ ىشىندەگى تەرەزەسى تەمىر تور، سۇرقاي ءۇي قيماسىمداي قالىپ بارادى. ون ەكى كۇن تاماعىن بەرىپ، توسەگىن جايىپ باۋىرىنا باسقان وسىناۋ ءۇيدىڭ جانىندا مەن ءۇشىن يران باعىڭ، پەيىشىڭ ءپىشتۋ ەدى. كەنەپ دوربام مويىنىمدا سالاڭداپ ۇزاعان سايىن سوڭىما جاۋتاڭ-جاۋتاڭ قارايمىن.

ەندى تەك قاي جەردە ميتينگى بولادى ەكەن دەپ قۇلاعىمدى لوكاتورداي توبەمدە قايشىلاتىپ ەلەڭدەۋمەن بولدىم. قۇداي وڭداعاندا، كوپ سارىلىپ كۇتكەم جوق. ءشۇيىنشى  حاباردى ەستىپ، اكيماتتىڭ الدىنا قۇستاي ۇشىپ جەتەيىن ايتقان ۋاقىتتا. كوپبالالى انالاردىڭ نارازىلىق پيكەتى ەكەن. وڭشەڭ قارىنى سالبىراپ، بالپاڭ باسقان قاتىندار، بەس بالا، ون بالا تاپقان. ۇزىن-قاراسى ەلۋ-شاقتى. يىق تىرەستىرە سىرەسكەن پوليتسيا كوردونىنان ءوتۋ قيامەت. اناندايدا دۋبينكالارىن بىلەپ قالىڭ ومون قارا ورمانداي قاپتاپ تۇر. وڭمەڭدەپ جەتىپ بارىپ ەدىم، كۇجىرەيگەن كاپيتان جۋان بىلەگىن شلاگباۋمداي كولدەنەڭ سوزىپ كەۋدەمنەن يتەردى:

– ساعان نە جوق، كوپبالالى قاتىن با ەدىڭ؟

– كوپبالالى اكەمىن! – دەدىم ەجىرەيىپ. – بالانى قاتىندار كۇلگە اۋناپ تابا ما ءبىز بولماساق؟ جىبەر، قاتىنىم ون ءبىرىنشى بالاعا بۋاز ەدى، تالتاڭداپ ءجۇرىپ ءتۇسىرىپ الار، امان-ساۋىندا الىپ قايتايىن.

بىردەڭە دەيىم دەگەنشە، ەڭكەيە بەرىپ الشايعان بۇتتىڭ اراسىنان وتە شىقتىم.

قاتىن دەگەن حالىق ەركەكتەي ەمەس باتىل، وجەت ەكەن. بايبالامداپ، ۋ-شۋ ايعايعا باستى.

– بىزگە اكىم شىقسىن!

– وزىمەن اۋىزبا-اۋىز سويلەسەمىز!

– اكىم! اكىم!..

– ۇكىمەتتىڭ ۋادەسى قايدا، ءالى ءبىر رەت پوسوبيا العام جوق!

– ون ءبىر جىلدان بەرى پاتەردە ءجۇرمىن. كەزەگىم قاشان كەلەدى؟..

ىشتەن ءبىر جاس بالا شىعىپ، باسۋ ايتىپ:

– ارىز-ارماندارىڭىزدى ماعان بەرىڭىزدەر، قاراپ شەشىمىن حابارلايمىز، –دەپ ەدى، قاتىندار ورە تۇرىپ، ودان ارى شۋلادى:

– سەندەرىڭ جاۋاپتارىڭ بەلگىلى، ەستىمەيمىز ءسوزىڭدى!

– اكىم ءوزى قايدا، تولعاتىپ وتىر ما! ەلدەن اۋليە مە ەكەن، نەگە شىقپايدى؟

– ءوزى شىقسىن، ايتپەسە ءبىز كىرەمىز!

– ماسەلەمىز شەشىلمەيىنشە وسى ارادان كەتپەيمىز!

– ءايدا، قاتىندار، نە تۇرىس، كىردىك ىشكە!

دودىراعان قارا شاش، جالپىلداعان اق جاۋلىقتىڭ الا-شۇبار ءنوپىرى الگى وكىل جىگىتتى تاپتاي-ماپتاي لاپ قويدى.

– جارايسىڭدار، قاتىندار. وسى بەتتەرىڭنەن تايماڭدار، العا! – دەپ اراسىندا مەن دە قيقۋ ساپ دەم بەرىپ قويامىن.

– قايتىڭدار! دوعار باسسىزدىقتى! – ەسىكتى قامالاپ تۇرىپ العان پوليتسەيلەر ايعايلاپ بەرى يتەرەدى، ءبىز ايعايىمىزدى ولاردان اسىرىپ، ەلىرىپ ارى يتەرەمىز. قاتىنداردىڭ قولى جەتكەندەرى پوليتسەيلەرگە جارماسىپ، جۇلقىلاپ توبەلەستى باستاپ كەپ جىبەردى.

– قاپتا، قاپتا، قاتىندار! ايانبا! – دەپ ءبىر قاتىن شىڭعىرا باقىرىپ اتوي سالدى.

– قايت كەيىن! قايت! – دەپ پوليتسەيدىڭ جان داۋىسى شىقتى.

– باسىپ كىر! قيرات ەسىكتى!..

– جىبەرمەڭدەر! يتەر!..

ۋ-شۋ، الا-توپىر بولدى دا كەتتى. ەندى وسى كەزگە دەيىن شىدامدىلىق تانىتىپ سىرەسىپ  تۇرعان ومون-نىڭ سايىپ-قىراندارى انداعايلاپ ءبىر شەتتەن تۇرە ءتيىستى. وڭكەي تەرروريست، ۆاحابيت، مودجاھيدتەرمەن اتىسىپ-شابىسىپ ماشىقتانعان باھادۇرلەر دۇشمانمەن شايقاسۋدىڭ ھايلا-ءتاسىلىن بيك ءايبات ماستەر بىلەر-ءدۇر. ەكى-ەكىدەن ءبىر-ءبىر قاتىندى شاپ بەرەدى دە، دىرىلداتا سۇيرەي جونەلەدى. ون بالا تاۋىپ، ون رەت ءولىپ كورگەن قاتىن بەيباق تا وڭاي جاۋ ما، ولىسپەي جان بەرىسەتىن ەمەس. تەپكىلەيدى، قولىمەن ۇرادى، تىستەيدى، تىرنايدى، بولماسا قارعاپ-سىلەپ بەتتەرىنە تۇكىرەدى...

مەن دە ءبىر شەتتە وزىمشە قايرات تانىتىپ، قاتتى قارسىلاستىم. ەكى جۇدىرىعىمدى تاس ءتۇيىپ، قىسىق كوزىمدى بارىنشا ەجىرەيتىپ، ءتىسىمدى شىقىرلاتىپ، دىرىلدەپ-قالشىلداپ ومون-ىڭا دا، پوليتسياڭا داپ تاپ-تاپ بەرەمىن. قازاقشانى ۇقپاي قالار دەپ ورىسشا بوقتايمىن، ان-ا-اۋ دوكەيلەردىڭ اتىن اتاپ نەبىر جاعىمسىز سوزدەر ايتام... ويتپەسەم بولا ما: "قاتىنداردىڭ اراسىندا قىزتەكەدەي سەن ناعىپ جۇرگەن نەمەسىڭ، كەت، ءايدا!" دەپ قۋشيعان كوتەنىمنەن ءبىر تەۋىپ، قۋىپ جىبەرۋى مۇمكىن عوي! و، اللا، تىلەگىمدى بەرە گور! ءوزىم شاپتىعىپ تيسە بەرگەن سوڭ، شىداماي كەتىپ، تىلەۋىڭدى بەرگىر، ەكى سارباز تاپ بەردى. قوس جۇدىرىعىمدى ءتۇيىپ، سۇزىسەتىن تەكە سياقتى كەلسەڭ-كەل دەپ ەدىرەيىپ تۇرا قالىپ ەدىم، بىرەۋى جەلكەمنەن ءبىر پەرىپ ەتپەتىمنەن ءتۇسىردى. ءسۇيسىنىپ كەتتىم، تاعى دا ۇرا ءتۇسسىشى دەدىم سويلەۋگە ءتىلىم كەلمەي ەسەڭگىرەپ بارا جاتىپ. اياق-قولىم تىپىرلاپ قارسىلىق تانىتىپ جاتىر، اۋزىم جالپىلداپ نەبىر قۇلاق قىرشيتىن ساياسي ماتەرشينانى بوراتىپ جاتىر.

