(ەسسە)

تاعدىر. جازمىش. پەشەنە. وسى ءبىر اۋقىمدى ءۇش ۇعىمنىڭ تۇڭعيىعى مەنى ۇنەمى تەرەڭگە تارتادى. قامشىنىڭ سابىنداي عانا قىسقا عۇمىردا جانىڭا سەرىك بولاتىن، قيىن ساتتە دەمەيتىن دوس تاپساڭ - تاعدىردىڭ جازۋى. سەنى ءبىر كورگەننەن-اق، ارالاسپاي، بىلىسپەي جاتىپ-اق جاقتىرماي، وزىنە دۇشپان ساناسا، ول دا پەشەنەڭە سولاي جازىلعان. تاعدىر ادامداردى قوسادى ەكەن. كەيدە اراسىن الشاقتاتىپ جاتادى.

وتكەندە راديودان رەپورتەرىن كوتەرىپ ءبىر جاس قىز كەلدى. «دوسىڭىز كوپ پە؟» دەپ سۇرادى. شۇكىر، دوسىم جوق ەمەس. تاي-قۇلىنداي تەبىسىپ، بالا كۇننەن بىرگە وسكەن سىنىپتاستارىم جانىما جالاۋ بولىپ، باسىن بايگەگە تىگۋگە بار. سونىمەن قاتار الماتىعا كەلگەلى ماعان اعا بولعان، دوستىق نيەت تانىتقان ازاماتتار دا جەتەرلىك. سولاردىڭ ءبىرى - ارىندى اقىن، قارىمدى قالامگەر جاناربەك ءاشىمجان.

ونىمەن قالاي تانىسقانىم ەسىمدە جوق. بىراق ول مەنى بىردەن باۋىرىنا تارتتى. اعالىق تانىتتى. كۋرستاسىم ءسارۋار ەكەۋمىزدى ۇنەمى بولمەسىنە شاقىراتىن. اشقۇرساق ستۋدەنتپىز. سامال (جاناربەكتىڭ جۇبايى) سوزعان لاعماندى اشقاراقتانىپ جەپ جاتقانىمىزدا، جاناربەك ءبىزدىڭ ارەكەتىمىزدى ءۇنسىز تاماشالاپ وتىراتىن. كۇندەر-اي دەسەيشى...

(ەسسە)

تاعدىر. جازمىش. پەشەنە. وسى ءبىر اۋقىمدى ءۇش ۇعىمنىڭ تۇڭعيىعى مەنى ۇنەمى تەرەڭگە تارتادى. قامشىنىڭ سابىنداي عانا قىسقا عۇمىردا جانىڭا سەرىك بولاتىن، قيىن ساتتە دەمەيتىن دوس تاپساڭ - تاعدىردىڭ جازۋى. سەنى ءبىر كورگەننەن-اق، ارالاسپاي، بىلىسپەي جاتىپ-اق جاقتىرماي، وزىنە دۇشپان ساناسا، ول دا پەشەنەڭە سولاي جازىلعان. تاعدىر ادامداردى قوسادى ەكەن. كەيدە اراسىن الشاقتاتىپ جاتادى.

وتكەندە راديودان رەپورتەرىن كوتەرىپ ءبىر جاس قىز كەلدى. «دوسىڭىز كوپ پە؟» دەپ سۇرادى. شۇكىر، دوسىم جوق ەمەس. تاي-قۇلىنداي تەبىسىپ، بالا كۇننەن بىرگە وسكەن سىنىپتاستارىم جانىما جالاۋ بولىپ، باسىن بايگەگە تىگۋگە بار. سونىمەن قاتار الماتىعا كەلگەلى ماعان اعا بولعان، دوستىق نيەت تانىتقان ازاماتتار دا جەتەرلىك. سولاردىڭ ءبىرى - ارىندى اقىن، قارىمدى قالامگەر جاناربەك ءاشىمجان.

ونىمەن قالاي تانىسقانىم ەسىمدە جوق. بىراق ول مەنى بىردەن باۋىرىنا تارتتى. اعالىق تانىتتى. كۋرستاسىم ءسارۋار ەكەۋمىزدى ۇنەمى بولمەسىنە شاقىراتىن. اشقۇرساق ستۋدەنتپىز. سامال (جاناربەكتىڭ جۇبايى) سوزعان لاعماندى اشقاراقتانىپ جەپ جاتقانىمىزدا، جاناربەك ءبىزدىڭ ارەكەتىمىزدى ءۇنسىز تاماشالاپ وتىراتىن. كۇندەر-اي دەسەيشى...

