دۋلات يسابەكوۆ، جازۋشى: «وتپەي قالامىن-اۋ»، – دەپ كۇدىكتەنەم
- پارلامەنت سايلاۋىنا «اۋىل» پارتياسى اتىنان تۇسكەلى وتىرسىز. پارتيا قولقالادى ما، ءوزىڭىز ىنتالى بولدىڭىز با؟
- پارلامەنت سايلاۋىنا «اۋىل» پارتياسى اتىنان تۇسكەلى وتىرسىز. پارتيا قولقالادى ما، ءوزىڭىز ىنتالى بولدىڭىز با؟
- مەن ەش ۋاقىتتا ۇسىنىس جاسامايمىن (كۇلدى). ولار ماعان ۇسىنىس جاسادى. 1999 جىلى اكادەميك عاني قاليەۆ ەكونوميكا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى بولعان كەزدە «اۋىل» پارتياسىن قۇرامىن دەپ شەشتى. سەبەبى، ونىڭ قاراماعىنداعى مامانداردىڭ ءبارى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى-ءتىن. ءبارىمىز قۋانىپ، سول پارتياعا مۇشە بولايىق دەپ العاشقى سەزىنە ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ، مارقۇم زەينوللا قابدوللوۆ، زەينوللا سەرىكقالي، يليا جاقانوۆ تاعى ءبىراز ادامدار قاتىستىق. ءبىر جاعىنان بۇل پارتيا سايلاۋ وتكەننەن كەيىن قۇرىلعان سوڭ با، سەنىمسىزدىكپەن قارامادىق. العاشقى سەزدە بۇكىل جازۋشىلار مەنى پرەزيديۋمعا ۇسىنىپ، تورگە شىعاردى. سودان بەرى پارتيا قاتارىندامىن. باسقا پارتيالاردان سايلاۋ سايىن وسىنداي ۇسىنىس تۇسەدى. ءتىپتى، بيلىك پارتياسى دا ۇسىنىس جاساعان بولاتىن. بىراق كەلىسپەدىم.
- نەگە؟
- ول كەزدە ءبىر پارتياعا كىرىپ، ەكىنشىسىنەن شىعىپ جاتقانىمىزعا، «تەك مانساپ قۋىپ ءجۇر ەكەن»، - دەپ سەنىمسىزدىكپەن قارايتىن ەدى.
- «سايلاۋدان قالايدا وتەم» دەپ سەنىم ارتىپ وتىرسىز با؟
- شامالى. سايلانام دەگەننەن گورى وتپەي قالامىن-اۋ دەگەن كۇدىك الدەقايدا باسىم. قازىر بيلىك پارتياسى، ودان بولەك «اق جول» دەگەنى شىعىپ جاتىر. بيلىك سولارعا كوبىرەك كوڭىل بولەتىن ءتۇرى بار سەكىلدى. ول جاعى بەلگىلى عوي.
- ەگەر دەپۋتات بولىپ جاتساڭىز قانداي ماسەلەلەردى كوتەرەسىز؟
- ەكونوميست بولماساق تا، شامامىز كەلگەنشە بەتكە شىعىپ جاتقاندارىن ايتامىز. ءىرى كەن ورىندارىمىز شەتەلدىكتەردىڭ قولىنا ءوتتى. سولار سالىق تولەپ جاتىر ما؟ كەدەندىك وداق، ەۋرازيالىق كەڭىستىك قۇرىلدى. وسىلار ءبىز ءۇشىن ءتيىمدى مە؟ اۋىل شارۋاشىلىعىندا پالەنباي ميلليون استىق جينادى. سونىڭ 4 ملن. توننادايى كوتەرمە باعامەن وتەدى ەكەن. ورىلماي قالعان استىق كولەمى جانە ەلەۆاتوردىڭ جوقتىعىنان ءشىرىپ جاتقانى قانشا؟ مۇنايدىڭ ۇستىندە وتىرىپ، جانارماي نەگە قىمبات؟ ناننىڭ ساپاسىز بولا باستاعانى سونشا، اعاش ۇنىنان دايىندالعانى ساتىلادى دەي مە، قۇداي ءبىلسىن؟! وسىنداي نارسەلەر بىزدە كوبەيىپ كەتتى. جەمقورلىق دەگەنمەن كۇرەسىپ جاتىرمىز. سوعان قاراماستان كۇشەيىپ بارادى. جۇرتتار اقشانى جەيدى دە، قاشىپ كەتەدى. ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمىز ۇستاماي قايدا قاراپ وتىرادى؟ شەتەلدىكتەرگە جەر بەرۋ ماسەلەسى تاعى بار. ۇزاق جىلعا جالعا بەرۋدى توقتاتىپ، ءارى كەتكەندە 5-10 جىلعا ۇسىنساق... 49 جىلعا دەيىن وعان دەيىن كىم بار، كىم جوق؟ وزبەكستان شەكاراسىنداعى تۇيتكىلدەر. قازاق سانى دەموگرافيالىق جاعىنان قۇلدىراپ بارادى. بۇگىنگىمەن ەمەس، كەلەشەكپەن ءومىر سۇرسەك. مىنە وسىلاردى ايتام!