– ءجۇر، كانە، تىرتىسپاي! – دەيدى ەكەۋى اناندايداعى سامساعان ماشينالارعا قاراي ەكى جاعىمنان سۇيرەلەپ.

– جوق، بارمايمىن، جىبەرىڭدەر! – دەيمىن وتىرىك قارسىلاسقان بولىپ. ەركەلەگەن بالاداي شالقايىپ جاتىپ الىپ ەدىم، ەركىمە قويار ەمەس. ەكى جىگىتكە سول ءسات الەمدەگى جاقسىلىق جاساۋشى ەڭ قامقور ادامداي شەكسىز ماحابباتپەن سۇيسىنە قارادىم. اتتەڭ، باسا كيگەن كاسكانىڭ اينەگى بەتتەرىن بۇركەپ العان، ايتپەگەندە كەزەك-كەزەك ءشوپ ەتكىزىپ ءسۇيىپ الار ەدىم-اۋ! بىرەۋى اياعىمنان، بىرەۋى قولىمنان كەرە ۇستاپ، ىرعاپ-ىرعاپ اۆتوزاكتىڭ تورىنە اتتى دا جىبەردى. ومىرتقام وپىرىلارداي وڭباي تۇسسەم دە، "ۋھ، جەتتىم-اۋ!" دەپ سۇيسىنگەننەن كوزىمە جاس ءۇيىرىلىپ، وكسىپ جىبەردىم. ازدان سوڭ اق بەسىكتە الديلەنگەن اق بوپەدەي، پەيىشتىڭ جولىندا تەربەتىلىپ كەلە جاتتىم.

سول باياعى سيزو-عا اكەلدى. كوزىمە وتتاي باسىلىپ، تۋعان ۇيىمە كەلگەندەي قۋانىپ كەتتىم. ەندى بۇل جەردەن ولسەم دە كەتپەۋىم كەرەك. بارىنشا كوبىرەك جاتۋدىڭ ھايلاسىن جاسايىن. نەشە ءتۇرلى كومبيناتسيالاردى ساپىرىلىستىرىپ شالا ميىم كومپيۋتەردەي سارتىلداي جونەلدى. كونۆويمەن ايعايلاسىپ، جاعالاسىپ  ناعىز بۇزاقىنىڭ كەيپىمەن تەرگەۋشىگە كىردىك. وتكەندەگى اقبورىق جىگىت تاعى دا الدىمنان شىقتى.

– تاعى كەلدىڭ بە؟ – دەدى ءتۇسى بۇزىلىپ.

– تاعى كەلدىم! – بارىنشا قيتىعىپ قيقارلانا ءتىل قاتتىم.

– باسىڭا تيگەن جوق پا؟ ون بەس سوتكى از بولدى ما؟

– از!

– نەگە؟

– مەن قارسىمىن!

– كىمگە؟

– بارىنە!

اقبورىق جىگىت بەتى كوگەرىپ ايعايلاپ جىبەردى:

– قۇرى، جوعال، نەششاستنىي دوراق!

– جوق، كەتپەيمىن! – شوشىنعاننان شار ەتە ءتۇستىم.

– نەگە كەتپەيسىڭ؟

– قىلمىسكەر تۇرمەدە وتىرۋعا ءتيىس! – دەدىم الدەبىر اقىلدى كىتاپتان وقىعان وفوريزم ءتىل ۇشىنا ورالىپ.

– و نەعىلعان قىلمىس؟

ۆوت توپاس، ءا! مىنا ساۋاتسىز تەرگەۋشىگە زاڭنىڭ ءالىپ-ءبيىن ۇيرەتكىم كەلدى:

– قىلمىسى بولماسا، كىسىنى مىنا جەرگە اكەلە مە؟  ەكىنشىدەن، رۇحسات ەتىلمەگەن ميتينگكە قاتىسۋ قىلمىس ەمەس پە سىزدىڭشە؟ سونى دا تۇسىنبەيسىز بە؟ قازاقستان رەسپۋليكاسىنىڭ قىلمىستىق كودەسىن جاقسىلاپ تاعى ءبىر وقىڭىز! جو-جوق، كەتپەيمىن. مەن قىلمىس جاسادىم. سوتتاۋعا تيىسسىزدەر. سىزدەردىكى شىلي وسى بىلىق پەن شىلىق. كىسىنى الالاپ، بويلاي تەك ءوز ادامدارىڭىزدى عانا سوتتايسىزدار بلات الىپ! مەن ادىلدىكتى تالاپ ەتەم. سوتتاماساڭىزدار جوعارى سوتقا دەيىن عارزا جازام!..

انە اقبورىقتىڭ بەت-اۋزى ون جەرىنە ون شىبىن قونعانداي جىبىرلاپ بارادى. ءاي، بالەم، قاتىردىم-اۋ ءوزىم دە. وسىدان كەيىن ون بەس كۇنىڭ نە، ون بەس ايعا ايدايتىن شىعار تۇپ-تۋرا؟ الدە ەكى جىل؟ بەس جىل بولسا، تىپتەن جاقسى. الدە... الدە ون بەس جىلعا ءبىر-اق تىقسا عوي، شە-ەركىن!.. تەرگەۋشىنىڭ ءجۇزى تۇتەپ تۇنەرگەن سايىن قيالىم شارىقتاپ قۋانا ءتۇستىم. بىراق قۋانىشىم ۇزاققا جەتكەن جوق. اقبورىق توبەسىندەگى شاشىراعان شاشى ساپقا تۇرعان سولداتتاي تىكىرەيىپ ورنىنان ۇشىپ تۇردى تۇكىرىگىن شاشا:

– جوعال، كانە، وتتاماي! سەنىڭ ورىنىڭ – تۇرمە ەمەس، جىندىحانا! قازىر كەتپەسەڭ، نارياد شاقىرىپ جىندىحاناعا ايداتام!

جىندىحانانى ايتقاندا جىم بولدىم. ءدامىن تاتقان جەرىم عوي، زارەم ۇشىپ كەتتى. كۇل-تالقان بولعان ارمانىمدى اقبورىقتىڭ الدىندا قالدىرىپ، ءلام-ميم دەمەستەن تومپاڭداپ ايداۋىلدىڭ الدىنا ءتۇستىم. ارتىما جالتاق-جالتاق قاراعىشتاپ، تەمىر داربازادان تەزىرەك شىعىپ كەتۋگە اسىقتىم.

