مۇمكىن بۇل جازبام سىزگە ۇناماس. مۇمكىن مەنىمەن كەلىسپەيتىن شىعارسىز. ەندەشە كوممەنتتە پىكىر جازىپ، سويىپ سالىڭىز. ارينە، مادەنيەتتى تۇردە. وعان تولىق قۇقىعىڭىز بار. قۇداي بەرگەن ءھام كونستيتۋتسيا بەكىتكەن قۇقىقتى ايتامىن.

قازاقستاندا 13 ملن قازاق بار. ستاتيستيكا بويىنشا ايتىپ وتىرمىن. جەكە كۋالىگىندە سولاي جازىلىپ تۇر. "ۇلتى قازاق" دەپ. بىراق شىنايى تۇرعىدان قانشا قازاق بار. ءتىلى قازاق، جانى قازاق، ءسوزى قازاقتى ايتامىن. 8 ملن بار ما، جوق پا؟ قازاق ءتىلىن تولىق بىلەتىندى ايتامىن.

ويتكەنى ۇلتتى انىقتايتىن باستى فاكتور تەك قانا ءتىل عوي. ءتىل بولماسا ۇلت جوق. ءتۇر ۇلتتى انىقتاۋشى فاكتور ەمەس. ءتۇرى اۋمايتىن كارىس، قىتاي، جاپون بار. ۇلتتىق ويىن مەن تاعامدار دا انىقتاۋشى فاكتور بولا المايدى. كوكپاردى بارلىق تۇركى حالىقتارى ويناپ، ەتتى ءبارى جەيدى دەگەن سياقتى دۇنيە عوي. ءدىن دە ۇلتتى انىقتاي المايدى. ءتۇرلى ۇلتتار ءبىر ءدىندى ۇستانىپ جۇرە بەرەدى نەمەسە كەرىسىنشە ءبىر ۇلت ءتۇرلى ءدىندى ۇستانۋى مۇمكىن. مۇسىلمان قازاق، حريستاين قازاق، اتەيست قازاق، ءتىپتى اگنوستيك قازاق بار دەگەندەي. سوندىقتان تەك قانا ءتىل ۇلتتى انىقتاۋشى فاكتور. تەك ءتىل!

سونىمەن انا ءتىلىن بىلەتىن قازاق قانشا قازاقستاندا؟ ونداي ستاتيستيكا بار ما، جوق پا؟
ورىس تىلىندە عانا سويلەيتىن قازاقتار ءتۇرلى سىلتاۋ ايتىپ جاتادى. "بيلىك قازاقشا سويلەسىن", "قوعام قازاقشا ەمەس", "قازاق تىلىندە مۇمكىندىك از", "قازاقشا كۋرستار بولسا" جانە تاعىسىن تاعى. ال شىندىعىنا كەلگەندە بۇنىڭ ءبارى تەك سىلتاۋ. ەشكىمدە سەنىڭ شەكەڭى تاپانشا تاقاپ، "ورىسشا سويلە" دەپ تۇرعان جوق. "قوعام قازاقشا ەمەس" دەيدى. قازاقشا بولۋى ءۇشىن ءار ادام قازاقشا سويلەسە جەتكىلىكتى عوي. وعان ۇلكەن لوگيكانىڭ قاجەتى شامالى. ەگەر ءسىز ءبىر قاپ بيداي جيناعىڭىز كەلسە، ول ءۇشىن قاپتىڭ تۇبىنە ءبىر ءتۇيىر بيدايدىڭ ءدانىن تاستايتىن سياقتى دۇنيە عوي.

اقيقاتىندا ءتىلدى ۇيرەنۋ جوعارىدا ايتىلعان بارلىق سىلتاۋدى ىسىرىپ تاستاعاندا تەك قانا ۇمتىلىسقا بايلانىستى. ءبىز قازاقستانعا كەلىپ، 8 ايدا قازاقشا ۇيرەنگەن امەريكاندىقتى دا كوردىك. قازاقستاندا تۇرىپ، 30 جىلدا قازاقشا ءبىر اۋىز ءسوز بىلمەيتىن قانداستى دا كورىپ ءجۇرمىز. قىزىق قوعامبىز. وسىنىڭ ءوزى-اق جوعارىدا ايتىلعان سىلتاۋدىڭ بارلىعىن سىزىپ تاستاپ، شىنايى كورىنىستى اشىپ كورسەتەدى. سەبەبى بىرەۋ: ۇيرەنگىسى كەلمەيدى! باسقا سەبەپ جوق.

مەملەكەتتىك بيلىكتى بۇل ساتتە ءبىر عانا تۇستان كانىلاۋعا بولادى. جانە ول ۇلكەن كىنا! 30 جىلدا قازاق ءتىلىن كارەرا جاساۋداعى باستى قۇرال رەتىندە قالىپتاستىرىپ، الەۋمەتتىك ليفت بويىنشا كوتەرىلۋدىڭ باستى تەتىگىنىڭ ءبىرى رەتىندە جاساي المادى. ەگەر وسىنى شەشكەندە، وندا قازىرگى قوعام الدەقايدا قازاق ءتىلدى بولار ەدى. مانساپ جولىندا كوتەرىلگىسى كەلەتىندەردىڭ ءبارى اعىلشىن تىلىندە IELTS وقىعانداي، قازاق ءتىلىن وقىپ جۇرەر ما ەدى. ال بالالارى بولاشاقتا جاقسى مانساپتا بولۋىن قالايتىن اتا انالاردىڭ بارلىعى بالاسىن مەكتەپكە بەرەر ەدى.

جوعارىدا ايتقانىمداي قازاق ءتىلىن بىلمەيتىندەر "ۇيرەنگىسى كەلمەيدى" (بۇل شىنايى سەبەبى), ال بيلىك ولار "ۇيرەنگىسى كەلەتىن" تەتىكتى جاساماۋدا.

پىسى: ەح، انگلياعا بارساڭ اعىلشىن ءتىلىن بىلمەسەڭ اشتان قاتاسىڭ. ءتىپتى قارا نان دا ساتىپ جەي المايسىڭ. ەۆرەيلەر مىڭ جىل بۇرىن ولگەن ءتىلىن ءتىرىلتىپ الدى. بىزدە سونداي كۇن تۋا ما؟ الدە ارمانداۋمەن وتەمىز بە؟ ايتپاقشى باستى سۇراق: قازاقستاندا قانشا قازاق ءتىلدى قازاق بار؟

اسحات قاسەنعاليدىڭ جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz