1984 جىلى قوڭىر كۇز. الدە قۇربان ايت الدە قحر-دىڭ رەسپۋبليكا كۇنى، ايتەۋ ءبىر مارە-سەرە بولعان مەرەكە كۇنى. ورتالىق ۇلتتار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اۋماعى سول زاماننىڭ ەركەسى اتانعان ءار قيىردان كەلىپ ءبىر شاڭىراق استىندا ءبىلىم قۋعان قىز-جىگىتتەرگە تولىپ كەتكەن. ءارتۇرلى ورنەكتەگى كيىم، ءبىرىن-ءبىرى قايتالامايتىن اۋەن. قىزىقتىڭ ءبارى وسىندا كەلىپ قۇيىلىپ جاتقان سياقتى. 

بىزدە توپتىڭ ىشىندە قۇربى-قۇرداستارىمىزبەن مامىراجاي تابيعاتتىڭ شۋاعىنا شومىپ، ستۋدەنتتىك شاقتىڭ ۇمىتىلماس ساتتەرىن تاماشالاپ جۇرگەنبىز، كەنەت كوپتەگەن جانارلاردىڭ قاقپاعا قاراي جامىراي قادالعانىن، كەرى باعىتتا كەتىپ بارا جاتقانداردىڭ توقتاي قاپ بۇرىلعانىن جان-تانىمىزبەن سەزىندىك. بىزدە مويىنىمىزدى بۇردىق. سارى شاشىن كەرى قارىس قويعان اقسارى ءجۇزدى، ورتا بويلى باتىس كينولارىندا عانا كورەتىن شاقپاق-شاقپاق كوستيۋم كيگەن بوز بالا دوستارىنىڭ قاۋمالۋىندا كىرىپ كەلەدى ەكەن. ۇلتتىق كيىم كيگەن نەمەسە سول كەزدەگى ءداستۇر بويىنشا ءتورت قالتالى، تىك جاعالى دجونگشان فورماسىن كيەتىن مىنا قاۋىم ءۇشىن بۇل جىگىت عارىشتان تۇسكەندەي سەزىلدى. اسىرەسە قىزداردىڭ قيىلعان قاسى جازىلماي قالعانداي. بۇل جىگىت اسقار جاكۋلين ەدى. ءبىز ەكىنشى كۋرستى اياقتاپ، ءۇشىنشى كۋرستىڭ تابالدىرىعىن اتتاعان كەزىمىز. اۋىلدا جۇرگەن كەزىمىزدەن جاكۋلين دەگەن توسىن فاميليانى ەستىپ وسسەك، مىنە ءتىرى جاكۋليندى كورىپ تۇرمىز، ونىڭ ۇستىنە ۇزىن قۇلاقتان بۇكىل شىڭجاڭ بويىنشا مەملەكەتتىك تەستتە بارلىق ۇلتتى ارتقا تاستاپ، ەڭ جوعارعى بالل العان، مادەنيەت توڭكەرىسىنەن كەيىن تۇڭعىش رەت الەمگە اتى ءمالىم تسينحۋا ۋنيۆەرسيتەتىنە قابىلدانعان العاشقى قازاق اسقار جاكۋلين دەگەن حاباردى ەستىپ العانبىز. مىنا ءجۇرىسى مەرەكە كەزىندە ءوز جەرلەستەرىن، كلاسستاستارىن ىزدەپ شىعۋى ەكەن.

وسىدان كەيىن اندا-مۇندا اپتانىڭ سوڭىندا ۋنيۆەرسيتەت اۋلاسىنان سارباس بالانى كورىپ قالاتىن بولدىق. قازىردەن ساناساق اسقاردى العاش كورگەنىمە اتتاي زاۋلاپ وتىز التى جىلعا تاياۋ ۋاقىت ءوتىپتى، بىراق ءدال قاي كۇنى، قاي ۋاقىتتا تانىسقانىمىز ەسىمدە جوق، تەك تانىسا سالىپ دوس بولىپ كەتكەن سياقتىمىز. كەلەسى جىلدىڭ كوكتەمى اياقتاپ، جادىراعان جازدىڭ العاشقى كۇنىندە اسقار ءبىزدى ىزدەپ كەلدى. ءتاتتى قيال، بالا كوڭىل قانات بولىپ ارمانشىل ستۋدەنتتەردىڭ بىرنەشە باس قوسۋىنان كەيىن “ارتتا قالعان ەلگە نە ىستەپ بەرەمىز؟” دەگەن سۇراق قابىرعاسىنان قويىلدى. بۇل كەز اتىشۋلى مادەنيەت توڭكەرىسى اياقتاپ، بۇكىل قىتاي حالقى بىلىمگە بەت قويعان، ءبىلىم جۇيەسىنە قارالىق ارالاسپاي، ءار اۋىلدىڭ شىن جۇيرىكتەرى ماڭدايى جارقىراپ، بايگەدەن كەلەتىن كەز.

سونىمەن “شىڭجاڭ مال شارۋاشىلىعى رايونىنداعى وقۋ اعارتۋدى ىلگەرلەتۋ قوعامى” اتتى ستۋدەنتتەردىڭ قوعامدىق ۇيىمى قۇرىلىپ پەكين پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ، پەداگوگيكا سوڭعى كۋرس ستۋدەنتى ماقاداس توراعا بولىپ، كەڭەس، راحىم ايىپۇلى، ايدىن ورازانباي، اسقار جاكۋلين، بولاتقان جانە مەن تۇراقتى جوراسىنا سايلاندىق. ورتالىق ۇلتتار ۋنيۆەرسيتەتى دايىندىق كۋرسىنىڭ ۇلكەن زالىندا ۇيىمنىڭ قۇرىلۋ جينالىسى اشىلىپ، توراعامىز ماقاداس باستاعان بىرنەشەۋىمىز ۇيىمنىڭ ماقساتى، اتقارار جۇمىسى، حالىقارالىق جاعداي، قازاق حالقىنىڭ وتكەنى مەن بۇگىنى جونىندە باياندامالار جاسادىق. پەكيندە وقىپ جاتقان قازاق ستۋدەنتتەردىڭ نەگىزگى بولىگى قاتىناستى. 

ول جىلدار رەفورماتور دەن اقساقالدىڭ پىشاعى كەسىپ تۇرعان كەز ەدى. باتىسپەن، جالپى الەممەن قارىم قاتىناسى دۇرىستالعان، عىلىمنىڭ كوكتەمى كەلىپ، ءبىلىمنىڭ ايى وڭىنان تۋعان، ەركىن ويلاۋ داعدىعا اينالعان ەدى. “ەسى دۇرىس ەل ءوز تەرريتورياسىندا سوعىس شالاسىن بىقسىتپايدى” دەگەن دەننىڭ ايگىلى ءسوزى قىتايدىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ پارامەترىنە اينالعان كەز. “ستۋدەنت زامانىنىڭ ەركەسى” اتانىپ وتباسىنىڭ، اۋلەتتىڭ، رۋدىڭ، اۋىلدىڭ، اۋداننىڭ اتى، اتاعى سول جىلعى جوعارعى وقۋعا تۇسكەن ستۋدەنتتەردىڭ سانى مەن ساپاسىمەن ولشەنەتىن زامان تۋدى. اي سايىن تۋعان جەرىمىزدەن ءوزىمىز تانىمايتىن جەتكىنشەكتەردەڭ تولاسىز حات الاتىنبىز. ولاردىڭ اڭسارى دا ارمانى دا “قايتسەم جوعارعى وقۋعا ءتۇسۋ” بولاتىن. اتىشۋلى مادەنيەت توڭكەرىسىنىڭ زاردابىن تارتقان الىستاعى كەدەي مەشەۋ رايوندارداعى ءبىلىم جۇيەسىنىڭ جاعدايى ءماز ەمەس ەدى. وقۋلىقتارمەن، وقۋ ماتەريالدارىمەن تولىق قامتىلماعان. پەكيندە جىل سايىن بۇكىل قىتاي بويىنشا ءبىرتۇتاس تەستىلەۋدىڭ سۇراق-جاۋابىن كىتاپ قىلىپ شىعارىپ سول جىلعى ابيتۋريەنتتەرگە ۇسىناتىن. ءبىز وسى سۇراق جاۋاپتاردى قازاقشا اۋدارىپ ماي باسپامەن كوشىرىپ باسىپ، قازاقتار شوعىرلانعان وڭىرلەردەگى قازاق مەكتەپتەرگە بىرنەشە دانادان پوشتامەن جىبەرىپ بەردىك. بۇدان سىرت پەكينگە جيىنعا، ۇيرەنۋگە كەلگەن قازاق اقىن، جازۋشى، تاريحشىلارىن تانىمال تۇلعالارىن شاقىرىپ، ستۋدەنتتەرگە لەكتسيا سويلەتتىك. ۇلتتىق ونەر مەن قۇندىلىقتاردى دارىپتەيتىن ساۋىق كەشتەرىن، پوەزيا كەشتەرىن ۇيىمداستىردىق.

