جاستارعا بارشا قامقورلىقتى جاساپ جاتىرمىز دەپ قانشا جەردەن دۇبىرلەتكەنىمىزبەن ولاردىڭ ومىرلىك پروبلەمالارىن تاسادا ۇستاپ قالۋ بولشاعىمىزعا شابىلعان بالتا. سول بولاشاققا شابىلعان بالتانىڭ ءبىرى – قاجەتسىز مامانداردى دايىنداۋ ءۇردىسى. 

ءبىر قاراعان جانعا ەلىمىزدە جوعارعى ءبىلىم الۋعا قول جەتىمدىلىك ارتىپ، ديپلومدى مامان دايىنداۋ جاعىنان قازاقستان الەمدەگى الدىڭعى قاتارلى مەملەكەتكە اينالىپ ۇلگەردى. بىراق سول ديپلومدى مامانداردىڭ اراسىندا كەڭ جايىلعان جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى ەشكىمدى ونشا ويلانتپايدى. ايتەۋىر بالام ۋنيۆەرسيتەت بىتىرسە بولدى دەگەن قازاقي پىكىر ءوز ۇستەمدىگىن ازىرشە جۇرگىزىپ تۇر. مەملەكەتتىگى بار، جەكە مەنشىگى بار جوو ەشكىمگە كەرەكسىز ماماندار دايىنداۋدى كونۆەيەرگە قويىپ، بىتىرگەن ماماندىعى ەشكىمگە كەرەكسىز بولىپ قالعان جاڭا جۇمىسسىزداردىڭ سانىن ارتتىرۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋ ۇستىندە. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى تاراپىنان ماماندار قاي سالاعا قاجەت ەكەندىگىنە مونيتورينگ جۇرگىزىلمەيدى دە. قازىر قالتاسىنا ديپلومدى باسىپ الىپ، سانتەحنيك بولىپ قۇبىر جوندەپ نەمەسە كۋرەر بولىپ پيتستسا تاسىپ جۇرگەندەر جەتىپ ارتىلادى. 

قوعامعا قاجەت ماماندى دايىنداۋعا قاتىستى ۇكىمەت تاراپىنان دا ناقتى قادام جاسالماي جاتىر. وسى سالانىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەندەردىڭ بيلىككە ايتار نازى جەتىپ ارتىلادى. ءبىرىنشىسى جوو مەن ولاردا وقيتىن ستۋدەنت سانىن ازايتۋ. جانە ۇبت سۇراقتارىن قيىنداتىپ، وتپەلى باللدى جوعارلاتۋ. اقىلى نەگىزدە ءتۇسىپ وقيتىندار ءۇشىن وقۋ باعاسىن شارىقتاتىپ كوتەرۋ.   

بۇدان بولەك ەلىمىزدە جۇمىس جاساپ جاتقان ءىرى جانە ورتا كومپانيالاردا اۆتوماتتاندىرۋ، تسيفرلاندىرۋ جانە روبوتتاندىرۋ قولعا الىنىپ، وندا جۇمىس ىستەيتىندەر سانى قىسقارا باستادى. ال، ولار ءولىپ بارا جاتسا دا جاڭا بىتىرگەن جاس ماماندى كەرەك ەتپەيدى. جۇمىسقا الىنۋشىعا قويىلار تالاپ وتە قاتال.

شاعىن بيزنەس بولسا كوپ جاعدايدا جوعارعى ءبىلىمدى كەرەك ەتپەيدى. ەگەر قاجەت ەتىلە قالعان جاعدايدا كەرەكتى مامان بەلگىلى ءبىر كاسىبي بىلىكتىلىككە يەلىك ەتۋگە ءتيىس. 

قازاق ەلىنىڭ حالىق سانىنىڭ ءوسۋى جىل سايىن 250-350 مىڭ ادامدى قۇراسا، ءار اعىمداعى جىلدا 100 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنى (ونىڭ 50 نەمەسە 30 مىڭى زەينەتكەرلىككە شىعۋشىلار تاراپىنان) اشىلادى. سوندا جوعارعى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن 100 مىڭنان اسا ديپلومدى مامان مەن مەكتەپتەن كەيىن جۇمىس ىستەگىسى كەلگەن 70 مىڭ جاستىڭ سول اشىلعان جۇمىس ورىنداردى ىستەۋگە مۇمكىندىگى بار ما؟ وسىلايشا تۋىنداپ وتىرعان جاسىرىن جۇمىسسىزدىق فاكتورى ۇلكەن الەۋمەتتىك پروبلەمانى ومىرگە اكەلىپ وتىر.

بۇدان قۇتىلۋدىڭ تاعى ءبىر جولىن ماماندار وقۋدى جاڭا بىتىرگەن بىلىكتى تۇلەكتەردىڭ وزدەرىنە-ءوزى جۇمىس ورنىن اشۋعا مۇمكىندىك الۋى دەپ ءۋاجدايدى. بىراق بۇعان ءبىزدىڭ جوو دايىن بولماي شىقتى. بارلىق بالە جوو اراسىندا باسكەلەستىكتىڭ وقۋدىڭ اقىسىنىڭ جوعارعىلىعى مەن تومەندىگىنەن تۋىنداپ، بازارلى ەكونوميكاعا كەرەك ماماندى عانا دايىنداۋ تاسادا قالۋىنان ەكەن. 

ەڭ باستى پروبلەما وسىنداي ەشكىمگە كەرەكسىز ماماندىقتى تاڭداۋ مەن ونى اقشا شاشىپ ءبىتىرىپ شىعۋ مەكتەپ تۇلەگى مەن اتا-انانىڭ شولاق ويلاۋىنان دا ورىن الىپ كەلەدى. ەگەر سول بالاسىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ەش كەرەكسىز وقۋعا شاشقان اقشانى وعان ءوزىنىڭ جەكە بيزنەسىن اشىپ بەرۋگە جۇمساسا، ودان اتا-انانىڭ كوپ نارسە ۇتارىن جۇرت تۇسىنەتىن ۋاقىت جەتتى. 

ەشبىر وقۋ ورنىن بىتىرمەي الەمگە تانىمال بولعان جاندار جەتىپ ارتىلادى. گرەك ميللياردەرى اريستوتەل سوكرات وناسسيس ءتورت سىنىپتىق بىلىممەن الەمدىك ساۋدا مەن بيزنەستە ءوز داڭقىن ايگىلەي الدى. وسىنى الاش بالاسى كاپەرىنە السا، ەشكىمگە كەرەكسىز مامانى بار وتباسىلاردىڭ سانى ازايا تۇسەر ەدى. ەندى جوو وزدەرىنەن بىتىرگەن شاكىرتتىڭ قۇر 4 جىل بوس وقىپ شىقپاي، ءوز ءىسىن اشاتىن، وزگەنىڭ الدىندا ىسكەر ەكەنىن تانىتا بىلەتىن مامان دايىنداۋعا كىرىسۋ ءۇشىن عىلىمي-پەداگوگيكالىق جاڭعىرۋدى جولعا قويۋى كەرەك.

اتا-انا بالاسىنىڭ قالتاسىنداعى ديپلومعا ەمەس، ونىڭ قولىنان نە كەلەتىنە سەنۋى كەرەك-اق. قالا مەن اۋىل مەكتەبىن سالىستىرىپ العاشقىسىنا باسىمدىق بەرۋ وپا اپەرمەيتىن سالىستىرۋ. وقيتىن بالا شەتەل اسپاي ءوز ەلىندە-اق تەلەگەي تەڭىز بىلىمگە قول جەتكىزە الادى. بار بالە مەكتەپكە سەنىپ، بالانىڭ اكە-شەشە قاداعالۋىمەن ءوز بەتىمەن جەكە دارا ءبىلىم الۋىنا، قولىنىڭ ەبى كەلەتىن كاسىبىن مەڭگەرۋگە جەتە ءمان بەرمەيتىن ءوزىمىزدىڭ شولاق تانىمىمىزدا جاتىر. وسىنداي-دا «ناشار ۇستازدان دا تاماشا ءبىلىم الىپ شىعۋعا بولادى» دەگەن ءجويىت ماقالى ويعا ورالادى.

مەكتەپ بىتىرە سالىپ، رف مەن اقش ءبىلىم الۋعا اسىعاتىن ورىس ءتىلدى شاكىرتتەردى ەمەس، ەلىمىزگە كەرەك قازاق ءتىلدى جاستاردى بۇرىنعىداي بىرىڭعاي مەكتەپكە قانا سەنبەي جەكە ءوزىمىز وتباسىنان تاربيەلەۋىمىز كەرەكتىگىن ۇعىناتىن كەز جەتتى. عىلىم-ءبىلىم دامىعان زاماندا ارنايى وقۋ ورىندا وقىماي-اق، ءوز بەتىمەن ءبىلىمىن جەتىلدىرۋدىڭ، كاسىپ تۇرلەرىن اشۋدىڭ ءتۇرلى جولدارى دا بار. جارىق دۇنيەگە كەلگەن سوڭ، ءار پەندەنىڭ ءوز سۋ ىشەرلىگى بولادى. ءبىز ءوز پەرزەنتىمىزگە سول سۋ ىشىەرلىكتى تارتۋ ەتە بىلەمىز بە، الدە وعان جولاتپاي ءومىرىن قور ەتەمىز بە؟ ماسەلەنىڭ ءمانىسى وسىندا جاتىر.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz