ۇبت 2020! ءيا، ۇبت-نىڭ ءۇش كۇنى ءوتتى، قازىرگە دەيىن تەستىلەۋگە كىرگەن وقۋشىنىڭ 676-سى مۇمكىندىگىنەن ءبىر جىلعا شەتتەتىلدى. بۇگىن بۇل سان تاعى دا وسەتىنى انىق. وسى وقۋشىلاردىڭ وبالى كىمدە؟ ۇبت توڭىرەگىندەگى داۋعا ساراپشى رەتىندە ەموتسيامىزدى باسىپ، ءبىر ساراپتاما جاساپ وتەلىك.

ءيا، ۇبت بالا ءبىلىمىن 100% انىقتايتىن كەرەمەت جۇيە ەمەس. بىراق، قازاقستاننىڭ ءدال قازىرگى جاعدايىندا بۇدان ءتيىمدى جۇيە جوق. ءبىزدى بۇدان ءتيىمدى جۇيەلەرگە بارعىزبايتىن ەڭ باستى بىلىق - جەمقورلىق. جۇمىستىڭ نەگىزگى بولىگىن تەحنيكا انىقتايتىن ۇبت-نى بىلىقتىرىپ جاتقان قاۋىم، ەمتيحاندىق جۇيەگە نەمەسە باسقا جۇيەگە اۋىسسا، قوراسىنداعى مالىن تۇگەل ساتسا دا، وقۋعا تۇسە المايتىن ناعىز بىلىق بولارى انىق. سول ءۇشىن دە، ۇبت-نى قولداماسقا امال جوق.

ۇبت-داعى تەست ساپاسى تۋرالى 2004-2014 جىلدار ارالىعىندا ەڭ كوپ شۋلادى. 2017 جىلعى ۇبت-نىڭ جەتىلدىرىلىپ، جاڭا فورماتقا ءوتۋى مەن تەست ساپاسى تۋرالى اڭگىمە ءبىراز ازايدى. سەبەبى، سوڭعى جىلدارى شىنىمەن تەست ساپاسى كوپ جاقساردى. ۇبت جاڭا دەڭگەيگە ءوتىپ، بالانىڭ ءوز ءبىلىمىن كورسەتۋىنە، قابىلەتىن ساۋلەلەندىرۋىنە جول اشتى.

اتتەگەن-اي، ءدال وسى تۇستا 2016 جىلدان بەرى WhatsApp-تىڭ كۇشى ۇبت-نى 11 جىلدىق ءبىلىمنىڭ ناتيجەسى ەمەس، تەلەفوننىڭ مۇمكىندىگىنە اينالدىرىپ جىبەردى. سودان بەرى 6 جىل تەلەفونمەن كۇرەستىم. بىراق، تىڭداعان مينيسترلىك، تىڭداعان ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى بولمادى. ونىڭ ارتىندا ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىنىڭ ەكى باسشىسى سوتتالىپ كەتە باردى.

ماقتايتىنداي بار، بىراق، سول سەڭدى قازىرگى مينيستر اسحات ايماعامبەتوۆ پەن قازىرگى ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى ديرەكتورى ديدار سماعۇلوۆ بۇزدى.
وتكەن جىلى مينيستر اسحات ايماعامبەتوۆ تاعايىندالا سالىپ قابىلداۋىندا بولعاندا، العاشقى ماسەلە رەتىندە وسى ۇبت-داعى تەلەفون ماسەلەسىن كوتەرگەم.

سول كەزدە مينيستر بۇل ماسەلەنى نازارعا الاتىنىن ايتقان ەدى.

ىلە-شالا، الەۋمەتتىك جەلىدە تانىسىپ، قازىرگى ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى ديرەكتورى ديدار مىرزامەن بىرنەشە رەت كەزدەسىپ، وسى ماسەلە تۇرعىسىندا سويلەستىك. جەتكىزگەن ۇسىنىسىما قولداۋ ءبىلدىرىپ، قوعامدا ۇزدىكسىز كوتەرىلگەن بۇل ماسەلەگە وتە باتىل قادامدار جاسادى.

بىزدەگى ۇبت-نى تازارتۋ ماقساتىندا ءۇش ۇلكەن قادامعا باردى.

1. ۇبت-دا تىيىم سالىنعان زاتتاردى (شپور، تەلەفون) ۇبت پۋنكتىنە الىپ كىرگەن نەمەسە قولدانعان وقۋشىلاردى ءبىر جىلعا ۇبت-دان شەتتەتۋ.