العاشقى قارجى كوزىن ستۋدەنتتىك ستيپەنديا ۇنەمدەپ، باسىن قۇراپ سەنبى، جەكسەنبى كۇنى بازارعا شىعىپ، سول كەزدەگى پەكيندىكتەردىڭ جەڭسىك اسى بولعان شىڭجاڭ كاۋابىن ساتىپ جينادىق. ودان سىرت ورتالىق ۇلتتار باسپاسى، ورتالىق اۋدارما مەكەمەسى، ورتالىق راديو ستانتسياسىنىڭ قازاق بولىمدەرىنەن كومەككە قاعاز الدىق. ورتالىق پارتيا مەكتەبىندە وقىپ جاتقان قازاق باسشىلارىنا اقىل، كومەك سۇراپ بارعان ەدىك. تالاي ساياسي كۇرەستىڭ تەزىنەن وتكەن كارى شوراياقتار ء“بىزدىڭ قازىرگى ەڭ باستى مىندەتىمىز ۇيىم قۇرىپ قوعامدىق جۇمىس ىستەۋ ەمەس، قايتا پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ قامقورلىعىن ۇمىتپاي، جاقسىلاپ وقۋ ەكەندىگىن” ەسىمىزگە سالدى. وسى جۇمىستاردىڭ ءبارىنىڭ باسى-قاسىندا اسەكەڭ جايناپ، جادىراپ ءجۇردى. قالا سىرتىنداعى تسينحۋا ۋنيۆەرسيتەتىنەن بارلىق شارامىزعا ۇلگەرىپ كەلەتىن. قالا بالالارىنداي تاكاپپار مىنەزى جوق، كىممەن بولسا دا كونە تانىسىنداي جاتسىنباي سويلەسىپ كەتەتىن. ادەمى ءازىلدىڭ رەتى كەلگەندە بار دەنەسىمەن سەلكىلدەپ كۇلەتىن. وسىلاي ستۋدەنتتىك شاقتىڭ كوڭىلدى ساتتەرى زۋىلداپ وتە شىقتى دا، توراعامىز ماقاداس باستاعان بىرنەشە جىگىت وقۋىن اياقتاپ، ەلگە قايتتى. بولاتقان، قۇرمەت قادىلعازى، جەڭىس تۇركيا باستاعان جىگىتتەر دايىندىق كۋرستى ءتامامداپ، وقۋلارىن باسقا قالالاردا جالعاستىردى. وسىدان كەيىن جۇمىسىمىز ساياقسىپ كەتتى، كەيىن كەلگەن ستۋدەنتتەر تىم بەلسەنىپ شىقپادى، ماماندىعىمىز بويىنشا “جاس قانات” دەگەن ادەبي كرۋجوك قۇرىلىپ، نەگىزگى ۋاقىتىمىز بەن زەيىنىمىز وسى جاققا اۋىپ كەتتى. وقۋدى اياقتاپ پەكيندە جۇمىسقا ورنالاستىق، ەكى جىلدان كەيىن اسقاردا پەكيندە جۇمىسقا تۇردى. اۋەلى ءبىر جىلداي قىتايدىڭ قيىر شىعىسىندا ءبىر كومپانيادا عىلىمي پراكتيكادان ءوتىپ كەلدى. وسى كەزدە ارالاسۋىمىز ءتىپتى قويۋ بولىپ، اسقاردىڭ ىسكەرلىگىنە، جۇرت الدىنداعى تارتىمدىلىعىنا كومپيۋتەر ماماندىعىن وقىسا دا قوعامدىق عىلىم سالاسىندا ۇشاڭ تەڭىز بىلىمىنە كۋا بولدىق. 

