قىرعىز ەلىندە قايتالاي وتەر پارلامەنت سايلاۋىنىڭ مەزگىلى 20 جەلتوقسانعا تۇسپالدانىپ وتىر ەكەن. 4 قازان سايلاۋ وتكەننەن بەرگى جارتى اي ۋاقىت ىشىندە ەلدە كوپتەگەن جانە ويلاماعان ساياسي وقيعالار ءوتتى. ەڭ باستىسى شاراسىز قالعان پرەزيدەنتتىڭ قىزمەتتەن كەتۋى. ەندى 23 قازانعا دەيىن پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ دا مەزگىلى انىقتالۋى ءتيىس.

جەەنبەكوۆتىڭ قىزمەتتەن كەتەر الدىنداعى ءسوزى تالايدىڭ ەسىندە قالسا دا، ول ءوز لاۋازىمىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن تولىقتاي سەزىنە الدى ما؟ 2 كۇن ىشىندە 2 سويلەۋگە ءماجبۇر قالدى. اقپاراتتىق كەڭىستىك پەن الەۋمەتتىك جەلىدە الۋان پىكىر بار. دەسە دە، ساراپشىلار ەكس-پرەزيدەنتتىڭ تولقۋلار كەزىندە ساياسي ليدەر جانە ءمورالدى كوشباسشى رەتىندە كورىنە الماۋى ارينە ونى تابيعي تۇردە بيلىكتەن جىراقتاتقان پروتسەس بولعانىن ايتادى. ءبىر ساتتە توبىر سانا دۇربەلەڭ سالىپ، «انارحيا» ورناپ العانداي. 15 جىل بۇرىنعى قىرعىز ەلىندەگى قىزعالداق توڭكەرىسىنىڭ دەموكراتيالىق الەۋەتىن شەتەلدىك گرانتتارعا نازار اۋدارعان ساراپشىلار جوعارى باعالادى، دەگەنمەن، وقيعالاردىڭ دامۋى دەموكراتيا مەن انارحيانىڭ اراسى اڭداماسا اسا الشاق بولمايتىنىن كورسەتكەندەي. ارينە، قاي ەلدىڭ بولماسىن ازاماتتارىنىڭ الاڭدا وي جانە پىكىر بوستاندىعىمەن شەرۋدە بولۋى دەموكراتيا كارتيناسى بوپ كورىنەدى، الايدا باۋىرلاس قىرعىز ەلىندە حاوس قاتار كەلدى. سوندىقتان دا ورتا ازياداعى كىندىكتەس ەلدەر باسشىلارى الاڭداپ، مالىمدەمەلەر جاسادى.

ەندىگى ماسەلە ەلدەگى ساياسي داعدارىس 2 سايلاۋمەن شەشىلە مە؟ ەسەسى كەتكەندەر «كەك» قايتارۋعا ۇمتىلىپ، وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك توپتارى قارىمتا شابۋىل جاساي ما؟ باستىسى ءدىني كلاندار الاۋىزدىق وتىن تۇتاتىپ، ارانداتۋدى جالعاستىرا بەرە مە؟ بيلىككە باقتالاس، بىراق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز موينىنا العىسى كەلمەيتىن توپتار اراسىنداعى شيەلەنىس اۋقىمدى قارۋلى قاقتىعىسقا نەمەسە جەرگىلىكتى، ايماقتىق سوعىسقا ۇلاسۋى ابدەن مۇمكىن. ءبىر ارانداتۋ نەمەسە ساياسي باسەكەلەستەردىڭ تىكەلەي قاقتىعىسى قىرعىزستاندا كەز-كەلگەن سەكۋندتا ازاماتتىق سوعىس تۇتانۋىنا جەتكىلىكتى كورىنەدى.

ەڭ جاعىمسىز ستسەناري، قىرعىزستان كلاندار ارالىق، وليگارحيالىق جانە قىلمىستىق قايشىلىقتار ىقپالىنداعى ايماقتارىنا ءبولىنۋى. قىرعىزستان «دەموكراتيالىق» وزگەرىستەردىڭ، بيلىكتى كۇشپەن ۇنەمى باسىپ الۋدىڭ جابايى شەڭبەرىنەن شىعا الا ما؟ جالعىز ءۇمىت - باۋىرلاس حالىق وسىنىڭ بارلىعىن توقتاتىپ، سالدارى مەن ەمەس سەبەبىمەن كۇرەسەدى، جاعدايدى تەز تۇزەيدى دەگەن سەنىم. ال، ءبىز باۋىرلاس حالىق، گەوساياسي تۇرعىدا سەرىكتەس مەملەكەت رەتىندە تۇراقتىلىق پەن دامۋعا مۇددەلىمىز.

دەموكراتيالاندىرۋدىڭ ەكى نەگىزگى ءتۇرى بار. جۇيەنىڭ ەۆوليۋتسيالىق دامۋى ارقىلى: ەركىن سايلاۋ، ساياسي باسەكەلەستىك، ۇكىمەتتىڭ ەسەپتىلىگى; قىرعىزستان تاڭداعان تاعى ءبىر جول - بۇلىك پەن قارۋلى قاقتىعىس ارقىلى بيلىكتى وزگەرتۋ. وتتو فون بيسماركتىڭ كلاسسيكالىق ءسوزى بار عوي: «رەۆوليۋتسيالاردى دانىشپاندار دايىندايدى، رومانتيكتەر جاسايدى، ال قىزىعىن الاياقتار كورەدى». تۇپتەپ كەلگەندە زاردابى قاراپايىم حالىققا تيەدى. ولاي دەيتىنىمىز، بيۋدجەتى 80% سالىقپەن تولىعاتىن كورشىلەس، وداقتاس قىرعىز مەملەكەتىن ۇلكەن ەكونوميكالىق رەفورما كۇتىپ تۇر.

ءبىز، قانداي ساباق الامىز؟

1. ءدىني توپتاسۋلارعا، كۇشەيۋگە ءجىتى نازار اۋدارۋ. ءدىني «ليدەرلەردى» باقىلاۋ.

2. ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ وزەكتىلىگى مەن ماڭىزدىلىعى.

3. ءار ساياسي وقيعاعا سەرگەك جانە سالماقتى قاراۋ، سايلاۋلاردا بەلسەندى بولۋ.

نۇرعالي نۇرتاي

Abai.kz