2. ۇبت تاپسىرعان ءار پۋنكت تىكەلەي ەفيردە باقىلانىپ، ول ۆيدەونى 2 اي تەكسەرۋگە الۋ. ەكى اي ىشىندە ۆيدەودا وقۋشىنىڭ ءتارتىپ بۇزعانى، تىيىم سالىنعان زاتتاردى قولدانعانى انىقتالسا، ونىڭ بالى جويىلىپ، مەملەكەتتىك گرانت كونكۋرسىنان ءبىر جىلعا شەتتەتۋ.

3. ۇبت-دا ءوز جۇمىسىن دۇرىس اتقارماعان اسسيستەنت نەمەسە كوميسسيا مۇشەسىن جۇمىستان ءبىرجولاتا بوساتۋ.

بيىل ەلدە كارانتين بولىپ، 4 توقسان بولمادى. ونىڭ ۇستىنە حالىقارالىق ەمتيحانداردىڭ تالابىنا زەرتتەۋ جاساي وتىرىپ، وقۋشىلارعا ەكى ءتۇرلى جەڭىلدىك جاسادى.

1. بارلىق وقۋشىعا كالكۋلياتور پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرىپ، ونى ءار پارتادا ورنالاستىردى.

2. 4 توقسان كارانتين كەزىندەگى باعدارلاما سۇراقتارى ۇبت-دان الىنىپ تاستالدى.

ەلدەگى كارانتين جاعدايىنا قاراماستان، ءدال وسى تالاپتار بويىنشا بۇكىل رەسپۋبليكا دەڭگەيىندە ۇتو باسشىسى جۇزگە جۋىق تىكەلەي ەفيردە سۇحبات بەرىپ، ءار ءتۇرلى باق-تا، الەۋمەتتىك جەلىدە 2 ايدان استام ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى. مەكتەپتەردىڭ بارىنە ءتارتىپ ەرەجەسىن جىبەرىپ، ءبىلىم بولىمىنە بۇيرىقتار بەردى. مەنىڭ ءوزىم نەشە تىكەلەي ەفير وتكىزىپ، ونداعان پوست جازدىم. بىراق...

جەپ ۇيرەنگەن اۋىز جالاقتاعانىن قويمايدى ەكەن. سونىڭ ناتيجەسىندە ءۇش كۇندە 676 وقۋشى ءبىر جىلعا وكىنىشتە قالدى. ەندى اۋەلگى سۇراققا قايتا ورالايىن. وسى وقۋشىلاردىڭ وبالى كىمدە؟

مۇنىڭ وبالى ۇلكەندەردە.

1. بالاسىنا زاڭدى ءبىلىپ تۇرىپ، تەلەفون الىپ كىرۋىنە، جالعان ۇپاي جيناۋى ءۇشىن بارىن سالىپ جۇرگەن اتا-انالار قاۋىمى. بالاڭىز ادام بولسىن دەسەڭىز، ساپالى ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساڭىز. ءوزىڭىز بالاڭىزعا ۇبت-دا ۇرلىق جاساۋدى ۇيرەتىپ تۇرىپ، "جۇيە كىنالى" دەپ كوسىلە سويلەمەڭىز. وتان وتباسىدان باستالادى. بالاڭىزعا وبال جاساماڭىز اتا-انا! بالاڭىزدىڭ وتىرىك بالى كىمگە كەرەك؟

2. ارلى ۇستاز بالاعا شپور قولدانۋ مەن تەلەفون قولدانۋدى ۇيرەتپەيدى. ءتىپتى ۇستاز دەگەن اتى بار ادام ۇيرەتپەيدى. وكىنىشكە قاراي، ۇبت-عا الىپ كىرەتىن تەلەفونىن كرەديتكە اتا-اناسىنا الىپ بەرۋگە ۇگىت جاساپ، بالاعا تەلەفون ارتىندا ءوز شاماسى كەلمەگەن سۇراق جاۋابىن ءار ءتۇرلى چاتتاردان نان سۇراعان تىلەنشىدەي جاۋاپ سۇراپ، شىققان سوڭ سول وقۋشىنىڭ ناتيجەسىنە ماقتاناتىن ۇستازدىڭ ول مەكتەپتە ءجۇرۋىنىڭ ءوزى قىلمىس.