ءبىر كۇنى ءبىزدىڭ جاتاقتا بىرنەشە جىگىت باس قوستىق، وسى كەزدە اسەكەڭ ءوزىنىڭ پاسپورت جاساتقانىن، ەندى پاكىستانعا باراتىنىن، ودان ارى جول تۇسسە امەريكاعا نە ەۋروپاعا كەتەتىنىن ايتتى. ەكى چەمودان اق جىبەك ساتىپ العانىن، ونى پاكىستانعا اپارىپ ەسەلەپ ساتىپ، جول، وقۋ قارجىسىن شىعاراتىنىن ايتقاندا دوستارىمىزدىڭ كوزدەرى باقىرايىپ كەتتى. ارينە، اۋىلدان شىعىپ قالاعا ارەڭ اياعى ىلىككەن جىگىتتەر ءۇشىن جىلى ورنىن سۋىتىپ، جات ەلگە ەكى چەمودان ارقالاپ كەتۋ قوجاناسىردىڭ قىلىعى ەدى. جاكۋليندەر اۋلەتىنىڭ ۇرپاعى ءۇشىن قاي قالا، قاي سالادا بولسىن ورنى كۇرەۋلى ەدى عوي. ول زاماندا بيزنەسپەن اينالىسۋ، شەتەلگە شىعۋ ىشكى قىتايلىق جاستار ءۇشىن ءومىردىڭ ەڭ ناقتى نىساناسى بولسا، بىزدەر ءۇشىن گازەت جۋرنالدان وقىپ، كينو-تەلەديداردان كورەتىن “ەرتەگىگە” ۇقسايتىن. 

سونىمەن اسەكەڭ جاينانىڭ كوزىن مولدىرەتىپ، باسقا دا كوزىن سۇزگەن قىزداردى اقىلاتىپ-ۇكىلەتىپ مۇحيت اسىپ كەتتى دە، سىرتتاي تىلەكتەس بولىپ جۇردىك. ەمىس-ەمىس تۇركياعا بارعانىن، گەرمانيادا ءبىر جاعىنان قارا جۇمىس ىستەپ، ءبىر جاعىنان ءبىلىم العانىن ەستىپ جاتتىق. ەندى بىردە پەكيندە قۇرىلىس كومپانياسىن اشىپ، جاينا ەكەۋىنىڭ مارافون ماحابباتىنىڭ نۇكتەسىن قويىپ ۇيلەنگەنىن، ستۋدەنتتەر مەن جاستاردىڭ باسىن قوسىپ تۇڭعىش قىتاي قازاقتارىنىڭ لاتىن الفاۆيتىندەگى “اۋىل” دەگەن سايتىن دۇنيەگە الىپ كەلگەنىن ەستىدىك. اقىرى جاڭا عاسىردىڭ العاشقى جىلدارىندا، تاۋەلسىز قازاقستاندا جولىمىز ءتۇيىستى.            

2000 جىلى عاسىر ءتۇيىلىسى. الماتىنىڭ بىردەمدە جاڭبىر سىركىرەتىپ قۇيىپ كەتىپ، بىردەمدە كۇننىڭ كوزى بۇلتتىڭ استىنان جارقىراپ شىعا قالاتىن جاز ايلارى. دوسىمىز ايدىن ورازانبايۇلى پەكيننەن اسقاردىڭ كەلگەنىن، كەشتە الماگۇلدەگى ۇيىندە باس قوساتىنىمىزدى حابارلادى. سول كەزدە پەكيندە قاتارلاس وقىعان ءبىراز كۋرستاس، دوستار الماتىعا جينالىپ قالعانبىز. كەش كوڭىلدى بولدى. ەكى عاسىردان بەرى جينالىپ قالعان ەستەلىكتەرىمىزدى ايتىپ، جاستىق شاقتى ەسكە الدىق. اسەكەڭ قارجىلاندىرىپ وتىرعان “اۋىل” سايتىنا كىرىپ، جاڭا زاماننىڭ ايدىنىندا قالىقتاپ كوردىك. 

بىرنەشە كۇننەن كەيىن اسقار، ايدىن جانە ءبىر جىگىت تورتەۋىمىز بايتۇرسىنوۆ پەن شەۆچەنكو كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى، سول ۋاقىتتا تاڭعا دەيىن جۇمىس ىستەيتىن ءبىر كافەدە وتىرىپ، اتتىڭ باسىن جىبەردىك. ايتىلماعان اڭگىمە قالمادى. قۇدىرەتتى قازاقيا، كوركەم بولاشاعىمىز، وتپەلى داۋىردەگى بيزنەستىڭ مۇمكىندىگى، ۇرپاعىمىزدىڭ ەرتەڭى، ءبارى ءبارى قامتىلدى. ول كەز ەتەك جەڭىمىزدى ءتۇرىپ، ەس جيىپ قالعان كەزىمىز. قىتايدان تۋىستارىمىز، دوستارىمىز توپ-توپ بولىپ، تۋىسشىلاپ، ساياحاتتاپ كەلىپ جاتاتىن. ايدىن دوسىمىزدىڭ جالىقپايتىن ءبىر جۇمىسى ولاردىڭ بالا-شاعاسىنا وتاننىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن جاقسىلىقتارىن كۇنى-ءتۇنى ايتىپ دۋالاپ تاستايتىن. سوڭىندا بالالارى وقۋعا ءتۇسىپ، ايەلدەرى پاتەر، جۇمىس ىزدەي باستايتىن نەمەسە باراحولكا دەگەن حالىقارالىق ەڭبەك بازارىنىڭ ءبىر جاۋىنگەرىنە اينالادى. تىلەكتەر ايتىلىپ، ارماندار كوكتوبەنى قالىقتاپ ءوتىپ، مەدەۋدە تۇراقتاماي، اباي شىڭىنا قاراي بەتتەگەندە، اسەكەڭ كوپ جىل وتكەن سوڭ توكيو اۋرۋحاناسىندا اجالمەن ارپالىسىپ جاتىپ، جازعان وسيەتىندە ايتاتىن “وسى جارتى عاسىرلىق ومىرىمدەگى مەن ءۇشىن ەڭ كەرەمەت وقيعا ول، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك الۋى ەدى. ال ءوز ومىرىمدەگى ۇلكەن شەشىمىم، ول مەنىڭ قازاقستانعا قونىس اۋدارعانىم بولدى” دەگەن تاريحي شەشىمىن قابىلدادى.

جىلعا جەتپەيتىن ۋاقىت ىشىندە اسەكەڭ دە كەلىپ ۇلگەردى. ءبىز سياقتى جالعىز چەمودان ارقالاپ ەمەس، ەداۋىر قورمەن، نارىقتىڭ سىرىن يگەرگەن تاجىريبيەمەن كەلدى. ارالىقتا ەلباسىنىڭ ءبىر كىتابىن ءوز قارجىسىمەن قىتاي تىلىنە اۋدارىپ، پەكين ۇلتتار باسپاسىنان باسپادان شىعارىپ ۇلگەردى. ءداستۇر بويىنشا، سالت كوشىپ كەلگەن اسقاردى ايدىنعا قوسىپ، ۇيگە ەرۋلىككە شاقىردىق. سول كەزدە اعا-ىنىدەي قاتار جۇرگەن ەكەۋىنىڭ بىرلەسىپ فيرما اشقانىن، ايدەكەڭنىڭ استاناداعى جوسپارلاپ قويعان جۇمىسىن قايىرىپ تاستاپ، الماتىداعى تىرلىككە بەل شەشىپ كىرىسكەنىن بىلدىك. ارينە ەكەۋىنىڭ تۋىستىق جاقىندىعى دا بار ەدى، وكىرەش بابانىڭ، “بەتتىڭ كوركى” دەگەن رۋىنان تارايتىن. كۇنگە قاراي تالپىنعان ەكى الاقاننىڭ سۇلباسى بايتەرەككە ۇقساپ كەتەتىن لوگوتيپى بار، اسقار مەن ايدىننىڭ اتتارىنىڭ العاشقى بۋىنىنىڭ قوسىندىسىنان شىققان، اساي-مۇسەيىن كوپ بولسىن دەگەندى دە بىلدىرەتىن “اس-اي” دەگەن كومپانيا سول كۇندەردە الماتى قالاسىنداعى ادىلەت باسقارماسىنا تىركەلىپ جاتتى.