ىرىڭ-جىرىڭمەن اراعا جيىرما-شاقتى كۇن سالىپ ءجاي عانا اۋەستىكپەن سۋ جاڭا نۇرەكەڭ كوشەسىنە بارعام. كورگەن بويدا كوزىم جىپىلىقتاپ، ەرىنىم سالپيىپ، اشىلعان اۋزىما بالانىڭ باسى سىيىپ كەتەردەي اڭقايدى دا قالدى. مىنە، عاجاپ! ءوز كوزىمە ءوزىم سەنەر ەمەسپىن. كوشە ەمەس، قالا سالۋ مادەنيەتىندەگى ادامزات اقى-ويىنىڭ بۇگىنگى تاڭداعى جەتكەن ەڭ دانالىق ۇلگىسى دەرسىڭ. كەشەگى سۇرقاي كورىنىستىڭ ءبىرى دە جوق. ءبارى جاڭا. جول تابانى جالتىراعان جىلت قارا اسفالت، كەنەرى قىزىل گرانيت. سىلدىر قاققان كاۋسر بۇلاقتان ەڭكەيىپ ىشكىڭ كەلەدى، اعىپ جاتقان "بورجومي" دەرسىڭ. قوس جيەگى قاناتىن قاعىپ جەلبىرەگەن كوك جەلەك. مەن اتىن بىلمەك   تۇگىلى كىتاپ-تەلەۆيزوردان سۋرەتىن دە كورمەگەن تۇقىمى بولەك اعاشتار. ايالاپ ارقايسىنىڭ ءدىڭىن قامىسپەن وراپ قويعان. كوشە-كوشەنىڭ قيىلىسىنان كۇتىم كورمەگەن، سۋ ىشپەي، ءدارى سەبىلمەي قۇرتتاپ-بيتتەپ جۇدەپ تۇرعان ءوزىمىزدىڭ كوك تەرەك، ۇيەڭكى، اق قايىڭدار "قانداي باقىتتى ەدىڭدەر" دەگەندەي مويىندارىن قىلقيتا كۇرسىنىپ قارايدى. جاياۋجولدىڭ اينالاسى كوك شىممەن شىمقاي شەگەندەلگەن. حرۋششەۆ زامانىنان بەرگى ەسكى ۇيلەردىڭ ءوزى كىسى تانىماستاي. سىرتى ويۋ-ورنەكپەن قاپتالىپ، كوز قۋانتارداي بويالعان. ءپاريجدىڭ ءسان سالونىنان شىققان كەمپىردەي قاس قاعىپ جىمىڭ قاعادى. ءوز باسىم قاپشاعايدان ارىعا بارىپ كورمەگەن اداممىن. بىراق الەمدە مون-ماتر، ۋولل ستريت، بۋلۆار سەنسەت، ريدجەنت ستريت، نەۆا پرسپەكتىسى سياقتى جان بىتكەننىڭ كوزايىمىنا اينالعان ايگىلى كوشەلەر بار دەپ ەستيمىن. ءاي، قانشا ەلەستەتسەم دە سولاردىڭ قاي-قايسى ءبىزدىڭ مىنا نۇرەكەڭنىڭ كوشەسىنىڭ جانىندا ءپىشتۋ بولماي قالار-اۋ! سول ساتتەن باستاپ كۇنىنە ءبىر رەت 2-ءشى نە 86-شى اۆتوبۋىسقا وتىرام دا، نازارباەۆ اۆەنيۋىنىڭ باسىنا ءبىر، اياعىنا ءبىر شىعىپ، ارلى-بەرلى جۇرەم دە قويام. قارعان سايىن كوزىم تويمايدى، تامسانىپ، عاجاپتانىپ قۇمارىم قانبايدى. قۇداي بەرگەن شەكسىز قيالدىڭ قاناتىندا قالىقتاپ، بىرەسە برودۆەيدى بويلاي ورلەپ، وكسۆورد ءستريتتى قۇلداي جۇيتكىپ، ودان 5- اۆەنيۋىن شارلاپ، ەندى بىردە ارباتتىڭ سۇلۋ كوركىن كوزىممەن ءشوپ-ءشوپ ءسۇيىپ زۋلاپ كەلە جاتقانداي بولامىن. پروستو كايف!

مىنە، ءبىر كۇندە ءبىر كوشە قالاي وزگەرگەن. وزگەرۋ دەگەن، وزگەرتۋ دەگەن وسى ەمەس پە! تۇك قيىندىعى جوق. وسىنداي جولمەن ءبۇتىن قالانى، ءتىپتى بۇكىل ەلدى وزگەرتۋگە، جاڭارتىپ جايناتىپ جىبەرۋگە بولادى ەكەن عوي! اقىماق باسىم سونى قالاي بىلمەگەنمىن؟ ءاي، ءاي، جىندىمىن عوي، ءجاي عانا جىندى ەمەس، ناعىز دوراقتىڭ ءوزىمىن. ءجا، مەنى قويشى، ميلارى باسىنا سىيماي قۇلاق-مۇرىنىنان شىعىپ تۇراتىن وپپوزيتسيانىڭ قاسقالارى مەن قارايعان حالىق نەجولى سونى بىلمەيدى؟ انا كىسى "انداي-مۇنداي، ءجامان-ءجامان... شال، كەت، شال، كەت!" دەپ بەس-التاۋى ميتينگكە ەربيىپ شىعىپ بەت-اۋىزى يت تالاعانداي تاياق جەپ جۇرگەننەن نە پايدا؟ مەن، مىنە، جىندى بولسام دا، تۋعان قالامدى گۇل-گۇل جايناتىپ جىبەرۋدىڭ توتە جولىن تاپتىم! ۋرا! نۇرەكەڭە تاعى ءبىر كوشەنىڭ اتىن بەرىپ جىبەرسە قايتەدى، "نازارباەۆ پروسپەكتىسى – 2" دەپ!.. توقاتا، توقتا، كوشەڭ نە، الماتىنىڭ اتىن وزگەرتە سالۋ كەرەك، "نۇر شاھار", "نۇرسۇلتان كەنت" دەيسىڭ بە. (الماتى وزگەرتۋگە بولمايتىنداي اتاسىنىڭ اتى ەمەس قوي، بۇرىن ورىستار "ۆەرنىي" دەپ تە اتاعان). سوندا چينوۆنيك بىتكەننىڭ ءبارى  نۇر-شاھاردى الەمدەگى ەڭ ادەمى، ەڭ مادەنيەتتى... قالاعا اينالدىرامىز دەپ جانىن سالماي ما. ءسويتىپ قالامىزدىڭ بارلىق كوشەسى نازارباەۆ پروسپەكتىسىندەي جايناپ شىعا كەلەدى از ۋاقىتتا!.. قوي، ويباي، نە ساندالىپ وتىرمىن، ويتسە بۇكىل قازاق وسىندا اعىلماي ما ءبىز دە باقىتتى ءومىر سۇرگىمىز كەلەدى دەپ. ونسىز دا اۋزى-مۇرىنىنان اسىپ-توگىلىپ تاۋ باسىنا شىعانداپ كەتكەن قالانىڭ قاي جەرىنە سيادى؟ بارىنەن بۇرىن قاڭىراپ قالعان جەرىمىزدىڭ ءبىر جاعىنان – قىتاي، ءبىر جاعىنان ورىس كىرىپ كەتسە كايتەمىز؟ جوق، ورتالىق قوي، استانانىڭ اتىن بەرگەن دۇرىس. اناۋ-مىناۋ دەيمىز، وسى حالىق دەپۋتاتتارى بار عوي، شىنىمەن ەل قامىن جەپ ەڭىرەگەن ەدىگەلەر-اۋ، باس قالانىڭ كوركەيۋىن ويلاپ قانشاما رەت "نۇرسۇلتان" دەپ اتاۋ جونىندە ۇسىنىس جاسادى. ولارعا ەندى وكپە جوق. تەك انا كىسى، ءولا، سونداي بەتمونشاعى توگىلگەن ۇيالشاق ەكەن تەگى، ەلدەن ۇيات بولادى دەپ ات-تونىن الاقاشقان جوق پا! دەمەك، بۇل ۆاريانت دوحلىي، وتپاداەت. ونىڭ ۇستىنە، دەپۋتاتتار ايتا-ايتا جاۋىر بولعان ۇسىنىس. مەن جاڭا بىردەڭە ويلاپ تابۋىم كەرەك. بارىنەن اسىپ ءتۇسۋىم كەرەك! ءۇش كۇن، ءۇش ءتۇن تولعاتتىم. ءۇشىنشى كۇن تاڭ الدىندا شالا ميىم شالا تۇيىسكەن توكتىڭ سىمىنداي شاتىر-شۇتىر وت شاشىراتىپ، باسىما عاجايىپ ءبىر وي سارت ەتە ءتۇستى.