ءبىر كۇنى جاكەڭ «ماقالا جاز» دەپ تاپسىرما بەردى. قالامعا قولىمىز جاڭادان ۇيرەنىپ جۇرگەن كەز عوي. تۋرا ءبىر اپتا شيمايلادىم. ايتەۋىر ءبىر «شەدەۆر» تۋعانداي بولدى. بولمەلەستەرىمە وقىپ بەرىپ ەدىم، باس بارماقتارىن كورسەتتى. الىپ-ۇشىپ جاناربەكتىڭ بولمەسىنە باردىم. تور كوز داپتەرگە جازىلعان ماقالامدى ۇسىندىم دا، وقىماي جاتىپ تايىپ تۇردىم. ارادا تاعى ءبىر اپتا وتكەن. جاناربەكتى كورسەم، الىستان قاشام. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن. جاتاقحانادا «گولايتتاپ» جۇرگەن كەزىمدە ۇستاپ الدى. سوسىن ابدەن ماقتادى. باسىم باقىتتان اينالىپ تۇرعان. ەڭ سوڭىندا:

- سەن ماقالاڭدى گازەتتەرگە اپارىپ جۇرمە. بۇل ءوزىمىزدىڭ فاكۋلتەتتە شىعاتىن قابىرعا گازەتىنە سۇرانىپ تۇر ەكەن. سولارعا جاريالارسىڭ،- دەدى جىلى جىميىپ.

«شەدەۆرىمنىڭ» شيماي ەكەنىن سول كەزدە ءتۇسىندىم.

***

ءبىز وقۋعا تۇسكەندە بۇقا مويىن، بۋرا سان جىگىتتەر شاشىن تاقىرلاپ الىپ تاستاپ، كەلتە تون كيىپ جۇرەتىن. «رەكەتيزم» دەگەننىڭ تامىرىنا تولىق بالتا شابىلماعان ۋاقىت ەدى ول. از-كەم سپورتپەن اينالىسقان، بۇلشىق ەتتەرى بۇلت-بۇلت ەتكەن جىگىتتەر الىمجەتتىك جاساپ كۇن كورەتىن. تۇراعىمىز - قازۇۋ قالاشىعىنداعى 5-جاتاقحانا. مارقۇم اماندوسوۆ پەن قوجاكەەۆ قانشا جەردەن «جۋرناليستيكا قىزداردىڭ قولى ەمەس» دەسە دە، سول تۇستا جۋرفاكتى جەنپي-مەن شاتاستىرىپ الۋعا بولاتىن ەدى. جىگىتتەر از. جاتاقحانادا تۇراتىندارى ءتىپتى جوق دەسە دە بولادى. الگى بۇقا مويىنداردىڭ تۇراعى - ءبىزدىڭ جاتاقحانا. قاس قارايسا بولدى، جەتىپ كەلەدى. ۇيىمداسىپ، تىزە قوسىپ «ازامات سو­عى­سىن» جاريالايىق دەسەك، قول جەتپەيدى. «ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىسىندە» ۇپايسىز قالاتىنىمىزدى ىشتەي سەزەمىز. ءبىز 501-بولمەدە تۇردىق. ءۇش جىگىت. قۇي سەنىڭىز، قۇي سەنبەڭىز، ءبىر اپتادا ەسىكتىڭ قۇلپىن جەتى رەت اۋىستىردىق. ەرىككەن جىگىتتەر ەسىكتى تەۋىپ اشىپ، قۇلىپتى سىندىرىپ ءبىتتى. اقىرىندا، جالىقتىق. ونىڭ ۇستىنە قۇلىپ سالا بەرەتىن اقشا دا قالمادى. ەسىكتى قۇلىپتامايتىن بولدىق. توپساسى دا ايىرىلىپ كەتتى. ەسىك دەگەن اتى عانا. انشەيىن تىرەپ قويامىز. ءبىزدىڭ جىگىتتەر «501-ءدىڭ ەسىگى شالقاسىنان اشىلادى» دەپ كۇلەتىن سوندا. ال ءبىزدىڭ كۇلۋگە مۇرشامىز جوق.

وسىلارمەن بىرگە كىندىگى بايلانىپ قالعان ارمان دەگەن جىگىت بولاتىن. ءوزى بىزدە وقيدى. جاناربەكتىڭ كۋرستاسى. ۇزىن بويلى، بادىراق كوز، ءتامپىش تاناۋ. الماتىعا قىس كەلگەن. قازۇۋ قالاشىعىنىڭ قالىڭ اعاشىن قاق جارىپ، اق قاردى اياماي باسىپ، ساباققا بارا جاتىر ەم. قايدان پايدا بولعانى بەلگىسىز، ارمان شىعا كەلدى. ازىرەيىل كورگەندەي قالشيىپ قالىپپىن. باس جوق، كوز جوق، «اعامنىڭ ۇيىنە بارامىز، وتىن شابامىز» دەيدى. ال مەنىڭ ساباققا بارۋىم كەرەك. ءارى-بەرى قيپاقتاپ ەدىم، كونبەدى. بولمايدى. ارا-اراسىندا جانىمىزدان وتكەن ادامدارعا بىلدىرمەي تومپەشتەپ الادى. كونبەدىم. نەدەن قورقام، تاپا-تال تۇستە تارپا باس سالىپ سابامايدى عوي. قاسارىسىپ تۇرمىن. بولماعان سوڭ، بولمەنىڭ كىلتى مەن قالپاعىمدى تارتىپ الدى. قاققان قازىقتاي بەزىرەيىپ مەن تۇرمىن. ون مەتردەي جەرگە ۇزاپ كەتىپ، ارمان تۇر ماعان قاراپ. وسىلاي تۇرا بەرۋگە جۇيكەسى شىدامادى بىلەم، تاسا جەرگە شىعارىپ الىپ، مەنى قىلقىندىرا باستادى. قان كوتەرىلىپ كەتكەن. ونىڭ ۇستىنە بالا كەزدەن قىرسىق ەدىم. ولسەم دە، وسى جولى ارماننىڭ ايتقانىن ىستەمەۋگە بەكىندىم. ال اناۋ قويار بولمادى. سالالى ساۋساقتارى تاماعىما باتىپ بارادى. بىرتە-بىرتە دەم جەتپەي جاتىر. وسى ساتتە «ءاي، نە ىستەپ جاتسىڭ؟» دەگەن ساڭق ەتە قالعان داۋىس ەستىلدى. «قۇداي-اۋ، قۇتقارۋشىم تابىلدى عوي» دەپ قۋانىپ كەتتىم. ەكەۋمىز بىردەي جالت قارادىق. جاناربەك ەكەن. قولىندا قارا سومكەسى، ۇزىن شاشىن ارتىنا قايىرىپ، دومالاق كوزى ونان سايىن ۇلكەيىپ، ەسكەرتكىش سياقتى بىزگە قاراپ تۇر. جاناربەكتى كورگەن ارمان مەنى بىردەن جىبەردى.

- نە ىستەپ تۇرسىڭدار، ەي؟ - دەدى جاكەڭ سۇراعىن تاعى قايتالاپ.

ماعان باتىرلىق تانىتىپ تۇرعان ارماننىڭ ءتۇ­رىن كورسەڭىز سول كەزدە. ەكى يىعى سالبىراپ، سۋعا ءتۇس­كەن تاۋىقتاي سۇمىرەيىپ قالدى. «ءجاي» دەيدى مۇرنى­نىڭ استىنان مىڭگىرلەپ.

- سەن نەعىپ ءجۇرسىڭ، ساباققا بارماي؟ - دەپ جاناربەك ماعان بۇرىلدى.

تاياق جەپ تۇرعانىمدى قالاي ايتام؟ «ارمان ەكەۋمىز اڭگىمە ايتىپ تۇرمىز» دەدىم مەن. مىنا ءسوزىمدى ەستىگەن ارمان قۋانىپ كەتتى.

- ءيا، ءيا. ءبىز انشەيىن اڭگىمەلەسىپ تۇرمىز. سەن بارا بەر، جاكە. قازىر ارتىڭنان كىرەمىز، - دەپ سۋدىراتىپ جاتىر.

سودان ارماننىڭ «تىرناعىنان» جاكەڭ امان الىپ شىقتى. ءمان-جايعا قانىققاننان كەيىن الگى «باتىرعا» دا دوق كورسەتىپ كەتتى.

«سەن كىمگە قول كوتەرگەنىڭدى بىلەسىڭ بە؟ ەندى وعان تيىسسەڭ، ءىسىم سەنىمەن بولادى. بۇل - مەنىڭ قۇدا بالام.  اۋلاق ءجۇر»، - دەپ جاكەڭ اراسىنا وتىرىكتى دە قوسىپ جىبەردى.

سوعىستان جەڭىمپاز بولىپ قايتقان سولداتتاي باسىمدى تىك ۇستاپ، جاناربەككە ىلەسىپ كەتىپ بارا جاتتىم. وسى وقيعادان كەيىن قۇلاعىمىز تىنىشتالدى. جاناربەكتىڭ «قۇدا بالاسى» بولعاننان سوڭ جاتاقحانادا جايباراقات ءومىر سۇرە باستادىق. ول دا ءبىر داۋرەن ەكەن عوي.

***

سادىحاننىڭ كەنجەسى ستۋدەنت كە­زىندە «الماتى اقشامىندا» جۇمىس جاسادى. ءبىز سەكىلدى سارىاۋىزدار جاتاقتىڭ كەرەۋەتىن­دە شالقاسىنان جاتىپ، ارماننىڭ جەتەگىنە ەرەتىن. ءوزىمىزدى ءبىر ءسات جاناربەكتەي جامپوز سەزىنەتىنبىز سوندا. جاناربەك ءاشىمجان، قاسىم امانجولۇلى، ەسەي جەڭىسۇلى دەگەن وزىمىزدەن بەس-التى جاس ايىرماشىلىعى بار جىگىتتەر جاتاقحانادا جۇرسە، سولاردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسىن، ءىس-قيمىلىن، ءسوز مانەرىن باقىلاپ، اۋزىمىزدان سۋىمىز قۇريتىن ەدى. ال اتى دۇرىلدەپ تۇرعان «جاس الاشتىڭ» ساكەن سىبانباي، داۋرەن قۋات، گۇلنار جۇمابايقىزى، روزا قاراەۆا، گۇلزات نۇرمولداقىزى، ايگۇل احانباي سەكىلدى وقتاۋ­لى اق بەرەندەرىن كورسەك، ءتىپتى ەسىمىزدەن تاناتىن ەدىك. ۇستازىمىز ەرماحان شايحىۇلى قانات ەسكەندىروۆ پەن پاقىرىڭىزدى «جاس الاشتىڭ» «ءبىرتۇرلى بەتىنە» شىعارادى. اتىمىز جاڭا ايتقان مىقتىلارمەن قاتار تۇرعانىن كورىپ، ءبىر جاساپ قالاتىنبىز. سوسىن جۋرفاكتىڭ دالىزىنە سىيماي، الشاڭ باسىپ، «مەنى كوردىڭدەر مە؟» دەگەندەي شايقالىپ جۇرەتىن ەدىك. وعان وقىتۋشىلاردىڭ ماقتاۋىن قوسىڭىز. دۇنيە تار سياقتانىپ، جەر-الەمگە سىيماي كەتەتىن ەدىك.

ءبىر كۇنى ءبىز جاناربەكتى جوعالتىپ الدىق. ءىز-ءتۇسسىز جوق. باسىمىزدان سيپاپ اقىل ايتاتىن، شابىتتانىپ تۇرسا شاشىن سىلكىپ جىبەرىپ ولەڭ وقيتىن جاناربەكتى تاپپاي قالدىق. ول كەزدە جاكەڭ وقۋ ءبىتىرىپ كەتكەن. دەگەنمەن بايلانىسىمىز ۇزىلمەگەن ەدى. قىمبات زاتىن جوعالتقان بالاداي الاسۇردىق. جۇمىستا دا، ۇيدە دە جوق. قازىر اركىم ۇستايتىن ۇيالى بايلانىس ول ۋاقىتتا باي-ماناپتاردا عانا بار. كىرپىشتەي تەلەفوندى بەلىنە بايلاپ الىپ جۇرگەندەردى كورگەندە، «نە دەگەن باقىتتى ادام» دەيتىنبىز. سودان ءاشىمجان مىرزا تابىلمادى.

قالتامىزدا كوك تيىن بولماسا دا، «جاس الاشتى» الامىز. ءنومىرىن جىبەرمەي، التى بەتىندەگى ما­قالالاردىڭ استىن سىزىپ، جاتا-جاستانا وقيمىز. ءبىر كۇنى قازاقستاندى «اشسا - الاقانىندا، جۇمسا - جۇدىرىعىندا» ۇستاپ تۇرعان «جاس الاش» گازەتىنىڭ 2000 جىلعى 9 اقپانىنداعى ءنومىرى قولىمىزعا ءتۇستى. بىراق سول كۇنگى «جاس الاش» ادەتتەگى قالپىنان كىشىرەيىپ، بەتى كوبەيىپ، ءتۇرلى-ءتۇستى بولىپ شىعىپتى. ءبىرىنشى بەتىنە ديدارىنان نۇر شاشقان، كوزىنەن وت كورىنگەن سۇلۋ قازاق باسىلىپتى. ءاسىلى، اڭىزدا ايتىلاتىن ءجۇسىپ پايعامبار وسىنداي بولسا كەرەك. تاقىرىبى ايقايلاپ تۇر. «لا سكالادا جايقالعان جالعىز ارشا». ەسسە - اتاقتى وپەرا ءانشىسى، يتاليا تورىندە ونەر كورسەتكەن العاشقى قازاق امانگەلدى سەمبين تۋرالى ەكەن. ال اۆتورى - جاناربەك ءاشىم­جان. وقىدىق. باس شايقاپ، باس بارماقپەن باعالاپ جاتىرمىز. بۇكىل قازۇۋ جاناربەكتىڭ ەسسەسىن اڭگىمە ەتەدى. «سۇمدىق» دەسىپ جاتىر جۇرت. جاناربەكتىڭ جوعالۋ سەبەبى تابىلدى. ول «بوشالاپ» كەتىپتى. ارۋانالار بوتالار كەزدە ىرگەسىن ەلدەن اۋلاق سالىپ، ادام اياعى باسپايتىن جەرگە بارىپ بوتالايدى عوي. سول سەكىلدى جاناربەك تە «لا سكالادا جايقالعان جالعىز ارشانى» جازار ۋاقىتىندا قالادان قاشىپ، اپتا بويىنا تاۋدىڭ اراسىنداعى جالعىز ۇيگە بارىپ، سەمبين تۋرالى تولعانىپتى.