ءبارىمىزدىڭ مۇرنىمىزعا سۋ جەتپەيدى. رەفورمانىڭ ءساتتى جۇرگىزىپ، ينۆەستيتسيانىڭ يكەمدى تارتىلۋى، ەنەرگيا مەن قازبا بايلىققا سۇرانىستىڭ ارتۋى قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىن تىعىرىقتان شىعارىپ، ىشكى ءونىم ون نەشە پايىزعا كوتەرىلدى. جۇرگەنگە جورگەم ءىلىنىپ، قيمىلداعاننىڭ قادامىنا گۇل ءبىتتى. اسەكەڭ كاسىبىن ءبىر بەلەسكە كوتەرىپ، جان جارىن جانىنا الىپ كەلدى. ۇزاق سىننان وتكەن ادال ماحابباتتارىنىڭ جەمىسى ايدانا دۇنيەگە كەلىپ، قاشاندا جارقىلداپ، جايناپ جۇرەتىن ءجۇزى باقىتتان، قاناعاتتان بالبىراپ كەتتى. 

تاعى بىردە تەلەفون شىرىلداي بەرە، ار جاعىنان اسقاردىڭ جاعىمدى قوڭىر داۋىسى ەستىلە كەتتى. سول كەزدەگى مودنىي سوزبەن ايتقاندا ەلگە كەلىپ ەلەۋلى بولعانىن، ازىلگە سۇيەپ ايتا كەلىپ، تالاي تويدان ءدام تاتقان، ەندىگى توي كەزەگى وزىنە كەلگەنىن، قىزى ايدانا مەكتەپ جاسىنا تولىپ، ءتىلاشار تويىن جاساۋعا نيەتتەنگەنىن سول ءۇشىن كادىمگى قانداستارشا جاسالاتىن كەڭەس شايىنىن ءبىر جاعىنا شىعىسۋىمدى ءوتىندى. قۋتىرلىقپەن ءجۇرىپ، ءسال كەشىگىپ بارسام ءبىراز قانداستار جيىلىپ قالىپتى. اسەكەڭنىڭ ءورىسى كەڭەيىپ، ورتاسى تولعانىنا، قۇرمەتى ارتقانىنا شىن جۇرەكتەن ريزا بولدىق. اسەكەڭ مەن جاينانىڭ جاڭا ورتاعا بەيىمدەلۋگە قانشاما ىنتىزار بولعانىن، تويعا دەگەن دايىندىعىنان بايقاۋعا بولاتىن ەدى. اسقاردىڭ ۇسىنىسىمەن توي جۇمىسىنىڭ جالپى دايىندىعىنا جاۋاپتى ادام مەن بولدىم، كەيىن قوسىلعان كەيبىر دوستارى “سوندا ءبىز نە ىستەيمىز؟” دەپ قومپىلداعاندا، “سەندەر مەنىڭ ايتقانىمدى مۇلتىكسىز ورىنداساڭدار جەتەدى” دەپ ازىلدەگەنىم ەسىمدە. ءۇيسىن رەستورانىندا وتكەن تويدىڭ ءسانى دە، سالتاناتى دا مول بولدى. توي زالىنىڭ قابىرعاسىنا بەينەلەنگەن تاڭىرقۇت پەن شيە يۋ حانشا قۇدالاعىنىڭ ماي بوياۋلى سۋرەتى كەلگەن قوناقتاردىڭ ەزۋىنە كۇلكى ءۇيىرىپ، جاينا حانىمنىڭ سىر مەن سىمباتىن ارتتىرا ءتۇستى. وسى تويدان كەيىن اسقار پەن جاينا قولىمىزعا وڭايلىقپەن تۇسپەيتىن بولدى. ينەنىڭ كوزىمەن وتەتىن پىسىقتار مەن بىلەرمەندەردىڭ ورتاسىندا قالدى. بۇل جاعدايلار جاينانىڭ “توي”، “وسەك” دەگەن ەكى ەسسەسىندە ادەمى يۋمور، جىلى ساركازممەن سۋرەتتەلەدى. وسى تويدا سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان ءباتيما شەشەمىز، جاكۋلادان جالعاسىپ كەلە جاتقان قارا شاڭىراقتى ءسۇت كەنجەسى اسقارعا قالدىراتىنىن سالتاناتپەن جاريالادى. 