– ۋرا! – دەپ ۇشىپ تۇردىم.

– نە بولدى-ەي، قويانشىق؟ – قورىلداپ جاتقان ومىرزاق ارى اۋناپ ءتۇسىپ ارقاسىن قاسىندى.  – تاۋىق بوپ كەتتىڭ بە تاڭ اتپاي شاقىرىپ!

– تاپتىم! – دەدىم قۋانىشتان ەسىم شىعا.

– نەنى تاپتىڭ؟

ارينە، مۇنى ازىرگە ەشكىمگە تىسجارۋعا بولمايدى، اسىرەسە ومكەڭ سەكىلدى بيىك ماتەريانىڭ ءيىسى مۇرىنىنا بارمايتىن توپاستارعا.

– ايتپايمىن! – دەدىم تەرىس قاراپ.

– ايتپاساڭ، ايتبايدىڭ قاتىنى بول!..

كوڭىلىم لەپىرىپ جەر-كوككە سيار ەمەسپىن. "ويباي-اۋ، ءولتىردىڭ عوي، ايتساڭشى!" دەپ ءسىز تاعاتىڭىز تاۋسىلىپ ءولىپ بارا جاتقان شىعارسىز. جارايدى، ايتايىن. مەن تاپتىم. تاپقاندا قانداي! قازاقستاندى تۇتاسىمەن نۇرسۇلتانستان نەمەسە نۇرسۇلتانلانديا دەي سالۋ كەرەك. سوندا نۇرەكەڭدى جانىنداي جاقسى كورەتىن، قادىرلەيتىن، جانىن بەرەتىن، قورقاتىن، جارامساقتاناتىن... تاعى-تاعى تاماشا كەيىپكەرلەردى وينايتىن كۇللى چينوۆنيك، اكىم-قارا، ۇرى-قارى، الاياق، قورقاق، جاعىمپازدار... "وتانىمىز، ەلىمىز ۇلكەن كىسىنىڭ اتىنا لايىقتى بولسىنشى تەگى دەپ بىرىمەن ءبىرى جارىسىپ، بىرىنەن-ءبىرى اسىرىپ جانىن سالماسقا ءاددىسى قايسى؟ ۇرىلار ۇرلاماعان سوڭ، اكىم-قارالار بارماق باستى، كوز قىستىنى ۇمىتىپ ءوز ءىسىن ديىرمەندەي دوڭگەلەتكەن سوڭ، مەندەلەەۆ تابليتساسىنداعى ەلەمەنتتىڭ ءبارى بار، استى-ءۇستى اعىل-تەگىل بايلىق نۇرسۇلتانلانديا قارىشتاماعاندا كىم قارىشتايدى؟ از جىلدا كۋۆەيت، ەميرات، سينگاپۋر، شۆەيتساريالارىڭ ادىرام قالماسا، ارعى قولىڭدى بەرى اكەل!

شىركە-ەن، وسى ۇسىنىسىم اناۋ جوعارىداعىلاردىڭ قۇلاعىنا جەتكەندە قانداي بولار ەكەن؟ قولدارىن دۋ-شاپالاقتاپ، قۋانىپ كەتەتىن شىعار. الدە قارسى بولا ما ەكەن؟ باس تارتىپ كورسىن. "مەن – حالىقتىڭ وكىلىمىن. ءنارود ءپروسيت، ءنارود ترەبۋتايت!" دەپ ورىسشا وكىرتىپ جازامىن!

وبشىم، نۇرەكەڭنىڭ ەرەكشە قاسيەت قونعان اۋليە ادام ەكەنىنە باياعىدا-اق كوزىم جەتكەن. ءسىز سەنبەسەڭىز ءوزىڭىز ءبىلىڭىز، مەنىڭ شاگىم جوق. ايتپەسە، و كىسىنىڭ اتىمەن اتالعان جەردىڭ ءبارى اياقاستىنان بەكەردەن-بەكەر گۇل جايناپ شىعا كەلە مە؟ ونى قويشى، و كىسىگە جاريا ماداق ايتىپ، شاشباۋىن كوتەرگەندەردىڭ شەتىنەن باعى جانىپ، تاسى ورگە دومالاي جونەلەتىنىن ايتساڭشى! قۇدىرەت ەمەي نەمەنە؟ انە ءبىر كۇشەنشەك جازارمان شىنايى سۇيىسپەنشىلىكپەن قۇدايعا تەڭەپ رومان جازىپ، مەمسىيلىقتى قالپاقپەن قاعىپ الدى; اناۋ اقىن ايەل قازاق حالقىنىڭ مۇحاممەد پايعامبارىسىز دەپ ءومىر بويى دەپۋتات بولدى. شالاپاەۆ دەگەن جىلپىڭداعان جالپاق بەت: استاناداعى حالىقارالىق اۋەجايعا نازارباەۆتىڭ اتىن بەرەيىك دەپ ۇسىنىس جاساپ، ەرتەڭىندە ءمينيستردىڭ كرەسلوسىنا قونجيا كەتتى. ينستيتۋتتىڭ قاتارداعى مۇعالىمى، باق كوتەرەيىن دەسە وپ-وڭاي ەكەن، پرەزيدەنتتى رەفەرەندۋم ارقىلى-اق ماڭگىلىك قىپ سايلاي سالايىق دەپ  اياقاستىنان باستاما كوتەرىپ، ونىسىنان ەشتەڭە شىقپاسا دا، ءۇش ايدان سوڭ رەكتوردىڭ تاعىنا دىك ەتە ءتۇستى... وسىدان كەيىن ءشۇبا كەلتىرىپ كور!

شىنىمدى ايتسام، ءۇيسىز-كۇيزسىز قاڭعىعان بەرەكەسىز يتتىرلىكتەن سوڭعى كەزدە شارشاي باستادىم. ۇيگە قايتقىم كەلەدى. بالالارىمدى ساعىندىم ابدەن. جاقسى ءبىر قىزمەتكە ورنالاسىپ، ءنارمالنى اقشا تاپسام، نەجولى ءجانيا ۇيگە كىرگىزبەيدى؟ اناۋ اقىلدى ازاماتتار سەكىلدى مەن دە ءبىر ھايلا تاۋىپ، ۇسىنىس نە باستاما كوتەرىپ جىبەرسەم دەيمىن. بىراق مەن جارىمەسپىن عوي، ونداي اقىل وڭايشىلىقپەن قالاي كەلە قويسىن باسىما. سوندا دا ويلانا بەردىم، ويلانا بەردىم كۇندىز-ءتۇنى. انەۋكۇنى فۋرماننىڭ اتىن الىپ تاستاعاندا، قۇداي وڭداپ، باسىما ءبىر تاماشا وي سارت ەتە قالعانى. كوشەنىڭ اتىن عانا جاڭالاماي، مازمۇنىن دا بايىتا ءتۇسۋىمىز كەرەك قوي! دەرەۋ يگى-جاقسىلارعا: "نۇرەكەڭە كوشە بەرۋ از، وعان سول كوشەدە التىننان ھايكال – ەسكەرتكىش سوعۋ كەرەك. ءدال ابايمەن قيىلسقان جەردەگى سكۆەردە لەنين باپامىز سەكىلدى قولىن سوزىپ قاسقايىپ تۇرسىن!" دەپ ناقتى ۇسىنىسپەن حات جازىپ، كونۆەرتتىڭ اۋزىن تىلىممەن جالاپ جاپسىرا بەرگەندە، ءويبۇۋ، سورلى باسىم-اي، جولىڭ ءبىر بولمايىن دەسە، بولمايدى ەكەن عوي، ينتەرنەت شۋ ەتە ءتۇستى: ءبىر جۇگىرمەك الدىمدى وراپ كەتىپتى. "اقىل – جاستان" دەگەن وسى، مەنىڭ ويىمدى قالاي ءدوپ باسقان دەسەڭشى. ءبىر ۋنيۆەرسيتەت، ءبىر اكادەميا بىتىرسە دە، جۇمىس تابا الماي ەكى جىلدان بەرى بازاردا كوتەنىشەگى اينالىپ اربا سۇيرەپ جۇرگەن قاراسيراق ەكەن، مىنە، قاسىنا "جاس-وتاننىڭ" مىڭ قىرانىن ەرتىپ: " ءبىز، قازاقستان جاستارى، نازارباەۆ پروسپەكتىسىنە نازارباەۆتىڭ التىن ەسكەرتكىشىن ورناتۋدى تالاپ ەتەمىز!" دەپ مىڭ ترانسپورانت كوتەرىپ شەرۋلەتىپ شىعا كەلدى. جايشىلىقتا بەس كەمپىر پيكەتكە شىقسا، ەلۋ پوليتسەي تاپ بەرۋشى ەدى، بۇل جولى قىراعى ساقشىلار قازداي ءتىزىلىپ حوشامەتپەن قول سوعىپ تۇردى. ەكى اپتادان كەيىن الگى قاراقوجالاق بالانىڭ بەتى اپپاق بوپ البىراپ، گالستۋك تاعىپ، اۋداندىق اكيماتتان شىعىپ كەلە جاتقان سۋرەتى facebook-تە ءورىپ ءجۇردى.

