تاجىريبەسى وزىق كەيبىر ەلدەردە جۋرناليستەر ءبىر سالاعا عانا ارنايى ماماندانادى. ەكونوميكا، زاڭ، الەۋمەت سالالارى دەگەندەي. ءتىپتى، «ءا» دەگەننەن سول سالانىڭ قازانىنا ءتۇسىپ كەتكەن ءجۋرناليستىڭ ءبىلىم-بىلىگىنىڭ ۋا­قىت وتە كەلە كەز كەلگەن ەكونوميست، زاڭگەر، الەۋمەتتانۋشىدان وزىق ءتۇسىپ جاتاتىنىن ومىرلىك تاجىريبەدە تالاي مارتە كورىپ، ەستىپ تە ءجۇرمىز. ال، بىزدە شە؟ ءبىزدىڭ رەداكتسيالاردىڭ كو­­بىندە مامان جەتىسپەۋشىلىگى مەن ەڭ­بەك شتاتىنىڭ ازدىعىنان كەز كەلگەن جۋرناليسكە امبەباپ بولۋعا تۋرا كەلەدى. بۇنىڭ وزىندىك ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىكتەرى دە جەتەرلىك. جالپى، ءبىزدىڭ تاجىريبەدە ءجۋرناليستى ارنايى ءبىر سالاعا مامانداندىرۋ ءۇردىسى بار ما؟ ماسەلەن، «جۋرناليستەردىڭ قۇقىق تاقىرىبىن جازۋداعى ساۋاتى مەن ءبىلىم-بىلىگى قانداي؟» دەگەن ساۋالعا جا­ۋاپ ىزدەپ كورەيىكشى.

اسقار اقتىلەۋ، «ءادىل ءسوز» جۋرنا­ليستەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ قوعامدىق قورىنىڭ اقتوبەدەگى رەسمي وكىلى:

تاجىريبەسى وزىق كەيبىر ەلدەردە جۋرناليستەر ءبىر سالاعا عانا ارنايى ماماندانادى. ەكونوميكا، زاڭ، الەۋمەت سالالارى دەگەندەي. ءتىپتى، «ءا» دەگەننەن سول سالانىڭ قازانىنا ءتۇسىپ كەتكەن ءجۋرناليستىڭ ءبىلىم-بىلىگىنىڭ ۋا­قىت وتە كەلە كەز كەلگەن ەكونوميست، زاڭگەر، الەۋمەتتانۋشىدان وزىق ءتۇسىپ جاتاتىنىن ومىرلىك تاجىريبەدە تالاي مارتە كورىپ، ەستىپ تە ءجۇرمىز. ال، بىزدە شە؟ ءبىزدىڭ رەداكتسيالاردىڭ كو­­بىندە مامان جەتىسپەۋشىلىگى مەن ەڭ­بەك شتاتىنىڭ ازدىعىنان كەز كەلگەن جۋرناليسكە امبەباپ بولۋعا تۋرا كەلەدى. بۇنىڭ وزىندىك ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىكتەرى دە جەتەرلىك. جالپى، ءبىزدىڭ تاجىريبەدە ءجۋرناليستى ارنايى ءبىر سالاعا مامانداندىرۋ ءۇردىسى بار ما؟ ماسەلەن، «جۋرناليستەردىڭ قۇقىق تاقىرىبىن جازۋداعى ساۋاتى مەن ءبىلىم-بىلىگى قانداي؟» دەگەن ساۋالعا جا­ۋاپ ىزدەپ كورەيىكشى.

اسقار اقتىلەۋ، «ءادىل ءسوز» جۋرنا­ليستەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ قوعامدىق قورىنىڭ اقتوبەدەگى رەسمي وكىلى:
- ءبىزدىڭ جۋرناليستەر، قۇدايعا شۇكىر، زاڭ تاقىرىبىن جازۋدا، ءوزى­نىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىن ارتتىرۋدا اجەپ­تاۋىر ىسىلىپ كەلەدى. ءبارى دەي ال­مايمىن، بىراق، كوپشىلىگى ماتە­ريال جازاردا الدىمەن سول تاقىرىپتى ءبى­لەتىن باسشىلىقپەن نەمەسە زاڭگەر­لەرمەن اقىلداسىپ الادى. ارالارىندا «بىرەۋلەردەن پىكىر السام، ءوز كوزقاراسىم قايدا قالادى، ودان وبەكتيۆتى دۇنيە شىقپايدى» دەيتىندەرى دە بار. مەنىڭشە، ول اسا دۇرىس پىكىر ەمەس، جۋرناليست پىكىردى وزگەلەردىڭ اۋزىمەن بەرگەنى دۇرىس، سوندا ول زاڭنىڭ الدىندا دا، ارىزدانۋشىنىڭ الدىندا دا ۇتىلمايدى. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ كەيبىر ارىپتەستەرىمىز بىرجاقتى پىكىردە كەتەدى دە، سوت الدىندا جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ جاتادى. ونداي داۋلى تاقىرىپتار بولسا ارىپتەستەرىمە «زاڭگەرگە مىندەتتى تۇردە ماتەريالىڭدى ءبىر كورسەتىپ ال» دەگەن كەڭەس بەرگەن بولار ەدىم. ماقتانعانىم ەمەس، ماعان قازىر «ءادىل ءسوز» قورىنىڭ اقتوبەدەگى وكىلى رەتىندە تەك تىلشىلەر عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، جارناما بولىمدەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، ءتىپتى، كەيدە كەي رەداكتورلار دا جولىعىپ جاتادى. ولار­دىڭ ساۋالدارىنا ءوزىم تىكەلەي جاۋاپ بە­رە الماسام، تاجىريبەلى تانىس زاڭ­گەرلەردەن ءبىلىپ بەرۋگە تىرىسامىن. بىزدە ارنايى ماماندانعان زاڭگەرلەر اسا كوپ ەمەس، سوندىقتان، الماتىداعى زاڭگەرلەرگە شىعىپ، ءجيى كەڭەستەر الىپ تۇرامىن.