2013 جىلى ءساۋىردىڭ ماي توڭعىسىز جىلىمىق كۇندەرىنىڭ بىرىندە اسقاردىڭ وفيسىندا ءبىراز كىسى باس قوستىق. اسقار جاڭا جىلدىڭ الدىندا اتاسى جاكۋلا بولىستىڭ كىندىك قانى تامعان اتامەكەنى شقو-نىڭ تارباعاتاي اۋدانىنا بىرنەشە جىگىتپەن بارىپ كەلگەنىن، بيىل اتاسىنىڭ 150-جىلدىق مەرەيتويى ەكەنىن، سول سەبەپتى ۇلكەن تويعا دايىندالىپ جاتقانىن اشالاپ ايتتى. بىرنەشە كەزدەسۋدەن كەيىن ارناۋلى توي دايىندىعىنا ارنالعان كوميسسيا قۇرىلدى. تارباعاتايىڭ قىزىل كەسىك اۋىلىندا اقىندار ايتىسى، ات شابىس، كونتسەرت، سپورتتىق شارالار وتكىزىلىپ، اس بەرىلەتىن بولدى. 

2013 جىلى، ءساۋىردىڭ  27-ءسى كۇنى الماس احمەتبەكۇلى، ارميابەك ساعىندىقۇلى، ءدىلداحان دالەلۇلى، ەرتاي نۇرمۇحاممەد، اسقار جاكۋلين جانە مەن التاۋىمىز ەكى ماشينامەن اس وتكىزەتىن ولكەنىڭ اۋجايىن ءتۇيىپ قايتۋعا ساپارعا شىقتىق.  تاڭ سىز بەرە قوزعالعان تەمىر تۇلپار، كۇن قىزىل ارايىن شاشا ۇياسىنا ەڭكەيگەندە جاكۋلانىڭ قىزىل تاسى اتانعان جايلاۋعا جەتتىك. تراسسانىڭ بويىنا اتاسىنىڭ قۇرمەتىنە اسەكەڭ جاقىندا ورناتقان ءزاۋلىم قوردايدىڭ قىزىل تاسىنىڭ تۇبىندە، قىزىق كەسىك اۋىلىنىڭ اتقا مىنەرلەرى مەن اقساقالدارى جانە ەت جاقىن تۋىستار ءان مەن جىردىڭ تيەگىن اعىتىپ، شاشۋ شاشىپ كۇتىپ الدى. جول جونەكەي اسەكەڭ وسى وڭىردەن اتالارى جاكۋلا مەن ءجابيننىڭ اتىندا شارۋا قوجالىعىن اشۋ ءۇشىن، بەس مىڭ گەكتار جەر العانىن ايتقان ەدى. ءسوز كەزەگى ماعان كەلگەندە “اسەكە، بۇرىن بىزدە تۋعان جەر بار ەدى، بىراق وتاننىڭ بارىن سەزىنبەي كەلدىك. قازىر وتانىمىز بار، بىراق كىندىك تامىمىز تامعان جەر كوزدەن بۇل-بۇل ۇشتى. اتاڭ قوداس ءوسىرىپ، شاي ەككەن، بيلىك ايتقان قاسيەتتى مەكەنگە تابانىمىز ءتيىپ تۇر. ارقامىز اياكوز، الدىمىز اقسۋات شارۋا قوجالىق قۇرىپ جاتقانىڭدى ەستىدىك، ەندىگى تۋعان جەرىمىز بابالارىمىزدىڭ باسى جاتقان وسى ءوڭىر دەپ بىلەمىز. جىل سايىن وزىڭمەن بىرگە كەلىپ، اۋناپ-قۋناپ قايتامىز” دەدىم. اۋىل اۋدان اكىمشىلىگىمەن كەزدەسۋىمىز ءساتتى بولدى. اس وتكىزەتىن ورىن، ۋاقىت تۇراقتاندى. ەل جۇرتتىڭ ىقىلاسى دا ەرەكشە، اسقار دا بىرنەشە جىلدان بەرى بۇل اۋدانعا كومەگىن اياماپتى. 

