«اقتابان شۇبىرىندىنىڭ» قازاقتى شىڭعىرتىپ قايتا ورالعانى ما؟..

سول سۇراپىل زاماندا قاراتاۋدان كوش ەمەس، بوسقىن شۇباعان. قارا كوزدەن جاس ەمەس، قان اققان. ءتول تىرسەكتەر ءتىلىنىپ توبەنىڭ باسىندا قالعان. ءتول سابيلەر ءىلىنىپ جەبەنىڭ ۇشىندا قالعان. اق ءسۇت كوك اسپانعا اتىلىپ، قىزىل قان قارا جەردى سۋارعان.

وشاعىندا وت جانعاندا، وتاۋىنان ءان توگىلەتىن ساۋىقشىل قازاق وشاعى قاڭسىپ، وتاۋى قاڭىراپ زار كەشتى. قانسىراپ كەشتى. قان كومەيلەپ، مۇڭ قاپقان حالىق جاۋىنا بىراق مۇڭ شاقپادى، كەك اتتى. جالىنباي، جالىنداپ اتتى.

ويتكەنى جاۋى-جوڭعارى كورىنىپ كەلگەن-ءدى. 

ءۇمىت ساۋلەسى سونبەگەن. كۇدەرى ۇزىلمەگەن. ارمانى العا جەتەلەگەن.

ال بۇگىن...

كورىنبەي، سەزىلمەي جەتكەن تىلسىم اپات حالقىمىزعا اۋىز سالا باستادى.

ال اپپاراتتارى از، ءدارى-دارمەگى ماردىمسىز، دارىگەرلەرى جەتىمسىز بيلىك قازاقتى قىناداي قىرىپ جاتقان پنەۆمونيانى «كوروناۆيرۋس ەمەس!» دەپ وزەۋرەۋدەن تانار ەمەس.

وسىدان جەتى كۇن بۇرىن ەلىمىزدىڭ ءبىر تۇكپىرىندەگى الىس اۋىلدا تۇراتىن تانىس وقىرمانىم تەلەفون شالىپ: «ساكە، كوروناۆيرۋس دەيتىن سۇمدىق بىزگە دە جەتتى. دەم-تىنىستى تارىلتىپ، وكپەنى قابىنتىپ كۇن سايىن 4-5 ادامدى اكەتىپ جاتىر. بايبىشەم ەكەۋىمىز دە توسەك تارتىپ قالدىق...» – دەپ باقۇلداسقانداي بولىپ ەدى-اۋ. ايتقانى راس بولسا، جارتى مىڭداي تۇرعىنى بار... وكپەگە تىنىس الدىرار اپپاراتى، ءدارى-دارمەگى تۇگىل دارىگەرى جوق اۋىلدىڭ بارشا جۇرتى جارتى جىلدىڭ ىشىندە قارا جەردى جامباستاپ تاۋسىلا ما...

قازاقستاننىڭ ءار شالعايىنداعى اۋىلداردا ءدال وسىنداي مۇشكىل جاعداي بولىپ جاتىر-اۋ دەيتىن كۇدىك ميىمدى شاققاندا، وڭاشا وكسي كۇرسىنەم. وزىممەن ءوزىم ەڭىرەي كۇڭىرەنەم. 

جاندى ءبۇردى-اۋ «اجال!» اتتى ازالى ءۇن،
شانشىپ ميعا ويدى ۇركىتەر ازابىن.
قوس وكپەسىن سۋ عىپ سىققان ۆيرۋستان
قايتسە عانا ءتىرى قالار قازاعىم.

ارالاستى-اۋ ىزعار شالىپ مۇز دەمگە،
كىم قۇتقارار مۇڭلى كوزدى سۇزگەندە.
نەگە اتپايدى جازىقتىنى جاساعان
ىستىق دەمدى سۋىق اجال ۇزگەندە.

قۇلادى دا قارا جەرگە كوك اسپان،
كەۋدەسىندە ءومىر ءولىم تالاسقان
سورلى قازاق موليەدى يەك قاعىپ،
تىرلىگىنەن ءبىر-اق ساتتە اداسقان.

ۇلت ەدى عوي تاڭ نۇرىنا شولدەگەن،
ازامات بوپ قارىشتاعان پەندەدەن.
سول جۇرتىما ءولىم سەپكەن اپاتقا
قاي قۇدىرەت تۇرا قالار كولدەنەڭ؟

جارىق كۇنى بوپ كەتتى دە قاپ-قارا،
وراپ الدى ەلدى زاۋال شاق قانا.
سۋىرۋدا وزەگىنەن ءومىرىن
اقتىق دەمدى ىقىلىقپەن اقتارا.

