سەنبى, 23 قاراشا 2024
46 - ءسوز 6279 10 پىكىر 19 شىلدە, 2020 ساعات 12:01

يمپەريالار قالاي قۇلايدى؟

تاريحتا الىپ يمپەريالار بولعانىن بەس جاسار بالاعا دەيىن بىلەدى. قۇلاماستاي بولىپ، باسقا شاۋىپ، توسكە ورلەپ، باسى باردى ءيدىرىپ، تىزەسى باردى بۇكتىرىپ، اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس بولعان تالاي يمپەريا تاس-تالقان بولىپ كۇيرەگەن. سيىردىڭ بۇيرەگىندەي بولشەكتەنىپ، ەدەنگە قۇلاعان شىنىشا شاشىلىپ قالعان.

يمپەريالاردىڭ قۇلاۋى كوبىنە ورتالىقتان ەمەس، شەتتەن باستالادى. مىسالى يمپەريا قانشالىق الىپ بولسا، ونى باسقارۋ سونشالىقتى قيىن. مىڭداعان شاقىرىم جەردەگى باسىپ العان ايماقتى باعىندىرۋ ءۇشىن كوپ رەسۋرس، ادام، اسكەر كەرەك. ونسىز ول ءبىر مينۋت تا تۇرماۋى مۇمكىن. ۋاقىت وتكەن سوڭ ءدال سول الىستاعى ايماقتار ءبىرىنشى بولىپ بولىنە باستايدى. حالىقتار كوتەرىلىسى باستالىپ، قارسىلىق كۇشەيە بەرەدى. ورتالىق الىستاعى ادۋىندى ايماقتى ساباسىنا ءتۇسىرۋ ءۇشىن بارىن سالادى، سول ساتتە تاعى ءبىر الىستاعى ايماق بۇرق ەتە قالۋى مۇمكىن. تاريحتا ونداي مىسال كوپ. ريم، حۋلاگۋ يمپەرياسى، قۇبىلايدىڭ يۋان يمپەرياسى، التىن وردا جانە باسقالار. بولشەكتەنۋ الىستان باستالىپ، اقىرى استاناسىنا دەيىن جەتكەن مىسالدار جەتەرلىك.

مەنىڭ اكەم ومىرىندە كسرو قۇلايدى دەپ ويلاماعان بولار. قازىر كسرو-نىڭ قۇلاعانى جايلى دەرەكتى ءفيلمدى كورىپ جاتىر. مەنىڭ شەشەم "سويۋز نەرۋشيمىي رەسپۋبليك سۆوبودنىح، سپلوتيلا ناۆەكي ۆەليكايا رۋس" دەپ ءانۇران ايتقان. قازىر تاۋەلسىز قازاقستاندا كۇن كەشۋدە. عاسىرلارعا كەتەتىن سويۋزى جوق، ءتىپتى ءۇش شيرەك ۋاقىت ءومىر سۇرمەي، ءولىپ كەتتى. كسرو-دا كوپ جىلى وتكەن ادامداردان سۇراساڭىز، ولاردىڭ بارلىعى دا "كسرو قۇلايدى دەگەن ءۇش ۇيىقتاساق تا تۇسىمىزگە ەنبەپتى" دەيدى. ال قازىر ءۇش ۇيىقتاسا دا سول كسرو-نى تۇستەرىندە دە كورمەيدى. ارينە، كسرو-نىڭ قۇلاۋى شەتكى ايماقتان ەمەس، قوردالانعان ءتۇرلى ماسەلەدەن باستالدى. دەي-تۇرا جارتى الەمدى ۋىسىندا ۇستاعان دەرجاۆا جالپ ەتە قالدى. بۇل فاكت.

بۇگىن مىنە رەسەيدىڭ قيىر شىعىسى تۋلاپ جاتىر. حاباروۆسك، ۆلاديۆوستوك جانە ت.ب. ورتالىق پەن بۇل ايماقتىڭ اراسى 5 مىڭ شاقىرىم شىعار كەمى. كرەملدە ايتىلعان ءار ءسوز بۇل ايماققا جەتەم دەگەنشە ءار شاقىرىمدا ادۋىنى ازايىپ، قارقىنى باسەڭدەپ كەلەدى. حاريزماتيكالىق تۇرعىدان. ونىڭ ۇستىنە ەدىلدىڭ ار جاعى مەن بەر جاعىنداعى ورىس الەمى ەكى ءتۇرلى ىسپەتتەس. ماسكەۋ مەن پيتەر ءبىر الەم، قالعانى مۇلدە باسقا پلانەتا. قيىر شىعىس ءتىپتى جات عالام ىسپەتتەس. ورتالىققا وكپە-رەنىشى كوپ ەكەنى كورىنىپ تۇر. ىشتەگى قارسىلىق جىلدار بويى جينالىپتى. ەكونوميكالىق ماسەلەلەر، جەمقورلىق، ۇمىت بولعان تاعدىرلار مەن ۇزىلگەن ءۇمىت جيناقتالىپتى. ونى كوكشىرەيگەن كوزدەردەگى اشۋدان كورۋگە بولادى. ارينە، بۇل بۇگىن-ەرتەڭ رەسەي ءبولىنىپ، پۋتين تاقتان كەسكەن تەرەكشە سۇلاپ تۇسەدى دەگەندى بىلدىرمەيدى. ءتىپتى بۇل العىشارتى دا ەمەس شىعار. بىراق وزگە ەلدىڭ ايماقتارىنا سەپاراتيستىك ءدان سەۋىپ جۇرگەن پۇتەكەڭ، ءوز ايماعىندا دا وندايدىڭ مۇمكىن ەكەنىن بايقاعان شىعار.
رەسەي يمپەرياسى تاس-تالقان بولدى. كسرو قۇلادى. رەسەي فەدەراتسياسى شە؟ ۋاقىت كورسەتەدى.

اسحات قاسەنعاليدىڭ جازباسى

Abai.kz

10 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1482
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3254
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5489