اسقار، الماس ۇشەۋىمىز ءبىر ماشينادا بولعان سوڭ اڭگىمەمىزدە قامتىلماعان تاقىرىپ قالمادى. اكەسى تۋرالى ءسوز بولعاندا، اكەمنىڭ قاتەلىكتەرى دە بولدى، حالىققا پايداسى دا كوپ ءتيدى. ول ءوز زامانىنىڭ تۋىندىسى. “اپىراۋ، اكەمنىڭ قايتقان جاسىنا دا تاياپ قالىپپىن-اۋ” دەگەن ەدى. اتاسىنىڭ تاريحى، الدا بولاتىن استىڭ ماڭىزى مەن دايىندىق جاعدايى دا ءسوز بولدى. وتكەن عاسىردىڭ قازاق ءۇشىن زوبالاڭ عاسىر بولعانىن ايتتى. كەزىندە قىتاي مەن سوۆەت دوس بولىپ تۇرعاندا، اكەسىنىڭ قىزمەتتىك ساپارىمەن الماتىعا كەلگەندە، سەمەي وبلىسىنا ەل جۇرتتى ىزدەپ كەلىپ، ەشكىمدىدە تاپپاعانىن، رۋلى ەلدىڭ توزى-توزى شىققانىن مۇڭايا ايتتى. مىنا ءبىز كورگەن تۋىستارى وتكەن عاسىردىڭ 80 جىلداردان كەيىن بوسىپ كەتكەن جاقتارىنان ەستەرىن جيىپ، ورالعاندار ەكەن. “اتام جاكۋلا كوتەرىلىستى باستاپ، ءبىراز ەلدى قىتايعا باستاپ بارعانمەن، كوپ بوداۋ بەردى. ءوزىنىڭ مەرعازى دەگەن ۇلى تۇتقىنعا ءتۇسىپ سەمەي تۇرمەسىندە قايتىس بولدى. وسى ەلگە بىرنەشە جىلدان بەرى كەلىپ ءجۇرىپ، تۋىستارىمنىڭ كوزىنەن اۋىر مۇڭ، نە ءۇشىن دەگەن جاۋابى جوك، سۇراق كورەمىن. وسى جانىما قاتتى باتادى. استى وتكىزۋدەگى ماقساتىم، وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋ. قاسىرەتتىڭ دەرتى سەيىلىپ، ەلدىڭ ەڭسەسى كوتەرىلسە. مىناۋ تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ قادىر-قاسيەتىن سەزىنسەك دەيمىن. اۋلەتىمىز سول ۇركىنشىلىك زاماندا كوز جازىپ قالعان نەمەسە ولگەن بالالارىنىڭ اتىن قىتايدا تۋىلعان بالالارىنا قايتادان قويىپ وتىرعان. ساعىنعانى الدە اتى وشپەسىن دەپ داتكە قۋات قىلعانى شىعار.”

اسەكەڭنەن كەمەلىنە كەلگەن كەزدە كوز جازىپ قالدىق. ءۇمىتىمىزدىڭ شامشىراعى، سەنىمىمىزدىڭ كەپىلى ەدى. سول ساپاردا وڭاشا قالعان كەزىمىزدە “اسەكە، ەندى ساياساتپەن اينالىس” دەپ ەدىم. ءوزىنىڭ اق جارقىن، ادەمى جىميسىمەن جىميىپ قانا قويعاندى. بىراق، قۇيرىقتى جۇلدىزداي كورگەن بىلگەندى وكىندىرىپ وتە شىقتى. ارتىندا كاسىبى قالدى، بالالارى ءوسىپ كەلەدى، جارى ماحاببات داستانىنىڭ العاشقى تاراۋلارىن جازىپ، قۇلاق كۇيىن شەرتتى. قاتەرلى ىسىكپەن اۋىرعان بالالارعا ارنالعان اسقار جاكۋلين اتىنداعى قور ءوز شاراپاتىن قازاقياعا تيگىزىپ جاتىر. قىسقا دا ادەمى عۇمىر اڭىزعا اينالىپ بارا جاتقان سياقتى. ءومىردىڭ ءمانى مەن ماعىناسى وسى شىعار.

ءومارالى ادىلبەكۇلى 

Abai.kz