2021 جىل سوڭىندا جەر كودەكسىنە قاتىستى موراتوري كۇشىن جويادى. قازاق ءۇشىن «جەر داۋى مەن جەسىر داۋى» – ەجەلدەن ەڭ ماڭىزدى ەكەنى بەلگىلى. تاۋەلسىزدىكتەن بەرگى حالىقتىڭ ەڭ قاتتى تولقۋى دا وسى جەر ماسەلەسى توڭىرەگىندە بولىپ، داۋ موراتوري جاريالاۋمەن باسىلعان بولاتىن. ەندەشە، ءموراتوريدىڭ كۇشىن جويۋى جەر داۋىن قايتا تۇتاندىرماي ما؟ ءارى قاراي نە بولماق؟ نە ىستەۋ كەرەك؟

پرەزيدەنت توقاەۆ 2020 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى جولداۋىندا جەر كودەكسىنە سالىنعان ءموروتوريدىڭ مەرزىمى بىتەتىنىن ايتىپ، «اگرو سەكتورعا اقشا تارتۋ كەرەك»، دەپ سويلەگەن.

«كەلەسى جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردى پايدالانۋ ماسەلەسى بويىنشا جەر كودەكسىنىڭ كەيبىر نورمالارىنا قاتىستى ەنگىزىلگەن موراتوري كۇشىن جويادى.

جەرىمىز شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايدى. بىراق ۇكىمەت اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن تولىققاندى ەكونوميكالىق اينالىمعا ەنگىزۋدىڭ وزگە ءادىس-تاسىلدەرىن ازىرلەۋگە ءتيىس. اگرارلىق سەكتورعا ينۆەس­تيتسيا تارتۋ اۋاداي قاجەت»، - دەگەن.

وسى رەتتە ايتا كەتەيىك، «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى جەر داۋى ۋشىقپاي تۇرعاندا-اق، العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ماسەلە كوتەردى. «ۇكىمەت قازاق جەرىن اۋكتسيون ارقىلى ساتىپ جاتىر» دەپ ماقالا جازدى. ءسوزىمىز سۇيىق شاقپاسىن، ءبىرلى-جارىم دەرەك، مىنە تاعى:

«100 ملن.گا جەر اۋكتسيون ارقىلى ساتىلادى»

«قازاق جەرى لاتيفۋنديستەردىڭ مەنشىگىنە بەرىلەدى»

«ۆيتسە-مينيستر وسكەنباەۆ: قازاقتىڭ جەرىن ەشكىم تارتىپ المايدى!»

ول كەزدە جەر ماسەلەسى قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ باقىلاۋىندا بولاتىن. ال ەربولات دوساەۆ اتالعان مينيسترلىكتى تىزگىندەپ تۇرعان. سول كەزدەگى ۆيتسە-مينيستر قايىربەك وسكەنباەۆ «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنا ارنايى سۇحبات بەرىپ، جەر داۋىنا قاتىستى وتكىر سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەن. بۇل ماتەريالدار قات-قات بولىپ ارحيۆتە جاتىر.

2016 جىلعى جەر داۋى نەدەن باستالدى؟

2015 جىلى (2 قاراشادا) جەر كودەكسىنە وزگەرىس ەنگىزىلگەن. ونداعى 24-باپقا سايكەس، اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردى شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرۋ مەرزىمى 10 جىلدان 25 جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى. جاڭا وزگەرىستەرگە سايكەس، شارۋاشىلىقپەن اينالىسقىسى كەلەتىن قازاقستاندىقتار جەردى تەك اۋكتسيون ارقىلى جەكەمەنشىككە ساتىپ الۋعا مىندەتتەلدى.

زاڭ كۇشىنە ەنگەن سوڭ، 2016 جىلى ناۋرىزدا مينيستر ەربولات دوساەۆ اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى 1,7 ملن گەكتار جەر اۋكتسيون ارقىلى ساتىلىمعا شىعاتىنىن مالىمدەدى.