جاكەڭدى «جاس الاشتىڭ» الدىندا جولىقتىرىپ قالدىم. گازەتتىڭ سول كەزدەگى باس رەداكتورى نۇرتورە ءجۇسىپ شاقىرتىپتى. باس رەداكتوردى بىرگە كۇتتىك. كەلە قويماعان سوڭ مەن كەتىپ قالدىم. ءبىر كۇننەن كەيىن سۇيىنشىلەگەن اقپارات جەتتى: «سەمبين تۋرالى ماقالادان كەيىن نۇرتورە ءجۇسىپ جاناربەك ءاشىمجاندى «جاس الاشقا» الىپتى». اقپاراتتىڭ ۇزىن-ىرعاسى وسىنداي. شىن قۋاندىق. تاستۇلەك جىگىتتىڭ ودان ارى تۇلەيتىن ۋاقىتى تۋدى عوي دەستىك. ءسويتىپ، جاناربەكتىڭ «جاس الاشتاعى» داۋرەنى باستالدى. گازەتتىڭ «رۋحانيات» قوسىمشاسىن شىعاردى. ارعى-بەرگى تاريحتاعى دارابوز تۇلعالار تۋرالى كولەمدى ەسسەلەردى ۇسىندى. قىسقاسى، «كىمسىڭ - جاناربەك» بولدى.

ۋاقىت وتە كەلە «جاس الاشتان» جاكەڭنىڭ ساياسي ساراپتامالارىن وقيتىن بولدىق. قازاقتىڭ ساياسات ساحناسىندا جۇرگەن ساياساتكەرلەردىڭ تۇتاستاي پورترەتىن جاساپ شىقتى. سەنبى سايىن جاستار گازەتىن ساياسي پورترەتتەرى ءۇشىن وقيتىن ەدىك. ول كەزدە ءبىز دە جۋرناليستيكاعا ەتەنە ارالاسىپ كەتكەنبىز. ءبىر كۇنى جاناربەكتىڭ سول كەزدەگى استانا قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى، بۇگىندەرى سەنات دەپۋتاتى، اتاقتى سازگەر تولەگەن مۇحامەدجانوۆقا ارنالعان «ميللەنيۋم-پاتي» دەگەن ماقالاسى باسىلدى. تەلەفوندى الدىم دا، «جاس الاشقا» قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرى بولىپ تەلەفون شالدىم.

- ءسىزدىڭ «ميللەنيۋم-پاتي» دەگەن ماقا­لاڭىزعا وراي تەلەفون شالىپ تۇرمىز. ءسىز بۇگىن بىزگە كەلىڭىز، - دەدىم بىردەن.

جاناربەك شاتىناپ شىعا كەلدى. ايتۋىنشا، تەلەفون شالۋشى - مەن ەلىمىزدىڭ باق تۋرالى زاڭىن ورەسكەل بۇزىپ تۇر ەكەم. جۋرناليسكە قىسىم كورسەتىپپىن. ءسوز بوستاندىعىنا شەكەمنەن قارايدى ەكەم. ەرتەڭ مەن تۋرالى گازەتكە كولەمدى ماقالا جازاتىنىن ايتتى. نە كەرەك، جاناربەك اشۋعا مىقتاپ ءمىندى. ال مەنى كۇلكى قىسىپ، تۇتقانىڭ ارعى بەتىندە تۇنشىعىپ ءولىپ بارام. سوندا دا كۇلكىمدى تىيا تۇرىپ، ءسوزىمدى ودان ءارى جالعادىم.

- ەگەر بۇگىن كەلمەسەڭىز، وزىڭىزگە قيىن بولادى. ول - ەلىمىزدەگى بەدەلدى تۇلعا. ونداي ادامنىڭ ادرەسىنە مىنانشا بوقتىقتى ءۇيىپ-توگەتىندەي سىزگە ەشكىم پراۆو بەرگەن جوق. قىسقاسى، كەلەسىز. كەلمەسەڭىز، كەلتىرەمىز، - دەيمىن داۋىسىمدى قاتايتىپ.

ول ەندى قاتتى كەتتى. قورقاتىن ءتۇرى كورىنبەيدى. بۇيتە بەرسەم، ءىستى ناسىرعا شاپتىرىپ الام با دەدىم دە، ءوزىمنىڭ كىم ەكەنىمدى ايتتىم. جاناربەك ءۇنسىز. شاماسى، بىرەر مينۋت ۇنسىزدىكتەن كەيىن توقتاۋسىز كۇلكى باستالدى. جىگىتتەر مۇنداي ۋاقىتتا جاناربەكتىڭ نە دەيتىنىن بىلەدى. شىمكەنتشە بوقتايدى.