كارىباي تاسشاباەۆ، ادۆوكات:
- باق وكىلى بولعاننان كەيىن ولار مىندەتتى تۇردە قۇقىقتىق تا­قى­رىپتارعا دا بارىپ، ونى تالداپ، وقيعانى وربىتەدى. كەيدە سول جۋر­ناليستەردىڭ زاڭگەر ەمەستىگى بىردەن كوزگە ۇرىپ تۇرادى. ارينە، وعان زاڭگەر بولۋ مىندەتتى ەمەس تە شىعار. بىراق، ماسەلەنى تۇبىنە دەيىن جەتكىزىپ، وبەكتيۆتى تۇردە جان-جاقتى تالداۋ قاجەت. مىسالى، ءۇي ماسەلەسى، جەر داۋى سەكىلدى تاقىرىپتاردا جۋرناليستەر ءۇستىرت نەمەسە بىرجاقتى كەتىپ قالىپ جاتادى. وعان تالاي مارتە كۋا بولىپ ءجۇرمىز. ونى، ءتىپتى، كەيدە قاراپايىم وقىرمان بايقاماي دا قالۋى مۇمكىن. بىراق، زاڭگەر ماماندار بىردەن بايقايدى. سوندىقتان دا، ولار تاراپىنان سۇراقتىڭ ۇستىنە سۇراق تۋىنداپ كەتە بەرەتىنى انىق. قۇقىقتىق ماسەلەدە قالتارىستار كوپ. كىسى ولىمىنە قاتىستى تاقىرىپتاردا دا جۋرناليستەر بىرجاقتى كەتىپ جاتادى. سوندىقتان دا، مەن زاڭگەر رەتىندە، ادۆوكات رەتىندە ايتاتىنىم، وزدەرىنىڭ كوتەرىپ وتىرعان تاقىرىپتارىن الدىمەن ءسال دە بولسا زەرتتەپ، ءتۇسىنىپ السا.