قانداي سۋىق شۋاق شاشقان كۇن بۇگىن،
ءتۇرىپ جەتكەن زۇلىمدىقتىڭ تۇندىگىن.
جاس اعۋدا كوپ وشاقتى ءسوندىرىپ،
سولق ەتكىزىپ قارا جەردىڭ كىندىگىن.

كوك تە، جەر دە امان تۇرسا مىزعىماي،
جارىق كۇندى بۇلت باسپاسا،
ءجۇزدى – ىلاي.
قازاعىمنىڭ جالعىز جۇتىم اۋاسىن
قۇيا الار ما كەۋدەسىنە ءجۇز قۇداي.

ەل جىلاۋدا ەتەگىنە جاس تولىپ،
ويدى، قىردى قانعا بولەپ باستى ولىك.
سوقتى وكپەدەن دەمىن ۋلاپ قازاقتىڭ
بوس ۋادەسى قاس بيلىكتىڭ تاس بولىپ. 

قاراڭ قالىپ ايبىنى مەن ايدىنى،
وت شاشۋدان ءسوندى الاشتىڭ اي، كۇنى.
قول-اياعىن تورەسىنە بايلاتىپ،
اجال قۇشىپ، قانىپ ءىشتى قايعىنى.

جاساعانداي ادامعا ەمەس،
اڭعا سىن،
مۇردەمەن ءتور الماستىردى جان باسىن.
ءتىرى قالسا، ۇرپاعىنا كەتەتىن
قاسىرەتتىڭ قارىپ سالدى تاڭباسىن.

تاقسىرەتتىڭ تاڭباسىنا تىرەلىپ،
ەمسىز، ءنارسىز
حالقىم – بۇگىن ءتىرى ولىك.
كولىم، جەرىم
ۋعا بوككەن جەلىندەپ،
سول ەمشەكتى سورلى جۇرتىم تۇر ەمىپ. 

شەككەن زارىن،
تاتقان ءدامىن ازاپتىڭ،
اجالىنان بۇرىن ولگەن قازاقتىڭ،
شىرىلداتىپ شىبىن جانىن،
شىڭعىرتىپ،
قىرىپ سالدى قىناداي عىپ از-اق كۇن.

ەڭسەنى ەزىپ، كوتەرتپەستەن ءيىندى،
ءمايىت تولىپ، مولا قىلدى ءۇيىڭدى.
ناۋقاستاردى قاقپا الدىندا ءۇيىپ ساپ،
شەنەۋنىكتەر شەگەلەدى ميىمدى.

قان سەبەلەپ ءتوندى بۇگىن قىرعا بۇلت.
تاقىس ءتوردىڭ كومەگىنەن قۇر قالىپ،
ارانىندا اجال سەپكەن سۇمدىقتان
تاۋاريحتان وشەيىن دەپ تۇر حالىق.

و، جاساعان! تۇتىلدى عوي ەلگە كۇن.
توقتاپ جاتقان الاشىمنىڭ كور دەمىن.
جاۋىزداردىڭ نەگە وڭەشىن تىلمەيسىڭ،
تاس كەۋدەڭدى تەسپەي مە الدە كوردەگى ءۇن.

قايران جۇرتىم تىعىرىققا تىرەلدى.
مىڭ تىرىلسە،
بۇگىن مىنە مىڭ ءولدى.
ۋاي، جاساعان!
قاي كەمتىگىڭ جامالار
جەر بەتىنەن جوعالتقاندا ءبىر ەلدى!

قايران قازاق، تىعىرىققا قامالعان
اۋار كەزدە توپىراعىڭ تاباننان،
ءبىر تىپىرلاپ، تۇياق سەرپىپ كورسەڭشى،
توسا بەرمەي تاجالىڭدى تاعى الدان.

ەرەگىسىپ ىشتە جانعان ورتىڭمەن،
ايرىلماشى ازات الاش، ەركىڭنەن.
مىڭ اپاتتى ءبىر قاجىرمەن تۇزاقتاپ،
ءوزىڭدى ءوزىڭ قۇتقارىپ ال دەرتىڭنەن.

«ەلىم-ايلاپ» ەڭىرەۋدەن دە جاڭالىپ قالعانىمىز با، قازاقتار-اۋ...

سوفى سماتاەۆ

Abai.kz