- قاتىردىڭ. ءتۇستىم-ءتۇستىم. ءما، ەشكىمنىڭ الداۋىنا تۇسپەي ءجۇر ەدىم. اقىرى وسى پالەگە ءوزىم ۇيرەتكەن سەنىڭ تۇسىرگەنىڭ قىزىق بولدى، - دەيدى دە كۇلە بەرەدى. كوزىنەن جاس اققانشا، دەمى جەتپەي قالعانشا كۇلدى.

ماسەلە بىلاي ەدى. جاناربەكتىڭ ەڭ جاقسى كورەتىن «كاسىبى» جىگىتتەرگە الدەكىمنىڭ داۋىسىمەن تەلەفون سوعىپ، ۇرىسۋ نەمەسە ماقتاۋ بولاتىن. ونىڭ وسى ادەتىنەن تالاي جىگىت وپىق جەدى. مۇزاعاڭ، مۇزافار اعا ءالىمباي رەنجىمەسىن، بىراق كوبىنە سول كىسى بولىپ تەلەفون سوعاتىن. ال ءوزىن ەشقايسىسىمىز قاقپانعا تۇسىرە الماي جۇرگەن بولاتىنبىز. اقىرى، مەن قۇرعان اۋعا ءىلىندى. جانە وعان مەنى ءوزى ۇيرەتكەن. ەندى، مىنە، ءوزى ۇيرەتىپ، ءوزى قۇرىققا ءىلىنىپ وتىر.

جۋرناليستىك ورتادا اڭگىمە جاتا ما؟ «ەل قۇلاعى - ەلۋ» دەمەكشى، جاڭالىقتى الدىن الا ەستىپ وتىراتىن ادەتىمىز عوي. ءبىر كۇنى «تالعات ەشەن باستاعان ءبىر توپ جىگىت گازەت شىعارادى ەكەن» دەگەن اڭگىمە شارلاپ كەتتى. ءسوز راسقا اينالدى. تالعات ەشەنۇلى، ساكەن سىبانباي، جاناربەك ءاشىمجان، ءامىرحان بالقىبەك، ەسەي جەڭىسۇلى، ەرجان ءابدىرامان، ەرەنعايىپ قۋاتايۇلى سەكىلدى ءمۇيىزى قاراعايداي جۋرناليستەر بىرىگىپ «جاس قازاق» دەگەن گازەتتى دۇنيەگە اكەلدى. ءبىز ەندى جاناربەكتى باسشىلىق قىزمەتتە تاني باستادىق. گازەت العاشقى نومىرىنەن-اق وقىرمانىن تاپتى. بۇگىندە «جاس قازاق» - قازاق ءباسپاسوز ايدىنىندا جەلكەنىن جايىپ، بەدەلدى گازەتكە اينالسا، وندا ول جاڭا اتتارى اتالعان جىگىتتەردىڭ ارقاسى. وسى گازەتتە دە جاناربەكتىڭ «اققان جۇلدىز»، «جۇمباق ءولىم» اتتى جوبالارى ارقىلى تالاي دۇنيەنى وقىرمانعا ۇسىنعانىن كوزىمىز كوردى. اعايىندى ۇستالار قۇلمەنتەگىلەر تۋرالى تولعانىسى ءالى كۇنگە دەيىن جادىمىزدا جاتتاۋلى، كوكىرەكتە ساقتاۋلى تۇر. وسى ارادا مىنانى ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. قالانىڭ كۇيكى تىرلىگى دالانى اڭساتادى كەيدە. دالانىڭ جۇپارىن جۇتقىڭ كەلەدى. بالا كەزدە كورگەن سۋرەتتەردى كوز الدىڭا ەلەستەتەسىڭ. ال جاناربەك مۇنداي ۋاقىتتا اعايىندى ۇستالاردىڭ ۇستاحاناسىنا بارادى. ۇستا­حانادان رۋحتانىپ قايتادى.

ال بۇگىندە جاناربەك ءاشىمجان - ءتورت بىردەي باسىلىمنىڭ باسىن بىرىكتىرگەن «قالامگەر-مەديا» ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى.

***

ول سپورت دەسە جانىن بەرەدى. فۋتبولدى ەشكىمنەن كەم وينامايدى. قورعانىستا مىعىم. دوپ وتكىزبەيدى. وڭتايلى ساتتە الاڭنىڭ قاي بۇرىشىنان دا گول سوعا الاتىن دارەجەدە. قايبىر جىلدارى «جاس قازاق» جۋرناليستەر اراسىندا وتەتىن ميني-فۋتبول جارىسىنىڭ الدىن بەرمەدى. بىرنەشە جىل قاتارىنان چەمپيون اتاندى. بۇعان دا جاكەڭنىڭ قوسقان ۇلەسى زور. دەگەنمەن ول - بيلياردشى. تاس تاياقتىڭ تازا شەبەرى. ءدال قازىر ءبىزدىڭ ارامىزدا وعان قارسىلاس بولا الاتىن ادام نەكەن-ساياق. قازاقستان شەڭبەرىندە اقىن-جازۋشىلار مەن جۋرناليستەردىڭ اراسىندا وتكەن سوڭعى جىلدارداعى جارىستىڭ بارلىعىندا جاناربەك ءبىرىنشى ورىندى يەلەنەدى. وتكەندە «ىلعي چەمپيون بولۋدىڭ سىرى نەدە؟» دەپ سۇرادىق.

- مەن بيلياردقا ويىن دەپ قارامايمىن. ول جەردە ءبىرىنشى ورىنعا نامىس اتويلاپ شىعادى. نامىس بولعاندا، جەكە نامىس ەمەس، ۇلتتىق نامىس. كەز كەلگەن ويىنعا اقىرعى رەت شىعىپ بارا جاتقانداي سەزىنەم. كەيدە شارشى ۇستەلدىڭ ۇستىندە مەملەكەتتىڭ ءتىلى كوكپارعا ءتۇسىپ جاتقانداي كۇيدە قالاسىڭ. سول ويىندا جەڭىلىپ قالسام، قازاقتى كىم كورىنگەن باسىناتىنداي، يا بولماسا جەرىمە كولدەنەڭ كوك اتتى يەلىك ەتىپ كەتەتىندەي جانتالاسام. سوسىن بارىڭدى سالاسىڭ. نامىسقا سۋارىلعان جىگەردىڭ المايتىن قامالى بار ما! - دەپ قايىرىپ قويدى.

ءبىز بۇدان جاناربەكتىڭ ۇلتجاندى ەكەنىن اڭعار­دىق. جالپى، نامىس دەگەن قۇدىرەت قانداي دا بولماسىن قيىندىقتان الىپ شىعادى عوي. جاناربەكتىڭ ۇنەمى جەڭىمپاز بولۋىن نامىسشىلدىعىنان دەپ تۇسىنگەن ءجون شىعار. شىركىن-اي، قازاق فۋتبولشىلارى دا وسى سادىحاننىڭ كەنجەسى سەكىلدى سەرتتەسىپ ويناسا عوي. سوندا ءبىز ءتورت دوپ ايىرماسىمەن ماسقارا بولىپ جەڭىلمەس ەدىك. نامىستى بارىنەن بيىك قويسا، جەڭىس پەن جەڭىستىڭ اراسىن جالعاپ، كوكتە سامعاپ جۇرەر ەدىك.

***

وسى كۇنگە دەيىن تاڭمىن. ءبىرىنشى كۋرستان باستاپ جاناربەكپەن بىرگە ءجۇرمىز عوي. دوس-باۋىر رەتىندە. قۇداي جارىلقاپ، ەكەۋمىز ءبىر كۇندە يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ قولىنان پاتەردىڭ كىلتىن الدىق. بۇگىندە ول ەكىنشى قاباتتا، مەن ءۇشىنشى قاباتتا تۇرىپ جاتىرمىز. جاتاقحاناداعىداي. تاعدىردىڭ ارامىزدى الشاقتاتپاي، جاقىن­داتا تۇسكەنىن ايتساڭىزشى.

بۇگىنگى اڭگىمەمىزدە ايتىلماي قالعان ءبىر تاقى­رىپ بار. ول - جاناربەكتىڭ اقىندىعى تۋرالى. مەنىڭ دوسىم - تاعدىرلى اقىن. ون ءبىر بالانىڭ كەنجەسى - جاناربەك اكەدەن التى جاستا كوز جازىپ قالىپتى. شيەتتەي بالا-شاعانى اناسى باۋىرىنا سالىپ ءجۇرىپ جەتىلدىردى.

- كوكتەم ەدi, قاپەلiمدە كۇز كەلدi,

جان انامىز جالاڭاشتان ءجۇز كەلدi.

تاعامىزدى قاعىپ بەردi تال تۇستە،

«انا» دەيتiن ءۇش-اق ءارiپ بiزدەردiڭ... - دەگەن جولدار وسى ويىمىزعا كۋالىككە جۇرەدى-ءدۇر.

ماعان جاناربەك ىلعي اكەسىن ىزدەپ جۇرگەن ادام سياقتى بولىپ كورىنەدى. ونى مىنا تومەندەگى ەكى ولەڭنىڭ ءبىز كەلتىرگەن شۋماقتارىنان بايقاۋعا بولادى. ءبىرىنشىسى «جول» دەپ اتالادى.

اكەمiزدiڭ باسقان جەرi تاق، بiلەم،

باسىمىزدان نەشە اينالدى باق كۇرەڭ.

ەكەۋمiزدi جولعا سالىپ جiبەردi,

قارا شالدى وراپ كەتكەن اق كiلەم.