شىڭعىس سەيفۋللا، زاڭگەر:
- وزدەرىنىڭ عانا ەمەس، جالپى حالىقتىڭ ساۋاتىن كوتەرۋدە جۋرناليستەردىڭ ۇلكەن مۇمكىندىگى بار. ءوز تاجىريبەلەرىندە جۋرناليستەر قازىرگى تاڭدا كوپتەگەن قۇ­قىقتىق قۇجاتتامالاردى كوتەرۋدە. بۇل قۇقىقتىق سانانىڭ، قۇقىقتىق ساۋاتتىڭ وسۋىنە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى. بۇل - ءبىر. ال، ولار سول اقپاراتتى قانشالىقتى وبەكتيۆتى جەتكىزەدى، ول باسقا ماسەلە. مەن جۋرناليستەردىڭ زاڭدىق تاقىرىپتاعى ماقالالارىن قاداعالاپ وتىرامىن. بارلىعىنا ورتاق پروبلەما - كوتەرىلىپ جاتقان تاقىرىپتى زاڭدىق كوزقاراس جاعىنان وبەكتيۆتى تۇردە تالداپ-ساراپتاپ جەتكىزە المايدى. مىسالى، كەيبىر ازاماتتارعا قاتىستى قوزعالعان اكىم­شىلىك نەمەسە قىلمىستىق ىستەر بويىنشا ولارعا تاعىلعان ايىپتىڭ كولەمى نە بولماسا سيپاتى تۋرالى تەرىس اق­پاراتتار بەرىلىپ جاتادى. بۇنى مەن ءجۋرناليستىڭ ماسەلەنى دۇرىس ءتۇ­سىنبەۋىنەن دەر ەدىم. كوبىنەسە جۋرناليستەر قۇقىقتىق پروبلەمالاردى كوپشىلىك تالقىسىنا سالعان كەزدە ونى ءوزىنىڭ سۋبەكتيۆتى كوزقاراسىن تانۋ ارقىلى تالقىلايدى. ارقايسىسىمىز زاڭدى وزىمىزشە ءتۇسىنىپ، وزىمىزشە پىكىر ايتا بەرەتىن بولساق، وندا ءبىز، ەڭ الدىمەن، قاراپايىم حالىقتى اداستىرامىز، ەل اراسىندا زاڭدى تۇسىنبەۋشىلىك پايدا بولادى. وكىنىشكە قاراي، بىزدە جۋرناليستەردى قۇقىقتىق ساۋاتتاندىرۋ ماسەلەسى قازىر عانا كوتەرىلىپ ءجۇر. راس، جۋرناليستەر وزدەرىنە قاتىستى  ءنورماتيۆتى اكتىلەردى، باق تۋرالى زاڭدارىن، كونستيتۋتسيانى جاقسى مەڭگەرگەن دەپ ويلايمىن. بىراق، قىلمىستىق، ازاماتتىق كودەكستەگى ەرەجەلەردى تولىقتاي بۇگە-شۇگەسىنە دەيىن بىلەدى دەي المايمىن. ولاردىڭ زاڭدىق ءبىلىمىنىڭ ارىگە اسا الماي، شەكتەلەتىنى دە سوندىقتان. مەن، مىسالى، قازىرگى تاڭدا «زاڭ گازەتى» مەن «يۋريديچەسكايا گازەتادان» باسقا ارنايى قۇقىقتىق تاقىرىپتاردى قازىپ جازاتىن باسىلىمداردى ەسىمە تۇسىرە دە المايمىن. بىراق، بۇل جەردە جۋرناليستەردى دە تۇسىنۋگە بولادى، ولار زاڭگەر سياقتى كۇندەلىكتى تىكەلەي زاڭمەن اينالىسىپ وتىرعان جوق. دەگەنمەن، تاقىرىپتىڭ اشىلۋى، ەكسكليۋزيۆتى شىعۋى ءۇشىن ارنايى سەمينارلار، كۋرستاردان ءوتىپ تۇرعان ارتىقتىق ەتپەيدى. مىسالى، وتكەندە قىرعىزستاندا رەسەيدەن، ۋكراينادان كەلگەن مىقتى زاڭگەرلەر جۋرناليستەرگە ارناپ، ءبىر-ەكى اپتا بويى ارنايى مامانداندىرۋ كۋرستارىن وتكىزدى. بىزدەگى بلوگەر-جۋرناليست اسحات ەركىمباي سول سەميناردىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن ءجۇردى. ءبىزدىڭ كوپتەگەن جۋرناليستەر وسىنداي سەمينارلاردان دارىستەر الۋى كەرەك. ويتكەنى، سىزدەر بىزگە وقيعانى قالاي جەتكىزەسىزدەر، ءبىز دە ونى سولاي قابىلدايمىز.

ەسەنگۇل كاپقىزى، «مىنبەر» جۋرناليستەردى قولداۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى:
- ءبىزدىڭ قازاق جۋرناليستەرى زاڭ كەڭەستەرىنە ءجيى جۇگىنە بەرمەيدى. تەك باسىنا كۇن تۋعان زاماندا عانا سونداي قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارىن ىزدەپ جاتادى. بۇل - بىرىنشىدەن. ەكىنشىدەن، جالپى، قۇقىق، زاڭ تاقىرىبىنداعى ماقالالار كوپتەگەن باسىلىمداردا ءجيى شىقپايدى. ول كوبىنە «زاڭ گازەتىندە» باسىلادى. ۇشىنشىدەن، جۋر­ناليستەردىڭ مەدياقۇقىق جونىندەگى ساۋاتتىلىعى دا از. جالپى، ماقالا جازۋدا نەنى ەسكەرۋ كەرەك، نەدەن ساق بولۋ قاجەت دەگەن سەكىلدى ماسەلەلەردى بىلە بەرمەيدى. وسى ماقسات اياسىندا قۇقىقتىق ءبىلىم بەرۋ ءىسىن دە ءبىز ەسكەرىپ وتىرمىز. جالپى، "مىنبەر" جۋرناليستەردى قولداۋ ورتالىعى قۇقىق قورعاۋ ۇيىمى ەمەس، جۋرناليستەرگە كاسىبي ءبىلىم بەرۋ تۇرعىسىنان كومەكتەسۋدى باستى ماقسات ەتىپ وتىر­عان ورتالىق. ماسەلەن، مامىر ايىنىڭ 27-28 كۇندەرى الماتىدا كيمەپ وقۋ ورنىنىڭ عيماراتىندا وتەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىرعان «قازاقتىلدى اقپارات قۇرالدارى تاجىريبەسىنە جاڭا مەديا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ» اتتى ەكى كۇندىك سەمينار-ترەنينگتىڭ ءبىر بلوگى وسى قۇقىق ماسەلەسىنە ارنالماق. وعان وسى سالانىڭ مايتالمان ماماندارى - عاليا اجەنوۆا مەن جانەركە ءجانابىلوۆا تارتىلىپ وتىر.

http://zan.zanmedia.kz