بۇل جولى وزىمە سەنىمىم نىق. ەشكىم الدىمدى وراي قويماس. مۇنداي دانىشپاندىق وي كىمنىڭ ميىنا قونا قويار دەيسىڭ. ويتكەنى ەكىنىڭ ءبىرى مەن سياقتى جىندى ەمەس قوي. ءۇش كۇن ويلانىپ، ۇسىنىسىمدى ءۇش بەتكە جازدىم دا، ءۇش دانا عىپ ءماجىلىس، سەنات، "نۇر-وتانعا" فاكسپەن ۇردىم دا جىبەردىم.

ءوز قيالىما ءوزىم ماسپىن. كوز الدىما قۇلپىرىپ گۇل جايناعان قازاق دالاسى كەلەدى: ءورىس تولى مال، جايقالعان كوك-جاسىل ەگىس، مۇرجاسى بۋداقتاپ، ماتورى گۇرىلدەگەن زاۆود، فابريكا; ساناسى، وي-پيعىلى مۇلدەم وزگەرگەن جاندار: ۇرى ۇرلىق قىلمايدى، پوليتسيا، دارىگەر، كەدەنشى... پارا دەگەن ءسوزدى ەستىپ كورمەگەن، چينوۆنيكتەن باستاپ اۋلا سىپىرۋشىعا دەيىن حالقىم ءۇشىن قىزمەت ەتەيىن، مەملەكەتىمىز انا كىسىنىڭ ابىرويىنا ساي بولسىن دەپ مۇرىنىنان تىك شانشىلادى... بۇل، البەتتا، نۇرسۇلتانلانديانىڭ بولاشاق كورىنىسى. ءبىر ءسات ونى بىلاي قويا تۇرىپ، ءۇشبۋ ۇسىنىس-حاتىمدى وقىعان بويدا دوكەيلەردىڭ نە ىستەيتىنىن ويلاپ، كەۋدەمنىڭ ىشىندە دۇبىرلەتىپ ات شاۋىپ جۇرگەندەي، جۇرەگىم ءلۇپىل قاقتى. ء"وي، مىناۋ  ءبىر ءوزىمىزدىڭ بالا ەكەن عوي. ۇلكەن كىسىنى قانداي سۇيەدى، ءا! مۇنداي جىگىتتەردى قولداۋ كەرەك، بارىنشا جاعداي جاساۋ كەرەك!" دەيتىنى گامىل. مينيستر، دەپۋتات، كومپانيا مەنەندجەرى... ەڭ بولماعاندا دەپورتامەنت باستىعى قىلاتىن شىعار؟.. قوي، ويباي، دامەسىن قارا، جىندى دەگەن اتىڭ بار ەمەس پە، زاۆسكلاد قويسا دا ءتاۋبا دەرسىڭ!.. جوق، ونداي مايدا-شۇيدە قىزمەتكە كەلىسپەيمىن. جوعارىداعىلاردىڭ قايسىسى جىندى ەمەس؟ جىندى بولماسا، مينيستر، دەپۋتات، كومپانيا پرەزيدەنتى... بولىپ وتىرىپ ۇرلىق قىلا ما؟ انە، قانشاسى سوتتالىپ جاتىر؟ وسىعان دەيىن ءجاي ۇسىنىس جاساعانداردىڭ ءوزى قالاي ءوستى؟ ونىڭ جانىندا مەنىڭ باستامام قانداي، بارىنەن اسىپ ءتۇستىم! جوق، پومايدى، مينيستردەن كەم جۇمىسقا بارمايمىن! نادوەلو قايىرشى بولۋ، كوتتەدجدە تۇرعىم كەلەدى، جانياعا نوركوۆىي شۋبا اپەرەم، بالالارىما ماشينا كەرەك!.. ءبىر ويىم مەن ءبىر ويىم شالكەم-شالىس داۋلاسىپ قىزىلكەڭىردەك. باياعىدا وتىرىپ قالعان ءبىر كارى قىز: "شىركىن، بايعا شىقسام عوي، – دەپ ارمانداپتى. – ودان بالا تاپسام، بالامنىڭ اتىن دومالاي قويسام. دومالاي  دومالاي-دومالاي ءبىر كۇنى سۋعا ءتۇسىپ كەتسە قايتەم؟" دەپ جىلايدى ەكەن. مەن دە سول دومالاي بولدىم. انە-مىنە ءبىر جاقسىلىق جاقىنداپ قالعانداي، كوز الدىمنان قىزىل-جاسىل ەلەس كوشەدى.

– ومكە! – سولق ەتكىزىپ بۋدكانىڭ ەسىگىن تەۋىپ كىردىم.

– نە بولدى-ەي ەنتىگىپ؟ – ومكەڭ تەكەكوزدەنىپ قاباق استىنان سۇزە قارادى.

بالالارىما دەپ شىجىمداپ جيىپ جۇرگەن بەس مىڭ تەڭگەنى ىشقىرىمنان شىعارىپ، ۇستەلدىڭ ۇستىنە سارت ەتكىزىپ تاستادىم:

– ءبىر جارتى مەن ءيتتىڭ كولباساسىن اكەلشى. ءبىر گۇجىلدەتەيىك شەشەڭدى!..

– بايىپ تۇرسىڭ عوي، تۇگە؟ – ءارى تاڭىرقاپ، ءارى اقاڭنىڭ اتىن ەستىگەندە قۋانىپ كەتكەن  ومكەڭ قاسىن قارعىتىپ، جىمىڭ ەتە ءتۇستى.

– بايىماعاندا! بۇگىننەن باستاپ كەدەيلىككە گۋدباي دەيمىز!

– قوي-ەي، باتىر، ەكپىنىڭ قاتتى عوي. ىشتىڭدەر دەپ، باستىقتار جۇمىستان قۋىپ جۇرمەي مە؟

– ۇرعانىم بار ما! قورىقپا، كۇنىمىز وسىعان قاراپ قالعان جوق. ەرتەڭ وزىممەن بىرگە الا كەتەم!

– قايدا بارماقسىڭ؟

– انا جاققا! – دەدىم بەس تال قىلى بەس جاققا شاشىراعان يەگىمدى جوعارىعا اۋەلەتە سەرمەپ.

– بايقا، مينيستر بوپ كەتىپ جۇرمە!