- جاقىندا «نۇر وتان» پارتياسى جاريالاعان ءتىزىمدى قاراساق، ءانشى دە بار، سپورتشى دا بار. «بۇلبۇل جوقتا بايعىز سۇڭقىلدايدىنىڭ» كەرى ەمەس پە ەكەن بۇل؟» دەگەن دە پىكىر ايتىلىپ قالىپ جاتادى وسىندايدا...
- پارلامەنتتە دەپۋتاتتاردىڭ سانى وتە از. حالىق سانىنا قاراي ماجىلىستە 170-180 دەپۋتات بولۋى ءتيىس. ءبىز وسى جاعىن جاساندى تۇردە ازايتىپ وتىرعاندايمىز. ءارتىس، سپورتشى اعايىندار كوپ نارسەنى ايتا بەرمەيدى. ەلدىڭ ماقتانىشى شىعار، ال مىنبەردە ساليقالى اڭگىمە ايتۋ كەرەك. ەلدىڭ ادەبيەت، مادەنيەت، تاريحىن بىلەتىن ساياسي ساۋاتى، باعىتى، ۇستانىمى بار ادامدار پارلامەنتكە اۋاداي قاجەت.
- ادەبيەتتە قامشى سالدىرمايتىن دۋلات يسابەكوۆ ساياساتقا قانشالىقتى جۇيرىك؟
- ءبىراز نارسەنى بىلگەن سياقتىمىن. «ايتسام، بىلگەن سوڭ ايتام» دەپتى ءبىزدىڭ اۋىلداعى بىرەۋ (كۇلدى). سول ايتپاقشى، كوزبەن كورگەننىڭ ءبارىن ايتقىڭ-اق كەلەدى. ماقالانى جازعانمەن، جۇرت ودان دا شارشاعانداي. وسىلاردى تەگىس مىنبەردەن ايتسام... بىزدىكىلەر ساقال قويۋ، ەكى ايەل الۋ تۋرالى بىردەڭەلەردى ايتىپ كەتەدى. وندايدىڭ ەش كەرەگى جوق. دەپۋتات بولعان سوڭ وزەكتى ماسەلەلەردى ايتىپ، تالاپ ەتۋ كەرەك.
- زيالى قاۋىمنىڭ ساياساتقا كەلۋى نەنى كورسەتەدى؟
- زيالىلاردىڭ ساياساتقا ويىسۋى بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا بەلسەندىلىك جاعىنان ازايىپ بارا جاتقان سياقتى، قايتا. نەگىزى زيالى قاۋىم بەلسەندى بولۋى ءتيىس. پارلامەنتكە ساياساتكەر بولىپ ەمەس، ەلدىڭ جاعدايىن ايتۋ ءۇشىن بارعانى ءجون. ءارى-بەرىدەن سول بۇل ساياسات ەمەس، ەل قامىن جەۋ بولىپ تابىلادى. ۇلكەن ساياساتپەن باسقالارى اينالىسىپ، زيالىلاردىڭ داۋىسى مىنبەردەن كوبىرەك ەستىلسە. سول سەكىلدى سايلاۋدا مىنا جاقتان مۇحتار شاحانوۆ سەكىلدى جىگىتتەر ءوتىپ كەتسە، پارلامەنتتەگىلەر «مىنالار نە دەر ەكەن؟» دەپ الاڭداپ وتىرار ەدى.
- شەرحان مۇرتازا «حالىق سوزىنە» بەرگەن سۇحباتىندا «پارلامەنتتە بايگەلدى مەن ايتالىلار جوق، يراك دەگەن باتىر شىقتى» دەپ ەدى. ۇلتتىق مۇددەمىزگە شىن جانى اشيتىن، تىرناقشا ىشىندەگى ەمەس، ەسىمىن ەل ءبىلىپ، قۇرمەتتەيتىن، ءسوزىن تىڭدايتىن ناعىز تۇلعالار ازايىپ كەتكەنىن مەڭزەگەنى بولار. ءسىز بۇعان نە دەيسىز؟
- مۇحتار شاحانوۆ دەپۋتات بولىپ وتىرعاندا ءتىلدى ايتا باستاسا، دەپۋتاتتاردىڭ دەنى: «توقتاتشى وسى اڭگىمەنى»، دەپ شۋىلدايتىن. امانگەلدى ايتالى ساليقالى وي ايتا بىلگەن ازاماتتاردىڭ ءبىرى. ال ومىربەك بايگەلدىنىڭ ۇلت ءۇشىن شىرىلداپ، اراشا ءتۇسىپ جاتقانىن ەستىمەپپىن. ول كىسى ۇلتتان گورى رۋدىڭ ماسەلەسىن سوڭعى كەزدە كوبىرەك ايتىپ كەتكەن سەكىلدى. «قىتايدىڭ ليباي دەگەن اقىنى شۋدا تۋىلعان، رۋى دۋلات ەكەن» دەپ جەكە كۋالىگىن كورگەندەي سەنىمدى تۇردە ايتتى. وسىنىڭ ءبارى مەنىڭ ارقامدى ايازداي قاريتىن. ۇلكەن ساياساتپەن اينالىسىپ، وبلىس اكىمى بولعان ادام. ال قىتايلىقتار ءۇشىن ءبارىبىر. ەگەر اعامىز ماو تسزەدۋن اتىراۋدا تۋعان دەسە، قىتايلار تاراپى قۋانادى. «اتىراۋدا تۋسا، ول جەر بىزدىكى» دەر ەدى.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان - جانكەلدى قارجان