قارايلايمىز وتكەنگە دە، كەتكەنگە،

نە جەتەدi اكە يiسiن وپكەنگە؟

جەتi جاستا جiگiت بولدىق ەكەۋمiز،

اكەمiزدi بەتكەيگە الىپ كەتكەندە، - دەيدى اقىن. ءبىز بۇل ولەڭنەن اكەگە دەگەن ساعىنىشتى، ماحابباتتى اڭعارامىز. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، جاناربەكتىڭ اتالعان ولەڭى ەسەي جەڭىسۇلىنا ارنالعان. ەسەي ەكەۋىنىڭ تاع­دىرى ۇقساس. ەكەۋى دە اكەدەن ەرتە ايىرىلعان. ادام مۇڭىن تۇسىنەتىن، سەزىنەتىن ادامعا ايتادى عوي. سوندىقتان ولەڭنىڭ ەسەيگە ارنالۋى دا - زاڭدىلىق. ال تارام-تارام تاعدىردان قۇرالعان تولعاۋلى ولەڭ بىلاي اياقتالادى:

تۋعان ولكە قالدى سوناۋ قىراتتا،

سۇرiندiك تە، الدىق نەشە قۇلاپ تا.

«اكەسiز» دەپ مۇسiركەدi نەشە ادام،

«جەتەسiز» دەپ ايتقىزبادىق بiراق تا.

جۇرەگiمدi ورتەپ جاتىر مۇڭ-كۇيiك،

سول كۇيiكتەن جۇرەم كەيدە سىر ءتۇيiپ.

اكەسi جوق ادامداردىڭ تاعدىرى،

اكەسi بار ادامداردان تىم بيiك.

ەكىنشى ولەڭ - «العاشقى قوڭىراۋ». بۇل - جاناربەكتىڭ تۇڭعىشى اقتامبەردى ءبىرىنشى سىنىپقا بارعان كەزدە تۋعان ولەڭ. اقىن ولەڭىنە قاسىم امانجولوۆتىڭ «ومىرگە ەندىم ەڭبەكتەپ، شالقالاپ اكەم شىقتى ۇيدەن» دەگەن ءسوزىن ەپيگراف رەتىندە الادى. وسىدان-اق ولەڭنىڭ اسا ۇلكەن تولعانىستارعا قۇرىلعانىن بايقايمىز. ەندى سول ولەڭنەن قىسقاشا ءۇزىندى كەلتىرەيىك.

ءدال وسى ەسەيتكەن تالايدى،

العاشقى قوڭىراۋ سىڭعىرى.

سوعىلعان قوڭىراۋ، الايدا -

قاعىلعان ءومiردiڭ كۇمبiرi.

بۇل ءومiر تالايدى سىناعان،

قول سوزىپ جۇرگەندە ارمانعا.

قارعام، مەن سوڭعى رەت جىلاعام،

اكەسiز مەكتەپكە بارعاندا...

سوعىلدى العاشقى قوڭىراۋ،

قۇلىنىم، مەكتەپكە دايىندال!

قۇر اتتاي قۇيعيسىڭ ءومiر-اۋ،

بويىمدا ءبiرتۇرلi ۋايىم بار.

اقىن جۇرەگى اقتامبەردى مەكتەپكە دايىندالىپ جاتقاندا الدەبىر سۇمدىقتى ەسكە سالعانداي. بالا كەزدەگى اكەگە دەگەن سارتاپ ساعىنىشتى ساناسىندا تاعى ءبىر مارتە جاڭعىرتىپ وتكەندەي كورىنەدى. ولەڭگە تەرەڭ بويلاساڭ، تۇلا بويىڭ شىمىرلايدى. دەگەنمەن ءبارى قۇدايدىڭ قولىندا عوي. پەندە پەشەنەگە جازعاندى كورەدى. سول اقتامبەردى بۇگىندەرى ەكىنشى سىنىپتى ءبىتىردى. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن دىنمۇحاممەد قوناەۆتىڭ تۋعان كۇنىندە سامال ماڭدايى تورسىقتاي تاعى ءبىر ۇل تاپتى. جاناربەك وعان ىرىمداپ دىنمۇحاممەد دەپ ات قويدى.

كۇنى كەشە تاعى ءبىر گازەتتەن ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىزدىڭ توپتاماسىن وقىدىق. سوسىن مىنا شۋماقتىڭ يىرىمىندە از-كەم ايالداۋعا تۋرا كەلدى.

الدامشى داۋرەن القىمداعاندا،

بiلتە-ءومiر ءتۇبi جالپىلداعاندا،

قوعامىم كەنەت سالقىنداعاندا،

بەكزات جانداردى ءان قىلىپ جۇرەم،

اكەلەر مەيرامى جاقىنداعاندا.

بالكىم، التى جاستاعى تاۋ بالاسىنىڭ جانارىنا ماڭگى تۇراقتاپ قالعان اكە وبرازى ولەڭ تۇرىندە وسىلاي قاشالىپ كەلە جاتقان شىعار...

«انا ءتىلى» گازەتى، 25.06.2009