قازاق تۇرمىسىندا تاعى دا تىڭ باستاما. وعان قولداۋ تابىلىپ جاتسا، وتاۋ قۇرۋعا نيەتتەنگەندەر ەندى الدىن الا مەديتسينالىق تولىق تەكسەرۋدەن وتپەي، احاج ەسىگىنەن اتتاپ كىرە المايدى. باستاماشىل توپ ۇرپاق ساۋلىعىن مىنە، وسىلاي زاڭ-زاكۇن جولىمەن قامتاماسىز ەتپەك...
زاڭ دەمەكشى، ءوزىمىزدىڭ ءتول «نەكە جانە وتباسى تۋرالى» زاڭىمىزدا «نەكەگە تۇراتىن ادامداردى مەديتسينالىق تەكسەرۋ» اتالاتىن ەكى تارماقتى №12 جەكە باپ تا بار. بىراق بۇل باپ نە دەيدى؟ ول قازاقستاندا «نەكەگە تۇرۋعا تىلەك ءبىلدىرۋشى ادامدارعا مەديتسينالىق، سونداي-اق مەديتسينالىق-گەنەتيكالىق ماسەلەلەر جانە رەپرودۋكتسيالىق دەنساۋلىق قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەس بەرۋ مەن تەكسەرۋدى مامانداندىرىلعان دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرى جانە نەكەگە تۇراتىن ادامداردىڭ ەكەۋىنىڭ كەلىسىمىمەن عانا جۇرگىزۋگە» رۇقسات ەتەدى. بىراق مىندەتتەمەيدى. ەرىكتى تۇردە جۇزەگە اسادى. ال ەركىنە قويعاننىڭ «ەرتەڭى» بىتپەيتىنىن ءوزىمىز-اق كورىپ ءجۇرمىز. نەكە الدىندا مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتكەندى بىلاي قويعاندا، نەكە كۋالىگىنىڭ ءوزىن ايلاپ، جىلداپ كەشىكتىرىپ الىپ جاتقاندار كوپ. ءجا، بۇل ءوز الدىنا جەكە تاقىرىپ، اڭگىمە باستاماشىل توپتىڭ قازاقستاندا نەكە الدىندا مەديتسينالىق تەكسەرۋدى مىندەتتەۋ ماسەلەسىن كوتەرۋى بولىپ وتىر...

قازاق تۇرمىسىندا تاعى دا تىڭ باستاما. وعان قولداۋ تابىلىپ جاتسا، وتاۋ قۇرۋعا نيەتتەنگەندەر ەندى الدىن الا مەديتسينالىق تولىق تەكسەرۋدەن وتپەي، احاج ەسىگىنەن اتتاپ كىرە المايدى. باستاماشىل توپ ۇرپاق ساۋلىعىن مىنە، وسىلاي زاڭ-زاكۇن جولىمەن قامتاماسىز ەتپەك...
زاڭ دەمەكشى، ءوزىمىزدىڭ ءتول «نەكە جانە وتباسى تۋرالى» زاڭىمىزدا «نەكەگە تۇراتىن ادامداردى مەديتسينالىق تەكسەرۋ» اتالاتىن ەكى تارماقتى №12 جەكە باپ تا بار. بىراق بۇل باپ نە دەيدى؟ ول قازاقستاندا «نەكەگە تۇرۋعا تىلەك ءبىلدىرۋشى ادامدارعا مەديتسينالىق، سونداي-اق مەديتسينالىق-گەنەتيكالىق ماسەلەلەر جانە رەپرودۋكتسيالىق دەنساۋلىق قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەس بەرۋ مەن تەكسەرۋدى مامانداندىرىلعان دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرى جانە نەكەگە تۇراتىن ادامداردىڭ ەكەۋىنىڭ كەلىسىمىمەن عانا جۇرگىزۋگە» رۇقسات ەتەدى. بىراق مىندەتتەمەيدى. ەرىكتى تۇردە جۇزەگە اسادى. ال ەركىنە قويعاننىڭ «ەرتەڭى» بىتپەيتىنىن ءوزىمىز-اق كورىپ ءجۇرمىز. نەكە الدىندا مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتكەندى بىلاي قويعاندا، نەكە كۋالىگىنىڭ ءوزىن ايلاپ، جىلداپ كەشىكتىرىپ الىپ جاتقاندار كوپ. ءجا، بۇل ءوز الدىنا جەكە تاقىرىپ، اڭگىمە باستاماشىل توپتىڭ قازاقستاندا نەكە الدىندا مەديتسينالىق تەكسەرۋدى مىندەتتەۋ ماسەلەسىن كوتەرۋى بولىپ وتىر...
- شىنىنا كەلگەندە، مۇنداي مەديتسينالىق تەكسەرۋدى مىندەتتەۋدى ءبىرىنشى مارتە كوتەرىپ وتىرعانىمىز جوق. بۇل ماسەلە جايىندا تالاي مارتە ماجىلىسكە دە، مينيسترلىكتەرگە دە حات جازىلعان. الايدا ەلباسى ن.نازارباەۆ بيىلعى جولداۋىندا ادامداردىڭ دەنساۋلىعى مەن ءبىلىمى - باستى كاپيتال ەكەنىن ايتا كەلە، ءاربىر قازاقستاندىقتى وسى كاپيتالعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا شاقىرۋى - ءبىزدىڭ بۇل باستامانى تاعى دا كوتەرىپ، ناقتى ىسكە قول جەتكىزە الاتىنىمىزعا دەگەن ءۇمىت شوعىن تۇتاتىپ وتىر. ۇرپاق ساۋلىعىن ويلاعان مەملەكەت قاتال تالاپتاردان قاشپاعانى ءجون. بۇل مىندەتتەۋ - قۇقىقتاردى شەكتەۋگە جاتپايدى. باسقا ەلدەردە تاجىريبە دە جوق ەمەس. ول تاجىريبە ءساتتى جەمىسىن دە بەرىپ وتىر. ءتىپتى، بۇعان سايكەس دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ زەرتتەۋى دە بار. بىزگە باستى ءبىر عانا جۇمىس قالادى. ول - زاڭداستىرۋ، - دەيدى وتباسىلىق دارىگەر، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ءمۇسليما قاناپينا.
مامان ءسوزىنىڭ ءجونى بار. راسىمەن مۇنداي تاجىريبە الىستان - ەۋروپا ەلدەرىنىڭ كوبىندە، جاقىننان - وزبەكستاندا بار. زەرتتەي كەلە، بىزگە وسى كورشى ەلدىڭ زاڭناما تالاپتارى كوبىرەك جاقىن كەلەتىنىن اڭعاردىق. وزبەكستاندىق وتباسى كودەكسىنىڭ 17-بابىندا نەكەگە تۇرۋشىلاردى مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتكىزۋ جايى ەگجەي-تەگجەيلى جازىلعان. زاڭ بويىنشا، بۇل تەكسەرۋدىڭ ماقساتى - دەنى ساۋ وتباسىن قالىپتاستىرۋعا قولايلى جاعدايلار تۋعىزۋ جانە بالالاردىڭ تەك ارقىلى بەرىلەتىن جانە ءتۋابىتتى سىرقاتىنىڭ الدىن الۋ. ءبىزدىڭ قازاقستاندىق مەديتسينانىڭ دا باستى ماقساتى وسى ەمەس پە؟ الا شاپان ەلى بۇل ءۇشىن جاستاردى جاراستىرماق بۇرىن پسيحيكالىق، ناركولوگيالىق، جۇقپالى اۋرۋلار، تۋبەركۋلەز جانە جقتب/اقتق سىرقاتتارىنا مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتكىزەدى. ونسىز احاج ولاردىڭ نەكەسىن زاڭ جۇزىندە تىركەمەيدى. زاڭنىڭ بۇل تۇرعىداعى قاتالدىعى سونداي، وزبەكستاندا وسى ەلدىڭ ازاماتىمەن نەكەگە تۇراتىن شەتەلدىك ازامات تا، نە ازاماتتىعى جوق جاندار دا اتالمىش بۇل شارتقا باعىنۋى ءتيىس.