3. بىزدە ءبىر جالعان پسيحولوگتار بار، بىردەمە بولسا بالا سۋيتسيدكە ۇشىرايدى دەپ اتتاندايتىن. اينالايىن پسيحولوگتار، بىرىنشىدەن ادىلەتكە، تارتىپكە ەسى دۇرىس ادام قارسى شىقپايدى. ەكىنشىدەن، بالا ادىلەتسىزدىككە اشىنۋى مۇمكىن، ادىلەتسىزدىككە كۇيىنۋى مۇمكىن. بىراق، ءتارتىپ ءۇشىن ەش بالا وندايعا بارمايدى. ءار بالا ءوزىنىڭ دەڭگەيىن بىلەدى.

ال، ۇبت-دا 11 جىل جاقسى وقىعان بالادان 11 جىل 2 مەن 3-كە وقىعان بالا الدەنەشە 10 ۇپاي جوعارى العاندا، انا جاقسى وقىعان بالا مۇنداي ادىلەتسىز ەلدەن تۇڭىلەدى. كۇيىنەدى. كۇيرەيدى. مۇنداي ءوز بالالارىنا بىلىمىنە ساي گرانت بەرمەيتىن ەلدەن، ءبىلىمدىنى باعالامايتىن ەلدەن، كىم كورىنگەن ورتا جولدان مەملەكەتتىك گرانتتى ادال المايتىن ەلدەن سۋىنادى، بەزىنەدى.

ءيا، وسىنداي قاتاڭ تالاپتار استىندا ينتەرنەتتە سۇراق قاپتاپ كەتتى، وتە-موتە اۋداندىق، اۋىلدىق جەرلەردەن شىعىپ جاتىر. ونىڭ قۇرباندارى باعاناعى 676 بالا جانە بولاشاقتا ۆيدەو تەكسەرىلىپ، تاعى ءبىراز بالانىڭ بالى جويىلاتىنى اقيقات.

تاعى دا ايتارىم سول ءسوز. تارتىپسىزدىكتى اقتاپ الۋعا تىرىسۋ،
زاڭسىزدىقتى اقتاپ الۋعا تىرىسۋ،
بىلىكسىزدىكتى اقتاپ الۋعا تىرىسۋ -
قىلمىستى اقتاپ الۋعا تىرىسۋ.
بۇل - ەشقاشان ىلگەرى باساتىن قوعامنىڭ تىرلىگى ەمەس!

بىرەۋلەر زاڭنىڭ ساقتالۋىنا قارسى شىعۋدى "دەموكراتيا" دەپ اتاپ ءجۇر. زاڭ ۇستەمدىك قۇرماعان، ەرەجە، بۇيرىق ورىندالمايتىن ەلدىڭ ەرتەڭى بۇلدىر. دەموكراتيا - زاڭسىزدىق ەمەس، ول زاڭنىڭ ورىندالۋىن تالاپ ەتۋ، ول زاڭدى تالاپ ەتۋ!

ءيا، قۇرمەتتى اتا-انالار، ۇستازدار. ەلدىڭ ەڭ باستى سالاسى - ءبىلىم. ءبىلىم سالاسىنىڭ ەڭ باستى باعىتى ءبىلىمدىنى قولداۋ، ەلگە ەسى دۇرىس، ءبىلىمدى، پاتريوت كادر تاربيلەپ شىعارۋ. ال، ۇبت - سونىڭ ەڭ ماڭىزدى ءبىر باسقىشى. بۇل بىلىق بولسا، ساپالى كادر دا، جارقىن بولاشاق تا جوق.

2017 جىلى ۇبت-عا 20 كۇن قالعاندا وسى جەلىدەگى ءبىر قىز ءوزىنىڭ ءسىڭلىسىن الىپ كەلدى. حيميادان دايىنداپ بەرىڭىزشى، مەديتسيناعا تاپسىراتىن ەدى دەپ، جاقسى دەپ السام، الگى قارىنداسىمىز 8 سىنىپتىڭ ەڭ قاراپايىم حيميالىق تەڭدەۋى تۇگىلى، كوبەيتۋ كەستەسىنە جارتى ساعات ويلانادى. ءۇش كۇن ساباق ءوتىپ، اپكەسىن شاقىرىپ الىپ، باسقا سالاعا اپارۋ تۋرالى كەڭەسىمدى بەردىم. اشۋلانىپ، الىپ كەتتى. سول جىلى تامىزدا گرانت تىزىمىندە الگى قىز 128 بالمەن جالپى مەديتسينانىڭ گرانت يەگەرلەرىنىڭ تىزىمىندە تۇردى. اپكەسىنە حابارلاسىپ "قالاي ءتۇستى؟" دەپ ەدىم، "شۇكىر، تەلەفون بار عوي" دەدى. كۇيىپ كەتتىم.