– بولساق نەسى بار ەكەن!

ء"اي، قىرتىمباي جىندىم-اي!" دەگەندەي ومىرزاق ءبىر جىمىڭ ەتىپ، ەسىككە قاراي بەتتەدى.

سول كۇنى ەكەۋمىز ءتۇن ورتاسىنا دەيىن "اۋلىڭ سەنىڭ ىرگەلى..." دەپ اندەتىپ وتىردىق.

ەرتەڭىندە باسىم جازىلعان سوڭ، قيسايعان باتىڭكەمنىڭ وكشەسىن ەتىكشىگە جوندەتتىرىپ، كرەممەن جىلتىراتىپ مايلاتتىم. يىعىنا گازەت جاۋىپ، شەگەگە ءىلىپ قويعان ەسكى كوك پەنجاعىمنىڭ جىلتىراعان جاعاسىن سابىنداپ جۋىپ، قاعىپ – سىلىكتىم. باياعى ستۋدەنت كەزدەگىدەي، تۇندە جاتقاندا شالبارىما سۋ بۇركىپ، ماتراتستىڭ استىنا سالىپ قىرىس-تىرىسىن جامباسىممەن "ۇتىكتەدىم". دايىندىق – بەس! قىزمەتكە تاعايىندايمىز دەپ اياقاستىنان شاقىرىپ قالسا، ەرتە-باستان قام جاساماي بولا ما؟ جاقسىلىق دامەتىپ الاڭداعاندا، ۋاقىتى قۇرعىر تابانىنا تاس بايلاعانداي جىلجىسا كانە. ءبىر كۇن... ءۇش... بەس... ء"جا، ماڭىزدى ماسەلەنى بىردەن شەشە سالۋ وڭاي ما. كوپ بولىپ كەڭەسەدى، ويلانادى، تولعانادى. ساپ، ساپ، كوڭىلىم!" ۋھ، سارىلتقان كۇن دە جەتتى-اۋ! ءبىر اپتا وتكەندە، قارا "دجيپ" مىنگەن كۋرەر جىگىت كوك كونۆەرت ۇستاتقىزىپ، قول قويدىرىپ اكەتتى. كونۆەرتتى كەۋدەمە باسىپ ءبىراز تۇردىم. قۋانىشتى حاباردان جۇرەگىم توقتاپ قالارداي ءبىرتۇرلى قورقاسوقتايمىن. سوندا دا باتىلدانىپ كونۆەرتتى اشتىم. پارلامەنتتەن كەلىپتى. قۇرمەتتى پالەنشەكە! ءسىزدىڭ ءماجىلىس پەن سەنات دەپۋتاتتارىنا جازعان حاتىڭىزدى الدىق. ۇلكەن كىسىگە دەگەن قۇرمەت-نيەتىڭىزگە، شەكسىز سۇيىسپەنشىلىگىڭىزگە زور العىسىمىزدى بىلدىرەمىز. بىراق ءسىز ايتقان ۇسىنىس ءالى تولعاعى جەتپەگەن ماسەلە. بۇكىل مەملەكەتتى جەكە ادامنىڭ اتىمەن اتاۋ الەمدىك پراكتيكادا جوق. سوندىقتان بۇل ماسەلەنى كۇن تارتىبىنە قويا المايمىز. تاعى دا سىزگە راحمەت ايتامىز! دەنىڭىزگە ساۋ...

راحمەت ايتپاي قال! كوزىم لايلانىپ، بەت-اۋزىم جىبىرلاپ، قيسايىپ كەتتى. بار بىتكەنى وسى. شولتاڭ ەتكەن بەس سويلەم! ء"وي، اكەڭدى!.. ءوي، شەشەڭدى!.." توبەمە تاس تۇسكەندەي ەسەڭگىرەپ قالدىم. ءبارى ءبىتتى، كۇل-تالقان. كوز الدىمداعى ادەمى-ادەمى ەلەستەر تاقتاداعى جازۋدى سۋ شۇبەرەكپەن سۇرتكەندەي جوق بولدى. "ۋح، سوباكي... بۇلار وزگەرىستى قالامايدى! دەپۋتاتتار لوببيستەر دەيتىنى راس. سول جەردە وتىرىپ اپ بەلگىلى ءبىر توپتاردىڭ، ساياسي-ەكونومكالىق كلانداردىڭ مۇددەسىن قورعايدى، سولارعا ىڭعايلاپ زاڭ شىعارادى. "مەملەكەتتى جەكە ادامنىڭ اتىمەن اتاۋ الەمدىك پراكتيكادا جوق" دەيدى. جوق بولسا، ءبىز نەگە بار قىلمايمىز؟ الەمدە ءبىرىنشى بوپ نەگە باستامايمىز؟ ۆوت كەرتارتپا بالبەستەر، ا! جو-جوق، بۇلار ولسە دە وزگەرمەيدى، وزگەلەردى دە وزگەرتپەيدى. ەلدى نۇرەكەڭنىڭ اتىمەن اتاساق، كۇللى اكىم-قارا، چينوۆنيك بىتكەن سول كىسىنىڭ ابىرويىن ويلاپ تەك نۇرسۇلتانلانديانىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى ءۇشىن بار جانىن سالماي ما. سوندا پاراقورلار، جەمقورلار، قاراقشىلار نەسىن ۇرلايدى، كىمنەن جىمقىرادى؟ بۇكىل بيزنەس، بايلىعانان جۇرداي بولماي ما؟ مىنە، بۇلار سونى ويلادى. ءوسىپ-وركەندەۋگە، حالقىمىزدىڭ باقىتتى بولۋىنا نۇقىل قارسى. دۇشمان، دۇشمان!!!"

تامىرلارى كوگەرىپ تاستۇيىلىگەن جۇدىرىعىمدى توبەمە ءۇيىرىپ، وزىممەن-ءوزىم ەلىرە سويلەپ كەش باتقانشا بۋدكانىڭ الدىندا ءجۇردىم دە قويدىم. ابدەن ەزۋىم كوپىرىپ، سىلەم قاتقاندا، ىشكە كىرىپ توسەگىمە سىلق ەتە تۇسكەم. سىرتىمنان ايىزى قانىپ جىمىڭ قاققان ومىرزاق:

– كۋ-كۋ! – دەدى ويناقىلانىپ. – مينيسترا مىرزا، استاناعا قاشان اتتاناتىن بولدىڭ؟ كاستومىڭدى كىر باسىپ قالدى عوي!

– كەتشى-ەي، اكەڭدى!.. – دەپ تەرىس قاراي اۋناپ ءتۇستىم.

ايتسە دە كوپ وتپەي جابىرقاعان كوڭىلىمدى جارق ەتكىزىپ، ءتاڭىرى جارىلقاعىر، نۇر-وتان ءبىر كوتەرىپ تاستادى. الماتىداعى فيليالىنا شاقىرىپ، ليموناد قويىپ داستارحان جايدى. پارتيا قاتارىنا قابىلدادى. كەۋدەمە زناچوك قاداپ، كوك بيلەت تاپسىردى. ەل دۋ قولشاپالاقتاپ، ءبىر ادەمى قىز مايىسىپ كەپ ءۇش تال قىزىل راۋشان سىيلاعاندا، سوناۋ كومسومولعا وتكەننەن بەرى مۇنداي سالتانات كورمەگەن باسىم تولقىپ كەتتىم.

– وتانىما قىزمەت ەتەم! – دەپ ايعايلاپ جىبەرگەندە، داۋىسىم قالتىراپ، كوزىمە جاس ءۇيىرىلدى.

