ادەبيەت توڭىرەگىندەگى اڭگىمەلەر توقتاۋسىز ايتىلىپ، تالقىلانىپ، تالدانسا يگى. حالىقتىڭ ساناسىن وياتۋدا اقىن جازۋشىلار جالىقپاي جازۋى كەرەك بولسا، ونى حالىققا ناسيحاتتاۋ، جالپى جۇرتقا جەتكىزۋ جولىندا قوعام بولىپ اتسالىسۋ قاجەت. پىكىر الۋاندىعىنىڭ، سىني كوزقاراستىڭ ادەبيەتتى دامىتۋدا اتقاراتىن ءرولى زور. ال الەم ادەبيەتىن وقۋ، ءسوزسىز الەمگە جول اشۋ.  وسى ماقساتتا ءتىل ساياساتى كوميتەتى تاعى دا ءبىر تىڭ جوبانى قولعا الدى. بۇل جولعى پىكىرتالاس وزەگى ستيۆەن كوۆيدىڭ «جاسامپاز جانداردىڭ جەتى داعدىسى» اتتى  تۋىندىسى بولدى. «قازاق رۋحانياتىنداعى الەم ادەبيەتى» دەگەن اتپەن وتكەن پىكىرتالاسقا گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى  - شىڭعىس مۇقان، جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، فيلوسوف  - ديدار امانتاي، قازاقستان جازۋشىلار وداعى، ۇلتتىق كىتاپ پالاتاسى، قازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكا ۋنيۆەرسيتەتىنىنىڭ وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرى قاتىستى.

جالپى بۇنداي ءىس-شارالار حالىققا نە بەرەدى، دەگەنگە توقتالساق،  ءبىر عانا كىتاپتى ناسيحاتتاۋ ارقىلى ونداعى قانشاما قاتىسۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتادى. الەم ادەبيەتىنە دەگەن كوزقاراس قالىپتاسادى. سانادا سىلكىنىس پايدا بولادى. ادەبيەتتى جاپپاي ناسيحاتتاۋ ارقىلى ادامي كاپيتال داميدى. سونداي-اق ادەبيەتتە پىكىر الۋاندىعى بولسا دا، سوڭىندا ورتاق قۇندىلىققا توپتاسادى. قازاقى قۇندىلىقتى وزگەرتەتىن ۋاقىت تۋعاندىعى جونىندە شىڭعىس  مۇقان ءوز سوزىندە بىلاي دەدى: «كەز كەلگەن مەملەكەتتى دامىتۋ ءۇشىن سول مەملەكەتتىڭ ادامدارىن دامىتۋ كەرەك. ال ادامدى دامىتۋ ءۇشىن، سول ادامدار سويلەيتىن ءتىلدىڭ ساپاسىن دامىتۋ كەرەك. سوندا مەملەكەتتىڭ دامۋى تىكەلەي قازاق ءتىلىنىڭ مازمۇنىنا تۋرا تاۋەلدى. سوندىقتان بۇكىل الەم ەلدەرى ەڭ العاش الەمدە پايدا بولعان يدەيانى، كونتەنتتى ءوز تىلدەرىنە اۋدارۋعا مۇددەلى. وسى ماقساتتا الەم ادەبيەتىن ونىڭ ىشىندە تانىمدىق ادەبيەتتى قازاقشاعا اۋدارۋدى قولعا الدىق. قازاق قوعامى ءۇشىن الەم ادەبيەتىن سونىڭ ىشىندە عىلىمي كىتاپتاردى كوپتەپ اۋدارۋ قاجەت. بۇگىندە عىلىمي فانتاستيكا جانرىن كوپتەپ اۋدارىپ جاتىرمىز» دەي كەلە، ستيۆەن كوۆيدىڭ ەڭبەگىندەگى الەم حالقىنا ورتاق كەمشىلىكتەر، قۇنتتاۋعا ءتيىس قۇندىلىقتار، جاڭا داعدى قالىپتاستىرۋ، جاڭا ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ تۋراسىندا  جان-جاقتى تالداپ، اشىپ بەردى.