- اينالايىن، كەيىن ءسىڭلىڭ ىستەيتىن پوليكلينيكانى ايتىپ قويشى، مەن مۇلدەم الىس جۇرەيىن، - دەدىم. شىنى كەرەك، قورقامىن. بولاشاقتا ول ەشقانداي دا ساۋاتتى دارىگەر بولماسى انىق. سەبەبى، ونىڭ بازالىق ءبىلىمى جوق. بىراق، اتا-انالار جابىدان تۇلپار جاساعىمىز كەلەدى.

ءدال سونداي، اتىن ارەڭ جازاتىن ستۋدەنتتەر جوعارى وقۋ ورنىندا ءورىپ جۇرگەنىن ۋنيۆەرسيتەت مۇعالىمدەرى جىلاعانداي جەتكىزەدى. ءتىپتى ەلدەگى 4 جىل بۇرىن ءبىر مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتكە 850 وقۋشى قابىلدانعان ەدى. قازىر 4 كۋرستا 250-گە جەتپەيتىن ستۋدەنت وقيدى. قالعان 600 وقۋشى قايدا؟ وقي الماي قوشتاستى. قايران مەملەكەتتىك گرانت، قايران ەسىل ەكونوميكا. ول تاعى جاقسى، ءتىپتى، ءار سەسسياسىن اقشامەن جاۋىپ، قىزىلمەن قورعاپ شىعاتىن قانشا "ساۋاتسىز" بار. ەلدىڭ ەرتەڭى ءدال سونداي ساۋاتسىز ماماندارمەن اسا قاۋىپتى.

بۇگىن ءتورتىنشى كۇن، ۇيقىسىز ءار بالانىڭ جايىن اڭدىپ، ۇبت-نى باقىلاپ، ۇتو ءباسپاسوز قىزمەتىمەن ساعات سايىن پىكىر الماسىپ وتىرمىن. ۇبت جىلداعىمەن سالىستىرعاندا، قايتالاپ ايتام، سالىستىرمالى تۇردە تازا. بىراق، 100 پايىز ەمەس. ءدال قازىر ءتىپتى ءوز وقۋشىلارىم وتە جاقسى ناتيجەمەن شىعىپ جاتسا دا، سولاردىڭ ناتيجەسىن جاريالاي المايمىن. سەبەبى، ۇبت-داعى ءتارتىپتى قولداۋشىلاردان قارسى شىعۋشىلار كوپ. تارتىپسىزدىكتى اقتاپ العىسى كەلەتىندەر كوپ. الەمدە ۇبت-دا قىلمىستىق جازا قولداناتىندار دا، تەك اسكەريلەر وتكىزەتىن دە ەلدەر بار. جانە سولار ەڭ دامۋ قارقىنى جوعارى ەلدەر.

بالا، بالانىڭ ءىسى شالا. ءبىز بالالارعا ارامدىقتى ۇيرەتپەيىكشى. ادالدىقتى ۇيرەتەيىك. تازا قوعام، ساۋاتتى قوعام قۇرامىز دەسەك، بارشامىز كۇش سالايىق. ءتىپتى مىنا قوعامعا ءبىر مينيسترلىك، ءبىر ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى دا شاماسى كەلمەي جاتىر. سەبەبى، ءبىز تولىق زاڭسىز، جەمقور ەلگە اينالىپ بولعانبىز. وسىدان تازارامىز دەسەك، ءار ادام كۇش سالايىق.

ءبىز ءتارتىپتى ءۇش جىل ورناتا الساق، وقۋشى دا، قوعام دا وزدىگىنەن ۇيرەنەدى. نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ قابىلداۋ ەمتيحانىندا، نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قابىلداۋ ەمتيحانىندا ەشكىم "كوشىرەم" دەپ ويلامايدى. ءدال سول سەكىلدى كۇيگە جەتكىزۋىمىز كەرەك.

بۇل - ار الدىنداعى، بولاشاق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىمىز!

اياتجان احمەتجانۇلى

Abai.kz