ەرتەڭىندە ومىرزاق "بازاردىڭ باستىعى شاقىرىپ جاتىر" دەپ ءبىر پالەنى سەزگەندەي قىلمىڭ-قىلمىڭ ەتكەنگە ءىشىم قىلپ ەتە قالدى. وتكەندە ون ەكى كۇن تۇرمەگە ءتۇسىپ، ءبىراز ابىرويسىزدىققا ۇشىراعاننان بەرى، شىعارىپ جىبەرەيىن دەسە، تاۋكەبايدان يمەنە مە، ايتەۋىر جاقتىرماي قىرجيىپ جۇرگەن. يمەنە كىرسەم، قاباعى جادىراڭقى.

– وۋ، تاكە، پارتياعا ءوتىپسىڭ عوي! – ورنىنان تۇرىپ كەلىپ قولىن بەردى. – قۇتتى بولسىن!

بولمەنىڭ  قاپتالىنداعى الاسا ۇستەلدە داستارحان دا ءازىر ەكەن. كونياك اشىپ، ءبىر-ءبىر ايعىر ستاكننان تارتىپ جىبەردىك.

باستىق ورنىنا قايتادان كەپ وتىردى.

– تاكە، سەنى قالاي وسىرسەم ەكەن؟ – ءبىر كەكىرىپ قويىپ، ءتىسىن شۇقىلادى. – ۇلكەندەۋ دولجنوست بوماي تۇر. ازىرگە ستارشىي كۇزەتشى بولا تۇرساڭ قايتەدى؟

مەنىڭ ەسىم شىعىپ كەتتى. بۇتىمنىڭ اراسىنا قىسىپ الىپ ەكى الاقانىمدى ىسقىلاي بەردىم:

– مەن... مەن ول قىزمەتتى اتقارا الار ما ەكەم؟

باسەكەڭ قارسىلىعىما قاراعان جوق، سول جەردە بۇيرىق شىعارىپ، ءموردى سارت ەتكىزىپ باستى دا جىبەردى.

سول كۇننەن باستاپ مينيستر بولعاندا كيەتىن كوك كوستيۋمىمدى كيىپ الىپ، قيسىق تابان ەسكى باتىڭكەمدى سىقىر-سىقىر ەتكىزىپ، "جومارت" بازارىنداعى انا بۋدكانىڭ الدىنا ءبىر بارام، مىنا بۋدكانىڭ الدىنا ءبىر بارام. ەكى قولىمدى ارقاما ايقاستىرىپ، قاباعىمدى تۇيە، ارلى-بەرلى قويتاڭداپ جۇرەم دە قويام.

بۇرىن توردەگى توسەگىمدى تارتىپ الىپ، ءاي-ءۇي دەپ مەنسىنبەيتىن ومىرزاق موللا بولدى. قاشاندا شاي قايناتۋلى، قارا نان مەن ءيتتىڭ كولباساسى تۋراۋلى.

– وۋ، تاۋكە، داستارحان ءازىر، جۇرمەيسىڭ بە؟ – دەپ جىلپىڭ قاعادى...

وسى وقيعا ەسىمە ءتۇسىپ، ءوز-وزىمنەن توقتاي الماي ۇزاق كۇلدىم. "يەم-اۋ، نە بولدى؟" دەگەندەي، گەليا تاڭىرقاي قاراپ ءشاۋ-ءشاۋ ەتتى.

– ء"ومىر دەگەن وسىنداي قايشىلىعىمەن قىزىق ەكەن عوي!"

– "قيماي تۇرسىڭ با؟"

– ء"يا."

– "وندا نەگە تاستاپ كەتتىڭ؟"

– "بىلمەيمىن. سەن شە، گەليا، وكىنبەيسىڭ بە؟"

– "جوق. ويتكەنى قاسىمدا سەن بارسىڭ! ءومىر دەگەن مەن ءۇشىن سەنسىڭ."

ءتىرى كەزىمدە 2 نە 86 اۆتوبۋسقا ءمىنىپ الىپ، كۇنى بويى ارلى-بەرلى قىدىراتىنىمداي، نازارباەۆ اۆەنيۋىن مەيىرىم قانىپ تاعى دا ۇزاق تاماشالادىم دا، تاڭ نۇرىنا كوزىن جۋىپ جارقىراپ ويانعان اياۋلى الماتىممەن قيماي قوشتاستىم. شىققان كۇننىڭ شۇعىلاسىمەن جارىسىپ، كەڭىستىككە ءسىڭىپ بارامىن. اكە-شەشەم باقيعا وزعاننان بەرى ات ءىزىن سالماپ ەدىم، مىنە، قارسى الدىمنان تۋعان جەرىمنىڭ وزەن-تاۋلارى، ورمان-كولدەرى قۇشاعىن جايىپ جامىراي ۇمتىلدى. تاكاببار باسىن كوككە تىرەپ شالقالاعان اسقاق التاي، تاستان-تاسقا سەكىرىپ بۇرقىراپ اققان اساۋ كۇرشىم، كەنەرىنە سىيماي شالقىعان تەلەگەي زايسان... – ءبارى-ءبارى تالاسا قۇشىپ، تەربەتە جونەلگەن. قىر باسىنداعى اكەمنىڭ بەيىتىن ىزدەدىم. كول تابانىنان جارتى شاقىرىمداي جەردە ەدى، سۋ شايىپ كەتىپتى. "سورلى كوكەم-اي، – دەدىم تۇنشىعا وكسىپ. – جەر بەتىندە قالقايعان بەلگىڭ دە قالمادى-اۋ!" اكەم مۇز ۇستىندە بالىق اۋلاپ ءجۇرىپ ايازعا ۇرىنىپ، قاتتى قۇلادى. ەسىن ءبىر جيعان ساتتە: "بالام، الاي-بۇلاي بوپ كەتسەم، اقشيگە اپار، اكەم مەن اعامنىڭ جانىندا جاتايىن. مال اياعى اتتامايتىنداي بەلۋاردان اق كىرپىشتەن ءتورت قۇلاق بەيىت تۇرعىزساڭ بولدى" دەگەن ءار ءسوزىن ءبولىپ ايتىپ. ول وسيەتىن ورىنداي المادىم. ءوزى دە ولمەيتىن ۋاقىتتا ءولىپ بەيشارا شال، ۇيتقىعان اق بوراندا يتولگەن اقشيگە قالاي سۇيرەتەم. سەلسوۆەتتەن جاسىرىنىپ قۇران وقيتىن عازيز شال "اللانىڭ بۇيىرتقان جەرىنىڭ ءبارىبىر" دەگەن سوڭ، جوتا باسىنداعى زيراتقا اپارىپ قويعام. ول كەزدە اق سيليكاتتان مولا سالۋ مودا بولا باستاعان، بىراق مەن بويكۇيەزدىكپەن ونداي كىرپىشتى ساماردان تاسىپ جۇرەم بە، ولگەن سوڭ ءبارىبىر ەمەس پە دەپ، قولدان قۇيىلعان قام كەسەكپەن كوتەرە سالعام. سويتسەم ءبارىبىر ەمەس ەكەن، قايران اكەم وسىلاي بولارىن سەزگەن ەكەن عوي!

توبەدەگى قوڭىرايعان قالىڭ زيراتتىڭ جارتىسى جوق، ءتىسى اقسيىپ تاپ-تاپ بەرگەن دولى تولقىن جاردىڭ كەنەرىن دامىلسىز كەمىرىپ جاتىر. انە، كوزىمشە، جارقاباقتىڭ شەتىندە قۇلاعى ەدىرەيگەن ەسكى بەيىت  توڭكەرىلە وپىرىلىپ، سۋعا كۇرس ەتە ءتۇستى. لايلانا كوپىرشىگەن سۋ شاپشىپ-شالقىپ شەگىنە بەرگەن. ارقان تاستام جەردە يرەلەڭدەپ جۇگىرگەن تولقىننىڭ اراسىنان ءبىر قىزىل تۇلكى سۋماڭ ەتىپ سۋىرىلىپ شىعا كەلگەنى. الدىڭعى ەكى اياعىمەن سەكىرە مالتىپ جاعاعا شىقتى دا، ءدۇر سىلكىندى. شاڭىتقان تامشىلار كۇن كوزىندە ويناپ، قىپ-قىزىل جۇنىنەن قىپ-قىزىل وت شاشىراعانداي لاپ-لاپ ەتتى. ءوزى ءبىر ۇياتسىز تۇلكى ەكەن، ىستىق قۇمنىڭ ۇستىنە اۋناي كەتتى دە، ء"ما، مىنە كور" دەگەندەي، ءتورت بۇتىن ءتورت جاققا كەرىپ، كۇنگە قىزدىرىندى. سول-اق ەكەن، اۋىلدىڭ يتتەرى شۋلاپ قويا بەردى. اسىرەسە بايلاۋلى توبەتتەر جەر تىرناپ، شىنجىرىن شايناپ الاسۇردى.