بۇل مالىمدەمە حالىق نارازىلىعىن تۋعىزدى. 2016 جىلى قازاقستاننىڭ بىرنەشە قالاسىندا جاپپاي قارسىلىق شارالارى ءوتتى. ونداعان ادام قاماۋعا الىندى. سول جولعى جەر ميتينگىسىندە ۇستالىپ، تۇرمەگە قامالعان ماكس بوقاەۆ ءالى كۇنگە جازاسىن وتەپ جاتىر. حالىق نارازىلىعىنان سوڭ، جەر كوميسسياسى قۇرىلدى. ونىڭ قۇرامىندا ۇكىمەتتىك جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم وكىلدەرى، قوعام بەلسەندىلەرى مەن شارۋاشىلىق يەلەرىنەن ۇزىن-ىرعاسى 75 ادام مۇشە بولدى. اتالعان كوميسسيا بارلىعى 9 وتىرىس وتكىزىپ، 14 شەشىم قابىلداپتى.

جەر رەفورماسى جونىندەگى كوميسسيا قابىلدانعان شەشىمدەردىڭ ەڭ نەگىزگىلەرى:

- جەر زاڭناماسىنىڭ وزگەرىستەرىنە ءموراتوريدى 5 جىلعا (31.12.2021) دەيىن ۇزارتۋ تۋرالى شەشىم. وسى ۇسىنىسقا سايكەس، پرەزيدەنت 2016 جىلدىڭ 19 تامىزىندا شەتەلدىكتەرگە جەردى جالعا بەرۋ تۋرالى زاڭعا موراتوري مەرزىمىن ۇزارتتى.

- اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردى جالعا بەرۋدىڭ شەكتى كولەمى بەكىتىلدى. سوعان سايكەس، ءبىر قولعا بەرىلەتىن جەردىڭ كولەمى شەكتەلدى.

ال موراتوري ەنگىزۋ تۋرالى زاڭعا ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ 2016 جىلدىڭ 23 جەلتوقسانىندا قول قويدى.

موراتوري نەگە تىيىم سالدى؟

- «قر جەر كودەكسىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» 2015 جىلعى 2 قاراشاداعى قر زاڭىنىڭ نورمالارىن قولدانۋعا;

- شەتەلدىكتەرگە، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالارعا، سونداي-اق، جارعىلىق كاپيتالىنداعى شەتەلدىكتەردىڭ، ازاماتتىعى جوق ادامداردىڭ، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالاردىڭ ۇلەسى ەلۋ پايىزدان اساتىن زاڭدى تۇلعالارعا اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرىن جالداۋ شارتتارىمەن ۋاقىتشا جەر پايدالانۋ قۇقىعىن بەرۋگە;

- جەكە جانە زاڭدى تۇلعالارعا مەملەكەتتىك مەنشىكتەگى اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرiنە جەكە مەنشىك قۇقىعىن بەرۋگە موراتوري جاريالاندى.

قىسقاشا وسى. 2016 جىلعى وقيعالار حرونولوگياسىن قايتالاپ جاتپايىق. جەر داۋى قالاي باستالىپ، قالاي تىنشىعانىن سىزدەر جاقسى بىلەسىزدەر.

ەندىگى گاپ: پرەزيدەنت جاريالاعان ماراتوري مەرزىمى 2021 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانى اياقتالادى. ءارى قاراي شە؟ ءارى قاراي جەر تاعدىرى نە بولماق؟ وسى بەس جىلدىڭ ىشىندە قازاقستان ۇكىمەتى جەر داۋىنا نۇكتە قوياتىن جاڭا زاڭ ازىرلەپ ۇلگەردى مە؟ «جەر ساتىلماسىن، شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرىلمەسىن» دەگەن حالىق تالابى ەسكەرىلە مە؟

«Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىپ كەلە جاتقان ينتەرنەت-كونفەرەنتسيانىڭ 2021 جىلداعى العاشقى قوناعى – 2016 جىلعى جەر كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى بولعان ساياساتكەر، «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى دوس كوشىم.

ينتەرنەت-كونفەرەنتسيانىڭ وسى جولعى تاقىرىبى – جەر كودەكسىنە ەنگىزىلگەن موراتوري مەن وتكەن جىلى قازاق قوعامى قىزۋ تالقىلاعان ەلدىك ماسەلەرگە ارنالماق.

سپيكەردىڭ اشىق سۇحباتى مەن سىزدەر قويعان ساۋالدىڭ جاۋابى «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىندا جاريالاناتىن بولادى!

ساۋالدارىڭىزدى جولداي بەرىڭىزدەر، مارحابات، مارتەبەلى وقىرمان!

Abai.kz