كەلەسى ءسوز العان قازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكا ۋنيۆەرسيتەتىنىنىڭ وقىتۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى بالتاباەۆا گاۋھار سايادىلقىزى: «سىزدەردىڭ باستامالارىڭىزعا تىلەكتەستىك بىلدىرەمىز. بۇل باستامالارىڭىز وتە قۇپتارلىق جايت. ادەبيەتتى دامىتۋدا قولعا الىپ جاتقان ىستەرىڭىزگە قۋانىشتىمىز. بۇگىنگى ستيۆەن كوۆيدىڭ كىتابى اركىمنىڭ ۇستەلىنىڭ ۇستىندە جاتۋعا ءتيىس كىتاپ. ادەبيەت توڭىرەگىندە پىكىر الماسۋ، شىعارمانى ستۋدەنتتەردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ، ولارعا ناسيحاتتاۋ جولىنداعى ەڭبەكتەرىڭىزگە تابىس تىلەيمىن. تاعى ءبىر ايتاتىن ماسەلە، كوركەم ادەبيەت كوپتەپ اۋدارىلسا، سونداي-اق نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرلەرىنىڭ تۇرىك، پولياك، البان ادەبيەتتەرىمەن ءوز انا تىلىمىزدە قاۋىشساق قۇبا-قۇپ بولاتىن ەدى» دەپ ءوز پىكىرىمەن ءبولىستى.

ادەبيەتتىڭ ادامزات ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعى تۋراسىندا ديدار امانتاي: «قازاق تىلىنە باتىس، شىعىس روماندارى اۋدارىلىپ جاتىر بۇل قۋانتارلىق جايت. الايدا باتىستا كوپتەگەن فيلوسوفيالىق اعىمدار اسىرەسە يتاليادا، انگليادا، فرانتسيادا، گەرمانيادا جاڭا ادەبي اعىمداردىڭ نەگىزىن قالىپتاستىرادى. سوندىقتان زاماناۋي فيلوسوفيالىق اعىمدار تۋرالى تەوريالاردى 10 جىل اراعا تاستاپ، 20 جىل اراعا تاستاپ اۋدارىپ جاتامىز. الداعى ۋاقىتتا وسى ولقىلىقتى تولتىرۋ ماقساتىندا جۇمىس جاساۋدى ۇسىنار ەدىم. الەمدە ۇلكەن ادەبي ۇدەرىستەر ءجۇرىپ جاتادى. كەشەگى جاڭا دەپ تۇيسىنگەن دۇنيەنىڭ بۇگىن قاتاردان قالىپ جاتۋى، قازاق ادەبيەتى الەمدىك كونتەكستە قانداي ورىن الىپ وتىر، وسى ماسەلەسىن دە قاراستىرۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. قازاق ادەبيەتى الەمدىك ەنستسيكلوپەديالارعا كىرمەي وتىر. وسى ماسەلەنى دە كوتەرۋ كەرەك. ۇلتتىق مۇددە دەگەنىمىز، ول ۇلت ادەبيەتى دەپ سانالادى. ۇلتتىق كەلبەتىمىزدى قالىپتاستىرۋدا ادەبيەت پەن مادەنيەتتى ۇزدىكسىز دامىتۋعا اتسالىسۋىمىز قاجەت»  دەپ ءوز ءسوزىن تۇيىندەدى.

پىكىرتالاس سوڭىندا ستۋدەنتتەر ءسوز الىپ، مۇنداي جوبالاردى كوپتەپ قولعا الىپ، ادەبيەت توڭىرەگىنە توپتاسۋدى جالعاستىرسا، سونداي-اق الەمدىك جاۋھارلاردى ءوز انا تىلىمىزدە وقۋ بىزگە ۇلكەن مۇمكىندىك بەرەدى دەپ وي ءبىلدىردى.

ءسوز سوڭىندا شىڭعىس مۇقان ستۋدەنتتەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ، ءوز تاجىربيەسىمەن ءبولىستى.

پىكىرتالاس سوڭىندا ءتىل ساياساتى كوميتەتىنىڭ توراعاسى ادىلبەك قابا وسىنداي تالقىلاۋلاردى داعدىعا اينالدىرۋ قاجەتتىگىن ايتىپ، جينالعان جۇرتشىلىققا العىسىن جەتكىزدى.

گۇلزيا الشىن 

Abai.kz