زيراتتىڭ تەرىسكەي جاق ەتەگىندە ىستىق كۇندە ەلتىرى تىماق كيىپ، ۇزىن بارقىت شاپانىنىڭ بەلىن شيىرلاعان اتلاس بەلبەۋمەن شىمقاي بۋعان ەگدە كىسى بۇكشەڭدەپ قارا تاستىڭ بەتىن جۋىپ وتىر. جاقىنداپ كەلسەم، باياعى عازيز موللا!

– اسسالاۋمالەيكۋم، اكەي!

– اليكۋمسالام... قاي بالاسىڭ؟

– ساليحتىڭ بالاسىمىن.

– ە، جارىعىم، تاۋفيح ەكەنسىڭ عوي.

– ءيا. مۇندا قايدان ءجۇرسىز؟  ەكى-ءۇش جىل بۇرىن ءولىپ قالدى دەپ ەستىپ ەدىم عوي؟

– ولگەندەر كەلمەيدى دەپ كىم ايتتى؟ وندا ءوزىڭ نەعىپ ءجۇرسىڭ؟

– ە، سولاي ەكەن-اۋ.

– ء"ولدى دەپ ات قويىپتى وڭشەڭ اقىماق" دەپ اباي اتاڭ ايتقانداي، جاراتقان كەۋدەسىنە جان سالعان تىرشىلىك يەسىنىڭ ەشقايسىسى ءىز-ءتۇزسىز جوعالمايدى. تەك ءبىز ءفاني-جالعاندا جۇرگەندەرگە كورىنبەيمىز. سوندىقتان ءولدى دەپ ايتا بەرەدى.

– مىنا تاستى نەگە جۋىپ وتىرسىز؟

– اعارسىن دەپ.

– قارا تاس جۋعانمەن اعارا ما؟

– اللانىڭ شافحاتىندا شەك بار ما؟ اعارتام دەسە ءبىر-اق ساتتە عوي!

– ودان سىزگە نە پايدا؟

– بۇل – مەنىڭ ءۇشىنشى اتام، بايتايلاق دەگەن كىسى. اكەسىنە ءتىلى تيگەن ەكەن، قارعىسقا ۇشىراپ، قارا تاسقا اينالىپتى. ءجاي جاتقان جوق، تاس قۇرساۋدان شىعا الماي وكىرىپ جاتىر. ءۇش ۇرپاق كۇناسىن كەشىرە گور دەپ اللاعا ءمىناجات ەتۋمەن كەلەمىز. ءوزىڭ دە بىلەسىڭ، ءبىزدىڭ وكىمەتىمىز قۇداي جوق دەپ قۇدايمەن الىسقان وكىمەت قوي، مەن سوندا دا جاسىرىنىپ وقىپ، بەس ۋاقىت نامازىمدى قازا قىلعان ەمەسپىن. ءيا، بالام، بۇ دۇنيەدە قىلعان جاقسىلىعىڭ دا، جاماندىعىڭ دا ءىزسىز كەتپەيدى، الدىڭنان شىعادى، ءبارىنىڭ قارىمتاسى بار. انە، ارىدا دوڭكيىپ-دوڭكيىپ جاتقان قويتاستاردى كوردىڭ بە، سونىڭ ءبارى ءبىر كەزدە  نە اكە-شەشەسىن رەنجىتىپ، نە عاريپ-كاسىردىڭ كوز جاسىنا قاپ، قارعىسقا ۇشىراعان مىسكىندەر.

سول مەزەتتە الگىندەگى قىزىل تۇلكى قۇيرىعىن بۇلعاڭداتىپ اناندايدان قيالاي ءوتىپ بارا جاتىر ەدى، عازەكەڭ:

– ءاي، پاتشاعار، كەرىمگۇلسىڭ بە-ەي؟ – دەدى ايعاي ساپ. – جۇرمەيتىن جەرىڭ جوق-اۋ!

– مۇنىڭىز كىم؟

– سەن تانىمايسىڭ. قالادان بەرتىندە كەلگەن. جەزوكشە قاتىن. وسىنداعى قاۋىن ەككەن قىتايدىڭ بىرەۋى پىشاقتاپ ولتىرگەن. بۇلاڭ قاعىپ ءجۇرىسىن كورمەيسىڭ بە پاتشاعاردىڭ!

– قۇداي تۇلكىگە اينالدىرىپ جىبەرگەن بە؟

– جۇرەگىندە ءتاۋبا بولماعان عوي سورلىنىڭ.

– اكەم قايتتى ەكەن؟ – دەدىم سەكەمدەنىپ.

– سەنىڭ اكەڭ جاقسى ادام عوي جارىقتىق.

– ناماز وقىپ، ورازا تۇتقان جوق ەدى...

– ونىڭ يمانى جۇرەگىندە. اكەڭە ۋايىمداما. اناۋ قىردان اسساڭ، مۇسكىننىڭ ناعىز كوكەسىن كورەسىڭ.

عازەكەڭنىڭ يەك يزەگەن جاعىنا بارسام، اناندايدان بۇرقىراعان شاڭ كورىندى. ءبىر قولىمەن ۇستىنە توپىراقتى بۇرق-بۇرق شاشىپ، ەكىنشى قولىمەن توپىراقتى قاربىتا اساپ قاراشىعى ويناقشىعان بىرەۋ وتىر. جاقىنداۋعا باتا الماي، قۇرىق سوزىمنان ايعايلادىم:

– ەي، سەن كىمسىڭ؟

– جەبىر-جەمقورمىن!

– باسقا جەيتىن نارسە قۇرىپ قالدى ما، توپىراق جەگەنىڭ نە؟

– وي، سەندەر بىلمەيسىڭدەر عوي. توپىراقتان ءتاتتى نارسە بار ما ەكەن، شىركىن!

– ادامنىڭ كوزى ولگەندە توپىراققا عانا تويادى دەيتىنى قايدا؟

– مەن ولسەم دە تويمايمىن، جەي بەرگىم كەلەدى. مەن توپىراق جەگىشپىن!

– سەن ءتىرى كەزىڭدە دە توپىرق جەدىڭ بە؟

– جەگەندە قانداي! تەك قانا توپىراق جەدىم. ءنان اكىم بولىپ، قىتايعا ميلليونداعان گەكتار جەردى ساتتىم. وي، شىركىن، ءتاتتىسىن-اي!

– ول جاقتا جەر ءالى دە كوپ ەدى عوي. مۇندا نەگە كەلدىڭ؟

– قۇداي شاقىرىپ الدى. جەپ تاۋىسقام جوق، تۇرا تۇر دەپ، ەكى ءجۇز ميلليارد دوللارىمدى بلات قىپ بەرسەم دە كونبەدى. ء"ما، توپىراعىڭدى جەي بەر" دەپ وسىندا وتىرعىزىپ قويدى.

– ساۋاپ بولعان! – دەدىم دە، اعال-ساعال كەيپىنەن جيىركەنىپ، تەرىس اينالدىم...

تۇرىسبەك ساۋكەتاەۆ

Abai.kz