البەتتە، تەكسەرۋ تامام بولعاسىن، مەديتسينالىق مەكەمەنىڭ قولى مەن ءمورى باسىلعان انىقتاما قاعاز ەمدەلۋشىنىڭ وزىنە تابىستالادى. ال احاج-عا جالپى مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتكەنى جانە ونىڭ ناتيجەسىنەن حاباردار بولعان انىقتاما بەرىلسە جەتىپ جاتىر. ويتكەنى تەكسەرۋ قورىتىندىسى - دارىگەرلىك قۇپياعا جاتادى. كوك شايعا قۇمار اعايىندار نەكەگە تۇرۋشىلاردىڭ قۇقىعىن شەكتەمەۋ ماسەلەسىن وسىلايشا شەشكەن. الايدا نەكەگە تۇرۋشىلار - ەر مەن ايەل نەكە تىركەلمەس بۇرىن ءبىر-بىرىنەن بۇل قۇپيانى جاسىرماۋعا ءتيىس. ويتكەنى زاڭ بويىنشا، كەيىن بىرەۋىنەن جۇقپالى اۋرۋ نە جقتب بەلگىلەرى تابىلىپ جاتسا، ەكىنشىسى ونى سوتقا تارتۋعا قۇقىلى. ال تەكسەرۋ بارىسىندا نەكەگە تۇراتىن ادامدا جەدەل ەمدەۋدى قاجەت ەتەتىن سىرقات بەلگىلەرى تابىلسا، دارىگەر ونى ءتيىستى ەمدەۋ مەكەمەسىنە جىبەرەدى. وسىنداي كەدەرگىلەردەن وتكەن جاستار عانا جاراسىپ، زاڭدى نەكەگە تۇرا الادى.
مىنە، وزبەك زاڭناماسىنىڭ تالاپتارى وسىنداي. ال ءبىزدىڭ «نەكە جانە وتباسى تۋرالى» زاڭىمىزدىڭ جوعارىدا اتاپ وتكەن 12-بابى مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن ءوتۋدى مىندەتتەمەيتىن بولعاندىقتان، شاپ-شاعىن. ول تەك «نەكەگە تۇراتىن ادامداردى تەكسەرۋدىڭ ناتيجەلەرى مەديتسينالىق قۇپيا بولىپ تابىلادى جانە ول نەكەگە تۇرۋعا نيەتتەنگەن ادامعا تەكسەرۋدەن وتكەن ادامنىڭ كەلىسىمىمەن عانا حابارلانۋى مۇمكىن» ەكەندىگىن عانا باياندايدى.
- ءبىزدىڭ كەمشىلىگىمىز دە وسى تۇس بولىپ وتىر. جىل سايىن ءتۋابىتتى ءتۇرلى اقاۋمەن دۇنيەگە كەلىپ جاتقان بالالاردىڭ دەرەگىن شىعارامىز. ونىڭ ەڭ نەگىزگى سەبەبى رەتىندە - ەكولوگيا مەن اتا-انا دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلىعىن العا تارتامىز. دەنى ساۋ جانداردان - دەنى ساۋ ۇرپاق دۇنيەگە كەلەدى. سوندىقتان ۇرپاق اماندىعىن ويلاساق، نەكەگە تۇرۋشىلاردى مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتكىزۋدى مىندەتتەگەنىمىز ابزال، - دەيدى ءمۇسليما قاناپينا.

«ايقىن» گازەتى